Alþýðublaðið - 17.06.1967, Blaðsíða 5

MOLDVIÐRI kosninganna er
lokið og lesmálssíður dagblað-
anna fœrast óðum í eðlilegt
horf. Við íslendingar höldum
okkar þjóðhátíð með pomp og
prakt, gerum okkur dálítinn
dagamun og látum okkur leið-
ast með öðrum hætti en venju-
lega. Flestir eru hins vegar
farnir að hlakka til sumar-
leyfa og útivistar í byggð eða
á fjöllum, þessara fáú daga,
sem við getum í raun og veru
um frjálst höfuð strokið, en
líða alltof fljótt, ef að vanda
lætur. Innan skamms yfirgefur
hver af öðrum sinn vinnustað
og nýtur þess að vera sinn
eigin húsbóndi og hundadaga-
konungur og ráða sjálfur ferð-
um sínum og gerðum um skeið.
Framundan er bjartasti tími
ársins.
í tilefni af öllum þessum
umbreytingum í náttúrunni
og mannlífinu, sjálfráðum og
ósjálfráðum, bað ritstjóri Al-
þýðublaðsins mig að skrifa
dálítinn öræfapistii, eitthvað
um fjöllin og heiðríkjuna á
íslandi, t'. d. um Kjalveg.
Kjalvegur — það var einmitt
rétta orðið. í hvert sinn, sem ég
heyri Kjalveg nefndan, kemur
mér einmitt þetta tvennt í
hug: fjöllin og heiðríkjan,
mikilúðleg fjöll, blár öræfa-
himinn, kul af jöklum. Skýr-
ingin er líklega sú, að fyrstu
ferðina um Kjalveg fór ég í
blíðskaparveðri og oftast hef
ég verið þar í sól og sumar-
birlu, sem óvíða er jafn sterk
og í endurkastinu frá jöklun-
um inni á hálendinu. Svipaða
sögu hafa víst margir að segja,
úrkoman verður nefnilega því
minni því lengra sem dregur
frá ströndinni, sólskinið og
heiðríkjan því meiri.
Kjölur er í víðustu merk-
ingu orðsins 25—30 km. breið-
ur hálendisdalur, sem liggur
þvert yfir landið milli Lang-
jökuls að vestan og Kerlingar-
fjalla og Hofsjökuls að aust-
an, en að sunnanverðu lokar
Bláfell honum að verulegu
leyti. Að norðanverðu verður
hann varla teygður lengra en
að Seyðisá og Blöndu.
í þrengstu merkingu er
Kjölur hins vegar hraun-
dyngja 840 m. yfir sjávarmáli,
allt að 30 km. löng og 15 km.
breið með heljarmiklum gíg í
kollinum, um 1000 m. í þver-
má'l, ef ég man rétt, sem mikil
hraun hafa flætt úr alveg suð-
ur undir Hvítárvatn og norður
tii Hveravalla, einhvern tíma
eftir að síðasta ísaldarskeiði
lauk. Af þessari dyngju dreg-
ur Kjalvegur auðvitað nafn,
enda lá hann um hraunið, þang-
að til akvegur var ruddur
litlu austar fyrir nokkrum ára-
tugum. Annars var ekki mein-
ingin að fara hér út í ýtar-
lega landslagslýsingu, heldur
einungis minna sumarleyfis-
fólk og aðra góða menn á þetta
öræfasvæði í örfáum sundur-
lausum orðum.
Um þennan hálendisdal hef-
ur vegur legið frá' fyrstu tíð
íslands byggðar, svo sem sjá
má af fornum heimildum, enda
er leiðin um Kjalveg milli
Norðurlands og Suðuriands
miklu styttri og torfæruminni
heldur en í byggð, t. d. hafa
menn losnað þannig við mörg
og stór vatnsföll, sem erfið
voru yfirferðar.
Segja má með 'nokkrum
rétti, að Ferðafélag íslands
hafi opnað Kjalvegssvæðið
fyrir almenning eftir að það
tók til starfa seint á þriðja tug
þessarar aldar, enda hefjast
þá fyrst hinar eiginlegu nátt-
úruskoðunarferðir í óbyggðum
landsins. Félagið reisti fljót-
lega fjögur sæluhús á Kjalvegs-
svæðinu, í Hvítárnesi, í Þjófa-
dölum, á Hveravöllum og í
Kerlingarfjölhim, og hefur síð-
an haldið uppi ferðum þangáð
fyrir almenning á hverju sumri
meira og minna.
Hver þessara staða hefur
nokkuð til síns á'gætis, þó sinn
með hverju móti.
Fólk, sem fer í fyrsta skipti
um Kjalveg, spyr að jafnaði
einkum um tvennt, auk venju-
legra landslagsspurninga, Bein-
hól og Eyvindarhver, en fjöl-
margir kunna einhver skil á til-
drögum þessara nafngifta
beggja, hafa heyrt getið um
útilegu Fjalla-Eyvindar og
Höllu og afdrif Reynistaða-
bræðra og félaga þeirra á Kili.
Þeir, sem gista í Hvítárnesi,
bæta gjarnan við þriðju
spurningunni og spyrja, hvar
draugakojan sé í sæluhúsinu
og biðjast' jafnvel undan að
samrekkja draugnum.
í Hvítámesi kemur annars
mörgum einna mest á óvart
gróðursældin, enda nota Bisk-
upstungnamenn það sem upp-
rekstrarland fyrir fé og hross
á hverju sumri. Það athyglis-
verðasta er þó kannski skrið-
jökullinn, sem gengur fram í
vatnið, þótt hann sé nú aðeins
svipur hjá sjón samanborið við
það sem áður var. Blágrænt og
þverhöggvið jökulstálið blasir
við frá sæluhúsinu og meðan
jökullinn var og hét, klofnuðu
jafnt og þétt heljarmikil ís-
stykki úr stálinu með dunum
og dynkjum, bárust til og frá'
um vatnið og glampaði á þau
eins og skip á siglingu í sól-
skininu.
Enginn staður, sem ég hef
komið á, er eins dæmigert úti-
legumannabæli og Þjófadalir.
Þegar farið er í Þjófadali frá
Hveravöllum, liggur seinasti
spölurinn yfir dálítinn fjalls-
hrygg, svokallaðan Þröskuld,
sem lokar dalnum alveg að
austan og tengist Þjófafellinu.
Allt í einu opnast fyrir fótum
manns grænn og grösugur dal-
ur, næstum algróinn, og liinn
búsældarlegasti, að því er virð-
ist í fljótu bragði. Dálítill „úti-
legumannabær” stendur á harð-
vellisbala undir bröttum írauð-
um fjallshnúk, en tær berg-
vatnsá liðast eftir dalbotnin-
um, fé er á beit á víð og dreif
í dalnum.
Inn af dalnum tekur síðan
við svokallaður Jökulkrókur.
Þar steypist Fúlakvísl fram af
standbergi í háum fossi, en
Fagrahlíð horfir við suðri
gróðri vafin og blómum skrýdd
i jökulbirtunni. Fagrahlíð kafn-
ar ekki undir nafni og engu
þarf að ljúga upp á staðinn til i
þess að gera hann girnilegan
og skoðunarverðan. Hins vegar
vO ég ráðleggja þeim, sem .
þangað ferðast', að lesa vel og ^
rækilega kvæði Snorra Hjart-
arsonar Þjófadalir. Þar er m.
a. þetta erindi, sem ég leyfi
mér að taka traustataki:
En fram af dalnum hlær við
grösug hlið,
hnúkur með rauðum skriðum,
grænum tóm;
þar gárar iindir gola rök og
þýð,
þar gróa fjólur, murur, klukku-
blóm
við sólrautt grjót í sumar-
grænni hlíð.
Á Hveravöllum er það auð-
vitað jarðhitinn og hverirnir,
sem fyrst af öllu frægja stað-
inn. Á kyrrum dögum má sjá
hvitar hveragufurnar langt að
stíga til lofts, jafnvel úti um
allt liraun. Sumir hverirnir eru
hið mesta völundarsmíði og
augnayndi eins og t. d. Fagri-
hver og Bláhver, sem eiga fáa
sína líka á landinu. En þar er
líka hinn sögufrægi Eyvindar- .
hver, sem ég minntist á' hér
að framan, í lionum er talið,
að þau Fjalla-Eyvindur og
Halla hafi soðið sauðakjötið
forðum daga og má satt vera,
en Eyvindartótt er þarna
skammt frá. Ekki hef ég þó
rekizt á neinar öruggar heim-
ildir um dvöl þeirra á Hvera-
völlum, nema ef vera skyldi i
tágakarfa, sem þar fannst ein-
hvern tima og þykir sýna hand-
bragð Eyvindar. Hins vegar er
vitað, að Eyvindur átti bróð-
ur í Skipholti í Hrunamanna-
hreppi, sem hann gat leitað til,
þegar í nauðirnar rak, og með
tilliti til þess er ekki ólíklegt,
Framhald á bls. 14.
Á kili. Útsýni frá Strýtum,
gígnum niikla, til Hrúta-
fells. (Ljósm.: Páll Jóns-
son). — Sjá mynd.
Eftir Gest Guðfinnsson
17. júní 1967 - ALÞÝÐUBLAÐIÐ 5