Alþýðublaðið - 07.10.1967, Blaðsíða 5

SENDIBREF
TIL SÉRA JÓNS
6. október.
MAÐUR heitir Tyge Dahlgaard, sonur Bertels,
sem lengi var foringi róttæka flokksins í Dan-
rnörku. Er Dahigaard yngri prýðilega menntaður,
hlaut skjótan frama í utanríkisþjónustunni og varð
viðskiptamálaráðherra í ríkisstjórn Jens Ottos Krag.
Vakti skipun hans mikla athygli, enda hafði Dahl-
gaard aldrei starfað í samtökum jafnaðarmanna, en
þeir fara með völd í Danmörku sem kunnugt er.
Keppinautar Dahlgaards um ráðherraembættið voru
og mikilhæfir, þeirra á meðal Hans Tabor, sem
nú er orðinn utanríkisráðherra. Mun Per Hækker-
up á sínum tíma hafa lagt kapp á, að Tabor yrði
viðskiptamólaráðherra í stað Dahlgaards, en Jens
Otto Krag réði úrslitum.
Tyge Dalilgaard gat sér ágætan orðstír sem
viðskiptamálaráðherra, og spáðu sumir jafnvel,
að hann yrði utanríkisráðherra. Svo varð þó ekki,
og valdi Jens Otto Krag fyrir skömmu Hans
Tabor í það embætti. Um svipað leyti þótti Tyge
Dahlgaard fara hæpnum orðum á stúdentafundi um
danska utanríkisstefnu. Taldi hann, að hún mótað-
ist fullmikið af „hugmyndafræði og rómantík,”
en ætti að miðast við það hvernig viðskiptahags-
munir Dana yrðu bezt tryggðir. Hlauzt af þessu
ærinn gauragangur, og vék Jens Otto Krag við-
skiptamálaráðherranum úr embætti um síðustu
helgi eftir að Tyge Dahigaard neitaði tilmælum
forsætisráðherrans að segja af sér.
Eigingjörn hagsýni
Mig grunar, að Tyge Dahlgaard hafi orðið leik-
soppur æfðra stjórnmálamanna. Skoðanir hans
koma naumast á óvart. Þó eru þær mjög umdeil-
anlegar. Sjónarmið hans mótast af eigingjarnri
hagsýni, sem ber keim af slæmu siðferði. Gift-
ir menn geta til dæmis fæstir unað því, að konur
þeirra stundi vændi, þó að sjálfsagt megi hafa af
því drjúgar tekjur. Sú afstaða er ósköp skiljan-
leg, og þjóðarstolt hlýtur einnig að eiga nokkurn
rétt á sér í samskiptum ríkja. Hins vegar gegnir
engri furðu, að sérhver viðskiptamálaráðherra kosti
kapps að selja útflutningsframleiðsluna og ná
góðum samningum um innkaup. Smáríkjum er
mikill vandi á' höndum í þessum efnum. Það á
ekki síður við um íslendinga en Dani.
Alþjóðasamstarf er komið í það horf nú á dög-
um, að öllum ríkjum, smáum sem stórum, ber
skylda að hafa skoðanir og marka afstöðu í heims-
málunum. Danir geta þess vegna ekki látið styrj-
ijldina í Víetnam afskiptalausa eða sætt sig þegj-
andi við stjórnarfarið í Grikklandi og á Spáni
fremur en fátæktina í austurlöndum eða kúgun-
ina bak við járntjaldið. Hitt er sennilegt, að
þeir myndu græða á því viðskiptalega að þegja,
en þóttinn bannar þá hógværð. Þess vegna hefði
Tyge Dahlgaard þurft að gera greinarmun á
kurteisi utanríkisþjónustunnar og hreinskilni
stjórnmálamannanna.
AfstaSa stórveldanna
Smáríkjunum er nauðsyn að tileinka sér hug-
sjónafræði í samskiptum landa og þjóða. Öðru máli
gegnir um stórveidin. Þau fara einmitt að því
ráði, sem Tyge Ðahlgaard mælti með. Viðskipti
þeirra mótast löngum af hagsmunum. Þess vegna
koma mjög til sögunnar sveiflur þær, sem ein-
kenna heimsstjórnmálin. Stundum er því líkast,
að hugsjónir gangi kaupum og sölum eins og fisk-
ur, kjöt, olía og nýlenduvara. Þá eru stórveldin
að temja sér hagsýnina, sem Tyge Dahlgaard vildi
láta Dani kappkosta.
Hins vegar reiðist almenningsálitið í ríkjum
stórveldanna sjaldan eða aldrei viðskiptamálaráð-
herrum sínum eins og henti danska jafnaðarmenn
á dögunum. Siðblind gi-óðahneigð telst þar ekki
ódyggð, en auðvitað er brugðið á hana yfirskini.
Þannig er til komin sú aðferð að hafa endaskipti
á hugtökum og staðreyndum. Sú íþrótt lét Tyge
Dahlgaard ekki. Ég ætla, að honum hafi þótt súrt
í broti að verða ekki utanríkisráðherra og því misst
stjórn á skapsmunum sínum. Kannski hefur hann
það upp úr krafsinu að verða píslarvottur?
Afleiðing þagnarinnar
Stundum er íslendingum ráðlagt að temja sér
þá auðmjúku hagsýni að þegja við öllu röngu. Af-
leiðing þess yrði sú, að við dæmdum okkur við-
undur í alþjóðamálum og bærum helzt skömmina
úr býtum. Smáríki hlýtur að gæta sóma sins, ef
því á að verða gaumur gefinn til annars en vor-
kunnlátrar fyrirlitningar, og hún er naumast arð-
vænleg.
íslenzkum stjórnarvcldum er iðulega borinn á
brýn undirlægjuháttur við erlend stórveldi. Ég
trúi þeim ásökunum varlega. íslendingar virðast
reyna að varast ótilhlýðilega hagsýni og skilyrðis-
lausa auðsveipni i samskiptum við önnur ríki. Hins
vegar gætir þess stundum, að slíks sé óbeint
krafizt af aðilum, sem mælast til hagsmuna og for-
réttinda. Og stórveldin gera smáríkjunum oft örð-
ugt að ástunda frjálslyndi og víðsýni, íslendingar
hafa fengið að kenna á því undanfarna áratugi.
Rússar og vesturveldín
Sú var tíð, að Sovétríkin léðu ekki máls á að
kaupa íslenzka framleiðslu og selja okkur nauð-
synjar í staðinn. Þá voru íslenzku landsfeðurnir
óspart sakaðir um undirgefni við vesturveldin.
Svo breyttust þessi viðhorf allt í einu. Sovétríkin
fóru að kaupa af íslendingum og selja okkur. Af
því hefur leitt ágæt viðskipti, sem eru báðum
aðilum hagkvæm. Þau komu til með þeim hætti,
að stjórnarlierrarnir í Kreml breyttu um stefnu.
Árangur þess er sá, að skilningur hefur komið í
stað tortryggni, enda gerist málstaður Sovétríkj-
anna nú ólíkt betri víðs vegar um heim en áður
var.
Engum dettur í hug, að þetta geri íslendinga
auðsveipa Rússum. Er þá fremur ástæða að tor-
tryggja samskipti okkar við vesturveldin eins og
stundum hendir málgögn stjómarandstöðunnar,
Tímann og Þjóðviljann? í því efni verður að meta
staðreyndir, en ekki að leggja trúnað á getsakir.
Miest blöskrar mér afstaða Framsóknarflokksins.
Hann er kommúnistum sýnu orðhvatari í landráða-
brigzlum og virðist alls ekki muna, hvað honum
var borið á brýn að ósekju, þegar Eysteinn og
Hermann sátu í ríkisstjórn. Ég heyrði til dæmis
frambjóðanda hans tala á fundi í vor eins og æst-
asta moskvukommúnista um utanríkisstefnuna, sem
Framsóknarflokkurinn er samábyrgur núverandi
valdhöfum á íslandi.
Nauðsyn gagnrýninnar
Eigi að síður er gagnrýnin athyglisverð og nauð-
synleg. George Brown, utanríkisráðherra Breta,
þykir ekkert lamb á málfundum. Þó komst hann
svo að orði nýlega, að skoðanir flokksbræðra
hans, sem eru honum andstæðir, hefðu hvergi
gildi nema í ráðuneytinu. Hann átti við, að þær
væru íhugaðar og þess vegna nokkurs virði sem
tillögur og aðvaranir. Þannig bregðast lýðræðis-
sinnar við gagnrýni, þótt skapríkir séu og
snjallir.
Almenningsálitinu gefst mikið vald í lýðræðis-
löndum, þar sem hvers konar gagnrýni leyfist.
Skoðanamunurinn veldur raunar hvimleiðri sund-
urþykkju og getur orðið ósanngjarn og harla ör-
lagaríkur fleiri einstaklingum en Tyge Dahlgaard,
en liann er samt fagnaðarefni. Gott er til dæmis
að frétta, að jafn elskulegt fólk og Danir skuli
nenna að hugsa svo strangt um stjórnmál, að það
telji sig hafa vit fyrir viðskiptamálaráðherranum.
Og Jens Otto Krag er svo tillitssamur við þegna
sína að víkja honum úr embætti vegna almenn-
ingsálitsins. Helgi Sæmundsson.
Minningamrö:
Ásgeir Sigurgeirsson!
í dag verður til moldar bor-
inn Ásgeir Sigurgeirsson yfir-
kennari, er lézt sviplega af slys'
förum mánudaginn 2. okt. sl.
Með honum er genginn góður
drengur og gegn, sem ljúft er
að minnast.
Ásgeir heitinn var fæddur
hinn 8. júlí 1932 á Sauðárkróki
og var því 35 ára gamall er
hann lézt. Foreldrar hans voru
þau hjónin Sigurgeir Daniels-
son kaupmaður á Sauðárkróki
og kona hans Ásdís Andrésdótt
ir. Hann stundaði kennaranám
við Kennaraskóla íslands og
lauk þaðan prófi 1955. Stund-
aði hann síðan bamakennslu við
Mýrarhúsaskóla á Seltjarnarnesi
um fjögurra ára skeið en þar eftir
við Vogskólann í Reykjavík.
Gegndi hann kennslustarfi þar
er hann féll svo skyndilega frá.
Ásgeir var vel látinn kennari.
virtur og vinsæll. Hann naut
trausts nemenda sinna, sam-
kennara og yfirboðara. Hafði
hann nú um nokkurra ára bil
gegnt starfi yfirkennara við
Vogaskólann en hafði einnig ver
ið settur skólastjóri við þann
skóla um nokkurt bil og þar
áður um hríð við Mýrarhúsa-
skólann, Gegndi hann þeim
störfum sínum sem öðrum af
hinni mestu prýði.
Ásgeir var félagslyndur mað-
ur og vinstri sinnaður í stjórn
málum. Því fór svo að við kynnt
umst nokkuð í störfum okkar
fyrir Alþýðuflokkinn. Þar sem
annars staðar naut hann álits og
trausts og gegndi ýmsum trún-
aðarstörfum. Hann var formað-
ur Alþýðuflokksfélags Seltjarn-
arness um nokkurra ára bil, oft-
sinnis fulltrúj á flokksþingum
og átti sæti í flokksstjórn. Hann
lét aldrei mikið á sér bera og
tranaði sér ekki fram, en ráð
hans voru góð og eftir þeim
var farið. Fulltrúástarfi sínu og
forystu gegndi hann með sóma
og því er illt að missa hann.
En enginn fær sköpum ráðið.
Ljúflingurinn Ásgeir veröur
mér minnisstæður. Hann var
góðviljaður maður, sem ekkert
mátti aumt sjá og lagði ætíð
málum lið. Konu hans, Margréti
Hallsdóttur og þremur dætrum
þeirra, er mikil huggun í sár-
um harmi að hafa átt svo góð-
an dreng. Við félagar hans, kunn
ingjar og vinir þökkum honum
ógleymanlega samvinnu og biðj
um konu hans og dætrum bless-
unar.
Sigurður Guðmundsson.
Blaðburðarbörn
VANTAR í KÓPAVOGI.
Upplýsingar í síma 40753.
MUNIÐ
HAB
7. oKtóber 1967 - ALÞÝÐUBLAÐIÐ 5