Alþýðublaðið - 24.11.1967, Blaðsíða 5

SENDIBRÉF
TIL SÉRA JÓNS
23. nóvember 1967.
JÓN RÖGNVALDSSON garðyrkjumaður á
Akureyri er nýkominn ■ úr Kanadaför, og birtist
af því tilefni samtal við hann í Tímanum á mið-
vikudag. Kemur hann víða við og hermir margt
athyglisvert og fróðlegt, en varla munu allir sam-
dóma Jóni um afstöðu hans til annarra ferða-
langa. Hann er inntur eftir svari við þessari
kaldranalegu spurningu: „Eru ekki ferðalög ís-
lcndinga út um ailan heim oft hreinn flækingur?”
Jón svarar þessu svo áf bragði:
„Vissulega. Hvað erum við að rápa út um allar
jarðir, bæði í leiguflugvéium og með skemmti-
íerðaskipum? Til d'æmis til suðrænni landa þar
sem ekkert er að sjá, sem okkur má' að gagni
verða. Fæstir skiljá nokkurt orð af því, sem
fólkið talar. Mér skilst, að íslendingar sigli eink-
um til þess að verða brúnir á skrokkinn, enda
þótt mjög auðvelt sé að verða það hér heima.
Sumir fara líka til að stunda næturklúbba eða
bara til að bera sig mannalega á dýrustu hótel-
unum, þótt þeir svo kunni ekki einu sinni ein-
földustu mannasiði.”
Hæpin kenning
Þetta er hörð kenning, en hæpin. íslendingar
fara undantekningalítið í siglingar til að hleypa
heimdraganum, sjá sig um í veröldinni og kanna
nýjar slóðir. Það er mikils virði fámennri þjóð,
sem byggir eyju norður í höfum. Og íslendingar
kunna sig yfirleitt erlendis. Mannasiðir þeirra
eru engu lakari en framkoma og athafnir ýmissa
útlendinga, er hingað koma. Málakunnátta íslend-
inga er heldur ekkert bágbornari en gerist og
gengur. Þeir eru ferðafærir og frambærilegir í
bezta lagi.
Jóni Rögnvaldss.vni þykir til um að heimsækja
Kanada, en fer háðulegum orðum um þá, sem
vilja í Suðurlönd. Mér fannst gaman að ferðast
um íslendingabyggðir í Manitoba fyrir tveimur
árum, þegar mig bar þangað af tilviljun, og ég
gæti sannarlega hugsað mér að koma einhvern
tíma aftur á þær slóðir. Þó kysi ég eigi síður
að kjmnast við tækifæri Rómaborg, Jerúsalem eða
Kairó. Og mig undrar, að áhugasamur og smekk-
vís garðyrkjumaður skuli hallmæla öðrum eins
lystigörðum og Suðurlöndum. Ég hélt, að vinir
blóma og jurta ættu einmitt erindi þangað.
Stéttamunur hefur minnkað svo á íslandi, að
nú komast fleiri í siglingar en svokallað efnafóik.
Það finnst mér vel farið. Verkamenn safna sér
gjarnan farareyri á nokkrum árum með iðni og
sparsemi, sigla svo loft eða lög út í heim og
lifa þar dýrlegt sumar. Ég þekki marga, sem hafa
þannig orðið sér úti um ógleymanlegar endur-
minningar. Jón Rögnvaidsson má ekki hæðast að
slíkum ævintýrum eða telja þau hneykslanleg.
Þvílíkt sæmir ekki ágætum manni.
Langt yfir skammt
Hitt finnst mér hæfa, að hann og aðrir slíkir
hvetji íslendinga að kynnast ættjörðinni. Mér
blöskrar stundum, hvað landar mínir leita langt
yfir skammt að dægrastyttingu og tilbreytingu.
Ferðalög koma mjög við þá sögu. Margir þveitast
í fjarrar álfur, en hafa aldrei komið á fegurstu
staði fróns. Ég veit um Reykvíking, sem er tíður
gestur £ Kaupmannahöfn, Lundúnum og New
York, en hefur aldrei séð Ásbyrgi, Bjarkarlund
eða Hornafjörð.
VILJA EKKI
VERKFALL
Víst hefur mikið munað um starfsemi Ferðafé-
lags íslands. Við komumst fjöll og firnindi að
vild okkar nú á dögum, en mannabyggðin verður
fremur út undan. Ástæða væri að bæta úr því
með samtökum og skipulagi. Og þá gætum við
tekið skár á móti þeim útlendingum, sem koma
hingað í öðru skyni en slæpast fótgangandi með
tjald og bakpoka.
AthyglisverS hugmynd
Jón Rögnvaldsson hreyfir annars hugmynd, sem
ég tel athyglisverða. Hann leggur til, að við gef-
um Vestur-íslendingum höfuðból og helzt eitt í
hverjum landsfjórðungi. Þannig myndu takast
náin samskipti með íslendingum í Vesturálfu og
heimaþjóðinni. Mér finnst, að stjórnarvöldin ættu
að gefa þessari tillögu gaum.
Ýmislegt fleira þyrfti að gera í því skyni að
efla tengslin við íslendinga vestan hafs. Mest
myndi um það muna, ef beinar flugsamgöngur
hæfust milli íslands og Kanada. Rætt hefur verið,
að Loftleiðir fengju rétt til að lenda flugvélum
í Winnipeg, en ekki veit ég, hvað því máli líður.
Ef af því yrði, myndi það valda tímamótum í
samskiptum íslendinga.
Okkur ber að muna, að ýmsir Vestur-íslending-
ar líta á ættjörðina austan hafsins sem óskaland.
Þeir eiga kröfurétt á fulltingi okkar við að varð-
veita og ávaxta íslenzka menningararfinn.
Skemmtilegt rannsóknarefni
íslenzki kennarastóllinn við Manitobaháskóla er
virki_íslenzkri tungu og menningu í Vesturheimi.
Finnbogi Guðmundsson og Haraldur Bessason hafa
unnið frábært starf með kennslu sinni þar og
þátttöku í félagslífi Vestur«íslendinga. Þjóðar-
brotið vestra týnist ekki í mannhafið næstu ára-
tugi. Ég ætla, að því verði enn góðrar framtiðar
auðið.
Málfar Vestur-íslendinga væri skemmtilegt
rannsóknarefni. Færi vel á því, að kunnáttumað-
ur ynni að athugun þess og kæmi niðurstöðum
sínum á framfæri. Þá myndi sitthvað fróðlegt
sannast.
Loks væri okkur skylt að gefa gaum bókmennt-
um Vestur-íslendinga á ensku. Þær munu for-
vitnilegri en margan grunar og eru þáttur ís-
lenzkrar menningar, fjalla um íslenzk örlög og
rekja íslenzka sögu.
Gagnkvæmar heimsóknir
Að síðustu skal rifjað upp, að gagnkvæmar
heimsóknir íslendinga beggja megin liafsins efla
tengsli þjóðabrotanna í ríkum mæli. Gegnir
furðu, að þær gerast sjaldgæfari en fyrrum var,
cf undan eru skildar hópferðir Vestyr-íslendinga
heim til fróns.
Fræðimenn og rithöfundar heiman af íslandi
þurfa að leggja leiðir sínar á slóðir landa vestra,
l alda fyrirlestra, lesa upp og efna til persónu-
legra kynna. Sú starfsemi kostar að vísu fé, en
við getum ekki horft í þann kostnað.
Ógleymanlegt er, þegar vestur-íslenzki bóndinn
kemur heim af akrinum vor eða haust og þylur
utan bókar ljóð Jónasar, Stefáns, Gríms og Einars.
Því ævintýri má ekki ljúka. Unga fólkið af ís-
lenzkum ættum vestra myndi fagna slíku samfé-
lagi við Davíð, Stein, Tómas og Snorra, og eru
þó aðeins fáir nefndir. Ríki íslenzkrar hugsunar
gæti verið sýnu víðlendara en er, og virðist ekkert
áhorfsmál að nema henni land í Vesturheimi, því
að þangað liggja héðan djúpar rætur.
Helgi Sæmundsson.
Eftirfarandi samþykkt var gerð
á trúnaðarmannaráðsfundi í Verzl
unarmannafélagi Reykjavíkur 18.
þ.m.:
Stjórn og trúnaðarmannaráð
V.R. ályktar að með tilliti til at-
vinnu- og efnahagsástands þjóðar
innar sé varhugavert að efna til
verkfalla að svo stöddu. Lýsir
stjórn og trúnaðarmannaráð sig
fylgjandi afstöðu formanna félags
ins innan 12 manna samstarfsnefnd
ar ASÍ og BSRB eins og hún birtist
í sameiginlegri fréttatilkynningu
ríkisstjórnar íslands og samstarfs
nefndarinnar.
Það er álit stjórnar V.R. að
vegna hinna miklu áfalla, sem ís-
lenzka þjóðin hefur orðið fyrir á
yfirstandandi ári vegna aílabrests
ótíðar og verðhruns á erlendum
mörkuðum, sem talið er að rýri
gjaldeyristekjur þjóðarinnar um
1500-2000 millj. kr. eða V6 miðað
við fyrra ár og hefur í för með
sér mikla rýrnun þjóðarteknanna,
þá sé óhjákvæmilegt, að þegnarn-
ir verði að axla þyngri byrðar en
fyrr, jafnframt því sem rík áherzTa
verði lögð á aukin sparnað í rekstri
hins opinbera.
Hins vegar verður að tryggja
að hinum auknu byrðum verði
jafnað sem réttlátast niður á þjóð
félagsþegnana.
Áherzlu ber að leggja á að á-
framhaldandi viðræður eigi sér
stað milli ríkisstjórnarinnar og'
launþegasamtakanna um ákveðnar
leiðir til að mæta þeim vanda, sem
nú blasir við og treystir stjórn og
trúnaðarmannaráð V.R. á að þær
beri árangur.
Stórversnandi afkoma þjóðar-
búsins gerir stöðu launþegans tví
sýnni, annars vegar með tilliti til
viðunanlegri afkomu og hinsV.
Framliald á 15. siðu.
Samþykktir
vinnuveitenda
Sameiginlegur fundur stjórnar
Vinnuveitendasambands íslands
og fulltrúa frá deildum þess, hald-
inn i Reykjavík, 22. nóvember
1967, ályktar eftirfarandi:
1. Fundurinn telur afkomu at-
vinnuveganna á þessu ári svo
slæma, að stórfelldar róðstafanir
þurfi að gera þeim til bjargar,
svo að komizt verði hjá áfram-
haldandi samdrætti og stöðvun.
Fyrirsjáanleg 25-30% lækkun
á heildarverðmæti framleiðslu
sjávarafurða árið 1967, miðað við
árið 1966 og gengislækkun sterl-
ingspundsins, ætti að gera öllum
ljóst, að róttækra ráðstafana er
þörf nú þegar.
2. Fundurinn vill eindregið vara
stéttarfélögin við því að fylgja
fram með verkföllum auknum
kröfum á hendur atvinnuvegunum,
þar sem vitað er, að vinnuveit-
endur geta ckki aukið útgjöld sín
hvorki með kauphækkunum, né á
annan hátt.
Verkföll nú myndu stórlega
auka á þann vanda sem við er
að etja, og valda frekari kjara-
skerðingu en þegar er orðin.
Myndu verkföll nú án efa verða
langvinn, rýra verulega þjóðar-
tekjurnar, og þar með afkomu
allra landsmanna.
3. Fundurinn skorar á stjórnar-
völd að framkvæma nauðsynlegar
aðgerðir til að rekstrargrundvöll-
ur skapist fyrir atvinnuvegina og
þeir fái aðstöðu til áframhaldandi
þróunar. Minnir fundurinn á, að
mörg fyrirtæki eru þegár komin
í greiðsluþrot og hafa stöðvað
rekstur sinn.
Fundurinn bendir á þá stað-
reynd, að til viðbótar ört vaxandi
framleiðslukostnaði undanfarandi
ára, bæði innanlands, og stórhækk
un á ýmsum kostnaði erlendis,
t.d. hjá skipafélögum og flugfél-
ögum, er meðal kaupgjald verka-
fólks í dagvinnu 6% liærra árið
1967 en árið 1966, og eykur þaö
að sjálfsögðu á erfiðleika atvinnu-
veganna.
4. Fundurinn lýsir þeirri skoðun
sinni, að þjóðin geti horft fram
til meiri framfara og batnandi
lífskjara, ef menn viðurkenna
augljósar staðreyndir og axla sam-
eiginlega þær byrðar, sem óhjá-
kvæmilegar eru til að skapa at-
vinnuvegunum rekstrargrundvöll
og forða þannig almennu atvinnu-
leysi.
Sameginlegur fundur stjórnar
Vinnuveitendasambands íslands
og fulltrúa frá deildum þess, hald-
inn í Reykjavík 22. nóvember 1967
varar mjög eindregið við opinber-
um aðgerðum til skerðingar á
tekjustofnum fyrirtækja og álítur
að strangari verðlagshöft en nú
eru í gildi, myndu leiða til enn
alvarlegri samdráttar og rekstrar-
örðugleika hjá íslenzkum fyrir-
tækjum en þegar er kunnugt um.
i
Sameiginlegur fundur stjórnar
Vinnuveitendasambands íslands
og fulltrúa frá deildum þess, hald-
inn i Reykjavík 22. nóvember 1967
beinir þeirri eindregnu áskorun
til framkvæmdastjórnarinnar, að
hún, ef til verkfalla kemur, taki
til rækilegrar athugunar, hvort
beita skuli verkbönnum til þess
að styrkja aðstöðu vinnuveiteuda
í væntanlegri vinnucleilu, og leggi
síðan ólit sitt fyrir sambandstjórn-
arfund eins fljótt og aðstæður
leyfa.
24. nóvember 1967 - ALÞÝÐUBLAÐIÐ