Alþýðublaðið - 03.12.1967, Qupperneq 3

Sunnudags Alþýðubla'öið - 3. desember 1967
3
I SIGURJÓN FRIÐJÓNSSON
Ljóð og æviágrip
j Arnór Sigurjónsson bjó til
prentunar
Bókaforlag Odds Björnsson-
ar, Akureyri 1967.
271 bls.
í haust voru 100 ár liðin frá
fæðingu Sigurjóns Friðjónsson-
ar, og var þá skáldsins ræki-
lega minnzt í blöðum og út-
varpi. Ásamt skyldugu lofi um
skáldskap Sigurjóns Friðjóns-
sonar á' afmælisdaginn, 22an
sept. sl., kom þá víða fram að
menn töldu hann vanmetið skáld
af samtíð sinni og lítt kunnan
enn í dag; Þóroddi Guðmunds-
syni frá Sandi, sem ritaði af
skilningi og nærfærni um frænda
sinn hér í Alþýðublaðið, fannst
hann hafa sætt einna mestu van-
mati allra íslenzkra skálda á
þessari öld. Nú gefst lesendum
tækifæri til að bæta úr hvoru
tveggja, þekkingarleysi á verk-
um og ævi Sigurjóns Friðjóns-
sonar og vanmati sínu á skáld-
skap hans, sem bæði mun stafa
af og valda þvi, með þessari
bók. En hún er gefin út í til-
efni af aldarafmæli skáldsins að
frumkvæði barna hans, og hef-
ur Arnór Sigurjónsson tekið
saman í bókinni úrval úr kvæð-
um föður síns, úr Ljóðmælum
hans, frá 1928, og Heyrði ég
í hamrinum I—III sem út kom
árin 1939—1944, og ritað ævi-
ágrip hans sem fylgir kvæðun-
um.
Raunar virðist ekkert ein-
kennilegt við að Sigurjón
Friðjónsson stæði lengi framan
af í skugga bróður síns, Guð-
mundar Friðjónssonar á Sandi
— og ekki einungis vegna þess
að Guðmundur var þegar um
þrítugsaldur, um aldamótin, orð-
inn þjóðkunnugt skáld, en Sig-
urjón tólc ekki ljóðmæli sín
saman í bók fyrr en sextugur
að aldri. Kvæði Sigurjóns höfðu
aldrei til að bera hinn ramma
þjóðlega safa Guðmundar,
kynngi tungutaksins og kveð-
andinnar; þótt hann yrki bæði
ættjarðar-, sögu- og mannlýsinga
kvæði verður hann í engri þess-
ari kveðslcapargrein talinn jafn-
oki bróður síns, né yrkir hann
af raunsæi Guðmundar um
sveitalíf og bændur. Ekki hent-
aði honum heidur að sækja í
smiðju Einars Benedikfssonar
sem hann hefur þó eflaust ver-
ið skyldastur samtíðarskálda
sinna, og dáði skáldskap hans,
— sbr. kvæðin Haustnótt og
Skóhljóð í þessari bók. Engu að
síður, og hvað sem líður frekari
samanburði þeirra bræðra,
var Sigurjón Friðjónsson merki-
legt skáld. Það er eitt með öðr-
um undrum þingeyskrar mcnn-
ingar á ofanverðri 19du öld, að
þar skyldu vaxa upp í einni og
sömu fjölskvldunni, bræður og
■ bændur á sömu jörðinni um
skeið, tvö jafn-merk og í senn
jafn-ólík skáld og þeir Sigurjón
og Guðmundur Friðjónssynir.
Báðir eru þeir bræður vaxn-
ir úr jarðvegi rótgróinnar al-
þýðumenningar og alþýðukveð-
skapar sem Arnór Sigurjónsson
gerir skilmerkilega grein fyrir
í æviþætti Sigurjóns. Þeir eru
að upplagi alþýðu- og sveitar-
skáld, og heimahagarnir eru
með einu móti eða öðru uppi-
staðan í mörgu því sem þeir
yrkja bezt. Skáldskapur Guð-
mundar féll fram til loka í far-
vegi þjóðlegrar bókmenntahefð-
ar. í ljóðum Sigurjóns Frið-
jónssonar urðu heimahagarnir,
sjálfkjörið svið alþýðuskáldsins,
vettvangur fyrir eitthvað nýtt,
nýjan skynjunarhátt, tilfinning
sem tæplega átti sama hljóm-
grunn vísan. Og Sigurjón var
vaxandi skáld fram í háan ald-
ur, hélt öllum næmleika sínumi
óskertum með vaxandi valdi á
máli sínu, list sinni; hann gerði
m. a. á efri árum tilraunir með
rímlaus ljóð sem að vísu eru
ekki teknar með í þessari bók,
en ég hygg að vera muni mjög
svo eftirtektarverðar.
í bréfkafla frá efri árum
Sigurjóns Friðjónssonar, sem
Arnór Sigurjónsson tilfærir,
gerir hann grein fyrir þremur
markmiðum skáldskapar síns
sem séu „samvinna skynjan-
anna,” heyrnar, sjónar og til-
finningar, „málfegurð og mýkt
málsins,” og „mýkt” sjálfs efn-
isins, „þ. e. andsfæða harðneskj-
unnar, grundvallartónn kristn-
innar, góðvildin, kærleikur-
inn.” „Aðaláherzluna hef ég
lagt, og einkum framan af æv-
inni, á lieyrnina, þ. e. það sem
skáld kalla „sönginn í sálinni,”
segir hann. „Frarnan af ævinni
mátti heita að mér væri ómögu-
legt að yrkja án þess að heyra
„sönginn innan að.”
Söngurinn innan að, söngur í
sálinni, um þetta efni er eitt af
eldri kvæðum Sigurjóns hér í
bókinni; það nefnist Á heim-
leið:
Líður að nóttu. Lögur titrandi
læsir í fangi kvöldsól glitrandi.
Döggvar í dali fjalla.
Dunar í gili. Kólna loft og
grund.
Hálfrökkur blámar hliðar
dreymandi.
Hátt og lágt niða elfur
streymandi.
Aleinn um hraun og hrjóstur
hljóður eg nálgast bernsku-
leikja svið.
Minningum tefla í sál mér
svíðandi
sorg mín og gleði um völdin
stríðandi.
Hjarta míns löngun líður,
líður yfir skorður tíma og
rúms.
HvCifur tíl vesturs ljósbrún
lækkandi.
Leggjast á grundir skuggar
stækkandi.
Úr gljúfraþröng Karlsá kallar,
kallar söng minn undan
hjartarót.
i
í þessu kvæði, og öðrum
slíkum frá ýmsum tímum í
ævi skáldsins, kveður við per-
sónulegur ljóðrænn tónn, alls
óskyldur kveðandi alþýðuskálds-
ins, en vel má hugsa sér vísur
venjulegs hagyrðings um ná-
kvæmlega sama „efni.“ Efnivið-
ur Sigurjóns er tilfinning hans,
ekki náttúrulýsing eða frásögn
af minningum hans, óaðskiljan-
leg landinu, landslaginu sem
hann sér og heyrir, og seiðir
fram sönginn undan hjarta-
rótum. Þetta kvæði sýnir mæta-
vel þá' „samvinnu skynjananna”
sem hann lýsir í bréfinu, frá
1941, og heimfærir þar nýlegu
kvæði. Á Laxamýri, sem ort sé
í minningu Jóhanns Sigurjóns-
sonar, sveitunga hans og skáld-
bróður. í ljóðum hans er einatt
vor, gróandi, vatnahljóð og
fuglasöngur; Laxá niðar á
hrjúfu hrauni í mörgum beztu
ljóðum hans, sólin skín, grasið
grær, dögg fellur; og það er
farið með örnefni átthaganna,
Kinn, Fell, Lundey, Goðafoss,
Hvítafell, Tjörnes, eins og helga
dóma, orð sem ljúka upp til-
finningum skáldsins.
Eins og blóð í æðum mínum
áin niðar. — Heyrirðu ei?
Þetta lag kveður hvarvetna
við í kvæðum Sigurjóns Frið-
jónssonar, og ef til vill eru ljóð-
ræn smákvæði hans, tilfinning
skáldsins snortin og vakin upp
af átthögum hans, effirminnileg-
asti og áhrifamesti kveðskapur
hans. En röddum náttúrunnar
fylgir ævinlega vitund um aðr-
ar „dularraddir”, dýpra og
innar :
Upp til fjalla, hátt til heiða
hug minn dularraddir seiða.
Mjúk en þróttug þagnarljóð, —
þau eru lík og klukknahljóð
Vatnahljóð úr heimahlíð
hljóma um dalinn ár og síð,
En mér finnst eg alltaf heyra
eitthvað bak við stærra og
meira.
Upp á fjallsins breiðu bungu
býr mér þögul spurn á tungu.
Fell við fell í fjarskans ró
fram til heiða og út að sjó
standa hljóð í helgilotning.
Hér er þögnin einvalds-
drottning.
Og þó finnst mér æ eg lieyra j
eitthvað bak við stærra og
meira,
þau hin sterku þagnarljóð,
þessi dular-klukkna-liljóð. .. j
Leifar sérhver lífskennd mín, 1
lífsins herra, á veg til þím j
Ómur dular-klukkna kliðar,
kallar, býður, laðar, niðar. |
Þessi dularblandna lifskennd
þipgeyskrar, og íslenzkrar, ný-
rómantísku, sem varð að heilii
„heimspeki” í kvæðum Einars
Benediktssonar, kallar, býður,
laðar, niðar í ljóðum Sigurjóns
Friðjónssonar; hann léði henni i
alveg persónulega rödd í sin- \
um beztu kvæðum, og öll bera j
þau einhver merki hennar. j
Hennar vegna hófst hann á j
hærra stig en alþýðu- og sveit- j
arskáldsins, — en átthagarnir
fengu honum efnið að málfesta
hana, tjá liana í áþreifanlegri j
mynd. Hann kann að þykja
þrönglynt einhæft skáld —
efnissvið hans og efnisval. En
einhæfni efnisins, takmörkun
þess við hug og hjarta skálds-
ins, er einnig styrkur hans,
auður liugans í margbreyttum
myndum málsins, fjölbreytni
hans í náttúrulýsing tilfinning- ;
anna. j
i
Nokkur sýnishorn eru í bók- I
inni af ljóðaþýðingum Sigurjóns
Friðjónssonar, en of fá til að
draga af þeim ályktanir um
sföðu hans meðal þýðenda. Þar
eru að vísu ljómandi vel kveðin
kvæði á íslenzku, Vorkvöld eftir
Per Sivle til dæmis, eða Augu
þín sem eldar glóa eftir E A.
Karlfeldt — þó mikið hafi á-
Framhald 11. síffu..
ÖKUMENN
og
Sérstök athygli er vakin á því, að samkvæmt
heímild í reglugerð frá 11. marz 1967, eru
umferðarmerki við þjóðvegi landsins nú
staðsett hægra megin við veg, miðað við
akstursstefnu.
Undantekning frá þessu eru þó umferðar-
merki á leiðinni ReykjaVík — Keflavík, sem
ekki verða færð fyrr en að vori.
Þetta er einn liðurinn í undirbúningi að
breytingu y£ir í hægri-umferð.
Framkvæmdasiefsnd hægrð umferðar.