Alþýðublaðið - 12.05.1968, Blaðsíða 4

I
— KANNSKI þú vildir segja
| mér hvað menn hugsuðu um
; verkalýðsmál ,í Hafnarfirði, þeg-
t ar þú varst að alast upp, og
; hvað þú heyröir um þau á skúl-
j unum?
i — Á skútunum var ekki mikið
: talað um verkalýðsmál. En verka
1 lýðshreyfingin kom tiltölulega
j snemma til Hafnarfjarðar þegar
Verkamannafélagið Hlíf var
; stofnað 1907. Og um verkalýðs-
i mál var töluvert talað í Hafnar-
i firði. Þar var einu sinni mikill
slagur sem kenndur er við Buck-
les, enskan útgerðarmann sem
; hafði mikla fiskverkun í Hafnar
firði. Þannig heyrði maður ým-
islegt um verkalýðsmál, en ég
komst lítið inn í þau fyrr en ég
fór að vera á togurunum. Ég var
með, ýmsum ágætismönnum
strax á togaranum Apríl. Þar var
Sigurður heitinn Ólafsson sem
lengi var starfsmaður og gjald-
keri Sjómannafélags Reykjavík-
ur, og þar var líka Karl Karls-
son, sem lengi var vatnsmaður
við höfnina, báðir ákveðnir sjó-
mannafélagar og Alþýðuflokks-
menn. Það var mikið um pólitík
rætt á Apríl og þar með um
verkalýðsmál.
— Mundirðu segja, að félags-
• vitund sjómannastéttarinnar
hafi fyrst og fremst orðið til
með togaraútgerðinni?
— Já, áreiðanlega. Sjómanna-
félag Reykjavíkur var t. d.
stofnað í sambandi við átök um
lifrarhlutinn á togurunum, og
togarakjörin virtust liggja
mönnum þyngst á hjarta, en
skútukjörin voru líka til um-
ræðu, svo alltaf þegar maður var
við sjóinn heyrði maður talsvert
1 um þessi mál rætt.
I — Hvernig atvikaðist það að
i þú varðst Alþýðuflokksmaður?
— Ég segi alltaf í gamni að
Tarzan hafi gert mig að krata.
Þannig var, að heima hjá föður
mínum voru þröng húsakynni
og mörg börn, og ég fékk að vera
í herbergi í húsi hjá verka-
manni nokkrum sem keypti
Alþýðublaðið. Ég hafði lítið
kynnzt þessu blaði áður, enda
nýlega farið að koma út. Og í
því voru sögur af Tarzan sem
Ingólfur Jónsson, bróðir Finns
heitins Jónssonar, íslenzk-
Jón Baldvinsson.
aði fyrir blaðið. Þetta voru
miklar ævintýrasögur og ungling
ar gleyptu þær í sig. Alþýðu-
blaðið var ekki stórt þá, og þeg-
ar ég var búinn að lesa Tarzan
fór ég að lesa annað efni, og ég
hreifzt strax af eldlegum hvatn-
ingargreinum Ólafs Friðrikssonar
fyrir má’lstað verkalýðsins og
jafnaðarstefnunnar. Þegar ég
kom á togarann Apríl held ég
að meirlhluti áhafnarinnar hafi
verið Alþýðuflokksmenn.
— Hvenær gekkstu í Sjó-
mannafélag Reykjavíkur?
— Um leið og ég réði mig á
togarann, vorið 1924.
— Og þú fórst fljótlega að
gegna trúnaðarstörfum fyrir það?
— Ég varð snemma trúnaðar-
maður félagsins á vinnustað,
félagsgjöldin voru þá rukkuð um
borð. Þau voru að vísu lág, en
það var undir hælinn lagt hve-
nær menn gátu borgað, svo ekki
varð hjá því komizt að hafa mann
um borð til að gegna þessu
starfi.
— Var nokkuð sögulegt sem
gerðist í þessu sambandi?
— Nei, ekki var það, það þótti
eiginlega sjálfsagður hlutur að
sjómennirnir væru í félaginu.
Það kom rétt fyrir að tveir, þrír
menn um borð þversköll-
uðust við að gerast félagar. En
þá gerðum við hinir okkur lítið
fyrir og fórum til skipstjórans
og sögðumst fara af skipinu ef
þessir menn gerðust ekki sjó-
mannafélagar. Samtökin voru
góð, mönnum var ekki liðið að
vera með neinn útúrboruhátt.
— Lentirðu í nokkrum sögu-
legum verkföllum meðan þú
varst á togara?
— Nei, þetta, sem gerðist,
gerðizt með ró og spekt.
— Varstu svo strax kosinn í
stjórn Sjómannafélagsins og þú
komst í land 1931?
— Ég var kosinn ritari félags-
ins veturinn eftir, snemma árs
1932. Sigurjón Á. Ólafsson var
formaður, Ólafur Friðriksson
varaformaður, Sigurður Ólafsson
gjaldkeri, ég ritari, og Steindór
Árnason varagjaldkeri.
— Hvar hafði Sjómannafélagið
þá skrifstofu?
— Þá var ekkert Alþýðuhús.
Við höfðum skrifstofu í húsinu
Hafnarstræti 18 þar til í maí
1933, að við fluttum í Mjólkurfé-
lagshúsið.
— Þetta var þegar kreppan
var í algleymingi.
— Já, það var kreppa og mik-
ið atvinnuleysi.
— Og hvað var reynt að gera?
— Það átti að heita að haldið
^væri uppi atvinnubótavinnu,
mest alls konar litið arðbærri og
þvi heldur auðmýkjandi vinnu,
eins og snjómokstri, klakahöggi
og grjóthöggi. Það var einmitt
út af atvinnubótavinnu sem
Gúttóslagurinn var.
— Já, kannski þú segir mér
frá honum.
— Ég veit ekki, það er búið að
segja svo margt um þann slag,
um stólfæturna, sem Héðinn
Valdimarsson varpaði út til
þess að hafa að vopni, og um
flótta Jakobs heitins Möllers
inn á Hótel Borg. Ég gat ekki
stillt mig um að hlaupa úr vinnu
og skipa mér í raðir verkamann-
anna, en tel ekki þörf á að rifja
upp atburðarásina.
— Menn hafa þurft að síanda
í miklum eltingaleik tii að fá at-
vinnu.
Héðinn Valdimarsson.
— Já, ef von var á' skipi, þá
fóru menn eldsnemma á fætur
og flýttu sér niður að höfn. Svo
þegar farið var að ráða, þá
bjuggust víst flestir við að verða
fyrir valinu, en þegar búið var
að skipa í öll pláss, voru kannski
þrír fjórðu af verkamönnunum
eftir. Þetta var óskaplegt sálar-
stríð fyrir menn, það þekkja
.engir, sem ekki reyndu.
— Heldurðu kannski að yfir-
leitt hafi verið lakarj afkoma

•■■■■ •■•■■
■ ■•■■
•■■■•
Sigurbsson - III.
Ferðalög og erind
rekstur

■■■■■ ■■■■■ ■•■■■
■■■■■ ■■■•■ ■■■■•
4 12. maí 1968 — ALÞÝÐUBLAÐIÐ
á þessum árum heldur en eins
og einum tug ára fyrr?
— Vel mætti segja mér það.
Straumur fólks úr sveitunum
var orðinn allmikill og atvinnu-
leysið át upp þær kjarabætur
sem unnizt höfðu og meira en
það. Þetta voru hallæristímar.
— Og svo kom að því að þú
varst gerður að erindreka Al-
þýðusambandsins. Segðu mér nú
rækilega hvernig það atvikaðist.
— Það mun hafa verið í febrú-
armánuði 1934 að þeir Jón Bald-
vinsson, formaður Alþýðuflokks-
ins og forseti Alþýðusambands-
ins, og Héðinn Valdimarsson, sem
var varaformaður, báðu mig að
koma til tals við sig. Og Jón
spurði mig gagngert hvort ég
vildi leggja undir mig landið.
Ég var ekki á hreinu með hvað
liann ætti við, og þá skýrðu þeir
mér frá þeirri ákvörðun sam-
bandsstjórnar að ráða erindreka
f.^rir Alþýðuaambandið. Hainn
ætti ekki áðeins að vinna hér í
bænum heldur líka ferðast út
um land. Um þetta leyti var orð-
inn mikill slaguý við kommún-
ista. Þeir höfðu klofið sig út úr
Alþýðuflokknum fyrir nokkrum
árum og höfðu sitt eigið verka-
lýðssamband á Norðurlandi,
þannig að verkalýðshreyfingin
var klofin í landinu. Mitt verk
átti að vera það, að fara út um
land og kynna starf og stefnu
Alþýðusambandsins, stofna ný
verkalýðsfélög þar sem þess
þurfti með og fá félög í Norður-
landssambandinu til að ganga í
Alþýðusambandið. Þetta var sem
sagt almennt erindreka starf sem
raunar var ekki fullákveðið í
hugum manna fyrirfram.
— Fékkstu erindisbréf?
— Ég fékk ráðningarbréf und-
irritað af Jóni Baldvinssyni. Eg
á það enn og það hljóðar svo:
,,Ég undirritaður, Jón Bald-
vinsson, í umboði stjómar Al-
þýðusambands íslands, ræð hér
með Jón Sigurðsson fastan starfs-
mann Alþýðusambands íslands
frá 1. marz nk. að telja. Jón skal
vera erindreki sambandsins í fag-
legum og pólitískum efnum, —
veita forstöðu skrifstofu þess í
Reykjavík og rita í Alþýðublaðið
um þau málefni er sérstaklega
snerta starfssvið hans. Kaup hans
sé 325 krónur á mánuði er greið-
ist úr sambandssjóði. Ráðningar-
tíminn er fyrst um sinn til 1. júlí.
Allt sem við kemur starfinu
nánar skal tekið fram í erindis-
bréfi frá sambandsstjórn.”
Þetta er undirritað af Jóni
Baldvinssyni 28. febrúar 1934,
og ég rita undir sem samþykkur.
— Þar með varstu óbeinlínis
orðinn blaðamaður við Alþýðp-
blaðið. Varstu vanur greina-
skrifum í þá' daga?
— Ekki get ég nú sagt það,
en borið hafði ég við að skrifa
grein. Það mun hafa verið rétt