Alþýðublaðið - 24.11.1968, Blaðsíða 5

24. nóvember 1968 ALÞÝÐUBLAÐIÐ 5
Það sem einum er áhyggju-
efni, er öðrum léttvægt. Við
bíðum þess með eftirvæntingu,
að íbúatala íslands tvöfaldist
og margfaldist á næstu áratug-
um. Hinir, sem hugsa á heims-
vísu, líta skelfingaraugum til
framtíðarinnar í þessu efni. Sé
ekkert raunhæft gert til Þess
að stemma stigu við hinni öru
fólksfjölgun, einkum meðal þró
unarríkja, segir einföld þríliða,
að 3500 milljónir jarðarbúa
verði 7.000 milljónir um næstu
aldamót. Síðan tvöfaldist íbúa
talan með ákveðnu áratuga milli
bili. Og ekki að ósekju vaknar
spurningin: hvar á mergðin að
búa, ‘hvemig tekst til um öflun
fæðis og klæðis?
t árþúsundir 'hafa forverar
okkar nytjað jörðina með vax-
andi árangri. Síðasta áratuginn
hafa menn horft til nýrra átta,
tekið að rannsaka himinhvolfið.
Geimvísindin hafa skyndilega
opnað víðáttu himingeimsins,
takmarkalitlir möguleikar blasa
við sjónum, og senn taka jarðar-
búar að nema lönd á öðrum
plánetum. Það sem fyrr var
háreist hugmyndaflug höfunda
sem Jules Veme, er nú vísinda-
leg staðreynd.
En höldum okkur við jörðina,
— hún er enn okkar pláneta.
Af kunnum ástæðum er hafið
og auðæfi þess okkur íslend-
ingum hugleikjð viðfangsefni.
Engin þjóð byggir svo mjög af-
komu sína á öflun og sölu sjáv-
arafurða sem við. Það er því
skylda okkar að gæta þessa fjör
eggs.
Athygli vísindamanna hefur
á síðari árum ekki aðeins beinzt
að fiskistofninum og auðæfum
hafsins, heldur í æ ríkari mæli
að landgrunninu og hafsbotnin-
um yfirleitt.
■Hvar er gull, hvar er járn og
kol, og hvar er að finna gas og
olíu? Fram til síðustu ára þótt-
ust lærðir kunna svör við slík-
um spumingum, — hvar væn-
legast væri að grafa, ;hvar árang
ursríkast að bora. En engin
regla er án undantekningar, eða
eins og oft áður: undantekning-
in sannaði regluna. Olíulindir
fundust í sólbökuðum sandi
Sahara og auðæfi gass á jafn-
ólíklegum stað sem hafsbotni
Norðursjávar.
Kemur þetta okkur íslending-
um við?
Það er kjarni þessa máls, að
eftir að hafa fengið viðurkenn-
ingu 12 mílna fiskveiðilögsögu,
ber brýna nauðsyn til þess, að
við lýsum yfir eign okkar á
landgrunnjnu og auðlindum
þess. Hafsbofninn kann að
verða okkur íslendingum jafn-
gjöfull og Selvogsbanki, Halinn
og síldveiðirniðin út af Norður-
og Austurlandi.
Hér hjá Sameinuðu þjóðunum
hefur rödd íslands hljómað
skýrt um þessi mál. í október-
mánuði 1967 talaði Emil Jóns-
son utanríkisráðherra í Allsherj
arþinginu. Hann ræddi um hina
miklu möguleika til öflunar
æðu úr auðlindum hafsins, en
varaði jafnfrnmt við ofveiði, en
sú hefði raunin á orðið í Norð-
ur-Atlantshafi. Mikilvægast
væri, að hrygningarstöðvamar
nytu vísindalegrar verndar.
Utanríkisráðherra fagnaði því,
að Sameinuðu þjóðirnar hefðu
sett á stofn nefnd sérfræðinga
til að rannsaka og gera tillögur
um nýtingu auðæfa hafsins, sér-
staklega hafandi í huga vöxt
og viðgang fiskistofnanna.
Nefndin, sem Emil Jónsson
vísaði til, og kosin var á 21.
Allsherjarþinginu, hefur nýlega
skilað álitsgerð. En það skal
tekið fram að ísland var með-
flutningsaðili að skipun henn-
ar.F.vrir atbeina íslenzku sendi-
nefndarinnar hjá SÞ tókst að
fá kosinn í nefndina Jón Jóns-
son fiskifræðing. Álitsgerðin
verður tekin til umræðu liér
'hjá Sameinuðu þjóðunum í
næstu viku. En í þessari blaða-
grein verður rætt um aðra
merkilega nefnd, — hafsbotns-
nefndina.
Hinn 18. desember 1967 sam-
þykkti 22. AlÞherjarþinyið að
setja á stofn bráðabirgðanefnd,
sem rannsaka skyldi friðsamlega
nýtingu hnfsbotnsins og auð-
æfa hans, utan fiskveiðilögsögu,
— öllum þjóðum til hagsbóta.
Þetta var hagsmunamál, sem
snerti flestar þjóðir, og komust
í nefndina færri en vildu, en
það var gæfa íslands að fá þar
fulltrúa. Nefndina skipuðu full-
trúar frá eftirgreindum 35 þjóð
um: Argentínu, Ástralíu, Austur
ríki, Belgíu, Brasilíu, Búlgaríu,
Kanada, Geyion. Chile, Tékkó-
slóvakíu, Ecuador, E1 Salvador,
Frakklandi, íslandi, Indlandi,
Ítalíu, Japan, Kenya, Líberíu,
Líbíu, iMöltu, Pakistan, Perú,
Póllandi, Rúmcníu, Senegal,
Sómalíu, Thailandi, Sovétríkj-
unum, Stóra-Bretlandi, Tanz-
aníu, Bandaríkjum Norður-
Ameríku, Júgóslavíu, Noregi og
iSamíeinaða Arabalýðveldinu,
Af íslands hálfu átti sæti í
nefndinni Hannes Kjartansson
sendiherra, en með honum Har-
aldur Kröyer sendiráðsritari og
Gunnar Sehram deildarstjóri i
utanríkisráðuneytinu.
Þessi hafsbotnsnefnd hélt 3
fundi, tvo fyrstu í aðalstöðvum
Sameinuðu þjóðanna í New
York 18,—27. marz og 17. júní
til 9. júlí 1968. Þriðji fundur-
inn var síðan haldinn í Rio de
Janeiro dagana 19.—30. ágúst
síðastliðinn samkvæmt boði
stjórnarvalda í Brazilíu. Hafs-
botnsnefndin hefur skilað viða-
mikilli skýrslu og tillögum, en
ihvortvegyja er nú til umræðu
hér. Þar segir m.a,: „Hafsbotn
inn, utan lögsögu hvers ríkis,
er sameiginleg arfleifð þjóð-
anna og engu einstöku ríki til-
heyrandi. Rannsókn og nýting
hafsbotnsins skal einungis gerð
í friðsamlegum tilgangi, öllum
þjóðum til nytja. Sett skal á
laggirnar alþjóðleg stofnun,
sem hafi yfirumsjón framan-
greindra atriða, svo og um efna
hagslegar framfarir vegna nýt
ingar hafsbotnsins og auðlinda
hans, með sérstöku tilliti til
þróunarríkja, hvort heldur eru
strandríki eður ei“. Síðar í
tillögum hafsbotnsnefndarinn-
ar er vikið að nauðsyn þess ftð
afmarka þurfi nákvæmlega
þessi alþjóðlegú svæði. Loks er
tekið fram að vinnsla og nýt-
ing hafsbotnsins skuli. í engu
skerða frjálsar siglingar á haf
inu.
Okkar land, sem ekki er að-
eins strandríki, heldur eyland i
víðáttumiklu úthafi, á í þess-
um efnum mikilla hagsmuna að
gæta, og þá ekki einungis varð-
andi vöxt og viðgang fiskistofns
ins heldur og auðljnda land
grunnsins og rafsbotnsins. ís-
lenzka lar.dgrunnið út að 200
metra dýptarlínu, er um 115
•þúsund ferkílómetrar, eða ríf-
lega stærð landsins sjálfs. Hér
bíða okkar mikil og óleyst verk
efni, þfí að í landgrunni fs-
lands og hafsbotninum kynnu
að leynast ómæld auðæfi.
Hér að framan far minnzt á
vinnslu gass og olíu í Norður-
sjónum. Síðustu fregnir herma,
að Danir og Norðmenn hafi fund
ið hið sama í sínu landgrunni,
og í júlímánuði síðastliðnum
undust olíulindir í Mexíkóflóa.
Á þessu sfiði sem öðrum fleyg-
ir tækninni fram. Nú er hægt
að vinna olíu af hafsbotni á
200 metra sjávardýpi, en það er
til dæmis meðaldýpt íslenzka
landgrunnsins. Vísindamenn full
yrða að innan eins árs muni
þeir vinna olíu á liafsbotni af
500 metra dýpi og innan ára-
tugs af 5.000 metra dýpi.
í umræðum um nýtingu auð-
linda hafsbotnsins hefur sá ótti
verið látjnn í ljós, að tiltölu-
lega fá iðnaðarríki, sem til Þess
hafi afl, efni og þekkingu nái
undir sig svæðum í hafsbotni
úthafsins og áfram verði gengið
á vegum öfugþróunar: hinir
ríku verði ríkari og hinir fá-
tæku fátækari. Því þykir nú
svo mikilvægt, að um þetta sé
gerður alþjóðasamningur.
Eins og áður segir, voru full-
trúar íslands á öllum 3 fund-
mn haflsbotnsnefndarinnar og
létu málið mjög til sín taka.
Hinn 29. október síðastliðinn
flutti Hannes Kjartansson ræðu
í fyrstu nefnd Allsherjaiþings-
ins. Sendiherrann kfað íslend-
ingum það fagnaðarefni, að Sam
einuðu þjóðirnar ætli nú að hafa
forgörgú um friðsamlega nýt-
ingu hafsbotnsins. Þjóð sín
ihefði öldum saman verið háð
lögmálum hafs og strauma, og
sjómenn íslands sótt björg í hú
í greipar ægis, — oft við erfið-
ar aðstæður. Sendiherrann lagði
áherzlu á, að íslenzka ríkis-
stjórnin styddi þá skoðun nefnd
arinnur að útiloka eigi með öllu
herbúnað á hafsbotni, — að
auðæfi hafsbotnsins, utan lög-
sögu einstakra ríkja, skuli
eipkum koma þróunarlöndum
til góða, — og loks legði ís-
lenzka sendinefndin mikla á-
herzlu á það að koma bæri í
veg fyrir, að vinnsla í hafs-
botninum hafi skaðleg áhrif á
fiskistofna. Ennfremur tók
sendiherrann fram, að það væri
skoðun íslenzku ríkisstjórnarinn
ar, að sérhvert ríki hefði rétt
til þess að eigna sér landgrunn-
ið og auðlindir þess samkfæmt
Gefnarsáttmálanum frá 1958.
Loks boðaði Hannes Kjartans-
son sendiherra, að fullrúar ís-
lands myndu á næstunni leggja
fram tillögu um vernd fiskistofu
anna gegn skaðlegum áhrifum,
sem kynnu að hljótast af
vinnslu í hafsbotninum.
í framhaldi af framansögðu
flutti íslenzka sendinefndin til-
lögu, sem fjallar um vernd fiski
stofnanna. Tillagan var borin
fram hinn 5. nóvember síðast-
liðinn og hlaut góðnr undirtekt-
ir, en fulltrúar 31 þjóðar hafa
þegar gerzt meðflutningsmenn,
þar á meðal Sovétríkin, Frakk-
land, öll Norðurlöndin, Bretland,
Bandaríkin, svo og ýmis ríki
Afríku, Asíu og Suður-Ameríku.
Gunnar G. Schram, deildar-
stjóri, einn af fulltrúum í ís-
lenzku sendinefndinni, fylgdi
tillögunni úr hlaði með fram-
söguræðu. Efni tillögunnar er
það, að framkvæmdastjóra Sam-
leinuðu þjóðanna er falið að
láta Strax fara fram sérfræði-
lega rannsókn á því, hvaða al-
þjóðareglur skuli settar til þess
a.ð hindra að hvers kyns meng-
un frá vinnslu á hafsbotnj geti
haft skaðleg áhrif á fiskistofna;
Framhald á 12. síðu.
Gunnar G. Schram fylgir tillögu íslands úr hlaði. Að baki hans situr Hannes Kjartansson ambassa^
dor ísjands hjá Sameinuffu þjóffunum og fleirj fulltrúar úr íslenzku sendinefndinni. .