Dagur - 19.02.1921, Síða 4

28
DMJUR
7« tbl.
stakra manna skattfrelsi eða önnur
stórvægileg hlunnindi fremur öðrum
einkastofnunum.
Samþ. með 23 atkv. gegn 3.
III. Löggjöf fyrlr samvinnu-
félög.
Svohljóðandi tiilaga kom fram:
Fundurinn telur gildandi lög um
skattskyldu samvinnufélaga svo óná-
kvæm og vafasöm, að þeim geti orðið
misbeitt félagsmönnum í óhag, og
skorar því á þingið, að breyta þeim
f réttiátt horf. Enníremur skorar fund-
urinn á þingið, að taka til íhugunar
hvort eigi sé rétt, að setja lög um
samvinnufélög til tryggingar því, að
þau fullnægi sem bezt tilgangi sfnum,
að efla almenningsheill, meðal annars
með því að efla sparsemi og fyrir-
hyggju í fjármálum.
Samþ. með 30 samhlj. atkv.
IV. Einkasala.
Svofeld tillaga kom fram:
Fundurinn er hlyntur frumv. stjórn-
arinnar u?i einkasölu á tóbaki og lyfj-
um.
V. spitalinn á Akureyri.
Svofeld tillaga samþ. í einu hljóði.
Fundurinn skorar á þingið að veita
styrk til endurbóta sjúkrahússins á
Akureyri, alt að 60 þús. kr. og sömu-
leiðis hækka til muna árlegan styrk
til reksturs sjúkrahússins framvegis.
VI. Prestssetrið í Saurbæ.
Svofeld tillaga kom fram:
Fundurinn skorar á þingmenn kjör-
dæmisins að beitast fyrir því, að rík-
issjóður kaupi hið nýbygða fbúðarhús
prestsins í Saurbæ.
Samþ. f einu hljóði.
VII . Brúin á Eyjafjarðará.
Svohljóðandi tillaga kom fram:
Fundurinn væntir þess fastlega, að
byrjað verði á, að byggja hina fyrir-
huguðu brú á Eyjafjarðará á næsta
sumri, og skorar á rfkisstjórnina, að
láta það ekki dragast lengur.
Samþ. í einu hljóði.
Fundargerð lesin upp og samþykt.
Fleira ekki tekið fyrir. Fundi slitið.
Davíð Jónsson,
fundarstj.
Hólmgeir Þorsteinsson,
Július Ólafsson,
ritarar.
Ath.
Þingmálafundir á Möðruvöllum 19.
jan., og f Svarfaðardal 21. samþyktu
svipaðar tillögur f öllum aðalmálum.
Ri/stj.
Molar.
Islendingur hefir undanfarið verið
að nudda út af sykorskömtuninni.
Ádeilur blaðsins eru byggðar ú þvf
að skömtun hafi verið auglýst svo
löngu fyrir fram, til þess að gráðugar
og sjálfsafneitunarlitlar sálir keyptu
upp dýran Landsverzlunarsykur áður
sykurverð félli, til þess að velta fyrir-
sjáanlegu tapi Landsverzlunarinnar
yfir á þessa menn. Þrátt fyrir það þó
nú sé margupplýst að þetta er bara
lýgi að Landsverzlunin hafi átt nokk-
urn sykur þegar skömtun var auglýst,
heldur blaðið samt áfram að berja
höfðinu við steininn. Á hitt hefir blað-
ið ekki bent, að þessi aðferð sljórnar-
innar hefir orðið til þess, að einn stór-
kaupmaðurinn og smákaupmenn gátu
losað sig við sykurinn án verðfalls.
Það glappaskot virðir íslendingur
stjórninni á hægra veg af skiljanleg-
um ástæðum.
Furðulegt þykir mörgum, sem
lesa Sunnanblöðin, að sjá þann
áhuga, sem herra rithöfundur og
skáld Einar H. Kvaran er búinn
að fá á stjórnmálum. Mönnum þykir
það dálítið broslegt, að í ræðum sfn-
um telur hr. Kvaran samherjum sín-
um og sjálfum sér það einna helzt
til gildis, að þeir séu áhugasamir
hugsjónarmenn, sem hafi ákveðna
stefnu. Bannmönnum þykir fyrir því,
að þessi orðfimi maður skyldi styðja
til þingmensku ákveðnasta og illvíg-
asta andbanning landsins. Unnendum
sálarrannsókna og skáldskapar gremst,
að þessi Morgun-birtumaður skyldi vera
að taka þátt f þeim skrfpaleik, sem
háður hefir verið f hálfrökkri blekk-
ingamoldviðrisins f Reykjavlk og að
maðurinn, sem skrifaði Sambýli. skyldi
vera að æsa upp alþýðuna í Reykja-
vík, á þann hátt að koma henni til
að trúa því, að alþýða manna f sveit-
um hati Reykjavík. Menn höfðu ekki
vænst þess, að hr. Kvaran færi að
nota tungumýkt sína f þjónustu heims-
kunnar og illviljans. Menn Ifta svo á
yfirleitt, að eitthvað annað en stjórn-
málaáhugi og stefnufesta hafi knúð
hr. Kvaran, til þess að láta svona og
menn óska þess, að þingið vildi verja
til þess ífflegum ráðherialaunum, ef
hægt væri á þann hátt að girða fyrir
það, að þetta höfuðskáld þjóðarinnar,
sem er henni svo kært, sundri kröft-
um sfnum f opinberu þjóðmálastappi.
Hjúkrunarfélagið »Hlíf«.
. Út af athugasemd ritstjórans við
skýrs’u félagsins, vii eg leyfa mér að
géra þessa fyrirspurn: Hvernig getur
félagið borið svo háan útgjaldalið,
þegar styrkur almennings er ekki
roeir en sem skýrslan ber með sér?
Eða æskilegt væri að sjá tekjuliðinn,
en ekki brot af honum, úr því verið
er að sýna útgjaldaliðinn.
Borgari.
Ritstj. hefir haft tal af fotstöðu-
konu félagsins út af fyrirspurn þessari
og tjáði hún honum, að hún teldi
ástæðulaust að birta sundurliðaðan
tekjulið félagsins fram yfir það, sem
þegar hefir verið gert. Félagið sé
einkafélag og almenningur viti, að
tekjur þess séu mest megnis árangur
af tombólum, kvöldskemtunum 0. þ. h.
Kœran
Bæjarstjórnin samþykti að taka kær-
una út af 3fðustu bæjarstjórnarkosn-
ingu ekki til greina. Kærendurnir hafa,
eftir því sem blaðið veit sannast, lát-
ið sér þann úrskurð lynda.
Hœkkun brunabótagjalda
Samþykt f bæjarstjórn að fara þess
á leit við íramkvæmdastjórn Brunabóta-
félags íslands að brunabótagjöld f bæn-
um verði lækkuð.
Eftirlit.
Kotríkið íslenzka hefir sennilega
fleiri embættismenn og opinbera
starfsmenn í þjónustu sinni, saman-
borið við fólksfjölda, en nokkurt
annað ríki í Norðurálfunni. Strjál-
byggð landsins veldur þessu, að
nokkru leyti og hér skal það ekki
gert að umtalsefni, hvort komast
mætti af með færri menn í þjónustu
ríkisins, en nú eru. En nægilega
marga verður að minstakosti að
telja þá, og sumir þeirra hafa áreið-
anlega ekki of mikið að gera. —
Mörg embætti og opinber störf
hafa til skams tíma verið illa Iaun-
uð og sum afar illa, samanborið
við starfið, sem heimtað hefir verið,
og ábyrgðina, sem því hefir fylgt.
En síðan nýju launalögin gengu í
gildi, verður eigi annað með sanni
sagt, en að flestum þessum mönn-
um sé launað sæmilega vei, og
sumum ágætlega, miðað við fjár-
hag og gjaldþol þjóðarinnar. Tiltölu-
lega bezt virðist þó þeim opinberum
starfsmöunum vera launað, er kom-
ist hafa af með tiltölulega stuttan
tíma, til undirbúnings starfi sínu, og
litlu hafa þurft til náms að kosta;
stundum jafnvel sama sem engu.
Pessi launahækkun er svo nýlega
í garð gengin, að hennar gætir
ekki ennþá á þann hátt, að efnahag-
ur þessara manna hafi batnað að
nokkrum verulegum mun.
Altaf er misjafn sauður í mörgu
fé. Fer því að Hkindum, þótt mis-
jafnlega séu góðir þeir menn, er
opinberum störfum gegna í þarfir
þessarar þjóðar. Stundum virðist
eigi hafa verið sem bezt valið í
slíkar stöður. Einkum á þetta við
um val sumra hinna opinberu starfs-
manna. Veitingarvöldunum er það
sennilega nokkur afsökun oft og ein-
att, að ekki hefir verið kostur sérstak-
lega góðra manna í sumar þessar stöð-
ur. Pær hafa ekki verið mjög eftir-
sóttar af vel duglegum hæfileika-
mönnum, því að engin sældarkjör
hafa verið í boði, heldur þvert á
móti. Fyrir mikið starf og mikla á-
byrgð, hafa sultarlaun verið í boði,
sem því erfiðara hefir verið að lifa
af, því 'betur sem gætt hefir verið
skyldu sinnar. —
íslenzk stjórnarvöld hafa að því
Ieyti fylgt kenningum jafnaðarmanna,
að þau Iauna ekki betur vel unnin
störf en illa unnin. Stundum er um
svo mikið starf að ræða, að ekki
verður með nokkurri sanngirni kraf-
ist meira starfsþols af nokkrum
góðum meðalmanni en þess, að
hann geti leyst starfið sæmilega af
hendi, með því að verja til þess
öllum kröftum sínum óskiftum. Sé
slíkt starf svo illa launað, að ekki
verði sæmilega lifað af laununum,
er þeim manni, er slíku starfi á að
gegna, stofnað í tvöfalda hættu.
Önnur hættan er sú, að hann
reynir að auka tekjur sínar með
aukastörfum, til þess. að sjá sér og
sínum farborða á þann hátt og van-
rœki með því skyldustörfin. Hin
hættan er sú, að honum verði það
á að gripa til þess fjár, sem honum
hefir verið trúað fyrir, og í vörzlum
hans er, til þess að reyna að bjarga
sér út úr fjárhagsvandræðum í bili,
í trausti þess að hann geti svo
fljótlega rétt við fjárhag sinn aftur,
að ekki komist upp um hann.
Hvortveggja þetta getur verið spor
í glæpaáttina. En sá er þó munur-
inn, samkvæmt hegningarlögunum,
að hið síðarnefnda athæfi er talið
glæpur, þó um litla upphæð sé að
ræða, ef hún er ekki endurgoldin
innan ákveðins tíma, en hið fyr-
nefnda, því aðeins, að mikil brögð
séu að vanrækslunni. En hver er
mismunurinn, frá siðferðislegu sjón-
armiði? Er sá maður betri og heið-
arlegri í raun og veru, sem vanrækir
skyldustörf sín árum saroan þótt
fátæktin geti verið honum nokkur
afsökun, og þótt hann grípi aldrei
til fjár, sem honum getur ekki tal-
ist heimilt, heldur en sá maður, sem
verður þetta á í vandræðum sínum en
hefir altaf gengt skyldustörfum sínum
vel og samvizkusamlega, eftir því
sem hans kraftar leyfðu? Hér skal
þessari spurningu ekki svarað, enda
er henni beint til annara. — En
jafnframt skal vakin athygli á því,
að embættisvanrækslan er því óaf-
sakanlegri, því hærri sem launin eru,
samanborið við starfið. Mismunur er
á embættum, eins og á dögum post-
ulanna. — Samkvæmt lögum og
landsvenju, eiga æðstu embættis-
mennirnir að hafa eftirlit með
þeim lægri embættismönnura, sem
undir þá eru gefnir. Svona regla
gildir um hina opinberu starfsmenn.
Þetta eftirlit er eitt af aðalskyldu-
störfum þeirra og stundum helzta
skyldustarfið. Eftirlitsskyldan er því
meiri, því meiri sem eftirlitsþðrfin hlýi-
ur að vera. Og eftirlitsþörfin er því
meiri, því lélegri sem maðurinn er,
samanborið við starfið, því minni
sem launin eru, samanborið við það
verk sem heimtað er, og því lakari
sem fjárhagur mannsins hlýtur að
vera, samanborið við það fje, sem
honum er trúað fyrir. — Æðstu
embættismennirnir hafa í raun og
veru engann yfir sér, nema guð, og
eftirlitið með embættisfærslu þeirra
er því ofar skýunum.
En hvernig rækja þeir eftirlits-
skyldu sína gagnvart undirmönnum
sínum?
Eftirlitsferðir haia sumir af þessum
háu herrum farið — á ríkisins kostn-
að — beinlínis eða óbeinlínis. En
hvaða gagn hefir orðið að þessu
ferðalagi?
Verkin sýna merkin. Hvað eftir
annað kemst það upp, að menn
hafa eytt opinberu fé úr sjálfs sín
vörzlum, svo þúsundum skifti, og
stundum mörgum tugum þúsunda.
En þetta hefir sjaldnast komist upp við
eftirlitsferðirnar, oftast hefir það ýmist
komið í ljós við dauða þeirra manna,
er hlut áttu að máli, eða sakír þess
að að því hefir rekið að Iokum, að