Dagur - 13.01.1944, Blaðsíða 2

2
DAGUR
Fimmtudaginn 13. janúar 1944
HVERJIR EIGASÖK Á DÝRTÍÐINNI?
Við þökkum innilega öllum þeim, er sýndu okkur samúð við
andlát og jarðarför konunnar minnar og móður okkar, SÓL-
VEIGAR GUÐMUNDSDÓTTUR.
Eiginmaður og synir.
Þökkum innilega fyrir auðsýnda samúð og hjálp við andlát og
jarðarför konunnar minnar og móður okkar, ÁSLAUGAR
JÓNSDÓTTUR frá Leyningi.
Hermann Kristjánsson og börn.
■■■■■■iHHnBBiBBnanBmraHHHaani
Blaðið íslendingur byrjar nýja
árið á því að fræða lesendur
sína um, að Framsóknarflokkur-
inn eigi „höfuðsökina á því
þjóðarböli, sem dýrtiðin er orð-
in“. Rökin fyrir þessu eru þau,
að Framsóknarflokkurinn hafi
beitt sér fyrir óhæfilega háu
verði á framleiðslu landbúnaðar-
ins, og til þessa eigi dýrtíðin rót
sína að rekja.
Heldur er nú þessi afgreiðsla
málsins flaustursleg hjá ritstjóra
ísl., svo að ekki sé meira sagt.
Það er á allra vitorði, að ekki
stóð á Framsóknarflokknum að
taka fyrir kverkar verðbólgunni,
því að sá flokkur barðist einmitt
fyrir því að það væri gert. Það
voru hinir flokkarnir, og þar á
meðal Sjálfstæðisflokkurinn, sem
stóðu þar á móti. Hitt er svo
annað mál, að úr því að verð-
bólgustefnunni og kapphlaup-
inu um stríðsgróðann var haldið
áfram þrátt fyrir aðvaranir
Framsóknarmanna, vann Fram-
sóknarflokkurinn móti því, að
ein stétt í landinu — bændastétt-
in — træðist undir í kapphlaup-
inu.
Að vísu ber að viðurkenna
það, að Sjálfstæðisflokkurinn
gerði í bili ásamt Framsóknar-
flokknum virðingarverða tilraun
til stöðvunar dýrtíðinni, en að-
eins í bili, því að Ólafur Thors
afnam gerðardómslögin eftir
skamman tíma og hleypti dýrtíð-
inni þar með lausri samkvæmt
kröfu frá kommúnistum. Ólafur
Thors var kominn í þá óþægi-
legu og óskemmtilegu aðstöðu á
árinu 1942 að sitja í stjórnarsessi
fyrir náð kommúnista, en það
ástand þótti þá Sjálfstæðisflokkn-
um tilvinnandi, svo að hann
gæti ásamt verklýðsflokkunuin
framkvæmt kjördæmabreyting-
una, og er þá komið að því at-
riði, er mestum glundroða hefir
valdið í stjórnmálum íslands.
Sjálfstæðisflokkurinn og hjálp-
arkokkar hans þóttust vera að
berjast fyrir framgangi kjör-
dæmabreytingarinnar vegna
kjósendaréttlætis. Allir vita, að
það, sem fyrir flokkunum eða
forráðamönnum þeirra vakti í
þessu brölti, var ekkert annað
en flokksleg eigingirni á hæsta
stigi. Forsprakkarnir ætluðu að
efla þingstyrk sinn með kjör-
dæmabreytingunni á kostnað
Framsóknarflokksins. Þetta tókst
þeim einnig að nokkru leyti.
Kjördæmabreytingin hlóð undir
kommúnista, og vegna hennar
varð Sjálfstæðisflokkurinn stærsti
flokkur þingsins. Hann er nú
það mannmargur, að hann getur
þess vegna myndað stjórn með
hverjum öðrum Jringflokki, sem
vera skal. En livaða gagn er að
því, þar sem Sjálfstæðisflokkur-
inn er ekki fær um þetta, af því
að hann er stefnulaus og klofinn
um lausn allra vandamála þjóð-
arinnar?
Hér blasa afleiðingar „réttlæt-
ismáls“ Sjálfstæðisflokksins við í
allri sinni dýrð! Stærsti flokkur-
inn á þingi úrræðalaus og einskis
megnugur um forustu þjóðmál-
anna á Alþingi. Þess vegna situr
nú stjórn að völdum, sem mynda
varð utan við þingræðisreglur
og hefir ekki stuðning þingsins
að baki sér. Aldrei, síðan Alþingi
fékk löggjafarvald, hefir stjórn-
málaástandið á íslandi verið eins
aumt eins og síðan kjördæma-
breytingin var þvinguð í gegn
með ofbeldi árið 1942. Þetta
bága ástand er bein afleiðing
kjördæmabreytingarinnar. Við
öðru var heldur ekki að búast
eins og í pottinn var búið. Málið
var ógeðslegt verzlunarbrall
rnilli Sjálfstæðisflokksins og
kommúnista. Verzlunin var á þá
leið ,að stjórn Sjálfstæðisflokks-
ins keypti af kommúnistum að
fá að sitja að völdum, þar til hún
hefði komið kjördæmabreyting-
unni á, gegn því að afnema lög-
gjöfina um gerðardóminn og
hleypa dýrtíðinni lausri. Við
þetta tvöfaldaðist dýrtíðin, eins
og kunnugt er, og situr enn við
það ástand.
Framsóknarflokkurinn varaði
mjög ákveðið við afleiðingum
þessara atburða, en því var að
engu sinnt.
Þrátt fyrir þessar staðreyndir
segir íslendingur, að Framsókn-
arflokkurinn eigi höfuðsök á
dýrti'ðinni.
Þessu kunna þeir að trúa, sem
ekkert fylgjast með almennum
málum, aðrir ekki. Þeir vita,
hverjir eiga sök á dýrtíðinni.
En verkunum dýrtíðarinnar
lýsti Ólafur Thors svo í þing-
ræðu veturinn 1942:
„Hún lækkar verðgildi pen-
inganna. Hún ræðist á spariféð,
el 1 itrygginguna, líftrygginguna,
peningakröfuna í hverju formi
sem er. Gerir peningana stöðugt
verðminni, þar til þeir eru að
engu orðnir“.
DÖMU-skíðaföt
tir vönduðu ullarefni til
sölu mjög ódýrt.
GUFUPRESSUN
AKUREYRAR.
i
Bók um heilsurækt
Náttúrulækningafélag íslands
sendi út fyrir síðustu jól hið
þriðja af ritum sínum, og nefnist
sú bók Matur og megin. Höf-
undurinn er Are Waerland, sá
hinn sami, er skrifaði bækling-
inn, er nefndist „Sannleikurinn
um hvíta sykurinn'. — Björn L.
Jónsson hefir þýtt bókina á ís-
lenzku.
Bók þessi var blaðinu send
fyrir jólin til umgetningar. Af
ásettu ráði var dregið að geta
um hana þar til eftir hátíðarnar,
til þess að fólk gæti borðað sitt
kjöt í næði þá daga(!) Bókin
heldur því nefnilega fram, að
kjöt- og fiskneyzla sé óholl, og
því eigi menn helzt að venja sig
af neyzlu þessara fæðutegunda.
Þó er ekki farið strangara í þetta
en svo, að á bls. 81 segir höf., að
með vissum lifnaðarháttum sé
„hægt að halda góðri heilsu og
ná háum aldri, þótt lifað sé á
kjöti, ef menn aðeins neita sér
Sigurður Jónsson
„Þeim fækkar óðum, sem feðrunum
unna
og finna sin heilögu ættarbönd,
sem sögur og kvæði kunna
og kjósa að byggja sín heimalönd".
Skömmu fyrir jólin andaðist
í sjúkrahúsi Húsavíkur Sigurður
Jónsson frá Hrappsstöðum í
Köldukinn.
Hann var feddur að Skútu-
stöðum við Mývatn 4. apríl
1861. Foreldrar hans voru hjón-
in Katrín Sigurðardóttir og Jón
Guðmundsson. Barn að aldri
fluttist Sigurður með foreldrum
sínunr að Bakka á Tjörnesi, en
þaðan fóru þau fljótt inn að
Eyjafirði.
Sigurður stundaði nám í bún-
aðarskólanum á Hólum á fyrstu
árunum, sem skólinn var þar.
En þar á eftir, um nokkurt ára-
bil, sinnti hann. barna- og ungl-
ingakennslu og kenndi þá, með-
al annars, einn vetur við alþýðu-
skólann í Hléskógum í Höfða-
hverfi, sem starfaði þar nokkur
ár.
Árið 1890 giftist Sigurður
Guðrúnu Marteinsdóttur frá
Bjarnastöðum í Bárðardal, og
lifir hún mann sinn.
Fyrstu hjúskaparár sín lánað-
ist þeim hjónum ekki að fá
neina jörð til varanlegrar ábúð-
ar og ekki fyrr en 1903, að þau
fluttu að Hrappsstöðum, en þá
jörð keyptu þau og bjuggu þar
æ. síðan, á meðan heilsa Sigurð-
ar entist. En síðustu missirin var
liann löngum þjáður og varð því
að dvelja undir læknishendi.
Börn Sigurðar og Guðrúnar
eru: Marteinn á Hálsi, Flosi á
Hrappsstöðum, báðir bændur í
Kinn, Katrín og Þorgeir, búsett
á Húsavík og Sólveig er dvalist
hefir með foreldrum sínum.
Einnig fóstraðist sonar-sonur
þessara hjóna upp hjá þeim,
Adam Þorgeirsson.
í>egar O. Myklested ferðaðist
hér um land til fjárkláðalækn-
um kaffi, hvítasykur og hvítt
brauð.“
Bókin fjallar eingöngu um
mataræði manna og það, sem því
viðkemur. í kápuumsögn er
lienni m. a. lýst á þessa leið:
,,í bókinni skýrir höfundur
frá einfaldri og auðfarinni leið
til fullkominnar heilbrigði, sem
hann telur eitt æðsta takmark
lífsins og flestum mönnum í lófa
lagið að ná. Hann talar af
reynslu, því að hann var sjálfur
heilsuveill í æsku, en telur sig
nú, þegar hann er orðinn sex-
tugur, hafa náð fullkominni eða
100% heilbrigði."
Að sjálfsögðu hefir Dagur
enga aðstöðu til að leggja dóm á
innihald bókar þessarar, en þó
telur hann sennilegt, að margt
gott inegi af henni læra. Hún
brýtur víst allmjög í bága við al-
rnennar kenningar lækna á
mataræði, en því undarlegra er,
hvað hljótt er um hana enn sem
komið er.
Skáldsýnin stærsta
Á þrettánda ári þessarar aldar
skrifaði Einar skáld Hjörleifsson
stutt æfintýri sem hann nefndi
,,Óskin“.
Engilangi einn á himnum
hafði lítillega brotið hinar helgu
reglur og fyrir vikið átti að
senda hann í stutta refsivist til
jarðarinnar, þar sem hann kæm-
ist þó í hinar ítrustu nauðir. En
engillinn var ófáanlegur til þess
að fara til mannheima nerna
hann mætti vinna þar eitthvert
himneskt góðverk. Vegna þrá-
inga um aldainótin síðustu, var
Sigurður um skeið fylgdarmaður
hans og túlkur. Annars sinnti
hann fáu utan heimilis, eftir að
hann flutti að Hrappsstöðum.
En á þeirri jörð batnaði hagur
þessara hjóna frá ári til árs.
Sigurður á Hrappsstöðum var
greindur, bókhneigður og fróð-
leiksþyrstur, enda prýðilegur
námsmaður, þá er liann sat á
skólabekk. Hlédrægur var hann
jafnan, fámæltur, orðvar og óá-
deilinn og skipti sér lítið af ann-
arra högum.
Á bls. 94—96 í ljóðasafni Da-
víðs Stelánssonar, ,,í byggðum",
er kvæði, sem um mjög margt
minnir á Sigurð Jónsson, kjör
hans, skoðanir og hætti. Bendi
eg því á þessar Ijóðlínur, þar
sem minnzt er á sveitabænd-
urna:
„Börðust til þrautar með hnefa og
hnúum,
höfðu sér ungir það takmark sett,
að bjargast af sínum búum,
og breyta i öllu rétt“.
„Þeir börðust við fárviðri, fátækt og
kulda
og flýðu aldrei — héldu sin heit,
þeir höfðu ekki skap til að skulda,
né skilja við gamla sveit“.
Þessir menn voru mótaðir í
hörðum skóla, en hollum þó, á
flesta lund. En kjörfólksins, eins
og þau eru og eins og þau voru
fyrir 40—50 árum, þola engan
samanburð og þarf jafnvel ekki
svo langt að leita.
Nú virðist fólkið geta veitt sér
flest þau gæði, sem hugurinn
girnist. Enda gera flestir svo. En
jafnhliða þessum bættu högum
stækkar sá hópur ár frá ári, sem
gerir rniklar og síhækkandi kröf-
ur til annarra, en litlar til eigin
dáða. — Og ósjálfrátt kemur sú
spurning í hugann: hvernig
snýst nú þetta sama fólk við, þeg-
ar breyttir tímar heimta, að sleg-
ið sé af kröfunum og teknar upp
aðrar og strangari venjur? Svarið
fæst ekki í dag, en það getur
komið áður en varir.
En harmur er það, þegar þeim
fækkar, sem ólu þá þrá í brjósti
„að bjargast af sínunr búum og
breyta í öllu rétt“.
30. des. 1943.
Þorl. Marteinsson.
beiðni hans var honum veittur
réttur til þess að uppfylla eina
ósk á jörðu.
Á koti einu afskekktu bjuggu
konur tvær. Gömul kona aldur-
móð og ung kona barnshafandi.
Maður ungu konunnar var ný-
drukknaður í ofviðri og geysaði
illviðri á kotinu þeirra. Gegnum
hróp og ekka stormsins heyrðu
þær rjálað við útidyrahurðina.
Þær gengu fram, og í skaflinum
við dyrnar fundu þær meðvit-
undarlausan mann. Þær komu
honum inn í rúm. Hann var fag-
ur og barnslegur, líkari engli en
manni.
Nóttin kom. Gamla konan
sofnaði, en unga konan vakti yf-
ir hinum meðvitundarlausagesti.
Stornrurinn æddi og öskraði sitt
orðlausa mál. Gesturinn lauk
upp augunum. Hann og unga
konan ræddust við um lífbjörg
lians, og í þakkarskyni sagðist
hann skildi veita henni eina ósk.
Eftir alllanga stund sagði kon-
an: „Eg óska, að barnið mitt,
sem eg geng með, hafi æfinlega
yndi af allri áreynslu".
Vetrarsólhvörf valda ætíð hug-
hrifum. Þá er makt myrkranna
þorrin að sinni og horft á ný
mót hækkandi sól. Allar óskir
mannanna um fegurri heim og
farsælla líf vakna þá með endur-
nýjuðum krafti og knýja á með
sigurvissri djörfung. í framan-
nefndri ósk bóndakonunnar
birtist okkur í skáldsýn eini veg-
urinn til uppfyllingar allra vold-
ugra óska. Flóttafýsnin frá allri
áreynslu orsakar varanlegt
skammdegi í mannlífinu svo
lengi sem eftir henni er látið.
Enginn vinnur mikla sigra án
áreynslu og óskaheimur hækk-
andi sólar verður ekki byggður
án mikilla sigra.
Þótt spekingar hugrænna
lræða telji stritið fjandsamlegt
blómstrum lífsins, þá ber þess að
gæta, að strit og vit er sitt hvað.
Stritið er þvingun, hinn tamdi
vilji er frjáls.
„Mér væri það óumræðileg
gleði, að heyra ljáinn syngja í
höndunum á þér,“ sagði Stein-
unn við Galdra-Loft, manninn
sem þreytti hugann við hið
óræða af ótta við veruleikann
sjálfan og verkakall hans. En
ljárinn söng aldrei í höndunum
á Lofti, enda varð líf lians ósig-
ur, þó að óskamátturinn væri
uppistaða þess.
Konan í æfintýrinu, sem ósk-
aði barninu sínu áreynsluyndis
umfram allt annað er hin sanna
móðir farsælli tíma.
Heimurinn rnyndi áreiðanlega
skipta urn svip og háttu, ef þessi
yrði fyrsta ósk hvers einstaklings,
hvort sem hann lifir í litlu eyríki
í norðurhöfum, eða meðal stærri
þjóða undir heitari og hágengari
sól. Jónas Baldursson.
FRÁ BÓKAMARKAÐINUM