Dagur - 13.01.1944, Blaðsíða 3

Fimmtudagifin 13. janúar 1944
3
Jónas Jónsson:
(Niðurlag).
Tvær fylkingor.
Þar sem tvær stefnur hafa fylgi í sama landi, myndast tvær
fylkingar. Svo er einnig hér á landi. Alþýðusambandið er fylking
en ekki flokkur, en andi kommúnista svífur þar yfir vötnuntim.
Framleiðendur til lands og sjávar hljóta að mynda sjálfbjargar-
samtök móti upplausninni. Þau eru byrjuð en komin skammt á
veg. Ég hefi reynt að reifa þessi mál í Degi á grundvelli Fram-
sóknarstefnunnar. Það hefir jafnan verið yfirlýst af Framsóknar-
mönnum, að þeir væru flokkur smáframleiðenda. Nú hafa þeir
sérstaklega orðið fyrir barðinu á upplausnarlýðnum. Framsóknar-
flokknum ber þess vegna ótvíræð skylda að beita sér móti fanta-
framkomu kommúnista við bændastéttina, og að gera tilraun til
að safna sundruðum framleiðendum úr öllum flokkum í sjálfs-
varnarfylkingu móti þjóðnýtingarframkvæmdum kommúnista.
Eftir að kom fram á vetur, byrjuðu bændur að gefa út stéttarblað
ið „Bóndann“ í Reykjavík, og er hann beinlínis málgagn stéttar-
samtaka bænda. Bóndinn hefir haft töluverð áhrif í þá átt að þoka
bændum úr Framsóknar- og Sjálfstæðisflokknum saman í ópóli-
tíska stéttarstarfsemi. En. þó að þessu blaði hafi orðið nokkuð
ágengt, þá er það ekkert á við hin beinu áhrif kommúnistanna á
samtakavilja bændanna. Framkoma kommúnistanna gagnvart
bændastéttinni og samvinnufélögunum hefir vakið gremju og
fýrirlitningu bænda. Þá hafa Framsóknarbændur yfirleitt móðg-
ast af óheilindum og prettum kommúnista í garð þess flokks.
Tímaritið Samvinnan var fjölkeyptast allra íslenzkra tímarita.
Hefir það blað reynt eftir megni að vekja skilning landsmanna á
skaðsemi upplausnarstefnunnar. Snemma í vetur ákvað stjóm
Sambandsins að stækka Samvinnuna um helming frá áramótum,
láta koma út 10 hefti árlega og auka mjög fjölbreytni ritsins.
Hefir einn af allra ritfærustu og fjölmenntuðustu mönnum lands-
ins, Jón Eyþórsson, gerzt þriðji ritstjóri þessa tímarits. Þá hefir
hið litla blað, Bóndinn, sem í fyrstu var gefinn út til að mótmæla
ránsskap kommúnista gagnvart bændum, náð .ótrúlegum vinsæld-
um á landinu sunnan- og vestanverðu, þar sem hann er mest les-
inn. Köm þetta ljóslega fram á bændanámskeiðum í Rangárvalla-
og Árnessýslu alveg nýverið, þar sem svo að segja allir bændur í
heilum hreppum voru mættir, og lýstu yfir fylgi sínu við „Bónd-
ann“ og heimtuðu að blaðið héldi áfram. Allar líkur benda til, að
Bóndinn verði fyrst um sinn gefinn út sem lítið vikublað, sem
samtakamálgagn bænda um állt land. Vel gæti svo farið, að bónd-
inn yrði síðar dagblað, og má það kallast furðulegt, ef bænda-
stéttin getur ekki géfið út eitt dagblað, fyrst verkamenn gefa út
tvö og heildsalastéttin önnur tvö.
Allar líkur benda til, að landbændur muni á ári komandi
treysta mjög stéttarsamtök sín, og síðan leita eftir samstarfi á ó-
pólitískum grundvelli við útvegsbændur. Takmark slíkra sam-
taka hlýtur að vera það, að verja eignarrétt bænda til jarða og út-
vegsmanna til skipa og útgerðarmannvirkja. Ef Alþýðusambandið
sækir fram með ofsa og ránsskap á hendur framleiðendum, þá
væru þeir naumlega verðir til að hafa atvinnuforustu, ef þeir létu
upplausnarlýð landsins ræna sig eignum og lífsmöguleikum.
Frá mínu sjónarsviði þurfa slík stéttarsamtök ekki að breyta nú-
gildandi flökkaskipun. Hermann Jónasson og Ólafur Thors hafa
deilt lengi og mikið um viðskilnað sinn í stjórnarráðinu 1942. En
báðir eru kosnir á þing af framleiðendum. Þegar lífsafkoma fram-
leiðenda var í veði, stóðu þessir þingmenn saman, eins og þeir
væru úr einum flokki. Bændasamtökin þurfa þess vegna ekki að
leysa upp flokkana, En þau marka stefnu. Þau munu tæplega láta
nokkrum manni, sem er kosinn með bændaatkvæðum haldast
uppi að vera í leyndu eða opinberu vinfengi við upplausnarlýð-
inn. Þannig geta stéttarsamtök framleiðenda á fjölmargan hátt
varðað rétt og hagsmuni land- og sjávarbænda, þó að þeir haggi
ekki við núverandi flokkaskipun. í framkvæmdinni myndu
bændasamtökin fyrirbjóða sínum trúnaðarmönnum allt samstarf
við kommúnista, en leggja fyrir þingmenn sína, án tillits til
flokkaskiptingar, að standa fast saman um vernd eignarréttarins
og atvinnufrelsisins.
Þióðveldismálið.
Framsóknarflokkurinn stendur heill og óskiptur að því, að
skilnaður Islands og Danmerkur fari fram á þessum vetri. Trún-
aðarmenn flokksins hafa gert allt, sem í þeirra valdi stóð til að
þjóðin gæti öll staðið saman urn að höggva af sér fjöturinn frá
1264. Niðurstaðan varð að lokum sú, að þrír stærstu flokkarnir
hafa lýst yfir, að þeir vilji starfa saman að lokalausn málsins á
fyrsta mánuði hins nýja árs. Alþýðuflokkurinn telur sig því miður
ekki geta verið með að sinni. Auk Jjess er dálítill hópur nafn-
kenndra manna í Rvík, aðallega úr Sjálfstæðisflokknum, sem ekki
vill lýsa yfir eindregnu fylgi sínu að svo stöddu. Þetta mun þó
fara betur en sumum ókunnugum mönnum þykja líkur benda til.
Frelsisást íslendinga er sterk, og Danir hafa f margar aldir búið
fremur kuldalega að þjóðinni. Allur þorri manna í landinu talar
Utltf if þv( áð Jidm fimrn þ*ð aigeriega ijálfisgt að
ÁRAMÓTAHU
DAGUR
'■ 1 ■ i—
GLEIÐINGAR
skilja við Dani. eftir að 25 ára sáttmálinn er út runninn. í hinni
fyrri frelsisbaráttu voru bændur og sjómenn ókvikulir í málinu,
en nokkrir menn, sem kallað var að væru hærra settir, voru tregir
í baráttunni. Þó þokaðist málið áfram. Svo mun enn fara. Alþingi
á að koma saman 11. janúar til að ganga frá skilnaðaryfirlýsingu
og nýrri stjórnarskrá, þar sem ísíenzkur forseti fer með það vald,
sem konungur hafði áður. Þegar málið er tekið föstum tökum,
munu ýmsir, sem hikandi voru í fyrstu, fylgjast með. Að lokinni
samþykkt Alþingis, verður málið borið úndir alla kjósendur til
samþykkis eða synjunar. Verður sú atkvæðagreiðsla að vera í vet-
ur, en'gert er ráð fyrir fleiri en einum kjördegi og heimild fyrir
heimakosningum vegna sjúkra manna eða þeirra, sem ekki geta
sótt kjörfund af öðrum ástæðum. Hver kjósandi, sem greiðir
stjórnarskrá og skilnaði jákvætt atkvæði, leggur sjálfur stein í
hina nýju {)jóðveldisbyggingu. Gert er ráð fyrir, að lýðveldið
verði endanlega stofnað 17. júní í ár á Þingvöllum. Verður þar
Jrá að líkindum almenn þjóðhátíð. Mun mega vænta þess, að ís-
lendingar fjölmenni þá á hinn helga stað til að vera þátttakendur
við að flytja frá útlöndum heim til ættjarðarinnar það fjöregg,
sem Jajóðin var neydd til á Þingvöllum að fela erlendum harð-
stjóra til varðveizlu og giftulausrar geymslu. Fullræði íslenzku
Jijóðarinnar er stærst allra landsmála. Um það mega menn ekki
deila heldur standa í fullri eindrægni saman um rétt landsins og
sæmd. Meðferð þjóðveldismálsins mun verða hagað svo, að hver
maður á íslandi, karl eða kona, getur með samþykkt sinni á
stjórnarskrá landsins undirskrifað frelsisskrá þjóðarinnar. Hátíð
á Þingvöllum er eins konar þjóðarhelgun á heimflutningi hins
æðsta valds úr langri útlegð.
Vonir.
í byrjun þessa árs gera menn sér glæsilegar vonir um að ná í
sjálfstæðismálinu lengi þráðu marki. Hversu það tekst, er komið
undir þjóðinni sjálfri. Menn gera sér líka vonir um, að auður sá,
sem kallað er að þjóðin hafi eignazt, verði varðveittur og hag-
nýttur til að bæta og prýða landið og mennta þjóðina, sem í
landinu býr. Þá hljóta menn að ala í brjósti þær vonir, að baráttan
um skijjtingu arðsins af framleiðslu landsmanna verði leidd til
lykta með skynsamlegum og varanlegum friði. Forfeðrum okkar,
sem byggðu landið, tókst að skajia þjóðfélag, sem var einstakt í
sinni röð og varð griðastaður og vagga fjölþættrar menningar.
Enn má vænta þess, að landsmönnum takist að finna réttláta lausn
um skiptingu atvinnuarðsins, og með þeim hætti að þjóðin leggi
ekki neinar byggðir eða þéttbýli í eyði, heldur verði ræktun
landsins, hafsins og fólksins jafnan ein samfelld og órjúfandi
heild.
Sá stjórnmálaviðburður gérð
• ist á síðasta ári, að leitað var
lags við Kommúnistaflokkinn á
Alþingi um það, hvort hanr
vildi taka þátt í stjórnarmynd
un með öðrum flokkum.
Þessar samningatilraunir við
kommúnista hafa mælzt misjafn
lega fyrir. Er Jætta skiljanlegt
þegar litið er til Jress, að um
nokkur ár fyrir síðustu alþingis-
kosningar hafði verið litið svo á,
að kommúnistar væru ekki við
talshæfir, þvi að innræti væru
þeir útlendingaí í sínu eigin
landi og ættu Jrví að vera með
öllu utangarðs í þjóðfélaginu.
Við kosningarnar fór svo, að
kommúnistar rúmlega þreföld-
uðu þingmannatölu sína og
juku kjósendatölu sína að stór-
um mun.
Hver var ’ ástæðan til þessa
pólitíska geng’js kommúnista?
Hún var í því fólgin, að þeirn
hafði tekizt að telja fólki trú um,
að þeir væru orðnir sérstaklega
mikilir umbótamenn, þeim tókst
að láta kjósa sig sQm ábyrga
þingmenn til umbótastarfa á Al-
þingi, og fjöldi kaus þá annara
manna en þeirra, sem á Stalin
trúa og kommúnismann.
NÚ v*rð það VÍtanlrgt, að
’ ommúnistar gátu ekki einir sins
’iðs komið fram umbótamálum
í Alþingi, þeir yrðu því aðeins
■átttakendur í umbótasarfinu í
amvinnu við aðra flokka og þá
’inkum Framsóknarflokkinn og
\lþýðuflokkinn.
Það var því nokkurs um vert,
ef hægt væri að ganga úr sku^ga
um, svo að ekki yrði um vjllst,
'ivort fulltrúar flokksins ætluðu
ið taka tillit til þeirra mörgu,
æm kosið höfðu þá sem umbóta-
menn, hvort heldur þeir ætluðu
rð vinna á ábyrgan hátt, eða
halda áfram sömu stefnu og áð-
ur.
Þess vegna var það, að Fram-
sóknarmenn töldu ráðlegt að
láta kommúnista ganga undir
tvenns konar próf, svo að úr því
fengist skorið, hvort þeir vildu
vinna á umbótagrundvelli eða
ekki. Það var nauðsynlegt vegna
kjósenda þeirra að fá um þetta
skýr og ótvíræð svör.
Fyrst var kannað, hvort komm-
únistar væru tækir í þjóðstjórn,
og síðan hvort þeir vænt tækir í
umbótastjóm þriggja flokka.
Það fór eins og við mátti búast:
Kommúnistar féllu á báðum
mófunum. Munurinn var að-
Framh#w I 4. ífflu
*
Ur erlendum blöðum
Stjórnmál við hvers manns hæfi.
Þeir, sem eru valdir að því, að
almenningi þykir stjórnmál
leiðinleg og ófrjótt viðfangsefni,
eru óvinir lýðræðishugsjónarinn-
ar. Sökudólgarnir eru margir og
skemmarstarfsemin er víðtæk.
Því að stjórnmálin eru í raun
réttri siðfræði við hæfi allra.
Stjórnmál ættu að vera andleg
næring hverjum manni, því að
vissulega skiptir það hvern þegn
miklu hversu háttað er samskipt-
um borgaranna. Flestir menn
hafa mikinn áhuga fyrir stjórn-
málum á unga aldri og þreytast
ekki á að rökræða um réttindi
og skyldur í frjálsu Jrjóðfélagi.
En þessi áhugi varir oftast
skamma hríð. Áhuginn virðist
dofna með árunum, áhugamálin
fjarlægjast, — hinir ungu menn
J>reytast á vegferðinni um völ-
undarhús flokkadeilna, klækja-
bragða og yfirborðsmennsku
„hinna æfðu stjórnmálamanna".
Stjórnmálin í heild eru ekki svo
einföld viðfangs að hægt sé að
skipa þeim í tvær deildir, —
rétta og ranga. Hin margvíslegu
úrlausnarefni í nú tíma þjóðfé-
lagi krefjast nákvæmra rann-
sókna og sérgreiningar. En hví
skyldi þó vera nauðsynlegt, að
„sérfræðingar" á ýmsum sviðum
þjóðmálabaráttunnar gerizt svo
sérfróðir í tali og rökræðum um
þjóðfélagsmál, að hinn almenni
maður fái ekki komið þar
næiTÍ?
Stjórnmálaskrif síðustu ára
hafa verið mjög snortin af þess-
ari sérfræðimennsku. Stjórn-
málamennirnir, sem skrifa fyrir
almenning, eru orðnir svo
flæktir í neti flókinna orðatil-
tækja og flokkslegra slagorða, að
þeir steingjörfast þar, og orð
þeirra, sem.ætti að vera lifandi,
er dautt í augum hins venjulega
manns.
Hér er mikil þörf breytingar.
Við þurfum að fá fram á sjónar-
sviðið menn sem geta talað
hreint og beint við hreinskilinn
almenning, — menn sem geta
fylgt máli sínu fram með eld-
heitum baráttuhug, einfaldri,
alþýðlegri hugsun og ræðu....“.
(Observer).
Sænsk hjálparstarfsemi eftir
stríðið.
Norræna félagið í Svíþjóð og
norræna hjálparnefndin í Srokk-
hólmi hafa sent konunginuin er-
indi þess efnis, að sænska rfkið
setji upp sérstaka stofnun til þess
að stjórna sænsku hjálparstarf-
seminni til handa frændþjóðun-
um á Norðurlöndum, eftir stríð-
ið. 69 stofnanir og félög vinna nú
með norræna félaginu og hjálp-
arnefndinni. Má því telja, að
flest meiri háttar sambönd og
stofnanir landsins standi að baki
þessari orðsendingu. í erindinu
er haldið fram, að hjáíparstart-
semin eftir stríðið verði svo um-
fangsmikil og þurfi að vera svo
fljótvirk, að nauðsyn verði að
telja að ríkið taki að sér fory/t-
una. Til þess að svo megi verða
og allt fari vel úr hendi, þarf
langan og nákvæman undirbún-
ing. (Kooperatören),