Dagur - 24.02.1944, Page 2

2
DAGUR
Fimmtudaginn 24. febrúar 1944
FRAMSÓKNARFLOKKURINN
ER VAXANDI FLOKKUR
I.
Árið 1942 gerðu þrír þing-
flokkanna samtök um að afmá
Framsóknarflokkinn. Þetta átti
að gerast með hlutfallskosning-
um í tvímenningskjördæmum að
ógleymdum sameiginlegum
kosningaáróðri. Áróðurinn gekk
svo langt í Sjálfstæðisflokknum,
að einn af ráðamönnum flokks-
ins lýsti Framsóknarflokknum
sem þjóðhættulegum skaðræðis-
grip og að tilvinnandi væri að
fram færu þrennar kosningar
sama árið, ef það gæti orðið til
þess að lama Framsóknarflokk-
inn svo greinilega, að hann yrði
áhrifalaus í framtíðinni. Verk-
lýðsflokkarnir báðir studdu auð-
jarlana, sem öllu réðu í Sjálf-
stæðisflokknum, að þessu verki.
En allt kom fyrir ekki. Að
sönnu tókst að bola fáeinum
meirihluta-þingmönnum úr
Framsóknarflokknum frá þing-
setu og setja minnihlutamenn
úr Sjálfstæðisflokknum í þeirra
stað, en þetta skipti fremur litlu
fyrir afstöðu flokkanna á Al-
þingi. Framsóknarflokkurinn
hélt eftir sem áður milliflokksað-
stöðu sinni, og það sem mest var
um vert, hann efldist að fylgi
meðal kjósenda.
Með hinu breytta kosninga-
fyrirkomulagi ætlaði Sjálfstæðis-
flokkurinn að sigla háan vind og
komast í hreina meirihlutaað-
stöðu á Alþingi. Auðvitað mis-
tókst þetta með öllu. Aftur á
móti náði flokkurinn því lægra
marki, að verða mannflestur á
þinginu, en sú aðstaða hefir orð
ið honum frekar til vansæmdar
en sóma. Hann hafði lýst yfir því
á undan kosningum, að tækist
honum að verða stærsti flokkur
þingsins, þá tæki hann að
sér þjóðmálaforustuna á Al-
þingi. Þessarar þjóðmálaforustu
Sjálfstæðisflokksins hefir hvergi
gætt. Hann hefir algjörlega
kiknað undir þeirri skyldu. Það
hefir t. d. orðið honum um
megn að koma á þingræðis-
stjóm í landinu, sem aldrei hefir
komið fyrir áður, síðan sú
stjórnarfarsregla var viðurkennd.
En þó að Sjálfstæðisflokkurinn
hafi lyppast niður undir loforð-
um sínum og skyldum við kjós-
endur sína og alla þjóðina, þá
hefir hann áunnið sér ævarandi
eftirmæli þann stutta tíma, er
hann fór einn með völdin, fyrir
það að magna dýrtíðina um
helming og hleypa viðvarandi
upplausn í þjóðlífið.
II.
Það má ganga að því vísu, að
miklir erfiðleikar bíði þjóðar-
innar að stríðinu loknu. Allar
atvinnustéttir í landinu þurfa að
brynja sig gegn þeim erfiðleik-
um.. Gildir þetta ekki sízt fyrir
bændur landsins. Á undanförn-
um árum hafa margar fram-
kvæmdir í sveitum landsins orð-
ið að liggja niðri af stríðsástæð-
um .Strax og hentugleikar leyfa,
verður að taka þær framkvæmd-
ir upp. Má þar til nefna húsa-
bætur, stóraukna jarðrækt og í
sambandi við hana aukna véla-
notkun, rafmagnsnotkun, skipu-
lagningu landbúnaðarins á ýms-
um sviðum o. fl. o. fl. Allar þess-
ar umbætur kosta mikið fé. Þó
að bændur hafi yfirleitt hagnazt,
og sumir verulega á allra síðustu
árum, þá skortir mikið á, að þeir
hafi fé aflögum til að standast
allan þann kostnað, sem þessar
nauðsynlegu umbætur hafa í för
með sér. Á hinn bóginn er það
vitanlegt, að einstakir kaupsýslu-
og stórútgerðarmenn hafa safnað
hundruðum miljóna króna af
stríðsgróða, sem rás viðburðanna
hefir fært þeim upp í hendur.
Þetta mikla fé þarf að einhverju
leyti að taka til almennra um-
bóta í landinu. Nokkru af því á
að verja til framfara í sveitun-
um og nokkru til blómgunar at-
vinnulífsins á öðrum sviðum.
Kemur þar einkum til greina
hlutur smáútgerðarinnar og
fiskimanna.
Það þarf ekki að ganga að því
gruflandi, að hörð átök verða
um það milli stjórnmálaflokk-
anna, hvernig verja beri hinum
mikla stríðsgróða að stríðinu
loknu. Þessi átök verða einkum
jmilli Framsóknarflokksins og
Sjálfstæðisflokksins. Þjóðmála-
stefnur þessara tveggja flokka
eru gjörólíkar á félagsmála- og
fjármálasviðinu, þar sem Sjálf-
stæðisflokkurinn byggir sína
stefnu á samkeppni, en Fram-
sóknarmenn heyja þjóðmálabar-
áttu sína á grundvelli samvinnu-
stefnunnar. Á þessum gmndvelli
hefir Framsóknarflokkurinn
starfað að umbótamálum þjóðar-
innar í rúman aldarfjórðung og
allan þann tíma sætt harðri and-
spyrnu samkeppnismanna, sem
leynt og Ijóst hafa gert margar
tilraunir til að ófrægja sam-
vinnustefnuna og þá menn, er
unnið hafa undir merkjum
hennar. Samkeppnismenn hafa
eftir mætti alið á sundrung og
tortryggni í fylkingu samvinnu-
manna og afflutt Framsóknar-
flokkinn fyrir stuðning hans við
félagssamtök bænda. Fjárstyrk
þann, er flokkurinn hefir barizt
fyrir að veittur væri til umbóta
í sveitum landsins, hafa andstæð-
ingamir löngum nefnt fjársukk
og fjárbruðl. Framsóknarmenn
hafa ekki látið þessi hróp á sig
fá, en haldið þrotlaust áfram
umbótastarfi sínu og orðið svo
mikið ágengt ,að fylgi flokksins
hefir farið sívaxandi, ekki aðeins
meðal bænda, heldur og í hópi
annara vinnandi framleiðenda.
Fleiri og fleiri opna nú augun
fyrir þeim sannindum, að Fram-
sóknarflokknum er bezt trúandi
fyrir forustu þjóðmálanna og að
vænlegast sé til þjóðþrifa að gera
samvinnustefnuna að leiðarljósi
í úrslitum vandamálanna.
Stefna Framsóknarflokksins á
vaxandi fylgi að fagna meðal
þjóðarinnar,
Framsóknarflokkurinn er vax-
andi flokkur.
SOGN OG SAGA
---Þjóðfræðaþœttir „Dags“-
SIGURÐUR BRENNIR
(Framhald).
Frá skiptum Jóns á Lundarbrekku og Sigurðar.
Jón Sigurðsson, bróðir Brennis, var stór maður vexti og ram-
ur að afli, stórgáfaður og ógurlegur skapmaður, drykkfelldur
nokkuð og ægilegur við vín. Þótti smámennum betra að verða
sem minnst fyrir barðinu á honum, ef Bakkus var annars vegar.
Sigurður Brennir var með bróður sínum fyrstu búskaparár
hans. Þótti Jóni Sigurður vinnulítill og brekóttur. Einhverju
sinni vantaði af kvíaám í umsjá Brennis. Rak Jón þá bróður sinn
með harðri hendi að leita ánna sem vantaði. Sigurður fór og leit-
aði sér uppi hægan stað, en veður var gott. Sat Sigurður þar til
háttatíma og neri sundur skóna á helluröð. Kom hann svo heim
um kvöldið. Jón hvað hann hafa legið. Sigurður brá upp fæti
sínum og sýndi ilina og sagði: „O, skórnir sýna sig.“
Sigurður hafði erft steðja úr búi föður síns. Notaði Jón bróðir
hans steðjann, en Sigurður treystist ekki til að sækja hann í greip-
ar Jóni. Var hann þá farinn að búa í Brenniási. Sumamótt eina
fór Sigurður frá Brenniási að Lundarbrekku og hugðist að ná
steðjanum meðan fólk svæfi.
Fólk var í svefni í Lundarbrekku, er Sigurður kom þangað.
Náði hann steðjanum og hvataði ferð sinni upp brekkuna og
stefndi norður á Skammbeinsdal. Ekki hafði hann lengi farið, er
hann sá eftirför bróður síns. Hlupu nú báðir sem mest þeir máttu
og dró smátt og smátt saman. Steðjinn þyngdi Sigurð og sá hann
að Jón mundi ná sér um síðir. Mýrlendi er á Skammbeinsdal og
fen mörg og djúp. Hleypur Sigurður að einu feninu og kastar
steðjanum af afli þar niður. Snýr Jón þá aftur, en Sigurður held-
ur áfram og heim, en steðjinn liggur í feninu enn þann dag 1 dag.
III.
Nú í vetur hefir fram komið
einkennileg sunnlenzk rödd,sem
vakið hefir töluverða eftirtekt.
Höfundur hennar kveður sér
hljóðs um það efni, að bezt fari á
að leggja Framsóknarflokkinn
niður og stofnsetja nýjan flokk í
staðinn með nýju nafni. Ef þessi
rödd hefði komið úr hópi and-
stæðinga Framsóknarflokksins
og samvinnumanna, hefði hún
verið skiljanleg og í fullu sam-
ræmi við þann anda, sem þar rík-
ir. En þessu er ekki þannig far-
ið. Röddin um útþurrkun Fram-
sóknarflokksins kemur frá tölu-
vert þekktum Framsóknar- og
samvinnumanni. og þess vegna
hefir hún vakið sérstaka athygli,
ekki fyrir það hvað hún væri
viturleg og vel hugsuð, heldur
vegna hins, hvað hún er mikil
fjarstæða, enda fylgja þessari
uppástungu Egils Thorarensen
engin frambærileg rök. Eini rök-
stuðningurinn, sem nokkurt
gildi gæti haft, hlyti að vera sá,
að svo mikil dauðamörk væru
komin í ljós á Framsóknar-
flokknum, að honum væri sýni-
lega ekki lífvænt, en eins og áð-
ur er bent á, er þetta þveröfugt.
Því gild ástæða er til að ætla, að
Framsóknarflokkurinn sé vax-
andi flokkur, er eigi sterkari
ítök meðal þjóðarinnar en
nokkru sinni fyrr. Undir þeim
kringumstæðum er það hrein-
asta Lokaráð að ætlast til, að
flokkurinn fremji sjálfsmorð,
ekki aðeins gagnvart samvinnu-
stefnunni heldur og gegn al-
mennum umbótum í landinu.
Það verður því að líta svo á,
að umrædd uppástunga sé borin
fram í augnabliks fljótræði og
án þess að hún sé hugsuð niður
í kjölinn. Ekki getur hún stuðst
við innra ástand í Framsóknar-
flokknum, því að ekki er vitað
að nokkur málaefnaágreiningur
eigi sér þar stað. Uppástungan
hlýtur því að hjaðna niður eins
og ,,af vindi vakin alda, sem
verður til og deyr um leið“. Það
ætti líka að liggja í augum uppi,
að fengi uppástungan nokkurn
byr, gætu afleiðingar hennar
ekki orðið aðrar en klofningur
Framsóknarflokksins, því áreið-
anlega mundi mikill meiri hluti
flokksmanna halda fast við
stefnu sína eftir sem áður og
halda flokksstarfinu áfram, þó
að nokkrir undanvillingar villt-
ust af réttri leið.
Um nafnbreytingu Framsókn-
arflokksins er það að segja, að
hún virðist vera hreinasti óþarfi
og ef til vill varasöm. Flokkur-
inn hefir unnið sér orðstír og
álit undir núverandi nafni sínu.
Þó skal það játað, að heiti flokks-
ins er aukaatriði, en aðalatriðið
er stefna hans og starf. Það er
og kunnugt, að tveir af starfandi
stjórnmálaflokkum hafa skipt
um nafn, en það hefir verið gert
í þeim ákveðna tilgangi að
breiða yfir fortíð þeirra og villa
um leið á sér heimildir. Á þess
konar ráðstöfunum þarf Fram-
sóknarflokkurinn ekki að halda.
Því verður að treysta, að
Framsóknarmenn láti ekki véla
sig til óvinafagnaðar, og ekkert
fagnaðarefni mundi óvinum
Framsóknarflokksins vera meira
að skapi en það, að takast mætti
að kljúfa flokkinn.
Jón kerri reisir bæ í Brenniási.
Jón1) er maður nefndur. Hann reisti bæ undir ási þeim, er
Brenniás heitir í heiðinni austur frá Jarlstöðum í Bárðardal. Dal-
verpi er í heiðinni, þar sem Kálfborgará rennur norður. Þetta dal-
verpi er breitt en grunnt, en fyrir norðan það gnæfir stuðlabergs-
tindur, er Kálfborg heitir. Bærinn í Brenniási stendur hátt austan
árinnar, og er þaðan eitt hið fegursta útsýni, er getur að líta á Is-
landi.
Jón bjó einn í Brenniási um skeið. Vildi hann ná ástum konu
nokkurrar í Bárðardal, en hún vildi ekki þýðast hann. Jón náði
rjúpkerra, hálfdrap hann og magnaði síðan og sendi konunni.
Stóð henni ærinn vandi af kerranum, því hann leitaðist við að
fljúga undir pils hennar.
Jón fékk viðurnefnið af sendingu sinni og var kallaður Jón
kerri eða aðeins Kerri.
Sigurður flytur frá Brenniási.
Sigurður Brennir gekk að eiga Maríu frá Sandvík og vildi nú
fá sér bújörð. Jón kerri var þá farinn úr Brenniási, en svo hét bær
hans. Varð það að ráði að Sigurður fengi Brenniás til ábúðar og
flutti hann þangað með konu sína. Mun Sigurður hafa fengið
toluverðan arf eftir föður sinn, er var mjög efnaður, og leið hon-
um vel í Brenniási. Hafði hann fáar skepnur en afurðamiklar.
Fór þar saman gott land og góð hirðing Sigurðar. Það er haft eftir
Halfdáni Jóakimssyni, er fór í Brenniás, er Sigurður hætti bú-
skap, að aldrei hefði hann séð fallegri sauðkindur, en þær, er
Brennir átti.
Halfdán gerðist fjárríkur, er hann hafði búið um hríð í Brenni-
ási. Sigurður sagði þá: „Eg hefði komið til í Brenniási, eg sé það
á honum Halfdáni." Öðru sinni sagði hann: „Hefði eg aldrei far-
ið úr Brenniási, hefði eg verið þar enn.“
(Framhald).
!) Af Jóni kerra er saga í Þjóðtrú og þjóðsögnum Odds Bjömssonar bls.
168.