Dagur - 14.04.1944, Blaðsíða 2

2
DAQUR
Föstudagur 14. apríl 1944
AGREININGURINN
INNAN FRAMSÓKNARFLOKKSINS
ÞaÖ er ekkert óeðlilegt, þó að
nokkuð ólíkra sjónarmiða gæti
innan eins og sama stjórnmála-
flokks um ákveðin stefnuskrár-
atriði, þar sem mál- og ritfrelsi
ríkir. Það er og vitanlegt, að í
öllum stjórnmálaflokkum er
meira og minna pottur brotinn
í þessu efni. Það er t. d. alkunn-
ugt um þingflokk Sjálfstæðis-
manna, að hann er klofinn um
nálega öll meiri háttar mál. Yf-
irleitt reyna flokkamir að láta
sem minnst á þessu bera út á
við, leitast við að pukra með
ágreininginn og láta í veðri
vaka, að allt sé í einingu andans
og bandi friðarins innan flokks-
ins. Að þessu er þó jafnan vafa-
samur ávinningur.
Þessu er öðmvísi farið í
F ramsóknarflokknum. Ágrein-
ingsatriði, sem þar er uppi, hefir
verið flutt á opinberan vett-
vang, einkum af formanni
flokksins, eins og sjá má af
greinum hans hér í blaðinu að
undanförnu og þó alveg sérstak-
lega af ritgjörð hans í blaðinu
í dag.
J. J. virðist líta svo á, að at-
hugun Framsóknarflokksins á
möguleikum til myndunar svo-
nefndrar „vinstri stjórnar" vet-
urinn 1942—1943 hafi verið
svo herfilegt pólitískt glappa-
skot, að það geti aldrei orðið
fyrirgefið, þar sem vitanlegt
hafi verið fyrirfram, að komm-
únistar væm ekki samninga-
hæfir.
Áður en tilraun til myndun-
ar þriggja flokka stjómar var
hafin, hafði farið fram rannsókn
um gmndvöll að fjögra flokka
stjóm, þar sem kommúnistar
áttu að vera þátttakendur. J. J.
var í þeirri nefnd, er hafði mál
þetta til meðferðar. Hann segir
að vísu, að hann hafi farið í þá
nefnd með því hugarfari, að
hindra að samstarf tækist með
kommúnistum, ef á þyrfti að
halda, en til þess kom ekki, því
að starf nefndarinnar bar engan
árangur.
J. J. segir, að hér hafi ekki
verið að ræða um tilraun til
stjómarmyndunar, heldur hafi
aðeins verið spurt, hvort slík
tilraun kynni að vera fram-
kvæmanleg. En úr því slík
spuming var fyrir hendi, hlaut
af því að leiða að brugðið gæti
til beggja skauta um niðurstöð-
una, enda lítið vit í að eyða
tíma í athugun á framkvæmd
máls, ef fyrirfram er vitað að
það er óframkvæmanlegt. Hér
var því óneitanlega gert ráð fyr-
ir, að fyrir gæti komið, að
kommúnistar tækju þátt í
stjórnarmyndun.
Það verður nú á engan hátt
séð, að verkefni þeirrar nefndar,
er síðar fjallaði um möguleika
fyrir myndun þriggja flokka
stjórnar, hafi verið öðmvísi far-
ið en hinnar fyrnefndu, nema
að því leyti, að í síðara skiptið
vom Sjálfstæðisflokksmenn
ekki viðriðnir tilraunina. Við
þriggja flokka nefndina var
ekki uagt: Þú étt «8 mynda I
„vinstri stjóm“, en henni var
fengið það verkefni að rann-
saka möguleika íyrir myndun
þriggja flokka stjórnar. Fram-
sóknarmenn gengu rækilega að
verki í þessum efnum. Niður-
staðan er öllum kunn. Flokks-
bræður J. J. í nefndinni, sem
hann álasar fyrir kommúnista-
dekur, gáfu að lokum til kynna,
að kommúnistar væm ekki
hæfir til að taka þátt í stjórnar-
myndun með borgaralegum
flokkum.
Ef flokksbræður J. J. hafa
verið eins óðfúsir til stjómar-
samvinnu við kommúnista, eins
og hann vill vera láta, mætti
kannske spyrja, hvers vegna
þeir mynduðu þá ekki stjóm
með kommúnistum. Þeir áttu
kost á því, en aðeins með þeim
skilyrðum, sem Framsóknar-
menn vildu ekki líta við. Þar
með hættu þeir öllum samn-
ingatilraunum við kommúnista.
Þrátt fyrir þessa staðreynd
er Framsóknarmönnum bmgðið
um, að þeir hafi ekki vitað fót-
um sínum forráð í 9 manna
nefndinni.
Það virðist þurfa alveg sér-
staka trú á gmnnhygni almenn-
ings, ef ætlast er til, að hann
gleypi svona flugu.
Ágreiningsatriði það, er hér
um ræðir, er dautt mál. Ekkert
liggur fyrir um að það verði tek-
ið upp aftur. Allir Framsóknar-
menn og samvinnumenn em
sammála um, að kommúnistar
séu ekki samningahæfir. Þau
sannindi hafa Framsóknarmenn
leitt í ljós, eftir samningatil-
raunirnar við þá veturinn 1942
—1943.
Afstöðu Framsóknar- og sam-
vinnumanna til samningatil-
raunanna við kommúnista, að
minnsta kosti hér norðanlands,
er rétt lýst á þessa leið:
Þeir höfðu litla eða enga trú
á því, að samningar tækjust, og
þeir óskuðu heldur ekki eftir
því, af því þeir treystu ekki á
heilindi kommúnista. Eigi að
síður létu þeir sér vel lynda, að
samningatilraunin væri gerð, af
því hún mundi leiða til þess að
sýna kommúnista í réttu ljósi.
Reynslan hefir sýnt, að þeir litu
rétt á málið.
En til hvers er þá verið að
halda reiptog og áróðri um
þetta dauða mál á lofti? Hver
uppsker ávinning af því? Ekki
Framsóknarflokkurinn, og ekki
er það heldur stuðningur við
nein almenn velferðarmál. —
Sannarlega virðist annað þarf-
ara vera fyrir höndum en að
deila um atburð, er gerðist í
hittiðfyrra. Nóg verkefni eru
framundan, sem bíða úrlausnar.
En setjum nú svo, að farið
hefði verið eftir kenningu J. J.
og aldrei gerð nein tilraun til
samninga við kommúnista. Fyr-
ir síðustu kosningar staðhæfðu
kommúnistar, að þeir væru
ekki lengur byltingaflokkur, en
viðbúnir að taka þátt í viðreisn
lands og þjóðar með öðrum
umbótaflokkum. Hið stóraukna
fylgi, er kommúnistum hlotnað-
ist í kosningunum, bar þess
vitni, að fjöldi manna lagði
trúnað á þessar yfirlýsingar
þeirra. Það hefði áreiðanlega
verið vatn á myllu kommúnista,
ef umbótaflokkarnir hefðu neit-
að að taka þessar yfirlýsingar
þeirra til greina og vikist undan
því að eiga orðastað við þá um
samstarf. Þá hefði þeim verið
fengið það vopn í hendur, sem
þeir hefðu sífellt haldið á lofti,
að umbótaflokkamir hefðu ekki
fengizt til að taka í útrétta hönd
þeirra. Margir hefðu þá haldið
SOGN OG SAGA
-------Þjóðfræðaþættir „Dags“-----------------
ÞÁTTUR ÞÓRÐAR SÝSLUMANNS BJÖRNSSONAR
í GARÐI.
(Handrit Konráðs Vilhjólmssonar frá Hafralæk).
, 1. Talin ætt og uppruni Þórðar.
Þórður hafði sýsluvöld í Þingeyjarþingi 1796—1834 ogbjó alla
þá stund í Garði í Aðaldal, — Um hann segir Bogi Benediktsson
á Staðarfelli, að hann væri „mesti lagamaður af sýslumönnum í
Norðlendingafjórðungi á sinni tið, og þar eftir í embættisverkum
og sýslustjórn".1)
Faðir Þórðar sýslumanns var Björn sýslumaður í Þingeyjar-
sýslu (1790—1796), Tómassonar bónda á Lundarbrekku (þar
1703), Björnssonar bónda á Stóruvöllum, Kolbeinssonar. — Móð-
ir Þórðar og kona Björns sýslumanns var Steinupn Þórðardóttir
bónda á Sandi í Aðaldal, Guðlaugssonar hrstj. á Bakka á Tjör-
nesi (1703), Þorgrímssonar. En móðir Björns sýslumanns var
Halldóra Þorláksdóttir á Grýtubakka, Benediktssonar, Pálssonar
sýslumanns í Húnavatnsþingi (1607—1621), Guðbrandssonar bisk-
ups á Hólum.
Þórður sýslumaður var fæddur að Hafralæk í Aðaldal 1767, en
um fæðingardag er mér ekki kunnugt. Þar bjó þá Björn faðir
hans, og mun á þeim árum öðru hvoru hafa verið lögsagnari Jóns
sýslumanns Benediktssonar í Rauðaskriðu, er þá var orðinn van-
') Encsf. I, bls, 129—131.
ÞAKKARÁVARP
Öllum þeim vinum mínum, er heimsóttu mig 2. febrúar síðast-
liðinn, á 100 ára afmæli mínu, eða sendu mér skeyti og gjafir,
og glöddu mig á einn eða annan hátt, þakka eg af heilum hug,
og óska þess, að framtíðin færi þeim aila þá hamingju og bless-
• ■ un, sem eg get frekast beðið þeim.
Anna Lilja Jónsdóttir,
Vatnsenda, Ólafsfirði.
»»♦♦♦♦♦»♦♦»♦»♦♦♦♦♦»♦»»♦♦»♦»♦♦»♦»»♦»»»»«•»»»»»»»<»»»■»<$>«*:
' Öllum þeim, sem heiðruðu mig á 75 ára afmæli mínu, með j|
heimsóknum, gjöfum og skeytum, færi eg hjartans þakkir.
Kristján Kristjánsson frá Vöglum.
CHEVIOT í FERMINGARFÖT
I HVÍTAR SKYRTUR
með áföstum flibba - á fermingardrengi
BRAUNS VERZLUN
Páll Sigurgeirsson
áfram að leggja eyru við um-
bótagaspri þeirra og var þeim
það ef til vill nokkur vorkunn.
Enginn vafi er á því, að þenna
kost hefðu kommúnistar helzt
kosið sér, því að þá áttu þeir
hægara með að fiska í grugg-
uðu vatni. En Framsóknarmenn
fóru aðra leið. Þeir hófu rann-
sókn á því, hver alvara byggi að
baki yfirlýsingum kommúnista,
og linntu ekki þeirri rannsókn
fyrr en það var komið skýrt í
ljós, að allt umbótahjal þeirra
reyndist tóm blekking, í því
skyni gerð að veiða atkvæði í
kosningunum.
Þessi rannsókn á innviðum
kommúnista var nauðsynjaverk.
J. J. getur auðvitað haldið því
fram, að hans vegna hafi þeirr-
ar rannsóknar ekki þurft með,
en hann ætti þó að virða að ein-
hverju pólitíska sálarheill
þeirra mörgu, er létu veiðast í
net kommúnista í síðustu al-
þingiskosningum.
heill maður og nokkuð hniginn að aldri, (d. 1. maí 1776 samkv.
Múlakirkju-bók). — Síðar bjó Björn sýslumaður að Knútsstöðum
í Aðaldal, en þaðan flutti hann að Garði sama ár og hann tók við
sýsluvöldum 1790 og bjó þar síðan til dauðadags 2. október 1796.
2. Frá Bimi sýslumanni Tómassyni.
Það voru munnmæli í Aðaldal, að þá er Björn sýslumaður bjó
á Knútsstöðum, hefði hann haft sauðahús á Austurhellum, eyði-
býli í Garðs-landi, vestur í Aðaldalshrauni, —Pétur hét sauðamað-
ur, sá er gekk á beitarhúsin. Varð hann eitt sinn úti í hrauninu á
milliferð sinni, og fannst örendur undir Pétursborg, sem er
hraunborg utarlega í Garðs-landi, í miðjum Aðaldals-hraunum,
og ber nafn af Pétri þessum.
Sú er ein af harðindaminningum í Aðaldal frá síðasta fimmt-
ungi 18. aldar og embættisárum Björns sýslumanns, að eitt sinn,
er Björn fór í þingferð í Innsýsluna frá Knútsstöðum eða Garði,
hafi hann haft með sér 1 pott af byggi til nestis. Og er hann kom
ofan í Hellnasel, sem enn er bær vejtan undir hrauninu, hafi
hann beðið húsfreyjuna þar, sem var Guðrún Guðmundsdóttir,
langamma þeirra bræðra, Jónasar á Sílalæk og Þorkels á Fjalli, að
sjóða byggpottinn sér til matar. Þótti af því mega ráða, að þá
hefði víða verið þröngt í búi í dalnum, er sýslumaðurinn sjálfur
var svo óríflega að heiman búinn.
3. Frá Þórði sýslumanni og kvonfangi hans.
Þórður Björnsson fékk sýsluna að föður sínum látnum 1796, og
kom það ár út frá embættisprófi. Tók hann þá einnig við bú-
skap í Garði. Sagt var, að áður en hann sigldi, hefði hann verið
trúlofaður hér dóttur sr. Þorláks Jónssonar í Húsavík, er Guðrún
(Framhald).