Dagur - 30.11.1944, Blaðsíða 2

2
\
DAGUR
Fimmtudaginn 30. nóvember 1944
a
Morgunblaðið gat þess fyrir
skömmu, að nýr stjórnmála-
flokkur óánægðra sjálfstæðis-
manna mundi vera að myndast
utan um Björn Ólafsson fyrrv.
fjármálaráð(herra. Mbl. líkti
þessum væntalega flokki við
brauðgraut, þar sem ýmsum teg-
undum væri blandað saman i
eitt.
Það er engu líkara en Mbl.
með þessari samlíkingu sé að
henda gaman að sínum eigin
flokki, Sjálfstæðisflokknum, og
hinni pólitísku grautargerð, sem
formaður hans stofnaði til, er
hann hrærði saman í einu íláti
Sjálfstæðisflokkinn, Sósíalista-
flokkimi og Alþýðuflokkipn.
Við þessa miklu grautargerð
rifjast margt upp fyrir mönnurn.
Menn minnast þess t. d., að
kommúnistar hafa margstaðhæft,
að engar sannar framfarir gætu
átt sér stað, meðan auðvalds-
skipulagið ríkti. Kommúnistar
hafa hástöfum flutt þá kenn-
ingu, að fyrst af öllu bæri að rífa
niður til grunna núverandi þjóð-
skipulag hinna vestlægari Ev-
rópuríkja, því að fyrri sé ekki
hægt að l'eisa framtíðarmusterið
eftir rússneskri fyrirmynd. Menn
muna vel þær fullyrðingar ís-
lenzkra kommúnista, að Alþýðu-
flokksmenn og allir þeirra líkar
í öðrum löndum væru vargar í
véum og verstu féndur allrar al-
þýðu, af því að þeir tefðu fyrir
niðurrifi þjóðfélagsins með því
að hafa pólitískt samneyti og
samstarí með auðvaldinu og
borgaralegum flokkum. Þess
vegna væru þeir, sem í daglegu
tali eru oft nefndir kratar, erki-
svikarar gagnvart hinum æðstu
hugsjónum um sameiningu ör-
eiga um allan heim og frelsun
þeirra undan ánauðaroki og
þrautpínandi kúgun auðvalds-
ins.
En hvað hafa kommúnistar nú
gert? Þeir hafa algjörfega skipt
um „línu“ og um leið fellt yfir
sjálfa sig alla þá hörðu dóma, er
þeir áður kváðu upp yfir öðrum.
Kommúnistar, sem nú reyna að
Ma sig undir nafninu Samein-
ingarflokkur alþýðu — Sósíalista-
flokkurinn, hafa nú drýgt alla þá
stórglæpi á stjórnmálasviðinu að
þeirra eigin dórrii, er þeir áður
hafa haldið hæst á lofti og for-
dæmt mest. Þeir hafa gengið í
opinbert stjórnmálasamband við
auðvaldið í Sjálfstæðisflokknum,
sem þeir áður töldu dauðasynd,
og þeir hafa gengið í pólitíska
sæng með Alþýðuflokknum, sem
þeir hafa stimplað eins og erki-
féndur alíra öreiga og bág-
staddra manna, og þetta banda-
lag segja þeir að sé myndað til að
lyfta öllu þjóðlífinu á hærra
menningar- og þroskastig. Það
kemur sem sé upp úr kafinu eft-
ir allt hið undangengna, að
kommúnistar telja auðvaldið og
féndur öreiganna vel fallria til
bandalags við sig. Þar með hafa
þeir étið allt ofan í sig, sem þeir
hafa áður sagt um auðvaldið og
skaðsemi þess í þjóðlífinu, og
jafnframt hafa þeir gleypt öll
stóryrðin um kratana, því alveg
er það óhugsandi að kommún-
istar treystist til að halda því
fram, að þeir hafi bundizt sam-
tökum við skaðsemdaröflin í
þjóðfélaginu til þess að bjarga
þjóðfélaginu frá eyðileggingu,
eins og þeir segjast ætla að gera
með samstarfinu við auðvaldið í
Sjálfstæðisflokknum og stjórnar-
samvinnunni við kratana.
Kommúnistar hafa því engin
önnur ráð en játa, að þeir hafi
tekið trú á auðvaldið og varpað
fyrir borð fyrri skoðunum sínum
um það og óvini öreiganna eins
og einskis nýtum hégóma.
Það er að vísu enginn nýr við-
burður, að konimúnistar skipti
um skoðun og fái nýja línu. Það
hafa þeir oft gert áður. Lengi
töldu þeir t. d. mikla synd að
vera að hugsunarhætti það sem
þeir kölluðu tækifærissinni, en
skyndilega snerist þetta við, svo
að hin mikla synd varð að mætri
dyggð. Líklega er það í skjóli
þessarar umvendingar, að
kommúnistar sækjast mjög eftir
því i seinni tíð að troða sér inn
í borgaralegar ríkisstjórnir, hve-
nær sem tækifæri býðst, og tæki-
færið bauðst íslenzkum komrn-
únistum í haust, þegar Ólafur
Thors setti það á oddinn að
verða forsætisráðherra í nýrri
stjórn. Kommúnistai- létu ekki
þetta tækifæri ónotað. Aðalblað
Alþýðuflokksins upplýsir, að
þeir hafi verið svo óðfúsir að
komast í stjórnina undir forustu
Ólafs Thors, að þeir hafi annað-
hvort engin skilyrði sett fyrir
þátttöku sinni í stjórninni, eða
þá svo óljós og flaustursleg, að
þau hafi verið gagnslaus. Er nú
annað hljóð í strokk kommún-
ista heldur en veturinn 1942—
43, þegar þeim var boðið upp á
róttæka stefnuskrá tveggja
vinstri flokkanna. Þá settu
kommúnistar þau gagntilboð
fyrir þátttöku þeirra í stjórn, að
gengið yrði skilyrðislaust inn á
stefnuskrá þeirra. Það gegnir
nokkuð öðru máli nú, þegar
auðvaldið býður þeitn til stjórn-
arsamvinnu með sér. Þá stendur
ekki á þeim. Þetta mættu undir-
menn kommúnista taka til at-
hugunar.
Annars er það ekki svo torráð-
in gáta, hvers vegna kommún-
istaforingjarnir kjósa heldur að
mynda stjórn með auðvaldinu í
Sjálfstæðisflokknum en að ganga
til stjórnarsamvinnu með Fram-
sóknarflokknum, þótt þeir lof-
uðu því og létu sem sér væri það
rnikið áhugamál að vinna með
vinstri flokkunum fyrir kosning-
arnar 1942. En þetta var ekki
annað en blekking og kosninga-
beita. Kommúnistum er meinilla
við Framsóknarflokkinn, því
þeir vita. að þegar áhrifa hans
gætir verulega í löggjöf og lands-
stjórn, þá falla þjóðinni í skaut
miklar og hagfelldar umbætur,
sem gera hana ánægða og um
leið fráhverfa byltingaanda
Moskvakommúnista. Aftur á
móti er þeim ljúft að gera stjórn-
arsáttmála við auðvaldið, ef
hann er nægilega óljós og óá-
kveðinn, en áferðarfagur og lof-
ar miklu. Þó að efndirnar verði
litlar, þá getur það einmitt orð-
ið vatn á myllu kommúnista,
því að þá fá þeir tækifæri til að
segja: Þarna er fengin reynslu-
sönnun fyrir því, að nýsköpun
er ekki hægt að framkvæma á
grundvelli núverandi þjóðskipu- ,
lags: Nú er því ekki um annað að
gera en taka upp sovétskipulagið,
sem eitt megnar að láta þjóðlífið
springa út og blómstra; það hef-
ir reynslan sýnt í Rússlandi, þar
sem tekizt hefir að skapa paradís1
Það er eðlilegt, að ríkisstjórn,
sem búin hefir verið til á líkan
hátt og brauðsúpa, með því að
grauta saman hinum ólíkustu
tegundum, framleiði grautarlega
stéfnuskrá. Núverandi ríkis-
stjórn og málefnasamningur
lrennar er hvort tveggja ein helj-
armikil grautargerð. í stjórnar-
sáttmálanum er nýsköpun at-
vinnuveganna og í sambandi þar
við útrýming atvinnuleysis
þungamiðjan. Þetta eru falleg
fyrirheit, ekki verður því neitað.
En fögur loforð um efling at-
vinnuveganna og aukning fram-
leiðslunnar eru því aðeins nokk-
urs virði, að jafnframt séu sköp-
uð skilyrði fyrir því, að at-
vinnuvegirnir geti borið sig fjár-
hagslega, en það byggist á því, að
tilkostnaðurinn við framleiðsl-
una fari ekki fram úr söluverði
hennar. Tryggingu fyrir þessu
vantar með öllu í stefnuskrá
stjórnarinnar. Meðan þá trygg-
ingu vantar, og engin von er um,
að hún fáist, er hallarekstur ,at-
vinnuveganna yfirvofandi, og
kaup á nýjum atvinnutækjum
fyrir hundruð milljóna króna,
til þess að auka framleiðsluna,
koma ékki að neinu gagni.
Verði framleiðslan að seljast
undir kostnaðarverði, lilýtur út-
koman að verða öfug við það,
sem ætlað var. í stað þess að
aukast, dregst húri saman og
leggst alveg niður, ef til lengdar
lætur.
Kaup á tækjum fyrir 300
millj., eða hvaða upphæð sem er,
kemur því aðeins að nokkru
gagni, að ekki sé taprekstur á at-
vinnuvegunum. Margir athug-
ulir menn líta svo á, að þessi tap-
rekstur verði ekki umflúinn að
stríðinu loknu að óbreyttum að-
stæðum. Hvernig ætti öðruvísi
að vera, þegar vitað er, að til-
kostnaður við framleiðslu hér á
landi er tvöfaldur við það, sem
hann er hæstur í nágrannalönd-
unum, er við verðum að keppa
við með útfluíningsvörur okkar
á heimsmarkaði? Þegar á þetta
er bent, svara stjórnarblöðin því
með köpuryrðum og illkvitnum
ámælum um bölsýni og aftur-
haldsanda. Sýnilega gera þessi
málgögn þá kröfu til manna, að
þeir lifi í blindri trú á orðin: ný-
sköpun atvinnuveganna og nóg
atvinna fyrir alla, með háu
kaupi. Það er bókstafstrúin,
sem á að gilda, því enn sem kom-
ið er ljóma þessi fallegu fyrirheit
aðeins á pappírnum, en almenn-
ingur lætur sér það ekki lynda
til lengdar, hann vill lifa í skoð-
un þeirra verka, sem nýsköpun-
arhugmynd Ólafs Thors og
kommúnista kemur til leiðar.
Verkin lofa meistara, en ekki
innantómt orðagjálfur.

L
41 S.IÓNAKIIÓI.I NORÐLENDINGS
Áburðarverksmiðja.
Fyrir skönimu var rætt um
áburðarverksmiðjumálið hér í
þessum-dálkum. Fyrrv. atvinnu-
málaráðherra, Vilhjálmur Þór,
liafði þá nýlega lagt frumvarp
um byggingu áburðarverksmiðju
ríkisins fyrir þingið og birt þar
niðurstöður hins ameríska sér-
fræðings, sem hingað var feng-
inn, m. a. til að athuga, hvar
hentast væri að reisa þetta fram-
tíðarfyrirtæki. Samkvæmt því,
sem þar segir, er ajðallega um tvo
saði að ræða: Reykjavík og Ak-
ureyri. Hlutlaust álit sérfræð-
ingsins sýnir glöggt, að Oddeyri
er að mörgu leyti heppilegri
staður til þessara framkvæmda,
einkum með tilliti til raforku.
Auk þess var bent á nokkrar
staðreyndir í sambandi við hafn-
arskilyrði o. fl. hér í blaðinu.
í tilefni þessa pistils hefir
Morgunblaðið, sem í fyrra lét
svo ummælt, að „brátt mundu
rísa upp í nágrenni Reykjavík-
ur áburðarverksmiðja, sements-
verksmiðja og lýsisherzlustöð",
enn látið ljós sitt skína í m£linu.
| Segir þar, að „nokkrir menn
haldi að hagfellt gæti talizt, að
reisa áburðarverksmiðju norður
í Eyjafirði, en með því móti
legðist óþarflegur flutnings-
kostnaður á hinn tilbúnaáburð".
Öðrum röksemdum er ekki
brugðið á loft. Af þessum um-
mælum, svo og hinum fyrri, sem
vitnað er í hér að íraman, er
augljóst hver er stefna ráða-
manna í höfuðstaðnum í þessu
stórmáli, því að athugasemdin
um flutningskostnaðinn er í
rauninni engin röksemd. Norð-
lendingar eru jafn réttháir að
tala um flutningskostnað firá
Reykjavík hingað eins og Sunn-
lendingar um flutningskostnað
héðan til Reykjavíkur. Mismun-
ur á flutningskostnaði er og smá-
vægilegur, ef um mikinn að-
stöðumun fyrir fyrirtækið er að
ræða að öðru leyti. Afstaða
Reykjavíkur réttlætist ekki af
þeirn sökum. Hitt er aftur á
móti ljóst, að Reykjavík hefir
pólitískt vald til þess að knýja
sitt mál fram, hvernig sem mál-
um er að öðru leyti háttað,
Norðlendingar og aðrir, sem
hafa kosið Reykvíkinga á þing
munu er að þessurn málum
kemur, finna hvar þeir eiga
hauk í horni.
•
300 mlilljónirnar og Reykjavík.
Það er því ekki nema vonlegt,
að menn hér um slóðir spyrji
sjálfa sig: Er þetta stefna í ný-
sköpunarmálunum? Er ráðgert
að 300 milljóna atvinnutækin
1 „rísi upp í nágrenni Reykjavík-
| ur?“ Stefna stjórnarinnar að
| þessu leyti er ekki skýr, þótt
! varla verði efast um tilgang mál-
] gagna hennar. Raunar er þó héj'
um að ræða einn þátt þeirrar ný-
sköpunar, sem koma þarf, og
ekki þann ómerkastá': Að stöðva
þá stefnu, sem lieinir öllu at-
vinnulífi, fjármagni og fólks-
flutningum til höfuðborgar,
sem er þegar hlutfallslega alltof
stór, — dreifa iðnaðar- og at-
vinnufyrirtækjunum um landið.
Það er varla von, að rnenn séu
sérlega trúaðir á fylgi stjórnar-
innar vjð þennan málstað. Ýmsir
helztu menn hennar eiga fylgi
sitt mest undir höfuðstaðarbú-
um og litlar skyldur við þá sem
úti um landið búa. Hætt er við
að framkvæmdir hennar miðist
við flokkshagsmuni suður með
sjó.
0
Stefna nágrannanna.
í Bretlandi er nú mikið talað
um nýsköpun, þótt með nokkru
öðrum hætti sé en hér. Bretar
búast til að auka útflutnings-
verzlun sína stórkostlega eftir
stríðið. Þeir hafa haldið verðlagi
í skefjum og munu taka til nær
því á sama stigi sem frá var horf-
íð 1939. Ný tækni er þar og of-
arlega á blaði. Við verðum ekki
einir þar urn, þótt ýmsir grunn-
færir stjórnarsinnar láti svo.
Dreifing iðnaðarins og verzlun-
arinnar um landið er þar til at-
hugunar. London hefir til þessa
haft meira en bróðurpartinn af
viðskiptunum. Bretar viður-
kenna að það sé óheilbrigt og
hyggja á breytingar. í þættinum
úr erlendum blöðum hér í blað-
in.u í dag er lauslega greint frá
þessu. Fyrir þá menn, sem sífellt
tala- um nýjar aðferðir og nýja
tækni sem lækningu allra dýrtíð-
armeina, er þetta næsta athyglis-
vert. En enn sem komið er virð-
ast þeir ekki hafa gefið þessum.
þætti nýsköpunarinnar nægan
gaum.
0
Rödd utan af landi.
í Alþýðublaðinu birtist nvlega
athyglisverð grein eftir Gunn-
laug Jónasson bæjarfulltrúa á
Seyðisfirði. Nefndi hann mál
sitt „Kyrrstaðan úti á lands-
byggðinni“. Lýsti hann ofvexti
Reykjavíkur annars vegar og
kyrrstöðunni í öðrum landshlut-
um hins vegar. Taldi megin-
ástæðuna þá, að Reykjavík er að-
setur þings og stjórnar, með ö.
o. pólitískt vald höfuðstaðarins.
Greinin er á margan hátt athygl-
isverð og.mætti vera lærdómsrík
(Framhald á 6. sí8u).