Dagur - 24.09.1947, Blaðsíða 2

2
Miðvikudagur 24. september 1947
DAGUR
T----------
Sjálfstæðisllokkurinn er aðalfrumkvöðull
dýrtíðarinnar
Dýrtíðin er að stöðva útveginn og aðra
atvinnuvegi þjóðarinnar
i.
Árið 1942 gerðust afdrifaríkir
atburðir á landi hér. Árið áður
hafði Framsóknarflokkurinn
gert fyrstu tilraun til að stöðva
dýrtíðina, sem þá var tekin að
flæða yfir. Sjálfstæðisflokkuriinn
tók upphaflega þátt í þeslsari til-
raun, en brást á aukaþinginu
1941. Síðan koma gerðardóms-
lögin til sögunnar í ársbyrjun
1942 með samstarfi Framsóknar-
og Sjálfstæðisflokksins. Komm-
únilstar geystust fram til að æsa
launafólk gegn gerðardómslög-
unum, og Alþýðuflokkurinn
þorði ekki annað en fara í fót-
spor þeirra.. Óllafur Thors hélt
hverja ræðuna á fætur annarri
um ágæti gerðardómslaganna og
taldi þau „hin þörfustu fyrir al-
þýðu manna, sem sett hafa verið
síðan styrjöldin hófst“. Mbl.
sagði, að þeir stjórnmálaflokkar,
5em snerust gegn gerðardómslög-
unum, væru „gersneyddir afllri
ábyrgðartilfinningu" og ættu því
„engan tilverurétt". Ekki var nú
byrjunin ljót.
Allir vita um framhaldið.
Kommúnistar og jafnaðarmenn
ginntu Ólaf Thors og Sjálfstæðis-
flokkinn til að samþykkja á Al-
þingi -1942 breytingu á kjör-
dæmaskipun landsins. í staðinn
fékk Ólafur forsætisráðherratign.
Þegar Isamið var um gerðardóms-
lögin, lofaði Ólafur þeim Her-
manni Jónassyini og Eystéini
Jónssyni því að viðlögðum
drengskap sínum, að breyting á
kjördæmaskipuninni skyldi ekki
ganga fram á því þingi. Þessu
drengskaparloforði brást Ólafur
og myndaði stjórn með yfirlýst-
um andstæðingum gerðardóins-
laganna. Þá varð öllúm ljóst, að
framkvæmd gerðardómslaganna
var úr sögunmi. Enginn gat vænzt
þesis, að þau yrðu framkvæmd
með þeim mönnum, sem höfðu
sett sér það aðalmark að eyði-
leggja þau. Hinn nýi forsætis-
ráðherra átti pólitískt líf sitt
'undir kommúnistum, þess vegna
varð hann verkfæri í höndum
þeirra. Eftir þeslsa atburði réðu
kommúnistar og jafnaðarmeinn
ferðinnii í dýrtíðarmálunum.
II.
Framsóknarflokkurinn flutti
strax vantrauststillögu á stjórn
ólafs Thors og leiddi rök að,
hvensu slík stjórn hlyti að vera ó-
hæf til að stöðva verðbólguna og
framkvæma gerðardómslögin. í
umræðunum um vaintraustið
staðhæfði Ólafur Thors, að gerð-
ardómslögin yrðu framkvæmd.
Þetta sagði Ólafur Thors gegn
betri vitund, því síðar upplýstist,
að stjórn Ólafs Thoils naut
stuðnings verklýðsflokkanna
með því skilyrði, að aðhafast ekk-
ert, sem ágreiningi gæti valdið,
en aðalmál verklýðsflokkanna
var að koma í veg fyrir fram-
kvæmd gerðardómslaganna. Að
Ólafur hafi mælt gegn betri vit-
und sannaðist með orðum hans
sjálfs í eldhúsumræðunum á Al-
þingi 3. febr. 1943. Þar segir ól-
afur:
Það er beinlínis hlægilegt þeg-
ar menn, sem þóttust bera sjálf-
stæðis- og kjördæmamálið fyrir
brjósti, en Samt settu ríkisstjóm-
inni þau beinu skillyrði fyrir að
firra hana vantrausti, meðan
nefndum málum var siglt heilum
í höfn, að hún valdi ekki ágrein-
ingi, og þá allra sízt í þeim efn-
un\, sem viðkvæmust höfðu
reynzt, dýrtíðarmálunum, hafa
brigzlað henni um úrræða- og
athafnaleysi og það einmitt í
dýrtíðarmálunum."
Hún ldfaði að taka ekki upp
ágreiningsmál þ. á. m. og allra
sízt mestá deilumálið, dýrtíðar-
málið. Það efndi hún, að vísu
nauðug og af því að hún hafði
ekki bolmagn til annars.
Það liggja þarna fyrir skjalleg-
ar sannanir frá Ólafi Thors um
það, að ha'nin hafi unnið það til
forsædsráðherratignar að bregð-
ast Framsóknarflokknum um
stöðvun dýrtíðarinnar og segja
jafnframt ósatt í sambandi við
þau brigðmæli frammi fyrir öll-
um þingheimi, þegar hann lýsti
yfir, að gerðardómslögin yrðu
framkvæmd, þó að hann væri þá
istaðráðinn í að framkvæma þau
ekki og hefði gefið loforð þar
um.
Síðan er svartur blettur á
tungu Ólafs Thors. Hver vill
revna að þvo þann blett af?
Máske ritstjóri íslendiings. Það
stæði honum nær en að skrifa
heilsíðugrein um það, hvað Ingi-
mar Eydal láti illa að skrifa blaða
greinar.
III.
Árið 1942 verða stnaumhvörf
í istjórnmálasögu íslendinga. Þá
náðu kommúnistar tökum á Ól-
afi Thors, og síðan hefir dýrtíð-
araldan risið hærra og hærra.
Haustið 1944 myndaði meiri
h'luti Sjálfstæðisflokksins reglu-
legt dýrtíðarbandálag með verka-
lýðsflokkunum og gerðist þar
með aðalfrumkvöðúll dýrtíðar-
innar. Fyrirhyggjuleysi og fjár-
bruðí réði gerðum fyrrv. stjórn-
ar. Gagnrýni stjórnarandstöðunn
ar var nefnd .svartsýni, hrunspá
og barlómsvæl. Málgögn stjóm-
arinnar brýndu fyrir þjóðinni,
að ekkert þyrfti að óttast um fjár-
haginni né þróun atvinnuveg-
anna, „nýsköpun" stjómarinnar
bjargaði öllu. Seinast í vetur hélt
Pétur Magnúsison því fram, að
fjármálin og gjaldeyfismálin
stæðu með mesta blóma, og Ólaf-
ur Thörs fullyrti, að útlitið hefði
aldrei verið bjartara, gjaldeyris-
tekjur þjóðarinnar á árinu 1947
yrðu 600 — sumir segðu 800 milj-
ónir. Allir kannast við sönginn
um að vaxandi dýrtíð væri kjara-
bót fyrir alla, og hún dreifði
stríðsgróðanum til fátækling-
anna. Nýju tækin bæm allt uppi
og þyldu vel dýrtíðina, svo að
engin þörf væri á að færa til-
■kostnað við framleiðsluuna til
samræmis við útflutningsverðið.
Fólkinu væri svo sem óhætt að
lifa í vellystingum og hleypa sér
í skul'dir, hin verndandi hönd
nýsköpunarinnar sæi fyrir öLlu
og öllum.
Þessi sönn var látin kveða við
í eyrum landsmanna daglega.
Fjöldinn trúði gasprinu og þótti
þetta þægilegur boðskapur.
Framsóknarmenn vöruðu þjóð-
ina við, báðn hana að gæta sfn
fyrir blæstri falsspámanna, því
að bráðum kæmi að skuldadög-
unum.
IV.
Nú er komið að skuldadögun-
um. Falsspámenn fyrrv. stjórnar
höfðu sagt: Ekkert liggur á að
stöðva verðbólguina. En ef sú
stund rennur upp að þess gerist
þörf, þá munum við bregða við
bæði hart og títt og vinda ofan
af dýrtíðarhjólinu. Það er e.kki
meiri vandi en að vinda ofan af
snældu. Treystið okkur bará. —
Og mikill meirihluti þjóðarinnar
treysti nýsköpumarstjórninni og
flokkum hennar.
En skyndilega kom svo spreng-
ing í allt saman. Fjármálahrun
varð ekki lengur dulið, gjaldeyr-
riinn upp urinn til agna, útveg-
urinn að stöðvast og aðrir at-
vinnuvegir riðuðu. Þá hrukku
ráðherramir úr stólum sínum
með miklum gauragangi og vjnd-
strokum, börðu sér á brjóst og
æptu hver framan í annan: Sýkn
er eg af því livernig komið er,
þið hinir eru þeir seku. Þjóðin
vaknaði við vondan draum. Nú
áttaði hún sig á því, að hún hafði
verið ginnt út á glapstigu.
Enginn úr fyrrv. stjórn átti
aftur kvæmt í ráðherrastólana,
að undanteknum einum. Nú
tóku þeir, er áður höfðu tónað
um blóma og birtu fram umdan,
að raula ömurlegt lag um vand-
ræði og hmn, en hætt að tala um
„barlómsvæl" afturhaldsins í
Framsókn.
Stjórnarstefna Ólafs Thors og
kommúnista hefir breytt góðæri
í harðæri, velgengni í veisaldóm
og gert auðuga smáþjóð að van-
skila- og bónbjargaþjóð á rúm-
um tveimur árum. Það vel að
verið!
V.
1 síðustu viku ver ritstjóri ísl.
heilli síðu til þess að verja
stefnu stjórnar Ólafs Thoris í dýr-
tíðar- og fjárhagsmálum. Þar seg-
ir hamn m. a.: „Sjálfstæðisfflokk-
urinn þarf áreiðanlega ekki að
bera kinnroða fyrir gerðir sínar
síðustu árin.“ Ritstjóriún heldur
því fram, að hið bágborna ástand
sé stjórnarandstöðunini (Fram-
sókn) að kenna, en ekki stjóm-
arstefnunni. Framsóknarflokkur-
inn hafi hleypt verðbólgunni á
stað og „svikið" gerðardómslög-
in. Það þarf sannarlega mikla
hugkvæmni til þess, að fflókkur,
sem er í miklum minnihluta,
bæri ábyrgð á stjórnarfarinu, eú
Frá bókamarkaðinuin
Dr. Matthías Jónasson:
Athöfn og uppeldi.
Hlaðbúð. Rvík 1947.
Þetta er önnur bókin í bóka-
flokki þeim, er útgáfufélagið
Hlaðbúð í Reykjavík gefur nú
út og nefnir Hugur og heimur.
Fyrsta bókin í röðinni var Mann-
þekking eftir Símon Jóh. Ágústs-
son. Má um báðar þessar bækur
fullyrða, að þær eru merkisrit,
sem vemlegur fengur er að á
sviði hinna fábreyttu fræðirita
okkar. Muúi það vaka fyrir út-
gefendum -bókaflokks þessa, að
þar birtist eftirleiðis greinargerð-
ir um þau efni, sem efst eru á
baugi í vísindum, listum og hugs-
un samtíðarinnar. Er þess ósk-
andi, að áframhald geti orðið á
þarfri bókagerð, því að þarna er
nýr akur . plægður, er verða
mætti Vitaðsgjafi í bókmenntum
okkar um langa framtíð.
Þess er enginn kostur að rekja
efni bóþar þessarar í stuttri
blaðafregn, hvað þá heldur að
freista þess að gagnrýna hana
fræðilega á nokkurn hátt. í eiús-
konar greinargerð, er fylgir bók-
inni, er þess getið, að hagnýt upp-
eldisfræði hneigist nú æ meira í
þá átt að notfæra sér betur en áð-
ur þekkinguna á sálarlífi barns-
ins og unglingsins. 1 þessum anda
er bókin samin, og niðurstaða
höfundarins er þessi: „List upp-
eldisins er í því fólgin að sjá
barninu fyrir hæfilegum við-
fangsefnum, og fá það til að
snúast þannig við þeim, sem þau
væm þess eigin.“ — Bókin er
samfellt yfirlit yfir helztu vanda-
mál uppeldisins. Þar er meðal
annars rætt um barnabrek, ein-
þykkni, þrjózku og refsingar,
leiki barna, störf og viðfangsefni.
Þá er fjallað um viðhorf upp-
eldis gagnvart stjórnmálum og
trúmálum, og loks rætt allýtar-
legá um hið viðkvæma kynþroska
skeið æskunnar. Bókin er samin
á alþýðlegan og hagnýtain hátt,
og dæmin rakin úr lífi og reynslu
barnanna til skýringar' og
Bterkur stjómarflokkur beri enga
ábyrgð á því. Hingað til hefir
verið talið að sú stjónn, sem sit-
ur að völdum á hverjum tíma,
beri ábyrgð á stjórnarfarinu, en
ekki stjórnarandstaðan. En rit-
stjóri ísl. snýr þessu alveg við.
Annare er hægt að fuLlyrða, að
flestallir muni líta svo á, að rit-
stjóri ísl. sé enginn maður til þess
að velta svo þungu hlassi, sem
það er, að hreinsa fyrrv. stjórn
af því að hafa skapað það ástand
í fjárhags- og gjaldeyrirmálúm,
sem nú ríkir, og afmá af henni
„kinnroðann", sem hún hefir
hlotið fyrir það ástand í augum
þjóðarinnar.
En eitt gleðiefni er í öllu því
myrkursástmdi, sem nú ríkir.
Sjálfstæðisflokkurinn hleypti
ekki Ólafi Thoiis og Pétri Magn-
ússyni aftur upp í ráðherrestól-
ana, en valdi nýja menn í þeirra
stað. Það hylur fjölda synda, og
vonandi tekst núverandi stjóm
að bjarga ýmsum verðmætum í
land úr syndaflóði fynv. stjórn-
ar.
skemmtunar. En ritið ætlað til
leiðsagnar foreldrum, kennurum
og öðrum, er fjalla um uppeldi
hiúnar nýju kynslóðar og skiln-
ing hafa á þeirri skyldu sinni að
veita börnunum þroska til auk-
ins manndóms og menningar.
Paul Wintherton:
Myrkvun í Moskvu.
Hersteinn Pálsson ís-
lenzkaði. Bókaútg. Ösp
Rvlík 1946.
Rétt þykir að vekja athvgli á
þessari litlu, en skilmerkilegu og
fróðlegu bók, sem nýlega hefir
verið send blaðinu til umsagnar,
þótt útgáfan sé annar-s ársett í
fyrra. Höfundur hennar var
fréttaritari brezka stórblaðsins
Nevvs Chronicle og brezka út-
varpsins í Rússlandi árin 1942-46
en var raunar kunnugur þar í
landi áður, því að hann hafði
dvalizt þar fyrir nálega tuttugu
ámm, lært tungu þjóðarinnar og
öðlast allnáin kynini af högum
lands og þjóðar. Hafði hann á-
vallt síðan alið í brjósti samúð
með Sovétríkjunum og þeirri
þjóðfélagslegu tilraun, sem þar
var gerð. Á stríðsárunum gat
hainm sér mikinn orðstír sem
fréttaritari, og var t. d. oft vitinað
til hans í fréttum íslenzkra dag-
blaða um gang styrjaldarinnar í
Rússlandi.
Um tilgang bókarinnar farast
höfundi hennar svo orð m. a. í
formála:
„Þau þrjú ár, sem ég var í
Moskvu — frá 1942-1945, — sem
fréttaritari Luindúnablaðs, skrif-
aði ég eða talaði í útvarp nærri
miljón orð um Rússland. Vegna
rits’koðunarinnar mátti ég aðeins
segja það, sem vel lét í eyrum.
Gagnrým var ekki hægt að bera
fram. — Það er ekki ætlun mín
að snúa aftur með neitt af því,
sem eg skrifaði eða sagði frá
Moskvu. Eftir því, sem eg vissi
bezt, voni allar fregnir minar
þaðan sannar. og réttar. En fjarri
fór þvi, að í þeim væri fólginn
allur samtleikurinn. Tilgangur-
inn með þessari bók er að fylla í
eitthvað af eyðunum."
Höfundur kveðst gera sér Ijóst,
að ýmsir munu itielja frásögn hans
bjarnargreiða við ensk-rússneska
sambúð, og að til hennar muni
vitnað af aúdstæðingum Sovét-
ríkjanna, sem annars séu honum
andlega óskyldir, og muni hann
af þeim ástæðum sjálfsagt stund-
um verða dreginn í dilk með
þeim mönnum, sem honum sé
annars lítt gefið um að 'komast í
andlegt samneyti við. En hins
vegar kveðsit hann líta svo á, að
það sé harla skaðlegt, að þeir,
sem vita mikilsverðar staðreynd-
ir um alþjóðamál, haldi þeim
leyndum af þeirri ástæðu, að með
þeim fái þeir vopn í hendur
möranum,' sem Iséu pólitískir and-
stæðingar. „En alþjóðleg samúð
og varanlegur friður geta ekki
byggzt á neinum öðrum traustari
gruradvelli en sanraleika og þekk-
ingu.“ Er þetta vissulega hverju
orði sannara.
Bókin er vel og lipurlega þýdd,
og hin skemmtilegasta aflestrar.
JFr.