Dagur - 24.09.1947, Síða 4

4
Miðvikudagur 24. septembér 1947
DAGUR
DAGUR
Hitstjórl: Haukur Snorrason
Aígreiðsla, auglýsingar, innheimta:
Marínó H. Pótursson
Skrifstofa í Hafnarstræti 87 — Sími 166
Blaðið kemur út á hverjum miðvikudegi
Árgangurinn kostar kr. 25.00
Gjalddagi er 1. júlí.
Prentverk Odds Bjömssonar
Hvorum þeirra trúa menn
betur?
TfUGSANDI MÖNNUM í öllum stjórnmála-
flokkum ,mun koma saman um, að æskilegasta
leiðin til þess að ráða bót á vandræðum þeim, sem
steðja nú úr öllum átt'um að atvinnuvegum* við-
skiptalífi og yfirleitt allri afkomu þjóðarinnar, —
sé sú, að atvinnuStéttirnar allar komi sér saman
um lækkun afurðaverðs og kaupgjalds og. hvers
konar niðurfærslu dýrtíðarinnar að því leyti, sem
framast stendur í þeirra valdi. Stéttaráðstefna sú,
er nú situr á rökstólum í höfuðstaðnum, var auð-
vitað köliluð saman til þess að sannprófa, hvort
þessi leið muni reynas't fær eða ekki. Auðvitað
eiga verkamenn sízb .minna undir því en aðrir
menn, aðieinhver viðhlítandi lausn fáist á þessum
vandamálum, og það sem allra fyrst. Líklegt mátti
það teljast að óreynd,u, að þeim væri samninga-
leiðin hagkvæmari og hugþekkari en aðrar harð-
hentari og sársaukameiri- ráðstafanir, og myn'diu
því þeir sjálfir og ábyrgir forsvarsmenn þeirra
fgana þessari viðleitni og reyna að stuðla að því
eftir megni, að stéttaráðstefnan næði tilætluðum
árangri, enda var að sjálísögðu á engán hátt fram-
hjá þeim eða félagssamtökimi þeirra gengið, þeg-
ar boðað var til stéttaþings þessa.
IjEIM, sem ljósasta grein hafa gert sér fyrir því,
* hvers konar lýður það er, sem náð hefir trún-
aði og umboði verkalýðssamtakanna í landinu nú
f bili, kom það hins vegar sízt á óvart, að komm-
úniátar höfðu ekki fyrr hlerað hið minnsta um
undirbúning og tilgang þessarar ráðstefnu en að
þeir hófu upp óp mikil að henni og hafa síðan
ekki linnt á látunum að svívirða hana og torvelda
störf hennar á allan hátt, enda lýðum ljóst, að
vinnufriður og samkomulag atvinnustéttanna í
landinu er eitur í þeirra heinum nú sem endra-
nær. Síðasti og áhrifames'ti þáttur, sem enn hefir
veriðsettur á svið í leiksýningu þeirri, sem komm-
únistar standa nú fyrir í þessum tilgangi, hefir
vafalaust átt að vera fundahöld þau, er forkólfar
þeirra hafa að undanförnu efnt til í höfuðstaðn-
um og víða úti um land. Eftir fregnum af fund-
um þessum að dæma og skrifum kommúnistablað-
anna í því sambandi, er svo að sjá, sem leiðtogum
kommúnista hafi tekizt það mikla þrekvirki að
hrinda þar öllum sínum eigin metum um full-
komið virðingarlevsi fyrir dómgreind og rökhugs-
un tilheyrenda sinna og áhangenda. Aðalröksemd
fundarboðenda virðist nefnilega hafa verið sú, að
ríkisstjómin hafi af einskærri illfýsi og skemmda-
vilja selt afurðir okkar fyrir miklu lægra verð en
hægt sé að fá hjá Rússum öðrum Austur-Evrópu-
þjóðum. Samkvæmt túikun „Verkamannsins" á
ræðu Þórodds Guðmundssonar hér á Akureyrar-
fundinum, taldi hann t. d. fjarstæðu, að fram-
leiðsla okkar íslendinga — sem yfirleitt er góð
matvæli — sé ekki seljankg fyrir hvaða verð, sem
okkur kann að þóknast, því að þjóðirnar skorti
matvæli, og nú sé hungursneyð váða um Evrópu.
Hugsunin er í senn .mannúðleg og rökvísleg! í
fyrsta lagi er sjálfsagt að nota sér neyð náungans
til hins ýtrasta, og í öðru lagi er líkkgast, að svelt-
andi fólk geti keypt rándýr matvæli, aðeins ef þau
eru ijúffeng og saðsöm!
IVOMMÚNISTAR hafa aldrei svo mikið sem
reyn't að færa nokkur sæmileg rök fyrir fleipri
sínu um greiða maxkaði og hátt afurðaverð í
Rússlandi eða öðrum Austur-Evrópulöndum,
Nýjar slóðir.
ENNÞÁ leikur tíöin við okkur hér
nyrðra Enn hefur ekki komið
frostnótt hér níðri í byggðinni, enda
þótt tindar vesturfjallanna séu orðnir
gráir og vissulega sé tekið að kólna í
veðri. En hér austur undan er veður-
sældin jafnvel ennþá meiri en í Eyja-
firðinum. Jafnvel austur á öræfum er
jörðin alauð, en árstíðin og hinar svölu
nætur hafa klætt lyngmóana og kjarr-
ið nýju litskrúði, sem sannkölluð un-
un er á að horfa. Þeir, sem eiga þess
kost að komast burt úr bænum um
helgar — meðan ennþá er sól og sum-
ar — ættu að leggja leið sxna hér aust-
ur yfir heiðar. Þurrviðrin hafa m. a.
bjargað því, að vegurinn er víðast
hvar sléttur og skemmtilegur yfirferð-
ar og sjálf náttúran er svo unaðsleg og
fögur víðast hvar á leiðinni, að seint
mun fyrnast. Við enim líka svo
heppnir nú, að ný leið hefur opnazt
okkur, ágætur bifreiðavegur yfir einn
sérkennilegasta og fegurst hluta lands-
enda hefir það verið marghrakið
og gereamlega afsanhað, og
reynslan sýnt, svo ljóst sem verða
má, að þar er aðeins um mark-
lausan þvætting að ræða. Það
sannasta og skynsamlegasta, sem
nokkur kommúnisti hefir enn
sagt um það mál, er vafalaust
svohljóðandi ummæli Ársæls
Sigurðssonar, fulltrúa þeirra í ís-
lenzku samninganefndinni, er
send var til Moskvu. Þeir félagar
orða þetta svo í skýrslu sinni til
ríkisstjórnarinnar, eftir að hafa
gert grein fyrir rökum sínum fyr-
ir því, að við þyrftum að fá
ábýrgðarverð fyrir afurðirnar:
„Ekki hafði þetta mikil
áhrif á viðsemjendur okkar.
Þeir sögðust sem góðir kaup-
menn gera kaupin þar, sem
þau væru hagkvæmust. Við
yrðum að vera samkeppnisfær-
ir í verði, ef við vildum seljít
varning okkar. Verðlagsmálin
á íslandi þóttu þeim vera
vandi stjórnarinnar þar, en
ekki ráðstjómaritmar í
Moskvu."
TjAÐ ÆTTI að vera auðvelt fyr-
r ir þá, sem vilja vita hið rétta
í þessu máli, að gera það upp við
tsig, hvort þeir vilja heldur trúa
kommúnistanum, sem skrifar
ágreiningslaust undir þessa
skýrslu, eða kommúnistanum,
sem dró höfuðrök flokksforingja
tsinna í þessu máli saman í svo-
hljóðandi ályktunarorð síðasta
„Verkaman‘ns“: ,,Að þessir mark-
aðir voru ekki notaðir," stendur
þar, „var ekki um að kenna öðru
en pólitísku afstæki ráðherrans
(Bjarna Benediktssonar). — —
Vera má, að fleira komi hér til,
svo sem fyrirskipanir að Wes'tan
og frá auðhringum í Bretlandi o.
s. frv.“. Á slíkum og þvíMkum
forsend'um, góðfýsi og ábyrgðar-
kénnd, á svo að koma í veg fyrir
samstarf stéttanna til viðnáms að-
steðjandi vanda, og efna til nýrra
verkfalla, ófriðar og sundrungar,
þegar þjóðinni ríður allra mest á
samstarfi, vinnufriði og óbrjál-
aðri dómgreind til þess að átta
sig á því, hvar hún *fcr stödd, og
finna færan veg út úr ógöngun-
um.
ins, sjálf Mývatn9öræfin. Nýja Jökuls-
árbrúin gerir því meira en að stytta
akstursleiðina milli Norður- og Aust-
urlands um tugi kílómetra, hún beinir
ferðamannastraumnum á fegurri slóð-
ir áður, um Mývatnssveit, Náma-
skarð og norðurslóðir Ódáðahrauns.
Þegar komið er á austurbrún Náma-
skarðs opnast maimi nýr heimur. Þar
blasir öræfavíðáttan við og nú *á þess-
um haustdögum er litskrúð náttúrunn-
ar austur þar undursamlegt. Þarna vex
ríkulegur gróður innan um hraunið og
á holtum og ásum. Allt er þakið í
kjarri, lyngi og öðrum harðgerðum ör-
æfagróðri. Litbrigðin eru svo fjöl-
breytt að næstum er ótrúlegt .Þama
er að finna náttúrudýrð, sem því nafni
getur sannarlega kallast.
Við Jökulsárbrú.
SJÁLF Jökulsárbrúin er mikið og
myndarlegt mannvirki. Tumar
hennar eru háir og gnæfa upp úr sand-
auðninni austur undir fljótinu alllöngu
áður en komið er að þeim. Þetta fram-
tak hefir leyst mikil vandræði, raun-
verulega opnað stórt landsvæði og
bægt hættunni frá dyrum þeirra, sem
þurfa að sækja yfir ána. Og það er
mikil hætta. Um það sannfærast menn
er þeir standa á brúnni og horfa á
beljandi, mórauðan strauminn. Áin er
vissulega ekki árennileg og maður dá-
ist að karlmennsku og þori þeirra, sem
hafa sótt yfir hana á liðnum öldum á
litlum bátskelum, í kláfum eða á hest-
um. Nú eru þeir tímar liðnir og koma
ekki aftur, sem betur fer. Jökulsá á
Fjöllum ætti ekki framar að þurfa að
heimta dýrmæt mannslíf fámennisins
í austursveitunum.
Að þekkja landið.
VIÐ erum líka svo heppnir að eiga
skemmtilega og stórfróðlega lýs-
ingu á þessu landsvæði, sem gott er að
hafa í huga, þegar farið er austur að
Jökulsárbrú. Það er rit Ólafs Jónsson-
ar um Ódáðahraun. Menn ættu að
kynna sér lýsingu hans á Mývatnsör-
æfum, áður en þeir fara í þessa ferð.
Þar er að finna öll örnefni, sem eru
mörg og sérkennileg, lýsingu á lands-
laginu, jarðlaginu, lögun hraunanna o.
s. frv. Ferðin verður ánægjulegri og
lærdómsríkari er menn hafa kynnt sér
lýsingu Ólafs. Fáir munu þekkja þenn-
an landshluta betur en hann eða geta
lýst honum á skemmtilegri og lær-
dómsríkari hátt. Eftir fyrstu ferðina
austur og lestur Ódáðahrauns þyrstir
menn blátt áfram eftir að sjá meira af
þessari miklu víðáttu, sem þar blasir
við í f jarska og greint er svo skemmti-
lega frá í bókinni. Hin nýja ferða-
mannaleið og bók Ólafs munu verða
til þess, að opna augu ferðamanna fyr-
ir þessum sérkennilega og undurfagra
hluta landsins og sannfæra okkur hér
um það, að óþarfi er að leita ákaflega
langt að nýjum og sérkennilegum
slóðum. Þær eru miklu nær en° við
gerum okkur oft grein fyrir. Heima-
menn þama austur frá — Mývetning-
arnir — gera og sýnilega ráð fyrir því,
að nýja brúin muni beina ferðamanna-
straumnum um hlaðið hjá þeim meira
en áður hefir verið. í Reykjahlíð hef-
ir um langan tíma verið rekin mynd-
arleg greiðasala. Nú er bóndinn í
Reynihlíð að auka við gistihús sitt.
Þar er að rísa upp myndarleg nýbygg-
ing með mörgum herbergjum. Næsta
sumar verður þar aðstaða til þess að
taka á móti miklum fjölda ferða-
manna.
Kaupum
Leista
háu verði
HAFNARBUÐIN H.F.
15 billjón dollarar
og tízkutildur
Fi' kveniólikið í Ameríku segir ekki NEI, og það
áður en langt um Mður, rekur að því, að verðmæti
Ifyrir 15 billjónir dollara fara forgörðum, mitt í
allri neyðinni og skortinum, sem þjáir fLest ríki
jarðarinnar. Hvere vegna? Vegna þess, að fjár-
plógsmennirnir, sem ráða í tízkuverzLununum
eru að undirbúa algjöra tízkubreytingu, sem á að
hefjast nú í haust og á næsta ári. Tízkuverzlanirn-
ar í Bandaríkjun'um nota hvert tækifæri, sem
gefst, stóru og dýru kvennablöðin og tízkudálk-
ana, til þess að prédika alveg nýja tízku í kven-
fatnaði, sem hefir það í för með sér, að kápur,
kjólar, dragtir og yfirlei'tt annar kvenfatnaður,
sem notaður ihefir verið í ár, verður lagður á hill-
una, og ný föt keypt. Innihaldið í klæðatskápum
amerískra kvenna er talið v.era 15 billjón 'dollara
virði. Það eru þvií engar smá'upphæðir, sem hér er
um að ræða, ef kvenþjóðin gerizt svo leiðitöm að
hlaupa eftir ráðleggingum tízkushérfræðinganna.
Og því miður eru nokkrar horfur á, að breytingin
sé hafin.
*
Þetta fyrirbrigði er ekki nýtt í sögunni. Árið
1929 'komu tízkuverzlanirnar álgjörri tízkubreyt-
ingu til leiðar. Káp'ur, kjólar, dragtir og annar
kvenfatnaður var síkkaður að mun. Tízkuhúsin
græddu milljónir og aftur milljónir á þessu og
nú eru þau að fara fram á það aftur, að kvenþjóð-
in veiti þeim mililjónagróða enn á ný. Þetta var
ekki eins skaðlegt árið 1929 eins og það verður
núna. Öll Evrópa þjáist af fataskorti. Vetur fer í
hönd, kannske kaldur vetur, og hlýr fátnaður er
mikil nauðsyn fyrir milljónir manna í mörgum
löndum. í ljósi þessarar staðreyndar er hræðilegt
að liugsa til þess, ef fleygja á dýrmætum fatnaði
og grípa ný efni til handa fólki, sem nóg á fötin
fyrir, í stað þess að nú ættu allar þjóðir að kapp-
kosta að lifa sparlega og .miðla þeim, sem ekkert
hafa. En .máttur tízkunnar og þeirra, sem þar hafa
völdin, er mi'kill. Þess vegna kann að fara svo
hörmulega, sem nú horfir.
*
En það verður ekki mótspyrnulaust. í sum'um
amerískum blöðum er hafin herferð gegn tízku-
herrunum og tízkutildri þeirra. Þar er skorað á
kvenþjóðina að láta ekki blekkjast til þess að
sóa verðmætum einmitt þegar mest ríður á að
farið sé vel með þau. Og sfum þessara blaða halda
því fram, að það væri engin akkur í því fyrir kven-
ifólkið að fá þessa nýju tízku með síðu kjólunum
og kápunum, sem ná niður undir ökla, yfir sig.
Þær yrðu ekki hötinu útgengilegri í aúgum karl-
mannanna fyrir það, nema síður væri. Mörgum
konum finnst hin nýja tízka, sem minnir á árin
1929—1930, blátt áfram ljót, karlmennirnir hafa
að vísu lítið sagt ennþá, -en ólíklegt er, að þeir séu
hrifnir af síðu kjólunum, þeim er þá brugðið!
*
Islenzkar konur ráða ekki því, sem gerist í
tízkuheimin'um. En víst væri það óráð á þessum
tímum, að láta tízkutal og tízkumyndir utan úr
heimi ráða því, að konur leggi fallegiar, dýrar og
gagnlegar fMkur á hilluna bara af því að þær eru
ofurlítið styttri en flfkur tízkudrósanna í New
York og París. Vonandi verður sú heldúr ekki
raunin. íslenzkar konur eru yfirleitt vel klæddar
og smekklega. Fatnaður þeirra er vandaður og
hefur verið dýr. Hann á að nota á meðan hann
dugar, hvað sem öllu tízkutali líður. Ástándið í
heiminum í dag er vissúlega ekki þannig, að létt-
úð í meðferð verðmæta sé viðeigandi.
P.