Dagur - 03.03.1948, Blaðsíða 5

Miðvikudaginn 3. marz 1948
DAGUR
5
Frumsýning Leikfélags Akureyrar á
eftir séra Jakob Jónsson
Vissulega er það ekki hvers-
dagslegur viðubrður, að okkur
Akureyringum og öðrum leik-
húsgestum hér um slóðir gefist
tækifæri íil að sjá nýjan, íslenzk-
an sjónleik eftirkunnanrithöfund
— og það meira að segja
Reykvíking — frumsýndan á
leiksviði hér í bænum. Hitt er
miklu tíðara, svo sem vonlegt er
og alkunnugt, að við fáum þá
fyrst að sjá slíka leiki, er þeir
hafa gengið sér til húðar á leik-
sviði höfuðstaðarins og hlotið þar
sinn dóm, illan eða góðan, sem
sjaldnast verður áfrýjað með
nokkrum markvei'ðum árangri til
annar sog æðri dómstóls. Hill er
þó raunar stórum athugaverðara
og ískyggilegra fyrir okkur „út-
skæklamennina“ í þessu sam-
bandi, að meðferð leikaranna á
hinum einstöku hlutverkum og
öll önnur túlkun og skilningur á
leikritinu sem skáldverki, er með
þessu móti venjulega fallin í
ákveðið, hefðbundið form, er
naumast verður breytt að veru-
legu ráði, þegar leikarar okkar
fá það loks til meðferðar. Kveð-
ur svo rammt að þessu, að tæp-
ast þykir viðhlítandi, þegar mik-
ið er í húfi, annað en að einhver
hinna ,heldri leikara höfuðstað-
arins fylgi leikritinu norður
hingað til þess að tryggja það
sem rækilegast, að hvergi verði í
markverðu matriðum brugðið út
af hefð þeirri og erfðavenjum, er
skapazt háfa við fyrsta flutning
verksins á leiksviði hins drottn-
andi tízkuhöfundar — höfuðstað-
arins sjálfs. Ræður að líkum,
hversu ófrjó og auðmýkjandi
þessi aðstaða er, svo á þessu sviði
sem öðrum, þótt leikhússmenn
okkar gætu að vísu bætt hér
nokkuð úr skák með því að leit-
ast jafnan við að kryfja hvert
nýtt viðfangsefni til mergjar að
nýju með eigin skilningi og per-
sónulegu mati, í stað þess að feta
jafnan troðnar slóðir, þar sem
hvergi reynir til nokkurrar hlít-
ar á sjálfstæða og glaðvakandi
hugkvæmni þeirra og sköpun-
argáfu.
Það hlýtur því að hafa verið
sérstakt fagnaðarefni fyrir l.eik-
húsfólk okkar að fá annað eins
verkefni og „Hamarinn“ til þess
að spreyta sig á — ferskt og nýtt
úr penna höfundarins. Hér er
heldur ekki um neitt marklaust
amlóðaverk að ræða, því að hið
nýja leikrit séra Jakobs Jónsson-
ar er vissulega þannig vaxið, að
það mundi vekja fulla athygli,
hvar sem það væri sýnt. Leikur-
inn er mjög líklegur til mikilla
vinsælda, allstórbrotinn í snið-
um, atbui'ðarásin hröð og
„spennandi" í bezta lagi, samtöl-
in eðlileg og þróttmikil, enda
sums staðar sérlega snjöll og
hnitmiðuð. Leikurinn fjallar
einnig að verulegu leyti um að-
kallandi vandamál líðandi stund-
ar — drykkjuskaparbölið, en þó
ekki í hversdagslegum prédikun-
artón, heldur eru einstakir við-
burðir og harmsöguleg atburða-
rás látin tala sínu eigin, sterka og
skorinorða máli. Persónurnar eru
yfirleitt eðlilegar og sannai', en
þó hver um sig steyptar í sínu
sérstæða móti — sumar há-
dramatískar, aðrar dálítið
skringilegar, svo að góðlátleg
glettni og brosleg tilbrigði varpa
auknu lífi og ljóma andstæðn-
anna yfir hina dapurlegu óminn-
iselfi, þar sem fórnardýr Bakk-
usar „fljóta sofandi að feigðar-
ósi“. Hinu er svo heldur ekki að
neita, að sums staðar virðist
teflt á tæpasta vaðið um líkindin,
svo sem þegar brúðguminn er
látinn freistast til að drekka frá
sér ráð og rænu á sjálfa brúð-
kaupsnóttina og hverfur alfarinn
frá hinni ungu og yndislegu
brúði sinni, sem hann ann þó
hugástum, út í drykkjuæði og
slark með öðrum konum, strax
eftir það, að hjónavígslan er um
garð gengin. En veikust virðast
þó hin sálfræðilegu og efnislegu
rök fyrir atburðarásinni í síðasta
þætti, þegar öllum aðalpersónun-
um er stefnt saman á bæjar-
stjórnarfundi, — þar á meðal
manninum, sem örlögin hafa fyrr
þann sama dag rekið út í háska-
lega sjálfsmorðtilraun, og mætir
hann þarna reifaður víða um
líkamann af þeim sökum — og
ennfremur eiginkonu hans, for-
eldrum, tengdaforeldrum og öðr-
um einkavinum og vandamönn-
um, er öll hafa nýskeð — eða
nánar tiltekið fyrir örfáum
klukkustundum — orðið fyrir
hinu þyngsta áfalli og geðshrær-
ingum í sambandi við sjálfs-
morðstilraun þessa ástvinar síns.
Nú stefnir höfundurinn öllu
þessu fólki saman á einn stað í
fundarhúsi bæjarins, til þess, að
hætti reyfarahöfunda, að láta all-
ar hörmungarnar leysast og falla
í ljúfa löð, en ástvinina fallast í
faðma, um leið og tjaldið fellui'.
Eg get ekki varizt því, að mér
finnst þessi þáttur allur með full-
miklum ólíkindum til þess að
geta talizt verðugir endir sjón-
leiks, sem að öðru leyti er á all-
gildum sálfræðilegum rökum
reistur og hefii' annars farið vax-
andi að styrk og tilþrifum, unz
þessi skrautsýning hefst, er í
mínum augum dregur úr áhrif-
unum í stað þess að dýpka þau og
styrkja. Þá er framkoma bæjar-
fógetans í þessum þætti svo af-
káraleg og skopleg, að hún
myndi falla betur við geðblæ
gamanleiks en harmleiks, þegar
dregur þar til úrslita og enda-
lykta. Loks er hin dæmafáa fórn-
arlund og takmarkalausa lang-
lundargeð kvenhetjunnar, Ingi-
bjargar, eiginkonu drykkjusvol-
ans, f ull rómantísk til þess að verða
sennileg. og eðlileg í mínum aug-
um. En sínum augum lítur hver
á silfrið, og kostir leikritsins eru
svo miklir, að þeir skyggja lang-
samlega á misfellur þær, sem
sumum kann að virðast á því,
einkum þó fjórða þættinum. Og
vissulega er það rétt, sem áður
var um getið, að sjónleikur þessi
er sérlega lfldegur til mikilla vin-
sælda og lýðhylli, og á það enda
fyllilega skilið.
Hvorki meira né minna en
hálfur þriðji tugur leikara kemur
á leiksviðið í „Hamrinum", enda
er þess auðvitað enginn kostur að
nefna nema fáa þeirra, né geta
nánar um frammistöðu þeirra í
leiknum. En að öllu samanlögðu
virðist mér, að leikstjórinn, Jón
Norðfjörð, hafi unnið mikið af-
rek með því að æfa og samhæfa
allan þennan hóp svo, að hvergi
finnast veruleg missmíði á, þegar
sanngjarnt tillit er tekið til allra
aðstæðna hér í þessu litla bæjar-
félagi. Allir, sem koma hér veru-
lega við sögu, fara mjög sóma-
samlega með hlutverk sín, stór
og smá, og sumir með mikilli
prýði og ágætum. Má þar fyrst til
nefna leikstjórann sjálfan, sem
fer með það hlutverk leiksins,
sem tvímælalaust er vanda-
samast. Þótt mér þætti orka
nokkurs tvímælis, hvort ekki
væri full sterkt leikið um stund
í þriðja þætti, hefir mér aldrei
verið jafnljóst og nú, hversu af-
burðagóðan og fjölhæfan leikara
við eigum, þar sem Jón Norðfjörð
er, og þó langbeztan, þegar mest
reynir á. Þá fór Björg Baldvins-
dóttir prýðisvel með hlutverk
sitt, sem er annað aðalhlutverk
leiksins. Hólmgeir Pálmason
sýndi refinn og skálkinn í leikn-
um, Þórð Símonarson bæjarfull-
trúa, mjög trúlega, og var leikur
hans sterkur og samræmdur frá
upphafi til enda frá leikarans
hálfu, en hin skyndilegu hug-
hvörf skálksins og iðrun í síðasta
þætti, er hann bugast fyrir hinum
blíðu augum Ingibjargar, verða
auðvitað að skrifast á reikning
höfundarins, en ekki leikarans,
hvort sem þau þykja fullskýrð og
eðlileg eða ekki. Geirmund sjó-
mann og Sveinbjörgu konu hans
leika þau Björn Sigmundsson og
frú Sigurjóna Jakobsdóttir. Svo
sem vænta má tókst þessum
ágætu og reyndu leikurum að
skapa sannar, eðlilegar og heil-
steyptar persónur, er auka mjög
á lit og ljóma sjónleiksins. Þránd-
ur konsúll og Gógó kona hans
eru og vel leikin af þeim Gunn-
laugi H. Sveinssyni og hinni
þaulæfðu og kunnu leikkonu
Svöfu Jónsdóttur. Eggert Ólafs-
son Ieikur Dóra járnsmið sköru-
lega og trúlega, einkum í fyrri
þáttunum, en hinn táknræni
hamar, sem hann er alltaf látinn
burðast með, er þó frekar til
óprýði og verkar stundum frem-
ur afkáralega. Ingólfi Kristins-
syni tekst ekki að gera Martein
bankafulltrúa sanna eða eftir-
minnilega persónu, nema helzt í
þeirri sýningunni, þar sem hann
kemur fyrst fram. Aftur á móti
er Elías Kristjánsson mjög rösk-
legur og eðlilegur í hlutverki
Bjössa sjómanns, þott hann mætti
annars tala nokkuð hægar og
skýrar. Kristján Kristjánsson og
Jón Ingimarsson sýna rónana í
„Hamrinum"
veitingahúsinu afbragðsvel, og
Anna S. Snorradóttir leikur Júllu
veitingastúlku prýðilega. Eg tel
einnig, að Guðmundur Gunnars-
son sýni bæjarfógetann ágætlega,
eins og það hlutverk er í pottinn
búið frá höfundarins hendi, en
vel má vera, að mér hafi þótt af-
káraskapur bæjarfógetans og
andhælisháttur skemmtilegri en
ella fyrir þá sök, að hann minnti
mig talsvert á yfirvald, sem eg
hafði nokkur kynni af í æsku, og
veit því, að ekki var hér um ein-
tómar og staðlausar ýkjur að
ræða. Aðrir leikendur skiluðu
litlum hlutverkum yfirleitt mjög
snoturlega og féllu vel inn í
heildarsvip leiksins, sem var hinn
prýðilegasti, leikfélagi okkar og
höfundi til mikils sóma.
Glöggt mátti marka það á und-
irtektum hinna möi'gu frumsýn-
ingargesta á laugardagskveldið,
að „Hamarinn“ hafði vakið
hrifningu þeirra og ánægju. —
Leikstjóri og leikendur voru
hylltir með miklu lófataki og
blómagjöfum að leikslokum. Þá
var höfundurinn, sr. Jakob Jóns-
— Fokdreifar
(Framhal.d af 4. síðu).
Og þetta eigum við allt að þakka
lægðunum á Grænlandshafinu,
sem dugðu okkur bezt j sumar.
Þegar þær halda sig á þeim slóð-
um, er sunnanvindur og sólskin
hér nyrðra. Vonandi reynast þær
jafn staðfastar í rásinni og í
sumar sem leið. Sumir trúa því
að vorið sé þegar komið, og
nafnkunnur, eyfirzkur veðurspá-
maður, hefir tekið undir þær
spár. Megi þeim verða að trú
sinni!
Enn um Eyjaf jarðarbraut.
Karl Friðriksson, verkstjóri
vegagerðar ríkisins, skrifar blað-
inu í tilefni af umræðum um
Eyjafjarðarbraut og Melgerðis-
flugvöllinn. Hann segir:
„Út af greinum þeirra Magnús-
ar á Krónustöðum í 4. tbl. Dags
og Jónasar Péturssonar í 8. tbl.
íslendings þ. á., langar mig til að
benda á nokkur atriði, sem virð-
ast hafa farið fram hjá þessum
mönnum, þegar þeir skrifuðu
greinar sínar, þó báðir séu þeir
gætnir og skýrir menn. Það skal
strax tekið fram, að þessar at-
hugasemdir mínar eru ekki gerð-
ar til þess að andmæla þeirri þörf
að, endurbæta Eyjafjarðarbraut
því að hún hefir vissulega þörf á
endurbótum. En það er annað,
sem þessir menn virðast ekki
hafa athugað í því sambandi og
það er, að þrátt fyrir endurbóta-
þörf þessa vegar, er hann sterk-
asti og breiðasti hliðarvegur hér
innan Eyjafjarðar, það er að
segja kaflinn frá Akureyri á
Melgerðismela, sem nefndar
greinar fjalla um. Auk þess er
flutningaþörf bæði Dalvíkurveg-
ar og Svalbarðsstrandarvegar
meiri en Eyjafjarðarbrautar. Það
væri því mjög einkennileg ráð-
stöfun hjá þeim, sem fara með al-
mannafé ,ef byrjað væri að end-
urbæta þann veginn, sem skárst-
ur er af hliðarvegum héraðsins,
áður en aðalleiðin milli Akureyr-
ar og Reykjavíkur væri orðin
sæmileg og áður en aðrir hliðar-
son, kallaður fram á leiksviðið og
fagnað ágæta vel og færðir fagrir
blómvendir í þakkarskyni. —•
Ávarpaði séra Sigurður Stefáns-
son á Möðruvöllum hann með
nokkrum velvöldum orðum fyrir
hönd bekkjarsystkina skáldsins
og annarra leikhússgesta, en séra
Jakob þakkaði með snjöllu
ávarpi. — Kvöldið var sérlega
skemmtilegt og vel heppnað í
alla staði, enda mun leiksýning
þessi lengi í minnum höfð á ann-
álum Leikfélags Akureyrar og
leiklistarvina hér.
J. Fr.
Níræð sæmdarkona
Elzta kona Svalbarðsstrandar,
Ásgerður Gísladóttir, Mógili,varð
90 ára 23. febrúar. Hún er systir
Þorsteins, föður Garðars heitins
Þorsteinssonar, alþingismanns. —
Hefir hún verið á Svalbarðs-
strönd síðan um aldamót, lengst
af þó í Mógili.
Mann sinn missti hún fyrir
nokkru, en hefir síðan verið í
húsmennsku með börnum sínum
tveim, Rögnu og Aðalsteini, sem
nú er brátt 60 ára.
Margar konur úr sveitinni
heimsóttu Ásgerði, enda var hún
með fyrstu meðlimum Kvenfélags
Svalbarðsstrandar.
vegir hér innan héraðs, sem bæði
hafa meiri flutningaþörf og eru
mun lakai'i, væru lagfærðir að
verulegu leyti.
Hvað viðkemur flugvellinum á
Melgerðismelum, virðist mér eft-
ir þeim upplýsingum, sem eg hefi
fengið um hann, að réttara væri
að kalla hann lendingarstað en
flugvöll, því þó ekki væri farið
lengra en miða við sæmilegan völl
fyrir þær flugvélar, er til eru í
landinu nú, þarf ábyggilega að
gera við þennan völl fyrir millj.
króna. Nú er það syo að ákveð-
ið er að hér skuli vera fyrsta
flokks flugvöllur, sem í alla staði
er mjög eðlilegt og ætti því að
vera sjálfsögð krafa allra hér um
slóðir að staður fyrir slíkan völl
yrði tafarlaust valinn og fram-
kvæmdir hafnar. Mætti þá máske
svo fara, ef vel tækist til um stað-
arval, að hægt væri að koma upp
jafngóðum lendingarstað fyrii'
flugvélar nær Akureyri, en á
Melgerðismelum fyrir það fé, sem
verja þyrfti í vallarendurbætur
þar á staðnum og vegagerð í sam-
bandi við hann. Teldi eg þá betur
farið með almannafé, heldur en
þó farið væri að gera við lend-
ingarstaðinn á Melgerðismelum
fyrir hundruð þúsunda eða mill-
jónir króna, bara til þess að fá
frest til að ákveða hinn endan-
lega stað fyrsta flokks flugvallar
hér, sem, að því er mér er sagt,
fáum eða engum hefir dottið í hug
að ákveðinn yrði þar fram frá.
Eg vil í þessu sambandi benda
á að suður frá Dagverðareyri
liggur stórt melastæði (Glæsi-
bæjarmelar), sem frá mínum
bæjardyrum séð væri þess vert
að athuga. Melasvæði þetta ligg-
ur rétt við þjóðveginn og fáa
metra frá bryggjunum á Dag-
verðareyri. Væri því mjög gott að
komast þaðan til Akureyrar,
hvort heldur væri á landi eða sjó.
Hitt er svo ekki mitt að dæma
um, hvort svæði þetta er hæft til
að byggja á því flugvöll annarra
orsaka vegna, til þess skortir mig
þekkingu.“