Dagur - 11.08.1948, Blaðsíða 2

2
DAGUR
Miðvikudaginn 11. ágúst 1948
Fallega byrjar Iiann!
Það hefðu fundarmenn síðasta
landsfundar Sjálfstæðisflokksins
getað sagt, þegar Ólafur Thors
hóf hina eftirminnilegu ræðu sína
á þeirri samkundu, og hafa líka,
ef til vill látið sér þau orð um
munn fara svona í kyrrþey.
Óiafur Thors hóf sem sagt mál
sitt á landsfundinum með þeim
ósannindum, að Fi amsóknar-
flökkurinn hefði skonzt úr leik
við stjórnarmyndun 1944. Það
þarf nokkuð mikla fyrirlitningu
gagnvart sannleikanum að bera
þetta fram með köldu blóði, eins
og Ólafur sýnist hafa gert, þar
sem honum sjálfum og að sjálf-
sögðu einnig mörgum af fundar-
mönnum var fullkunnugt um
bréf Farmsóknarflolvksins til
Sjálfstæðisflokksins, þar sem
boðin var samstjórn með hlut-
lausum forsætisráðherra.
Tilboð þetta var sent í bréfi 3.
okt. 1944 og hefir verið birt opin-
berlega. Fyrst er þar minnzt á
undanfarandi tilraunir til fjög-
urra og þriggja flokka stjórnar,
en þar sem þær tilraunir hafi
engan árangur borið, taldi Fram-
sóknarflokkurinn að við slíkt yrði
ekki lengur unað, og væri því rétt
að reyna aðrar leiðir til stjórnar-
myndunar. Síðan segir orðrétt:
„Fyrir því gerir Framsóknar-
flokkurinn það að tillögu sinni, að
Framsóknarflokkurinn og Sjálf-
stæðisflokkurinn standi saman
um ríkisstjórn, er þannig sé
mynduð, að núverandi forsætis-
ráðherra, dr. Birni Þóroarsyni, sé
faiið forsæti í henni, ef liann er
fáanlegur til þcss, en flokkarnir
tilncfni sína 2 ráðhevra hvor til
viðbótár.“
Síðan er getið um nokkur
samningsatriði milli flokkanna og
að því búnu segir:
„Uppástunga Framsóknar-
flokksins um forsætisráðherrann
er á því byggð, að hlutlaus mað-
ur í þeirri stöðu henti bczt því
samstarfi, sem nú virðist geta
vcrið fyrir hendi milli þessara
tveggja ÍIokka.“
Jafnframt var það u.ndirstrikað
við fulltrúa Sjálfstæðisflokksins,
að auðvitað væri tilboðið ekki
bundið við Björn Þórðarson í for-
sæti, heldur aðeins bundið við
sem hlutlausastan mann, sem
samkomulag fengist um.
Bréfi þessu var aldre'i svarað af
Sjálfstæðisflokknum.
Nokkrum dögum síðar hafði
Sjálfstæðisflokkurinn myndað
stjórn með kommúnistum og Al-
þýðuflokknum undir íorustu Ól-
afs Thors.
Þetta er það, sem Ólafur Thors
kallar, að Framsóknarflokkurinn
hafi skorizt úr leik.
Það var tvennt, sem Ólafi Thors
geðjaðist ekki að í tilboði Fram-
sóknarflokksins. Hann langaði
sjálfan til að verða forsætisráð-
herra, en það gat hann ekki orðið
án kommúnista, og hann gat ekki
snúizt á móti vexti dýrtíðarinnar
fyrir kommúnistum. Hann vann
því til að gleypa ofan í sig allar
fyrri kenningar sínar i;m bölvun
dýrtíðarinnar. Þeim bita varð
hann að kyngja að skipun
kommúnista, ef hann átti að eiga
þess kost að verða forsætisráð-
herra í dýrtíðarstjórninni.
Áður hafði Ólafur kallað komm-
únista ábyrgðarlausa lýðskrum-
ara, sem síðar myndu fá sinn
dóm .Við stjórnarmyndunina 1944
brá svo við að Ólafur gerði
kommúnista að leiðarljósum sín-
um um taumlausa fjáreyðslu og
vöxt dýrtíðarinnar alla sína
stjórnartíð.
Það er var því hann, sem skauzt
úr leik á mikilli örlagastund
þjóðarinnar, en ekki Framsókn-
arflokkurinn.
Fyriy þetta tiltæki hefði Ólafur
Thors átt það skilið að verða
dæmdur úr leik i íslenzku
stjórnmálalífi.
Kommúnistai' hlupu úr stjórn
Ólafs Thors vegna flugvallar-
samningsins, að þeir sögðu, en
sátu samt kyrrir í valdastólunum
meðan sætt var. Þegar þetta los
kom á kommúnista, baðst Ólafur
Thors lausnar fyrir sig og ráðu-
neyti sitt, þó að hann hefði nægi-
legt þingfylgi til að halda stjórn-
inni áfram. því að ekki gat hann
hugsað sér að stjórna án komm-
únista — gat ekki hugsað sér
tveggja flokka stjórn. Síðast sat
Ólafuj' með þingið aðgerðalaust á
annað hundrað daga og var allan
þann tíma að stritast við að
mynda nýja stjórn, en gekk ekk-
ert og varð loks að gefast upp,
bæði sár og móður.
Var þá leitað til annars manns
um stjórnarmyndun og gekk hún
greiðlega. Var þá Framsóknar-
flokkurinn kvaddur til þátttöku í
stjórninni, til þess að bjarga því,
sem bjargað yrði eftir óstjórn Ól-
afs Thors og kommúnista. En við
hina nýju stjórnarmyndun urðu
kommúnistar utar.gátta . sem
maklégt var.
Nú víkur sögunni til síðasta
landsfundar Sjálfstæðismanna. í
endemisræðu þeirri, sem Ólafur
Thors flutti þar, lætur hann í það
skína, að honum hefði ekki þurft
að verða um megn að mynda
stjórn í síðustu stjórnarkreppu, ef
hann hefði kæi't sig um það. Um
það segir hann:
„Eg er sannleikanum samkvæm-
ari, er eg segi, að ekki var ólík-
legt, að eg gæti myndað stjórn, án
þess að ganga inn á nokkur þau
skilyrði, sem ekki gátu talizt við-
unandi.“
Það er nú svo. Hér hlýtur Ól.
Th. að eiga við það ,að hann hefði
getað fengið kommúnista til fylgi-
lags við sig afarkostalaust. Rétt
áður er hann í sömu ræðu búinn
að taka það fram, „að sósíaiistar
ætluðu aö ráða stefnu íslcndinga
í utanríkismálum, og stjónia eftir
því boðorði, að allt, sern ekki væri
Rússum þóknanlegt, væri and-
stætt hagsmunum lslendinga.“
Hér með viðurkennir Ólafur
Thors, að kommúnistar hafi feng-
izt til stjórnarsamstarfs við sig, ef
þeirri kröfu yrði fullnægt, að
Rússar fengju að ráða hér. „Inn
á slíka skilmála var eg ófáanleg-
ur til að ganga,“ segir Ólafur.
Mikið var! En þó er eins og hann
hafi verið á báðum áttum, því að
hann telur, að hann hefði að lík-
indum getað myndað stjóm með
kommúnistum með viðunandi
skilyrðum.
Hvers konar hugsanagrautur er
þetta? Taldi Ólafur Thors þá við-
unandi að lofa Rússumaðráðahér
í bili, ef hann fengi áfram að vera
forsætisráðherra? Hann sagði
fulltrúunum á landsfundinum, að
hann hefði óttast, að með slíkri
stjórn yrði aðeins tjaldað til einn-
ar nætui', og hefir honn eflaust
séð það rétt, því að íslendingar
myndu ekki hafa þolað það til
lengdar, að kommúnistar stjórn-
uðu hér í nafni Rússa, jafnvel þó
að svo æruverð og fín persóna
sem Ólafur Thors væri í stjórn-
arforsæti.
í öðru lagi segist ÓI Th. hafa
hætt við stjórnarmyndun, af því
að hann taldi að nýsköpuninni
væri borgið. En þar var lands-
fundurinn sjálfur á öðru máli, svo
að þar stendur staðhæfing móti
staðhæfing.
í þriðja lagi segist svo Ól. Th.
hafa haft „gaman af að láta
Fi'amsóknarmennina ganga inn
um þröngar dyr upp í valdastól-
ana.“
Þetta síðasttalda hefir honum
tekizt ágætlega. Honurn hefir með
hjálp kommúnista heppnast að
gera eftirmönnum sínum í stjórn
mjög örðugt að bjarga málefnum
þjóðarinnar úr voða. Það er giftu
þjóðarinnar og sameiginlegum
átökum þriggja lýðræðisflokk-
anna að þakka, ef það tekst, en
ekki stjórnmálalegum verðleikum
þess manns, sem ætlar að gamna
sér í ellinni við gjaldeyrisvand-
ræði og lamaða atvinnuvegi
vegna dýrtíðar, sem hann væntir,
að Framsóknarmenn eigi örðugt
að ráða við.
Það gæti verið nokkurt íhug-
unarefni fyrir flokksmenn Ólafs
Thors, hve vænlegur sá maður sé
til foringjatignar, sem elur með
sér þenna hugsunarhátt.
NYJA BIO...............
i næsta mynd:
[ Ástaraunir Andy
| Hardy
i (Love Lauglis at Andy
Hardy)
i Amerísk gamanmynd gevð i
i tf Metro—Goldwyn—Mayer |
f samin af Harry Ruskin og i
i William Ludwig eft'r sögu
Howárds Dimsdale.
Leiksl jóri:
Willis Goldbeck.
Aðallilutverk:
| MICKEY ROONEY - \
\ Lewis Stone — Benita i
I Granville — Lina Romay. \

SUNNAN FRÁ SUNDUM
★ "ár
ZSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSt
Sveinn Suðræni skrifar úr Rvík.
Ólympíuleikarnir eru nýaf-
staðnir í London. Um þá er vit-
anlega mikið og margt rætt í
borginni, einkum í sambandi við
þátttöku íþróttamanna okkar. —
‘Flestir ræða um líkutnar til þess
að þeir standi sig þar þjóðinni til
sóma. Aðrir ræða um líkurnar til
þess að þeir geri það ekki. Sumir
telja eftir gjaldeyririnn. Segja, að
fleiri hafi verið sendir heldur en
þeir, sem líklegir geta talizt til
sæmilegra afreka. Og fylgifisk-
arnir séu allt of margir. Svo eru
hinir, sem telja slíkar eftirtölur
bera vitni kotungshætti, minni-
máttarkennd og matarsjónarmiði.
Sennilega hafa þar allir nokkuð
til síns máls eins og oftast vill
verða þegar deilt er.
Vart fer hjá því, að þeir, sem
lengur muna en frá degi til dags,
rifji upp'fyrir sér ýmislegt það, er
gerðist í sambandi við síðustu
ólympíuleikana, er þeir nú heyra
upptuggin sömu slagorðin og þá
um íþróttaafrek og þjóðarmenn-
ingu. Aldrei hefir fengizt ótví-
ræðari og óvéfengjanlegri sönnun
fyrir rangmæti háværrar fullyrð-
ingar heldur en þeir leikir voru,
hvað snertir þá kcnningu að
líkamsmenning sé mælikvarði á
andlegt menningarstig og sannan
þroska þjóða. Þá bar þýzk æska
langt af æsku annarra landa,
hvað líkamsmennt snerti, hreysti
og heilbrigði. Framkoma þessarar
sömu æsku við fórnardýr hins
nazistiska grimmdaræðis í fanga-
búðum og herteknum þorpum, er
öllum svo kunn, að ekki þarf um
að fjölyrða. Þar, sem hernaðar-
andinn og valdadraumarnir ráða
lögum og lofum, eru íþróttafrek
og líkamsmenning aðeins mæli-
kvarði á vissa tegund hernaðar-
styrks. í augum slíka þjóða er
maðurinn aðeins vígvél, og því
sjálfsagt að vanda til hans eins
og annarra hernaðartækja.
Með smáþjóðum, einkum vopn-
lausum, er þetta á annan veg. Og
samt er þar nokkur hætta á, að
líkamsmenningin sveigist inn á
miður hollar brautir. Verði eins
konar skipulögð auglýsingastarf-
semi, þar sem mest ræktin er
lögð við met og afrek. Öll áherzla
lögð á þjálfun fárra einstaklinga,
sem vegna meðfæddra eiginleika
eru öðrum líklegri til þeirra dáða,
og þeir síðan sendir stað úr stað
og land úr landi til bess að aug-
lýsa sannan þjóðarþroska, og er
þá illa skrumsæld göfug hugsjón
og eitt hið gæfuríkastn uppeldis-
meðal gei't að óheillavænlegu
nautnalyfi. Það má vera hverri
smáþjóð nokkurt stolt, að eiga
einn eða tvo atgerfismenn, er
renna hundrað metraskeiðáhálfri
elleftu sekúndu, eða stökkva tvo
metra í hástökki. En þá er betur
sönnuð líkamsmenning hennar,
ef hún á hundrað syni, er renna
sama skeið á ellefu sekúndum eða
stökkva hundrað og áttatíu
sentímetra í hástökki, því að þá
má sjá, að líkamsmenning er al-
menn þar í landi og tkki miðuð
eingöngu við metin, — en bezt
væri samt hverri þjóð að eiga
þúsundir sona, sem daglega iðk-
uðu spretthlaup og aðrar íþróttir
sér til hi-eysti og án þess að mæla
tírnann, því að þá fæi'i vart hjá
því að líkamsmenningin væri
ávöxtur heilbrigðrar menningar.
Þetta er nú mín skoðun.
Annars er afar dauft yfir borg-
inni þessa dagana. Allir í sumar-
leyfum. Fjöldi verzlana, sem hefir
lokað um skeið og enn nokkrar,
sem hafa opið aðeins fáa tíma á
dag. Póstberar, símskeytasendlar,
— en þó einkum rukkarar —
kvarta mikið yfir því, að þeir
komi víða aö tómum kofunum. —
En frammi við Fiskivötn eða að
Fjallabaki, og í að minnsta kosti
öðrum hvei'jum afdal á landinu,
una glaðværir og sólbrenndir
borgarbúar vel hag sínum. Hrósa
happi að vera um hríð lausir við
ýmsa annmarka, sem hinni svo-
kölluðu menningu fylgja, eins og
t. d. póstbera og símskéytasendla,
sem alltaf hringja dyrabjöllunni
þegar þreyttur maður ætlar að fá
sér blund, — að maður nú ekki
tali um rukkarana.
Það er beinlínis skemmtilegt að
koma í verzlanir, þar sem af-
greiðslufólkið er fyrir skömmu
komið úr sumarleyfi. Það er þá
svo hresst í viðmóti og brosmilt.
Manni getur jafnvel ekki gramizt
við það, þótt þáð segi, að hlutur-
inn, sem mann vanhagar svo mjög
um, fáist því miður ekki og muni
hvergi fást. Sumarleyfisferð í sól-
skini og blíðu um fjöil og afdali
hefir tendrað þahn bjarma í aug-
um búðarborðsfanganna, að mað-
ur getur fyrirgefið þeim flest, og
rödd þeirra er rödd lifandi manna
og vakandi, en ekki hálfdauðra
svefngengla.
Ferðaskrifstofa ríldsins er ein
þeirra fáu ríkisstofnana, sem
hlýtur almennignslof. En hún ætti
að skipta sér meira af æskunni
en hún gerir. Skipuieggja sér-
stakai' æskulýðsferðir um ó-
byggðir landsins. Aldursmunur-
inn kemur óvíða betur í ljós en á
ferðalögum. Og hún ætti ekki
/
eingöngu að miða slík ferðalög
við æsku kaupstaðanna, heldur
stofna til kynnisferða með æsku
sveitanna norðanlancb og sunnan,
austanlands og vestan, en sýslu-
félög og ríki að launa erindreka,
er ferðast um sveitir á vegum
ungmennafélaganna, hnlda fyrir-
lesra um ferðalög, ferðatækni og
ferðamenningu og sýna kvik-
myndir frá fögrum leiðum, auk
þess sem þeir skipulegðu ferða-
lög næsta sumars fyrir félags-
menn fyrir hönd Ferðaskrifstof-
unnar, einkum kynnisferðirnar.
Eg er viss um að slíkum erind-
rekum yrði hvarvetna vel tekið
og að starf þeirra mundi bera
mikinn og blessunarríkan árang-
ur.
Þessa dagana er það einkum
(Framhald á 5. síðu).