Dagur - 18.08.1948, Blaðsíða 4

4
DAGUR
Miðvikudaginn 18. ágúst 1948
Ritstjóri: Haukur Snorrason.
Afgrciðsla, auglýsingar, innlieimta:
Marinó H. Pétursson
Skrifstofa í Hafnarstræti 87 — Sfmi 166
Blaðið kemur út á hverjum iniðvikudegi
Árgangurinn kostar kr. 25.00
Gjalddagi er 1. júlí
!; PRENTVERK ODOS BJÖRNSSONAR H.F. 'I
Vandi verzlunar- og innflutnings-
málanna bíður enn óleystur
Á SÍÐUSTU ÁRUM hefir þróun atvinnulífsins
og þjóðmálanna verið slík á landi hér, að fram-
leiðslustéttirnar hafa mjög staðið höllum fæti í
samkeppninni við aðrar atvinnugreinar, og þá
fyrst og fremst verzlunina og hið geysilega skrif-
stofubákn ríkisvaldsins sjálfs. Ekki er ólíklegt, að
nauðsyn og neyð muni áður en langt um líður
kenna þjóðinni aðra og betri lifnaðarhætti að
þessu leyti. Segja má og, að ýmsar ráðstafanir, er
gerðar hafa verið í tíð núverandi stjórnar við-
víkjandi innflutningsmálunum, miði beinlínis —
a. m. k. á pappírnum — í þá átt að draga úr sjúk-
legum ofvexti verzlunarinnar, og þá fyrst og
fremst heildsölustéttarinnar. Þær lækningatil-
raunir hafa þó fram að þessu borið stórum minni
árangur en almenningur mun hafa gert sér vonir
um og nauðsynlegt hefði verið. Sízt skortir það, að
alls konar sterkar og fremur ólystugar inntökur
hafi verið reyndar, svo sem geysivíðtækt skömmt-
unarbrask og hvers konar innflutningshömlur.
Vafalaust hafa þessar tilraunir borið nokkurn ár-
angur og tafið öfugþróunina að einhverju leyti.
En það mun þó mál manna — og með fullum rétti
— að allt hið geysilega umstang stjórnarvaldanna
í viðskipta- og gjaldeyrismálunum hafi fram að
þessu borið hryggilega rýran og ógiftusamlegan
ávöxt, og enda að ýmsu leyli runnið algerlega út
í sandinn.
EKKIÞARF AÐ FARAí neinar grafgötur um
það, hvernig á því muni standa, að svo illa hefir til
tekizt. Núverandi stjórnarsamstarf — sem vissu-
lega var þjóðarnauð.syn, 'eins og á stóð, og hefir
þegar borið heillaríkan árangur að ýmsu leyti, —
varð að kaupa því dýra verði, að fela Sjálfstæðis-
flokknum raunverulega framkvæmd og yfirstjórn
viðskiptamálanna og innflutningsins með for-
mennsku og meirihluta-aðstöðu í Fjárhagsráði,
æðstu ráðsmennsku fjármálanna og í skjóli við-
skiptamálaráðherra, sem flest virðist vilja vinna
til friðar og stjórnarsamvinnu við Sjálfstæðis-
fl. Þar með var raunar fyrirfram vitað, að allar
leiðréttingar og umbætur í þessum efnum myndu
sæta vísvitandi tregðu og jafnvel beinum fjand-
skap sjálfs hins æðsta framkvæmdavalds. Hverj-
um þeim manni, sem ekki er haldinn því hatram-
legri pólitískri starblindu, má vera fyililega ljóst,
að Sjálfstæðisflokkurinn er í innsta eðli sínu fyrst
og fremst hagsmunasamtök og stjórnmálalegt
áróðurstæki verzlunarstéttarinnar, og þó raunar
einkum og sér í lagi þrengstu, auðugustu og vold-
ugustu heildsalaklíkunnar í Reykjavík. Hags-
munir, sérréttindi og völd þeirrar klíku er vissu-
lega það mikla og volduga segulskaut, sem komp-
ásnálin á stjórnpalli þeirrar fleytu stefnir alltaf
á, hvort sem hinu fríða lystiskipi þessa „flokks
allra stétta“, er annars stefnt austur eða vestur,
norður eða suður, um hin breiðu úthöf stjórnmál-
anna, með allan hinn fjölmenna hóp meinhægra
og velviljaðra, einfaldra og hrekklausra kjósenda
og óbreyttra flokksmanna innan borðs.
STÓR OG SKRAUTLEG skemmtiferðaskip eru
jafnan dýr í rekstri, og há var leigan, sem um-
bótaflokkarnir í landinu urðu að gjalda til þess að
fá lystisnekkju íhaldsins sér til hjálpar um stund-
arsakir til liðflutnings á hinar
sameiginlegu vígstöðvar allra
þjóðhollra manna gegn bráðu
hruni þjóðveldisins og skemmda-
störfum niðurrifsmannanna. Áður
hafði skútan verið í fararbroddi
flotans, er sigldi með liðsauka og
hergögn til hinna gagnstæðu
herbúða, svo að eftir miklu var
raunar að slægjast. Enginn þarf
því að kippa sér upp við það, þótt
fyrsta afborgun þeirrar stríðs-
leigu sé alltilfinnanleg: Vandi
verzlunar-, innflutnings- og
gjaldeyrismálanna bíður enn
óleystu rað mestu. Framkvæmd
innflutningshaftanna og skömmt-
unarkerfisins fer mjög í handa-
skolum, og loks er tillögum kaup-
staðaráðstefnunnar um réttlátari
dreifingu innflutningsins og aðr-
ar aðkallandi umbætur í þessum
efnum stungið algerlega undir
stól, og fyrirmæli alþingis í því
sambandi að engu höfð. Hinar
„nýju reglur" um skiptingu og
dreifingu innflutningsins fást alls
ekki birtar, og fullkomin leynd er
viðhöfð um alla framkvæmd
þessara mála á hinum æðstu
stöðum. Leiðarsteinn íhaldsins
vísar vissulega enn rakleitt á hið
gamla og eina segulskaut flokks-
ins, þótt skútunni sé annars
stefnt um stund þvert á hina
gömlu siglingaleið niðurrifs-
mannanna og eyðingaraflanna.
FOKDREIFAR

• 1
Þankar í sumarleyfinu
Ef allir gætu átt sumarleyfi. Óhjákvæmilega
skýtur einhverri slíkri hugsun upp í kollinum, þeg-
ar maður veltir sér áhyggjulaus í sól og sumri langt
burt frá bæjarþys og borgarlífi.
Ef allir gætu átt indæla sumardaga — áhyggju-
lausa hvíldardaga á einhverjum undurfögrum stöð-
um, eins og Mývatnssveitin geymir og Fljótsdals-
héraðið.
Það er svipuð hugsun og stundum gei'ir vart við
sig ,þegar sezt er að fögru matborði, hlöðnu ótal
réttum og krásum. „Ef allir gætu sezt að jafn mat-
arlegu borði og notið af“.
---o----
Gamlar syndir — eða nýjar?
EKKI SKAL það rengt, að þeir
góðu menn, sem eiga nú að gegna
því vandasama hlutverki að ráð-
stafa takmörkuðum gjaldeyris-
tekjum þjóðarinnar til kaupa á
erlendum varningi, hafa vissulega
þungan og óræstilegan djöful að
draga, þar sem eru syndir ,ný-
sköpunarstjórnarinnar‘ sælu, sem
ekki lét þaðdugaaðsólundaöllum
m i 11 j ó n afúlgum striðsgróðans,
heldur batt einnig hendur eftir-
manna sinna langt fram í tímann,
með því að ráðstafa innflutningn-
um og gjaldeyrisnotkuninni fyr-
irfram með alls konar loforðum
og leyfum, er gilda skyldu um
langt skeið, og flest voru af sama
ráðleysis - toganum spunnin og
fyrri gerðir þeirrar stjórnar. —
En ekki geta þó núverundi stjórn-
endur þessara mála eilíflega skot-
ið sér í það skjól, að kenna fyrir-
rennurum sínum um allt það, sem
aflaga fer í þessum efnum, og
kemur nú senn að því, að dómur
almenningsálitsins skelli á þeim
sjálfum af fullum þunga.
ÁHUGASAMUR bindindis-
maður, sem oft ritar um þessi
mál í eitt Reykjavíkurblaðanna,
lét þess nýlega getið í pistlum
sínum, að víst sé það hart, að
menn geta hiklaust hlaðið bíl með
áfengi og vindlingum á sama tíma
og ekkierhægtaðfákeyptasokka,
skyrtu, handklæði eða sápu, þótt
gull sé í boði. Og léreft í líkklæði
sé nú naumast fáanlegt, svo að
það reki að,því, að jarða verði
fólk í fatagörmunum, sem það
hafi gengið í frá því fyrir endalok
hinnar sælu tíðar Ólafs Thors og
kommúnistanna, þegar síðustu
gjaldeyrisinnstæðunum mikluvar
að fullu eytt með ævintýralegum
hraða og stofnað var til nýrra
stórskulda erlendis.
EKKI ER LANGT síðanaðkona,
er stödd var hér í bænum, lét þess
getið við mig, að hún hefði þá um
daginn ekið í bifreið niðui'
Strandgötuna og þótzt þá koma
auga á heilt kaffi-„sett“ í búðar-
glugga einum. Konuna rak í roga-
stanz, því að ekki hafði hana órað
fyrir því, að slíkur munaðarvarn-
ingur væri nokkurs staðar á boð-
stólum í bænum. Og þar eð hún
hafði að undanförnu — eins og
svo fjölmargar aðrar húsmæður
bæði hér og annars staðar — orð-
ið að notast við alls konar ósam-
stætt bolla- og diskaski'an, meira
og minna af séi' gengið, hraðaði
hún sér við fyrstu hentugleika
inn í búð þessa og hugðist hreppa
hið dýra og sjaldséða hnoss. Jú,
mikið rétt! Kaffi-„settið“ vai' svo
sem til, en því miður var það bara
barnaleikfang, brúðu-„sett“, að
vísu óvenjulega stórt og fallegt,
en þó ónothæftívenjuleguaugna-
miði. Konunni hafði bara vaxið
það svona í vonaraugunum, sem
hún renndi til þess út um bílrúð
una, er hún ók þar framhjá.
ÉG GERI NÚ að vísu ráð fyrir
því, að héi' sé aðeins um „gamlar
syndir" að ræða, vöruleifar, sem
birzt hafi með einhverjum und-
arlegum hætti og skotið nú aftui'
upp á yfirborðið, mönnum til
skiljanlegrar ömunar og ásteyt-
ingar. En getur sú skýring dugað
í öllum hinum mörgu og ólíku
tilfellum svipaðrar ráðamensku?
Mundu það aðeins vera „gamlar
syndir“, sem valda því, að rak-
sápa, tannkrem, handsápa, vasa-
hnífar og ótal aðrir ómissandi
smáhlutir eru algerlega ófáanleg-
ir á sama tíma og alls konar rán-
dýr ilmvötn, andlitsduft, glitrandi
eyrnalokkar, perlusettir hár-
kambar, skrauthringar, arm-
bandsglingur og óteljandi aðrar
munaðarvörur skarta í haugum í
sumum búðargluggum - ekki sízt
í höfuðstaðnum.— Hér hafa að-
eins örfá dæmi verið nefnd af
handahófi, en svo mætti lengi
telja, því að af miklu er að taka.
Það er nú sennilega almennara en nokkru sinni
fyrr með þjóðinni að fólk fari í sumarleyfi. Þóerþað
svo, að það er ennþá ekki nægilega almennt, og
hefi eg þá hugann einkanlega við húsmæður, sem
sennilega langflestar fara á mis við nokkra veru-
lega sumarhvíld.
Þetta á þó eigkum við um húsfreyjur sveitanna,
sem munu hafa lengstan vinnudag og oft erfiðastan
einmitt sumarmánuðina.
Enginn efast þó um að húsfreyjur í sveitinin muni
eiga margar góðar stundir í sumarsól og hvíldar-
daga heima, og þótt mörg'um sé svo farið, að hann
kjósi helzt að dvelja sem mest heima, bæði við hvíld
og störf, þá mun reyndin sú í langflestum tilfellum,
að bezta hvíldin og sú eina, er að gagni kemur sé sú,
þegai' farið er að heiman og breytt algerlega um
umhverfi. Sálfræðingar telja slíka breytingu mjög
mikilvæga og allt að því nauðsynlega hverjum
manni, og oft munu einu læknisráðin, þegar um
andlega þreytu, þunglyndi eða einhvern annan
kvilla er að ræða: „Farið burt um tíma og breytið
algerlega um umhverfi.“
Annað atriði er það í þessu sambandi, sem aldrei
má gleyma, en það er hin góða tilfinning og gleði
við að koma heim aftur og taka til starfa á ný. —
Margir munu þá finna bezt, hve gott heimilið er og
gaman að starfa. Sumarleyfin eru því mikilvæg
fyrir hvern og einn og fyrir þjóðarheildina gagn-
legri en kann að virðast í fljótu bragði.
NYJA TÍZKAN GETUR VERIÐ BANVÆN.
\
SÍZT VÆRI ÞAÐ furðulegt,
þótt einhverjir hinna mörgu
manna, sem kynnast því daglega,
hversu lítið er nú fáanlegt af
hvers konar nauðsynjavarningi,a.
m. k. í kaupstöðum og þorpum
úti um land, legðu þá spurningu
fyrir sig, er þeir heyra eða sjá
upptalningu útvarpsins og blað-
anna á öllum þeim mikla sæg ís-
lenzkra skipa og erlendra leigu-
skipa, sem leggur leiðir sínar til
landsins, og þá auðvitað fyrst og
fremst til Reykjavíkur: — „Hvað
hafa öll þessi skip að flytja, fyrst
innflutningur bráðustu lífsnauð-
synja er svo lítill?“ Varla er það
allt „kapitalvörur“ til áframhald-
andi nýsköpunar, og væri það þá
ekki skárra, af tvennu illu, að
eitthvað af „nýsköpuninni" væri
látið bíða um stund, svo að fólkið
gæti þó fengið brýnustu nauð-
synjar, fatnað og hreinlætisvörur
nokkurn veginn eftir þörfum?
í löndum, þar sem arineldur (opinn eldur) tíðk-
ast mikið í heimilum, þarf, eins og gefur að skilja,
mikla varúð við meðferð eldsins, og gæta þess sér-
staklega að engin eldfim efni komi þar nærri.
Enskt blað skýrir nýlega frá því, hve brunahætta
hafi aukizt, síðan nýja tízkan hélt innreið sína. —
Blaðið segir að stórhætta sé á ferðum fyrir konur í
hinum síðu og víðu pilsum, þegar þær séu að snúast
í stofum sínum meðfram hinum opna eldi, því að nú
fái þær enga viðvörun, þegar leggirnir hitni, heldur
muni kvikna í pilsunum umsvifalaust.
Sérstakar ráðstafanir hafa verið gerðar til að
brýna fyrir konum að vera á varðbergi gagnvart
þessari nýju „hættu“ og í einni borg hefir verið
boðað til sérstakrar ráðstefnu með öllum kvenfé-
lögum og kvennasamtökum í borginni til þess að
kenna ýmsar varúðarráðstafanir og ræða málið.
Ja, hún gerir ekki að gamni sínu, nýja tízkan.
GOTT RÁÐ.
VÍST ERU gjaldeyristekjur
þjóðarinnar of litlar. En þær hafa
þó, þrátt fyrir allt og allt, reynzt
6—7falt meiri undanfarin ár, síð-
an aftur tók þó að syrta í álinn
(Framhald á 5. síðu).
Þegar þú þarft að hreinsa flöskur eða glös, sem
hafa svo þröngan háls, að hendin kemst ekki niður
í, er gott að mylja eggjaskurn og setja það ásamt
volgu vatni í flöskuna og hrista síðan vel. Við þetta
mun flaskan hreinsast.