Dagur - 01.12.1948, Blaðsíða 4
4
DAGUR
Miðvikudaginn 1. desember 1948
DAGUR
Ritstjóri: Haukur Snorrason.
Atgrciösla auglýsingar, innheimta:
Marínó H. Pétursson
Skrifstofa í Hafnarstræti 87 — Stmi 16G
lllaöic kemur út á hverjum miðvikudegi
Árganeurinn kostar kr. 25.00
Gjalddagi er 1. júlí
PRENTVERK ODuj RJORNSSONAR H.F.
„Krambúðarlokur“
og „frjáls verzlun“
SJÁLFSTÆÐISFLOKKURINN hefir löngum
talið sig höfuðmálsvara og forvígisflokk verzlun-
arstéttarinnar í landinu. „Frjáls verzlun“ hefir
um langt skeið verið einna efst ó blaði meðal allra
hinna mörgu vígorða og auglýsinga-upphrópana
þessa „flokks allra stétta“, enda vafasamt, hvort
nokkur áróðursbrella íhaldsins hafi dugað því
betur til kjörfylgis og lýðhylli en einmitt slíkt
skrum og hreystiyrði. Saga flokksins og stefna
hans í framkvæmd hefir þó þráfaldlega leitt þá
staðreynd í ljós — og ekki hvað sízt sérlega skýrt
og skilmerkilega nú upp á síðkastið — að upphróp-
anir þessar og áróður eru hin verstu öfugmæli og
blekking. Sjálfstæðisflokkurinn er ekki — og hef-
ir aldrei verið — flokkur verzlunarstéttarinnar
í heild; heldur hefir hann verið — og þó aldrei
fremur en nú — hagsmunasamtök og pólitískt á-
róðurstæki þröngrar og tiltölulega fámennrar
klíku stórgróðamanna og heildsala í Reykjavík
sem með hjálp og atbeina flokksins hafa komizt
furðulega langt að því takmarki að einoka alla
innflutningsverzlun landsmanna til hagsmuna
fyrir þennan tiltölulega fámenna hóp.
DUGMIKIL, hæfilega fjölmenn, ráðdeildarsöm
og vel menntuð verzlunarstétt er víssulega mik-
il nauðsyn og blessun hverju lýðfrjálsu þjóð-
félagi, og frjáls verzlun, án gæsalappa og í réttum
skilningi þeirra orða, ætti sannarlega að vera ein
þeirra meginstoða, sem menning og velmegun
lands og þjóðar styddist við á hverjum tíma. Sízt
skal það heldur dregið í efa, að vér íslendingar
eigum marga hæfa og ágæta verzlunarmenn, sem
eiga fullan rétt á góðri afkomu og hæfilegu at
hafnafrelsi í landinu, svo að þeir fái notið dugn-
aðar síns og hæfileika til fulls, enda tvímæla
laust, að liagsmunir verzlunarstéttarinnar og
hagsmunir alls almennings í landinu gætu og ættu
að fara saman, ef allt væri með felldu um ástand
verzlunarmálanna og æðstu stjórn þeirra. En
hvar er tryggingin, eða jafnvel líkindin fyrir því,
að allir hæfustu verzlunarmenn þjóðarinnar séu
saman komnir á einum slað, höfuðborginni við
Faxaflóa, eða réttara sagt aðeins innan vissra fyr-
irtækja og fjölskyldna þar í bæ, er njóta nú geysi-
legra forréttinda umfram önnur fyrirtæki og ein-
staklinga í krafti „kvóta‘-fyrirkomulagsins ill-
ræmda, sem enn virðist við lýði og í fullum blóma,
þrátt fyrir hreystileg loforð og fögur fyrirheit nú-
verandi ráðamanna verzlunarmálanna, er þeir
tóku við stjórnartaumunum. Svo hatramt er á-
standið jafnvel orðið að þessu leyti, að hinar „nýju
innflutningsreglur“, sem talað hefir verið um, að
settar hafi verið, fást alls ekki birtar, ályktunum
Alþingis um meira réttlæti og jöfnuð í innflutn-
ingsmálum til hagsbóta fyrir hinar dreifðu byggð-
ir, er stungið undir stól og þær að engu hafðar,
og loks er farið með allar sundurliðaðar skýrslur
um skiptingu og tilhögun innflutningsins eins og
algert einkamál og leyndardóm þeirra virðulegu
manna, sem sýnist hafa verið selt fullt og óskorað
sjálfdæmi um alla tilhögun og framkvæmd inn-
flutningsverzlunarinnar og vörudreifingarinnar í
landinu.
ÞÓTT HÉR HAFI aðeins verið dvalið við á-
stand í verzlunar- og innflutningsmálunum, hefir
sama sagan vissulega einnig gerzt á öðrum sviðum
félagsmálanna, þótt ekki séu tök
á að rekja það nánar að sinni. En
í skemmstu máli sagt hefir þró-
unin að undanförnu verið á þá
leið, að Sjálfstæðisflokkurinn
hefir nú á seinni árum lagzt
markvisst á sveif með Sósíalista-
flokkunum í landinu að draga allt
pólitískt vald úr höndum byggð-
anna og „útskæklanna“, -— svo að
orðalag Morgunbl. sé viðhaft —
með breyttri kjördæmaskipan,
hlutfallskosningum í tvímenn-
ingskjördæmum, uppbótarþing-
sætum og öðrum slíkum „rétt-
lætisrráðstöfunum“ — með þeim
glæsileg'a árangri, að allt póli-
tískt vald er nú raunar saman-
komið í einum brennidepli,
Reykjavík, og í framkvæmdinni
eins og stendur ofurselt fá-
mennri klíku sérréttindamanna,
sem jafnframt myndar innsta
kjarna og úrslitavald Sjálfstæðis-
flokksins. Þessarri klíku hefir
síðan tekizt að hagnýta sér hinar
hagkvæmu, pólitísku aðstöðu til
þess að tryggja viðskiptaleg for-
réttindi sín og auka þau stór-
kostlega í skjóli hvers konar
hafta og ófrelsis, sem í sjálfu sér
var óhjákvæmileg nauðvörn
þjóðfélagsins gegn fyrirsjáanlegu
fjárhagshruni, sem ofboðseyðsla
og takmarkalaust ráðleysi og
sukk þessarra sömu manna hafði
bakað íslendingum við lok stór-
kostlegasta gróða- og hagsæld-
artímabils, sem þjóðinni hefir
nokkru sinni borið að höndum.
MORGUNBLAÐIÐ lét ser
sæma það á laugardaginn var að
velja fjölmennasta hluta verzl-
unarstéttarinnar, afgreiðslu- og
búðarfólkinu, sæmdarheitið
„krambúðarlokur" og þrástagast
á þeirri nafngift. Það er auðsætt,
að þetta aðalmálgagn flokksins,
sem kennir sig við „frjálsa verzl-
un“ og þykist vera forvígisflokk-
ur verzlunarstéttarinnar í land-
inu, telur sig og flokk sinn nú
komið í þá aðstöðu, að það þurfi
ekki lengur að gera sér tæpi-
tungu við óbreytt starfslið verzl-
unarinnar, nema helzt þá, er
kosningar standa fyrir dyrum
og hentugt þykir að beita þessum
„krambúðarlokum“ enn um
stund fyrir sigurvagn flokksins á
leið til aukinna valda og forrétt-
inda. Kaupsýslumenn utan af
landi — og eins þeir verzlunar-
menn í Reykjavík, sem ekki eru
kynbornir til forréttinda, eða
hafa verið „aðlaðir", sökum póli-
tískra verðleika sinna, til aðstöðu
á borð við „kvóta“-fjölskyldurn-
ar — þykjast kenna þess hins
sama anda, er kemur fram í þess-
arri virðulegu nafngift, í öllum
viðskiptum sínum við meirihlut-
ann í æðsta ráði íslenzkra verzl-
unarmála nú um sinn. En kann-
ske væri þó ekki úr vegi fyrir
þetta ágæta blað og húsbændur
þess að gera sér það ljóst, að
pólitískt vald dreifbýlisins — og
þar með allrar alþýðu í þessu
landi —■ hefir að vísu verið skert
en þó ekki ennþá afnumið með
öllu, svo að vísast er það varleg-
ast að dylja hina sönnu ásjónu
blaðsins og flokksins enn um
stund bak við kjörorðin fögru,
lýðskrumið og „mannréttinda
kröfurnar", sem bezt hafa dugað
til þess að fleyta flokknum og
málaliði hans inn á fríhöfn þá, er
hann nú hefir hlotið.
FOKDREIFAR
F járhagsráðs -f ormaðurinn
í pontu útvarpsins.
VÍST VAR ÞAÐ nýlunda
nokkur, að formaður fjárhags-
ráðs steig nýlega í eigin persónu
í pontu útvarpsins okkar og flutti
upphafserindi að nýjum útvarps-
þætti, að því er helzt var á hon-
um að skilja, og mun það dag-
skráratriði kallast „fjárhagsþætt-
ir“ útvarpsins, og verða þeir
væntanlega vikulega á dag-
skránni eftirleiðis. Er vissulega
gott eitt um það að segja, að for-
x'áðamenn þessarra þýðingar-
miklu mála virða þjóðina viðtals
um verksvið sitt og framkvæmd
þess ábyi'gðai'mikla hlutvei’ks,
sem þeim hefir verið falið að
gegna, enda mun það algengt er-
lendis, að vii’ðingarmenn þeii-, er
fax-a með framkvæmd mikils-
verðra, opinberra mála, er mjög
skipta afkomu og daglega hags-
muni alls almennings, ræði stefnu
sína, framkvæmdii' og stjónarmið
fyrir opnum tjöldum, á blaða-
mannafundum, í útvarpi og ann-
ars staðar þar, sem þeir ná helzt
eyrum alþjóðai'.
MAGNÚS JÓNSSON er á
margan hátt fremur viðfelldinn
og áheyrilegur útvaipsrabbari,
hress í máli, orðglaður og alþýð-
legur. Það mun þó almannaróm-
ur að harla lítið og ekki neitt'hafi
verið að græða á spjalli hans og
heimspekilegum vangaveltum yf-
ir innflutningsmálunum og verzl-
unarástandinu í þetta sinn. Ýms-
ir munu mæla, að hann hafi
hringsólað kringum aðalkjarna
málsins líkt og köttur ki'ingum
heitan graut. Það er engin ný-
lunda að heyra það, að innflutn-
ingshöftin og skömmtunin hafi
vei'ið — og sé enn — óhjákvæmi-
leg nauðsyn, því að jafnvel sauð-
svartur almúginn hefir þegar fyr-
ir löngu gert sér það fyllilega
ljóst, að fjái’hag landsmanna var
þannig komið eftir hið tiltölulega
skammvinna stjórnarskeið Olafs
Thox’s og kommúnistanna, að ekki
varð hjá því komizt að grípa þeg-
ar til harðvítugra og óþægilegra
ráðstafana, svo að allt keyrði
ekki óðar um þvert bak í þeim
efnum. Og ekki gerðist þess held-
ur nokkur þörf að skýra það ná-
kvæmlega fyrir þjóðinni, hvei’su
óvinsæl og umdeild framkvæmd
innflutningshaftanna og skömmt-
unarinnar hefir orðið í höndum
þeirra virðulegu herra, sem
ábyrgð bera á þeim málum. Al-
þjóð manna er og vel um það
kunnugt, að upphaflegur tilgang-
ur allra þessarra ráðstafana var
auðvitað sá, að koma í veg fyrir
hamstur, svartan markað og sí-
vaxandi verðbólgu. Hitt hefði
menn fýst að heyra af vörum for-
mannsins, hvað helzt muni valda
því, að allar þessar ráðstafanir
hafa á ýmsan hátt snúizt öfugt í
höndum ráðsmannanna — og þá
ekki sízt hans sjálfs 1— og hafa
(Framhald á 5. síðu).
Jólaglaðningurinn er kominn
SKÖMMTUNARYFIRVÖLDIN hafa serit út til-
kyunningu nr. 40. Þetta er jólaglaðningurinn í ár,
sem beðið hefir verið eftir með óþreyju, séi'staklega
af húsmæðrum, sem margar hverjar voru oi'ðnar
áhyggjufullar út af jólabakstrinum og því, hvort
nokkuð kaffikorn yrði eftir til að gæða sér á og
gleðja aðra, á hinni miklu hátíð.
Og svo kom tilkynningin, og alla setur hljóða,
meðan boðskapurinn er fluttur: Reitir í gömlu
skömmtunarbókinni (nr. I) koma nú í gildi, sem
hér segir: L I gildir fyi’ir 300 gr. af óbrenndu kaffi
eða 250 gr. af brenndu, og reitur E I gildir fyrir 500
gr. af sykri.
Ekki veit eg, hve langt þetta hrekkur til þess að
hægt vx-eði að gera dagamun um jólin, en sjálfsagt
er að gleðjast yfir „gjöfinni" og áreiðanlega er
nokkur fengur í þessum auka-skammti, sérstaklega
þar sem margt er í heimili, en í fámennu heimilun-
um kemur skömmtunin harðast niður, sem kunn-
ugt er.
★
Á ALÞINGI er nú rætt um að afnema með öllu
kaffi-skömmtunina, þar sem talið er, að sára-lítill
sparnaður sé að skömmtun á þessari vörutegund, og
þar að auki bent á það, að illa sé gert og óvinsælt
að klípa við nögl sér kaffið, þetta sé „þjóðardrykkur
fslendinga“ á sama hátt og ölið sé þjóðardrykkur
Breta, og þar í landi myndi engin ríkisstjórn hafa
ráðist í það fyrirtæki, að skammta ölið.
EKKI VEIT EG hvað húsmæðrum sjálfum finnst
um þetta. Vafalaust yi'ði það vel þegið að fá nægi-
legt kaffi aftur, en eg er ekki frá því, að ef þær
hefðu verið spurðar, hefði kaffið ekki orðið númer
éitt á óskalistanum. Mér þætti ekki ósennilegt, að
einhver hefði fórnað kaffinu fyrir sokka eða tvinna-
rúllu, svo að eitthvað sé nefnt, en sénnilega er þessi
varningur „í öðru númeri" en neyzluvörur, þegar
til innflutningsins kemur, svo að okkur leyfist ekki
að bera það saman. Það er svo margt í skömmtun-
ar- og' innflutningsmálunum ,sem ei-fitt er að skilja,
eða öllu heldur í framkvæmdum þessarra mála, og
sem við vei’ðum að gjöra svo vel að hafa, af því að
skömmtunaryfirvöldin segja að svona eigi bað að
vera. Það er hart og lítt skiljanlegt, að afhenda beri
skömmtunai’seðla fyrir saumalaun sængurfatnaðar,
sem einhver „gerðin“ hefir saumað sanxan, í stað
þess að húsmæður fái sjálfar efni, að ógleymdum
tvinnanum, og þeim þannig gert kleift að útbúa
sjálfar sængurfatnað sinn og spara sér um leið bæði
peninga og seðla. Um þetta atriði hefir áður verið
ritað í þessum dálki og fyrirspurnir verið gerðar,
en hver voru svörin? Jú, samkvæmt fyrirmælum
skömmtunaryfirvaldanna.
HÚSMÆÐUR VONA, að þessi nýkomni jóla-
glaðningur sé fyrirboði bætts fyrirkomulags á
skömmtunai-málunum og fagna því, að ríkisstjórnin
hefir nú loks skipað fjórar konur, sem ráðgefandi
nefnd í þessum málum, en ekki fer hjá því, að kon-
um úti um byggðir landsins finnist sú nefndarskip-
un bera svip annarra slíkra ráðstafana: Allar úr
Reykjavík. Reykjavík fyrst og Reykjavík síðast.
Jólatré,
margar stærðir, væntanleg
Byggingavörudeilclinin
llltlllllllllllBIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIBIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIi