Dagur - 16.11.1949, Blaðsíða 2

2
D A G U R
Miðvikudaginn 16. nóvcmber 1949
KBKHKHKBKKHKBKBKHKBKBKBKKBKBKBKHKHKBKHKHKBKHKHKHKHKHKHKBKBKI<BKKBKBKBKHKH
UNGA FÓLKIÐ
Á þessari síðu ræða ungir Framsóknarmenn stjórnmála-
viðhorfið og kosningabaráttuna
E>|0|í>fr*rWWtrWlrlrWlrW*?'T,HrWTSrlrl r\lW*r7f0fl>fr>|l>|l>fr>f0i<>TlWlTt>rTÍ>fOil/r0|0|l*fl/yl >
Kosningasigur Framsóknarf 1 okksins
Framsóknarflokkurinn bætir við sig 5 þingsætum frá kosningunum 1946
Fékk þá 12 þingmenn kjörna, en nú 17
Þingkosningarnar eru nú um J
garð gengnar. Ef úrslitin eru at-
huguð benda þau til þess, að
nokkrar breytingar hafa orðið á
i
skoðunum manna í stjórnmálum
hér á landi.' Straumarnir hafa
breytzt nokkuð.
*
Kosningar þessar eru hinar
fyrstu, sem kommúnistar hafa
tapað, síðan þeir hófu sína póli-
tísku sókn hér á landi fyrir-rúm-
um áratug.
Fyrst og fremst töpuðu þeir
einu þingsæti, svo náðu þeir ekki
því atkvæðamagni, sem þeir
hefðu átt að ná miðað við aukn-
ingu kjósenda. Sumir undrast
hve þeim helzt á fylgi sínu, miðað
við kosningaúrslit í öðrum lýð-
frjálsum löndum. En raunveru-
lega sigldu þeir undir fölsku
flaggi. Fyrst og fremst sem sam-
einingarflokkur alþýðu, síðan
sem stjórnarandstaða. Þeir forð-
uðust að nefna sig hinu rétta
nafni. Að frá tekinni Reykjavik
hafa kommúnistar nærri undan-
tekningarlaust tapað fylgi. Á
þeim stöðum, sem þeir fyrst unnu
sér fylgi og þar sem þeir hafa
verið öflugir, er fylgistap þeirra
áberandi, svo sem á Siglufirði,
Akureyri, í Vestmannaeyjum og
í Suður-Múlasýslu. Augljóst er,
að kommúnistar hér á landi eru
á fallanda fæti. Þeir eru stöðv-
aðir og „hallar undan fæti“, seg-
ir einhvers staðar.
Alþýðuflokkurinn hefir stór-
tapað í kosningunum. Hefir misst
tvö þingsæti og tapað miklu fylgi.
Flestir eru þeirrar skoðunar, að
hin nána samvinna flokksins við
íhaldið valdi tapinu. Stefán Jóh.
hlaut verstu örlög, sem pólitísk-
ur foringi getur öðlast í lýðræð-
isriki, að þurfa.að láta tryggja sér
þingsetu með ólýðræðislegum að-
ferðum. Emil er í hættu í Hafn-
arfirði. Eg lield það væri heilla-
ráð að senda Stefán til Svíalands
og Emil í pósti frá stjórnmálum.
Þá er von til þess, að heilbrigður
sósíaldemokratiskur flokkur. geti
hér unnið á kommúnistum.
Sjálfstæðisflokkurinn hefir
komið betur út en hann á skilið.
Að vísu hefir hann tapað miðað
við aukningu ,en nærri haldið
fylgi sínu. Þungur skuggi fylgir
þó Sjálfstæðisflokknum eftir þess
ar kosningar. Hann hefir þegar
tapað meirihlutaaðstöðu sinni í
Reykjavík. Hinir flokkarnir sam-
anlagt hafa þár hálft 16. þús. at-
kvæða, meðan Sjálfstæðisflokk-
urinn hefir aðeins tæp 13 þús.
Þetta veldur stóra flokknum
áhyggjum í tvískinnungi sínum.
Hann er nú neyddur til að taka
upp harðvítugri Reykjavíkur-
Endurtekur sagan sig?
Fyrir nokkru héldu Sjálfstæð-
isflokksmenn hér á Akureyri
fund með sér. Þar sem sérstaklega
samþykkt tillaga, þar sem lýst
var yfir eindreginni andstöðu við
nokkurt stjórnmálamakk við
kommúnista.
Hvers vegna þykir iprkólfum
íhaldsins hér á Akureyri ástæðu
til að undirstrika þetta nú?
Nægilega hafa þeir undanfarið
fordæmt samvinnu við kommún-
ista. Er það e. t. v. einhver kvíði,
sem hefir gripið þá? Óttast þeir
endurtekningu sögunnar. Minn-
ast þeir þess, að seinustu tvo ára-
tugina hefir flokkur þeirra aðeins
tvisvar myndað stjórn á íslandi.
Og í bæði skiptin með stuðningi
kommúnista. 1942 með hlutleysi
þeirra og 1944 í náinni samvinnu
við hinn austræna einræðisflokk.
Óttast þeir e. t. v., kð Ólafur
Thors hafi helzt til mikil völd í
þingflokknum og langi aftur í
valdastólinn?
póiitík en nokkru sinni fyrr. En
jafnhliða þarf hann að sinna vin-
um sínum úti um landið.
Framsóknarflokkurinn hefir
einn unnið á í kosningunum. Auk
þess að halda hlutfallslegri kjós-
endatölu, hefir hann bætt við sig
nærri 1300 atkv. Er sigur þessi
meiri en nokkur flokkur hefir
unnið hér um langt skeið. Sér-
staklega er 'athyglisverður sigur
flokksins í kaupstöðunum. Þar
hefir hann bætt við sig um 2000
atkv. frá seinustu kosningum. Þá
hafa orðið ’þau tímamót í sögu
flokksins, að hann vinnur nú
kaupstaðaþingsæti. Auk þess
bætir hann við sig 4 sveitaþing-
sætum frá kosningunum 1946 (S,-
Múl., Dalas., S.-Þing. og V.-
Skaft.).
Sigur þessi sannar það, að hin
raunsæja og réttsýna umbóta-
stefna, sem flokkurinn hefir
markað undanfarið á vaxandi
fylgi að fagna. Menn sjá nú orðið
afleiðingar óstjómar Ólafs Thors
og kommúnista. Fleiri og fleiri
trúa því, að því aðeins sé hægt að
sigrast á fjárhagserfiðleikunum,
að öfgasjónarmiðin víki til hliðar
og efld sé umbótastefna Fram-
sóknarflokksins.
Efnahagsgrundvöllur þjóðarinnar
Hugsandi menn gera sér ljóst,
að skilyrði fyrir efnahagslegu
sjálfstæði þjóðarinnar út við og
mannsæmandi lífskjörum í land-
inu sjálfu, er að framleiðsla þjóð-
arinnar gefi nægan arð af sér.
Vitað er, að á árunum kringum
1940 var það almennt ábatasamt
að reka t. d. útgerð. Stafaði það af
mörgum orsökum. Nú er hins
vegar svo ástatt, að þær útgerðir,
sem reknar eru með hagnaði eru
sárafáar. Flestar útgerðir verða
nú að greiða offjár í vexti af lán-
um. Verða að þola hækkandi
framleiðslukostnað. Jafnhliða
þessu lækkar svo afurðaverðið.
Svona er háttað með flestar grein
ar framleiðslunnar.
Ef haldið verður áfram á sömu
braut og verið hefir, hækkun
framfærslukostnaðar, hækkun
launa til að mæta því, þar af leið-
andi sífelldri hækkun framleiðslu
kostnaðar. Þá er augljóst, að
tekjurnar til þess að mæta þess-
um hækkunum verða að aukast.
En er útlit fyrir hækkandi verð-
lagi afuroa okkar? Nei og aftur
nei. Þegar er farið að bera á
lækkunum. Framleiðsla hinna
mennings verði sem minnst, sam-
fara slíkum ráðstöfunum. Rétt-
lætið heimtar að breiðu bökin
beri þyngstu byrðina.
Þessi stefna Framsóknarflokks-
ins, sem grundvallast á því, að
artvinnuvegirnir séu lífæð þjóð-
arinnar, hefir fært flokknum sig-
ur í kosningunum. Út frá þessu
meginsjónarmiði mun flokkurinn
ætíð miða ráðstafanir sínar og
tillögur vegna þes sað hann veit
að það er rétt.
Flokkurinn heitir á alla þjóð-
holla menn, að styðja hann í bar-
áttunni fyrir því að koma þessum
málum fram og tryggja þar með
efnalegt sjálfstæði þjóðarinnar,
svo og mannsæmandi lífskjör
innanlands í framtíöi’nni.
411
stríðsþjáðu þjóða er sífellt að
aukast. Eftirspurn eftir matvæl-
um, t. d. fiski, minnkar á heims
markaðinum. En minni eftirspurn
þýðir lækkandi verðlag.
Við verðum nú að horfast í
augu við þá staðreynd, að verð-
lag útflutningsafurða okkar hlýt-
ur að fara lækkandi á næstunni.
Ef framleiðslukostnaður eykst
meira en orðið er samfara hækk-
un afurðaverðs stöðvast aðalfram
leiðsluatvinnuvegir þjóðarinnar.
En stöðvunin leiðir af sér minni
gjaldeyrisöflun, vöruskort og
bágindi.
Þróunin í þessum efnum verð-
ur að stöðvast. Framsóknarflokk-
urinn rauf stjórnarsamstarfið á
sl. sumri, vegna þess að ekki
fengust fram ráðstafanir, sem
tryggðu hlut framleiðslunnar. —
Ennþá mun hann setja það á
oddinn, að slíkar ráðstafanir verði
gerðarj
Hins vegar mun flokkunnn
jafnan setja það skilyrði, að áður
eða jafnhliða verði gerðar ráð-
stafanir, sem bæta veizlunar-
ástandi og húsnæðismálin til þess
að tryggja, að kjaraskerðing al-
Sjálfstæðisflokkurinn var með
margs konar heilabrot fyrir kosn-
ingar. Komust þeir þá m. a. að
þeirri vísdómslegu niðurstöðu, að
flokkurinn þyrfti ekki að auka
fylgi sitt nema um 411 atkv. (eftir
vissum reglum) miðað við kosn-
ingar 1946, til þess að fá hreinan
þingmeirihluta.
Hvöttu þeir kjósendur óspart
að veita sér þetta lítilræði og
myndu þeir uppskera margfallt,
undir öruggri handleiðslu Sjálf-
stæðisflokksins.
Nú eru kosningar um garð
geungnar og úrslit kunn. Fékk þá
Sjálfstæðisfl. umbeðin 411 atkv.?
Já, vissulega. Hann jók atkvæða-
magn sitt um rúmlega 2100 atkv.,
en þingmannafjöldinn óx ekki
að sama skapi, síður en svo,
flokkurinn tapar einunm þing-
manni miðað við kosningar 1946
(var að vísu búinn að tapa honum
áður, í aukakosningu). í stað þess
að fá meirihlutaaðstöðu verður
útkoman sú, að flokkurinn tapar
í sveitakjördæmunum í heild mið
að við kosningar 1946 og í tveim-
ur af sjö kaupstöðum.
Aftur á móti var annar flokkur
sem andstöðuflokkarnir 1946 köll
uðu hrunstefnuflokkinn og Al-
þýðufl., núna, kallaði gengis-
lækkunarfl., kommúnistar auð-
valdsfl., en Sjálfstæðisfl. kallaði
óvini Reykjavíkur (heildsal-
anna?); en, sem með réttu nafni
kallast Framsóknarflokkur,
hann vann stóran kosningasigur,
hann jók fylgi sitt um nær 2600
atkv. og þingmannatölu sína úr
12 í 17 miðað við kosningarnar
1946. Hann jók fylgi sitt í sveitum
landsins og í öllum kaupstöðun-
um. Og í sjálfri óvinaborginni
Reykjavík, jók hann fylgi sitt um
hátt á 16. hundrað atkv. og fékk
þingmann kjörinn í fyrsta sinn.
Það er eins og 411 sé ekki
happatala íhaldsins!! "
N.
Herbergi
til leigu í Helgamagra
stræti.
Afgr. vísar á.
Danskur
íslandsvinur
Flytur 100 fyrirlestra
um ísland á 10 árum
Suður í Haderslev á Jótlandi
á ísland einlægan vin. Það er
Frederik Braac (Hansen), kenn-
ari við kennaraskólann þar, og
íþróttafulltrúi í Suður-Jótlandi.
Munu ýmsir skólaménn hér
kannast við hann, því að hann
dvaldi hér um nokkurra mánaða
skeið 1938 á vegum danskra
skólayfirvalda, bæði til þess að
kynna danska skóla og kynna sér
íslenzk skólamál. Gat hann sér
hvarvetna mikilla vinsælda, enda
er hann ágætur maður og í miklu
áliti meðal landa sinna. Er hann
m. a. frumkvöðull að merkilegu
skólaformi þar, hins svonefnda
víðavangsskóla (Lejerskole) er
þykir gefast vel, og fer hann á
hverju hausti með stóran hóp úr
kennaraskólanum í langa útilegu
til rannsóknar og náms. Er slíkt
nám talið mjög þroskandi fyrir
kennaraefnin og hinn bezti und-
irbúningur undir lífsstarf þeirra.
Fyrir þetta hefir danska ríkið
sæmt hann Dannebrogsorðu.
Eins og áður er sagt, dvaldi Fr.
B. hér um tíma 1938. Fór hann"
hér allvíða um landið og kynntist
mörgu hér, ekki aðeins skólum
okkar og skólamálum, heldur og
atvinnulífi landsmanna og þjóð-
menningu. Var furðulegt hve
fljótt og vel hann kynntist hér
málefnum og menningu, og hve
skilningsglöggur liann var á að-
stæður okkar og erfiðleika,
hleypidómalaus og góðviljaður.
Og eftir að liann kom heim úr
þessari för, hefur hann ekki þag-
að. Hann er ágætur fyrirlesari og
eftirsóttur, og hefur hann nú
haldið 100 fyrirlestra um ísland
víðsvegar um Danmörku, flesta
á Jótlandi. Á einn slíkan fyrir-
lestur komst ég af tilviljun 1939
og dáðist að málflutningi hans,
glöggskyggni og réttsýni. Og nú
hefur hann enn látið til sín heyra
í sambandi við handritamálið,
svonefnda. Hinn 20. ágúst sl. rit-
ar hann í Politiken greinarstúf
um það mál, og leggur eindregið
til að Danir verði við óskum okk-
ar í því máli. Bendir hann þar á,
að hann sé að vísu leikmaður í
þessum efnum, en skilji þó það,
að Danir gætu látið sér nægja
myndprentun af handi’itunum
(fotokopier), en okkur sé það
skiljanlegt metnaðarmál og til-
finningamál að fá frumritin heim,
því að nú getum við geymt þau í
jafnöruggum húsakynnum og
Danir. Hvert orð í þessari litlu
grein er þrungið af skilningi og
góðvild í okkar garð.
Fr. Braae var fyrir nokkrum
árum sæmdur íáddarakrossi
Fálkaorðunnar, og hygg ég að fá-
ir útlendingar hafi verið betur að
þeirn heiðri komnir.
Snorri Sigfússon.