Dagur - 29.03.1950, Qupperneq 4

4
D AGUR
Miðvikudaginn 29. marz 1950.
J«//-/VV//W-/<WV/WV/WW//WVVv////Vy'///-NV-///NV'/c{
1 DAGUR
Ritstjóri: Haukur Snorrason.
Afgreiðsla, auglýsingar, innheimta:
Marinó H. Pétursson
Skrifstofa i Hafnarstræti 87 — Sími 166
Blaðið kemur út á hverjum miðvikudegi
Árgangurinn kostar kr. 25.00
Gjalddagi er 1. júli.
& ________________________
’i PRENTVERK ODDS BJÖRNSSONAR H.F.
I
Markaðsmálin
í GREIN ÞEIRRI, sem brezkt fiskveiðiblað birti
:nú á dögunum um markaðsmál okkar íslendinga,
og skýrt er frá annars staðar í blaðinu, er drepið á
gengisfellingu krónunnar og aðstöðu íslenzka út-
vegsins eftir þá aðgerð. Af þeim ummælum er
Ijóst, að Bretar telja að gengisfellingin muni bæta
aðstöðu íslenzkra fiskveiða verulega og auka
hæfni íslendinga til samkeppni á erlendum mörk-
uðum, og að brezkir fiskimenn eru raunar ekki
hrifnir af því. En þótt gengisfellingin verði til þess
að létta undir með íslenzku útgerðinni, telja Bret-
ar erfiðleika hennar og íslenzku þjóðarinnar allrar
samt mikla og torleysta. Þeir ræða um það sem
sjálfsagðan hlut, að ísfisksölur Islendinga til Bret-
lands og Þýzkalands séu senn úr sögunni og þeir
varpa fram, þeirri spurningu, hvernig íslendingar
hyggist.starfi-ækja hinn stóra og dýra togaraflota
sinn í framtíðinni. Þetta er spurning, sem nú bíður
við dyr íslenzku þjpðarinnar. Hefur raunar vei-íð
furðulega hljótt um hana að undanförnu. Yfirleitt
vii ðist of lítið rætt og ritað um markaðsmálin og
utanríkisverzlunina. Fjöldi manna í þessu landi
lítur á þessi mál sem eitthvað sér óviðkomandi,
vanda, sem hvíli á herðum ríkisstjórnar og þings
einvörðungu. En þessi mál eru engum þegn óvið-
komandi. Þau snerta alla. þjóðina. Á þeim veltur
framtíð hennar að verulegu leyti.
ÞAí) ER SKAÐI, að þær umræður um mark-
aðsmál, sem oftast sjást hér í blöðum, hafa fremur
verið.sprottnar af pólitískum viðhorfum og flokka-
drætti en raunhæfu mati á möguleiknum. Komm-
únistablöðin virðast enga lausn sjá nema að binda
sfnahagskerfi landsins órjúfandi böndum við lönd-
in austan járntjaldsins til langs tíma. Sum önnur.
blöð virðast telja öll viðskipti austan járntjalds
glapræði éitt. Hvoi't tveggja eru öfgar. Vitaskuld
verða íslendingar að reyna af fremsta megni að
selja vörur sínar hverju því landi, sem vill kaupa
þær með aðgengilegum kjörum, alveg án tillits til
stjórnarfyrirkomulags viðkomandi landa eða vilja
pólitískra flokka hér til þess að láta markaðs-
vandamálin hossa sér í innanlandsmálunum. Með
gengisfellingunni og aukinni samkeppnishæfni fs-
lendinga á erlendum markaði, opnast nýjir mögu-
leikar til þess að leysa markaðsvandamálin svo að
viðunandi sé. Augljóslega verður að keppa að því
að gera sjávarafurðir þær, sem við bjóðum erlend-
um þjóðum, fjölbreyttari en nú er. ísfiskútflutn-
ingur er frumstæðasti útflutningur sjávarafurða
okkar. Hráefnið er selt úr landi óunnið. Svarið við
spurningu þeirra, sem hið bi'ezka blað varpar
fram, og fyrr getur, hlýtur að liggja í því, að hrá-
efnið verði ekki selt óunnið úr landi í eins stórum
stíl og hingað tíli Saltfiskverkun verður aftur tek-
:in upp. Fiskimjölsvinnsla eins- og sú, er hér er á
döfinni, er athyglisverð nýjung. Möguleikar á
auknum markaði fyrir ýmiss konar fiskafurðir ut-
an Vestur-Ev.rópu verði rannsakaðir til hlýtar,
þar á meðal í Ameríku. Þegar Spánarmarkaðurinn
lokaðist okkur á kreppuárunum, var hafizt handa
af dug og djörfung að auka fjölbreytni framleiðsl-
j unnar og finna nýja markaði. Ef ísfiskmarkaður-
inn lokast nú, verður að leysa vandann á sama
i hátt. Enn er það vandamál einnig. óleyst, hvernig
[ .við eigum að afla okkur dollara til kaupa á korn-
vörum, olíum o. fl., er Marshall-
aðstoðinni lýkur. Virðist furðu-
lega hljótt um það vandamál og
lítið gert til þess að undirbúa
lausn þess, á sama tíma sem
Norðmenn og fleiri þjóðir Vest-
ur-Evrópu leggja mjög mikið
kapp á að afla sér markaða í
Bandaríkjunum og verður allvel
ágengt.
TIL ÞESS að unnt reynist að
auka fjölbreytni framleiðslunnar
og afköstin, þurfa nýjungar að
búa við velvild og stuðning rík-
isheildar og einstaklinga. Þjóðin
í heild hefur blátt áfram ekki
efni á því nú, að athyglisverðar
nýjungar í framleiðslumálum séu
kæfðar í fæðingunni með ósam-
komulagi hér heima fyrir. Það er
nokkur prófsteinn á það, hvort
við þekkjum okkar vitjunartíma
eða ekki, hvort samningaumleit-
anir þær, sem nú eiga sér stað
til þess að tryggja rekstrargrund-
völl togaraútgerðarinnar hér í
bæ í sumar, bera árangur eða
ekki. Erfiðleikar avinnuveganna
verða ekki leystír með gengis-
fellingu einni saman. Til þess
þarf að auki aukið samstarf stétt-
anna, aukna fjölbreytni í fram-
leiðsiu, aukin afköst og aukinn
skilning á því, að þegar rætt er
um efnahagslega erfiðleika þjóð-
arbúsins hér og erléndis, er það
ekki „afturhaldssöngur“ eða
„barlómsvæl“, heldur skynsam-
legar uinræður um aðstöðu og
nag. Shkar umræður geta vissu-
lega orðið til góðs ef ábyrgir
þegnar þjóðfélagsins íhuga þessi
mál gaumgæfilega og forðast að
láta flokkslegan áróður villa sér
sýn.
F OKDREIFAR
Hve langur er vinnutíminn?
BLAÐIÐ hefur fengið bréf frá
„Innbæingi", og segir þar: „Mér
er gert að skyldu að greiða iðgjald
til Almannatrygginganna. Eg
gegni störfum, sem hver annar,
venjulegan vinnutíma, og á illt
með að hverfa af vinnustað í
sjálfum vinnutímanum, þótt
slíkt sé nú allmikil tízka sums
^staðar. Eg hef nú gert nokkrar til-
rauni;-' til þess að greiða iðgjald
mitt til Almannatrygginganna, en
hef jafnan komið að lokuðum
dyrum. Er það í rauninni svo, að
vinnutíminn ' á skrifstofu þessari
sé frá 10—12 og 1—3? Þykii
þessari stofnun, sem kennir sig
við almenning, það hæfg, ,að ætl-
ast til þess að vinnandi fólk sé á
ferli með iðgjöld sin til hennar
þegar vinnudagui- stendur sem
hæst? Ef eg óska að vera á mín-
um vinnustað í vinnutímanum,
hvenær á eg þá að komast að ti)
þess að gera úpp mínar sakir á
skrifstófu ’ þessari? Væri ekki
hægt að koma þannig fyrir, að
opið væri eftir. hádegi á laugar-
dögum, eða að þær tvær skrif-
stofur, sem tryggingarnar starf-
rækja hér í bænum, skipti með
sér verkum?“
Ekki kann eg að svara þessum
spurningum, en væntanlega
■Ctendur ekki á embættismönnun-
um að svara eða gera þær leið-
réttingar, sem þarna virðast
nauðsynlegar.
Ilringrás lyginnar.
EINU SINNI var logið í blýhólk
á íslandi, sem frægt er, og í ann-
að sinn í stállunga. En ekki er.ölí
lygi þar saman komin. Eitthvað
af henni gengur enn Ijósum log-
um um landið. Sumt af. henni
cirkúlerar, frá einum miðpunkti
til útlimanna, og aftur heim til
hjartans. f kosningabardaganum
hér í vetur, útbjó íslendingur hér
sögukorn um það, að skipshöfn
eins togarans hér greiddi hærri
skatta en KEA. Þetta. var þáttur
í ófrægingarstríði þessa blaðs
gegn samvinnustefnunni, sem
jgfnan þykir henta að. rifja upp
fyrir kosningar. Er og sumt látið
fjúka í hita bardagans, sem ckki
er ætlað langlífi. Munu íslend-
ingsskrifararnir naumast hafa
vænst þess, að þetta afkvæmi
lifði fram undir sauðburðinn. En
sú ætlar samt að verða raunin á.
Sagan byrjaði nefnilega að cirkú-
lera, og til voru þeir, sem voru
einkar móttækilegir fyrir fróð-
leik af þessu tagi og kannske hef-
ur íslendingur verið slungnarr en
hann lét og ætlaði sögunni ein-
mitt þann sama stað. Löngu eftir
kosningar birtist sagan sem sé í
Alþýðumanninum og þá í nýjum
og skáldlegri búningi, svo sem
hæfir í því blaði. Nú var fyrir-
tækjum SÍS bætt ofan á, og nið-
urstaðan varð sú, að skipshöfn
eins togai-a greiddi „hærri
skatta“ en öll fyrirtæki KEA og
SÍS á Akureyri samanlagt. Og nú
var þessu ekki slegið fram, svona
í fyrirspurnartón, heldur átti
þetta nú að vera bláköld stað-
reynd. Og svo hélt hringrásin
áfram, frá útlimum íhaldsins til
hjarta þess. Blað er nefnt „Frjáls
verzlun“. Stendur þó ekki undir
nafni með því að það er einn
harðvítugasti málsvari forrétt-
indakvótanna í inhflutnings-
verzluninni. í síðasta hefti þessa
blaðs, sem gefið er út af innsta
hring íhaldsins í Reykjavík,
stingur sagan upp;kollinum á ný,
í hinum skáldlega Alþýðumanns-
búningi. Segir blað þetta það nú
vera sannað mál og ómótmælan-
legt, að „ein skipshöfn á Akur-
eyri, aðeins ein, greiðir hærri
skatta til samans en öll fyrirtæki
KEA og SÍS á Akureyri, og reka
þessir aðilar þó allflest atvinnu-
fyrirtæki þar.“ Væntanlega gerist
það næst í málinu, að Alþýðu-
maðurinn hér grípur þessa „sönn-
un“ fegins hendi og birtir mjög
skáldlega tunglsljósgrein í
þeim tilgangi að hringrás blóðsins
í blaðinu stöðvist ekki. Þannig
geta bandamenn unnið saman og
afhent hvor öðrum frækileg vopn
að berjast með gegn sameiginleg-
um óvini, en sá óvinur er hin
frjálsu samtök. fólksins í landinu
um verzlun og framleiðslu.
með lausum
botnum.
Járn- og glervörudeild.
Myndarammar,
nýtt>, £iölbreytt
úrval.
Járn- og glervörudeild.

Garðyrkjuþáttur I
RÆKTUN KALS.
Ef okkur stendur ekki alveg á sama um heilsu
okkar og þeirra, sem við eigum að gefa mat, er það
hrein og bein skylda okkar, að gera allt sem við
getum til þess að bornar séu á borð þær fæðuteg-
undir, sem líkama okkar eru nauðsynlegar og holi-
astar til vaxtar og viðhalds. Það er því skylda
hverrar húsmóður, að þekkja þau efni, sem hér urn
ræðir og kynna sér eftir föngum, hvar þau er að
finna og hvernig á að fara með þau. Eins og kunn-
ugt er, eru líkamanum nauðsynleg hin ýmsu víta-
mín ef vel á að vera, og þau finnast í ríkum mæli í
grænmetinu. Með því að rækta grænmeti, getum
við sjálf séð okkur fyrir þessum efnum. Ræktunar-
störf krefjast töluverðrar fyrirhafnar og natni, en
það, sem þau gefa í aðra hönd, er svo dýrmætt, að
það ætti að vera kappsmál hverrar góðrar hús-
móður að eignast góðan garð. Þótt fyrirhöfnin sé
töluverð, mun hún borga sig vel og kostnaðurinn
verða minni heldur en að kaupa grænmeti í verzl-
unum, og hver getur verið öruggur um að slíkur
varningur verði á markaðnum, þegar við þurfum á
honum að halda? Nei, bezt er áreiðanléga að rækta
sjálfur þær tegundir grænmetis, sem viðráðanlegar
eru, handa sér og sínum. Það er jafnframt ódýrast,
og fyrir þá, sem yndi hafa af ræktun og gróðri, eru
slík störf einnig heilsubótaratriði, bæði fyrir sálina
og líkamann.
Af því að nú er einmitt sá tími, sem nauðsynlegt
er að hefjast handa á sáningu þeirra tegunda, sem
ekki verður sáð beint í garðinn, sneri eg mér til
garðyrkjuráðunautar bæjarins, Finns Árnasonar,
og bað hann að segja lesendum kvennadálksins
nokkrar af hinum gullnu reglum, sem nauðsynleg-
ar eru ef vel á ao takast. Garðyrkjuráðunauturinn
brást vel við, og það leyndi sér ekki, að hér var um
hjartans/mál hans að ræða.
Við fyrstu spurningu minni, hvort við ættum sjálf
að rækta kálplöntur okkar eða kaupa þær í garð-
yrkjustöð, svaraði hann mjög ákveðið: „Þeir, sem
áhuga.hafa á ræktun eiga að gera það, en hinir, sem
engan sérstakan áhuga hafa á gróðurstörfum, en
vilja þó hafa grænmeti í garðinum, eiga að kaupa
þær í garðyrkjustöð. Það er nefnilega hætt við, að
hinir áhugalitlu muni gefast upp, því að þetta er
alls ekki fyrirhafnarlaust.“
„Margir hafa gefizt upp við að rækta kál, síðan
kálflugan tók að herja hér, er það réttmæt upp-
gjöf og eðlileg?" spyr eg.
„Alls ekki,“ svarar Finnur, „grænmeti, þarf að-
eins meiri og betri umönnun. Hvar erlendis held-
urðu að það myndu þykja tíðindi, þótt menn verði
að sprauta eplatrén til þess að vera öruggur með
uppskeruna?“
Eg gef nú garðyrkjuráðunautinum orðið og bið
hann að þessu sinni að segja okkur um sáningu
káltegunda og hirðingu þeirra, þar til þeim er
plantað út í gax-ð. Síðar verður sagt frá öðrum teg-
undum og sumai'blómum. Þessi þáttur er því aðeins
fyrir þá, sem ætla að í'ækta kálplöntur sínar sjálfir.
Þær tegundir, sem helzt koma til greina eru: Hvit-
kál, blómkál, rauðkál og toppkál (fljótvaxið sum-
ai'hvítkál), en allar þessar tegundir segir ráðu-
nauturinn að séu arðvissar, þær þunfi mikla um-
hyggju, en maður geti vei'ið ugglaus um að rrðiíta
þ£ér.
„Það fyrsta, sem gex-a þarf, er að útvega sér kassa,
ca. 15 cm. djúpan og 50x30 cm. á stærð, eða því sem
næst. í kassann er sett góð gróði-ai’mold. Bezt er að
sá fi'æinu í í'aðir, þannig er betra að komast að
ai'fa, ef hann skyldi bii'tast. Fræin eru hulin með
mold og síðan með þurrum sandi. Sandlagið gerir
það að verkum, að moldin springur síður, hann
(Framhald á 7. síðu).