Dagur - 21.06.1950, Blaðsíða 2

2
D A G U R
Miðvikudaginn 21. júní 1950
Setning bankalöggjafar
Stutt skýring
FRl BÓKAMARKAÐINUM
Starfandi bankar.
Hér á landi starfa nú þrír bank-
ar, auk margra sparisjóða og
innlánsdeilda. Sérstök löggjöf
fjallar um stofnun þeirra. En
varðandi rekstur bankanna er
lítið lögákveðið, nema um rekst-
ur Landsbankans.
Landsbanki íslahds er sjálfstæð
stofnun, sem er eign ríkisins,
undir sérstakri stjórn, sem er
nokkuð ákveðin í lögum. Bank-
inn starfar í þrem deildum með
aðgreindum fjárhag, og nefnast
þær seðladeild, sparisjóðsdeild
og veðdeild. Ríkissjóður ber
ábyrgð á öllum skuldbindingum
bankans.
Yfirstjórn bahkans er í hönd-
um mjög fjölmennrar nefndar
(15 meðlimir), sem sameináð Al-
þingi kýs. Nefnist hún Lands-
bankanefnd. Stjórn bankans að
öðru leyti annast bankaráð, skip-
að fimm mönnum, og fram-
kvæmdastjórn (bankastjórum),
skipuð þrem mönnum, sem ráðið
ræðUr.
Útvcgsbandi íslands h.f. er
hlutafélag, sem hefur það verk-
efni að starfrækja banka, er sér-
staklega skal styðja sjávarútveg,
iðnað og verzlun landsmanna.
Ríkissjóður er stærsti hluthafinn,
á um 60% hluta. Um stjórn
!bankans og rekstur er lítið lög-
ákveðið, nema að aðalfundur fé-
lagsins kýs fimm manna full-
trúaráð, sem ræður bankastjóra.
Skal ráðið setja honum erindis-
bréf.
Búnaðarbanki fslands er sjálf-
stæð stofnun, sem er eign ríkis-
ins undir sérstakri stjórn. Til-
gangurinn með rekstri hans er að
styðja landbúnaðinn og greiða
fyrir fjármálaviðskiptum þeirra,
sem stunda landbúnaðinn. Stjórn
bankans skal skipuð einum
bankastjóra og þriggja manna
bankaráði. Ráðherra sá, sem fer
með landbúnaðarmál hefur um-
sjón bankans og skipar formann
ráðsins. Bankinn starfar í fimm
deildum með aðgreindum fjár-
hag. Ríkissjóður ber ábyrgð á öll-
um skuldbindingum bankans.
Almenn bankalöggjöf.
Það er ljóst, að bankaráðin eru
greinilega aðgreind og starfa
Sjálfstætt óháð hvert öðru. Það er
ekkert altnennt eftirlit með starf-
semi bankanna, nema sá ráð-
herra, sem fer með bankamál
hverju sinni, hefur umsjón með
starfseminni. Til þess að sam-
ræma starfsemi og rekstur bank-
anna þyrfti að setja almenna
bankalöggjöf um rekstur þeirra
og stjórn. í stað allra ráðanna
ætti að koma ein stofnun eða eitt
ráð, sem hefði yfirumsjón með
öllum bankarekstri.
Skipun bankastjóra.
Þar sem bankarnir eru ríkis-
eign og fyrst og fremst í þágu
þjóðarinnar, þarf að tryggja val
bankastjóranna eins og framast
er á kjósandi. Bankastjórar seðla
bankans þurfa að þekkja vel til
peninga- og fjármála almennt.
En bankastjórar viðskiptabank-
anna þurfa að vera gagnkunnugir
hagnýtum rekstri. Þeir þurfa að
þekkja atvinnuvegina. Helzt að
hafa starfað sjálfir að þeim. Upp-
aldar skrifstofumublur bera oft
lítið skynbragð á, hvar fjárins er
þörf hverju sinni. Almenn banka-
löggjöf þyrfti að kveða á um
skipun bankastjóranna í þessa
átt.
Sérstakur seðlabanki.
Þar, sem Landsbankinn er í
✓ 7
raun og veru tveir bankar, seðla-
banki og þjóðbanki, undir einni
og sömu stjórn, óháðir hinum
bönkunum, skapast augljóst mis-
ræmi. Stærsti bankinn hefur
starfsemi hinna alveg í hendi
sinni. Hann ræður því, að miklu
leyti, hve miklu fjármagni er
veitt til atvinnuveganna gegnum
hina banliana.
Það, sem ræður hvað mestu um
stjórn viðskiptabanka er hagnað-
ur af rekstrinum. Seðlabanka er
hins vegar ætlað að stjórna pen-
ingakerfinu og örva eins og unnt
er atvinnulífið. Þessi tvö ólíku
hlutverk valda því, að óheppilegt
er að hafa báðar deildirnar undir
sameiginlegri stjórn. Þess vegna
þyrfti að stofnsetja sérstakan
seðlabanka óháðan viðskiptabönk
unum.
Handbært fé bankanna.
Það er athyglisvert, að ekkert
ákvæði er í lögum, sem skyldar
bankanna til að , eiga handbært
fé 'í sbðládéild Landsbankans. —
Ákvæði þyrfti að setja, sem
skyldar bankana til að eiga hand-
bært fé inni hjá seðlabankanum
í samræmi við innstæður hjá
bönkunum. Þetta myndi auka
„stabilitetið“ í peningamálum og
veita tryggingu fyrir öruggari
viðskiptum.
Fjármagnið er lífæð
atvinnuveganna.
Það er mjög þýðingarmikið
fyrir afkorpu þjóðarinnar, að
stjóm og rekstur bankanna sé í
góðu lagi. Það er því mál þjóðar-
innar, að svo sé. Þess vegna þarf
að vinda bráðan bug að setningu
almennrar bankalöggjafar, til
þess að auðvelda og tryggja hag-
kvæman rekstur og stjórn bank-
anna. Það þarf að koma í veg fyr-
ir margar „klíkur", sem keppa
um völdin. Fjármagnið á að
dreifast til atvinnuveganna, því
að þeir eru undirstaðan, sem
skapar þjóðarauðinn. En án fjár-
magnsins verða þeir ekki reknir.
Gievrolet-vörubifreið
model 1931, með
nýjum mótor, 1941,
til sölu með tæki-
færisverði.
Uppl. Jóhann M. Hclgason
BSA-verkstæði.
I frásögn af kennaramótinu á
Akureyri í síðasta tbl. Dags,
vérður að stórri fyrirsögn efni úr
lítilli tillögu, sem þar var sam-
þykkt, og var á þessa leið:
„Þing S. N. B. telur umbóta-
viðleytni nýju fræðslulaganna
stefnt í hættu, ef ráðist er í að
framkvæma þau án þess að þau
skilyrði séu fyrir hendi, sem lög-
in gera ráð fyrir sem grundvall-
aratriði."
Mál þetta var ekki á dagskrá
þingsins að öðru en því, að
fræðslumálastjóri flutti erindi
um ástand og horfur í fræðslu-
málum, en tillagan flutt undir
liðnum: Onnur mál. Efni tillög-
unnar var því alls ekki neitt að-
almál kennaramótsins, enda
snertir það minnst sjálfa barna-
fræðsluna.
Á hinn bóginn mun það hafa
mikla þýðingu fyrir uppeldi
þjóðarinnar, hvernig til tekst með
framkvæmd laganna, og er það
því á þann veg mál allra, en þó
alveg sérstaklega málefni fram-
haldsfræðslunnar. Því að hinn
veglegasti þáttur laganna er sú
hugsun, að þess skuli af alefli
freistað, að hver unglingur fái
í skólanum viðfangsefni við sitt
hæfi, að svo miklu leyti, sem það
er hægt, og því skuli skóli þeirra
klofinn í verklegt og bóklegt
nám. En slíkt fyrirkomulag
verður ekki hrist fram úr erm-
inni í einni svipan. Það þarf mik-
inn undirbúning, ef vel á að tak-
ast. Og það þarf að takast vel,
en hins vegar nokkur hætta á að
einhverjir staðir ani út í kák-
fyrir. Verulega aukið verknám
þarf að koma jafnframt lengingu
skólaskyldunnar, enda hefur
fræðslumálastjórinn mikinn
áhuga á að svo verði, þótt hægt
hljóti að ganga nú, þegar skera
verður naumt við allar fram-
kvæmdir.
Snorri Sigfússon
(forseti mótsins).
Nýkomið:
Stolnskápar
Klæðaskápar
Rúmfataskápar
Kommóður
o. 11.
ÓBREYTT VERÐ
Bólstruð húsgögn h.f.
Hafnarstræti 88
Sími 1491 og 1858.
Tilkynning
Að gefnn tilelni vil eg taka
það lram, að eg er Iiættur að
selja skófatnað fyrir Gunnar
Steingrímsson, og er því á-
stæðulaust að spyrja eftir
þeirri vöru í verzlun minni.
pr. Verzíunin London,
Eyþór H. Tómasson.
Fairfield Osborn: Heiin-
ur á heljarþröm. —
Reykjavík 1950.
í öllum þeim fjölda bóka, sem
ár hvert eru þýddar á íslenzku,
er furðufátt almennra fræðibóka,
og enn sjaldgæfara er, að íslend-
ingum séu kynnt rit, er fjalli um
alþjóðleg vandamál önnur en þau,
sem eru pólitískg eðlis. Af þeim
sökum einum væri bók þessi
merkileg nýjung í íslenzkum
bókmenntum. En þó er hún enn
merkilegri sakir efnis síns.
Höfundurinn, sem er mjög'
kunnur dýrafræðingur amerísk-
ur, tekur hér til meðferðar eitt
mesta vandamál heimsins, það er
útlitið fyrir því, hversu takast
megi að afla hinu sífjölgandi
mannkyni fæðu. Og hversu und-
irstaða allrar fæðuöflunar, og þar
með mannlífsins á jörðunni er
smám saman að eyðast. En sú
undirstaða er jarðvegurinn, en án
jarðvegs er enginn jurtagróður,og
á gróðurlausri jörð fá engar aðr-
ar lífverur dafnað. Höf. sýnir
með óvéfengjanlegum rökum,
hvernig lönd hafa eyðst og
breytzt í auðnir vegna rányrkju
eða annarrar óhyggilegrar með-
ferðar mannanna, og hann sýnir
einnig,. hversu hratt eyðingin
gengur enn þann dag í dag. Nið-
urstöðurnar af hugleiðingum höf.
eru þær, að fyrr en varir verði
mannkynið komið í landþrot, ef
ekki verður snúið við ó þeii'ri
óhappaleið, sem nú er farin. Vera
má, að höf. sé nokkru bölsýnni
en efni standa til, en engum, sem
les bók hans, mun þó blandast
hugur um, að hér er hætta á ferð-
um.
En líklega er fáum þjóðum jafn
nauðsynlegt að lesa bók þessa og
oss íslendingum. Hér hefur ver-
ið rekin rányrkja í meira en 1000
ár. Og afleiðingarnar eru Ijósari
en frá þurfi að segja. Skógar
landsins erij eyddir, heilar sveit-
ir, sem fyrir einni til tveimur öld-
um máttu blómlegar kallast, eru
nú svartir sandar. Og hvar vetna
blasa við augum blásnir melar og
brunaholt, sem allt eru afleiðing-
ar uppblásturs. Og á hverju ári
feykir vindurinn ómælanlegu
magni jarðvegs á brott, skriður
hrynja úr skóglausum hlíðum, og
árnar ryðja stórum spildum gró-
ins lands til sjávar. En eina ráðið
til að verjast þessum ósköpum er
viðnám með ræktun, skóg-
græðslu, heftingu sandfoks og að
beit sé í hóf stillt.
Hákon skógræktarstjóri hefur
þýtt bókina, og- á hann jiakkir
skildar fyrir framtak sitt, j)ví að
varla munu nokkrir menn svo
sljóvskyggnir, að bók þessi fái
ekki opnað augu jjeirra fyrir
hættu þeirri, sem yfir vofir.
Sumir menn eru haldnir þeim
misskilningi að fróðleiksbækur
séu ætíð leiðinlegar aflestrar. —
Þótt svo sé stundum að vísu, þó
á það ekki við um Heimur á helj-
arþröm. Hún er ekki síður spenn
andi en hver meðal skáldsaga, og
ætti að vera lesin af hverjum
manni, sem lengra hugsar en um
viðfangsefni hins óbrotnasta
hversdagslífs.
Steindór Steindórsson
frá Hlöðum.
Tek nemendur
í píanóleik.
Guðrún Kristihsdóttir,
Hamarsstíg 0.
Sími 1264.
Barnakerra
og kvenreiðhjól
sem nýtt, til sölu.
Afgr. vísar á.
Til sölu
ung KÝR, nýlega borin.
Þorsteinn Jónsson,
Brakanda.
Skóviðgerð
Tek skótau til viðgerðar.
Hallgrinnir Jónsson,
Hafnarslræti 66.
Sími 1619.
Amatörar!
Til sölu ljósmyndastækk-
ari ásamt litlum, hreyfan-
legum myrkraklefa, sem
liægt er að koma fyrir þar,
sem bezt hentar. — Einnig
öll áhöld, sem Jiarf til kóp-
erunar og framköllunar,
ásamt amatörpappír, stækk-
unarpappír, framkallara,
olíulitum fyrir ljósmyndir
o. fl.
IJpplýsingar í síma 1771 frá
kl. 10-5 e. h.
Brúnn hestur
í óskilum
Mark: Fjöður aftan bæði
eyru. Styggur, með múl. —
Eigandi vitji hans strax, og
borgi áfallinn kostnað.
Eggert Daviðsson.
Möðruvöllum.
Reglusamur maður
óskar eftir
a t v i n n u.
Hefur minna
BÍLPllÓF
og er vanur sveita-
störfum.
Afgr. vísar á.