Dagur - 16.08.1950, Blaðsíða 4

4
D AGUR
Miðvikudaginn 16. ágúst 1950
DAGUR
Ritstjóri: Haukur Snorrason.
Afgreiðsla, auglýsingar, innheimta:
Erlingur Davíðsson
Skrifslofa i Hafnarstræti 87 — Simi 1166
Blaðið kemur út á hverjum miðvikudegi.
Árgangurinn kostar kr. 25.00
Gjaltldagi er 1. júlí.
PRENTVERK ODDS BJÖRNSSONAR H.F.
Fjármagnsþörf landbímaðarins
UNDIR INGÓLFSFJALLI í Ölfusi er 500 hekt-
ara landsvæði, í eigu ríkisins, þegar að verulegu
leyti tilbúið til ræktunar. Minni svæði, en eigi
síður hentug til ræktunar eru í Þinganesi í
Hornafirði, í Reykhólasveit á Barðaströnd, í
Skagafirði og*víðar. Stórvirkar vélar hafa ræst
þessi lönd fram. Tugir nýbýla ættu að geta risið
þar upp á næstu órum. Víða annars staðar eru
miklar jarðræktarframkvæmdir á vegum rækt-
unarsambanda, búnaðarfélaga og einstaklinga. —
.Ferðamaður, sem fer um sveitir sunnan lands og
norðan, austanlands og vestan, sér hvarvetna
blasa við augum stórfelldar framkvæmdir í land-
þuri’kun og ræktun. Allt þetta landnám ber vott
um dug og bjartsýni bændastéttarinnar og skiln-
ing ríkisvaldsins á nauðsyn aukinnar ræktunar.
Vissulega hefur hið almenna viðhorf til landbún-
aðarins breytzt verulega á síðustu árum. Það er
ekki laust við að lausamennirnir á mölirihiTíti öf-
undaraugum til bændanna í þeim sveitum, sem
hafa góða möguleika til ræktunar og afurðasölu.
Margur maðurinn, sem á undanförnum árum hef-
ur séð sér og fjölskyldu sinni farborða með því að
starfa að húsbyggingum fyrir kaupstaðabúa,
mundi nú hyggja afkomu sína öruggari, ef hann
ætti kost á því að hefja framleiðslustörf í sveit.
Þetta breytta viðhorf er heillavænlegt, en það
leysir ekki vandann. Enda þótt mörg hundruð
hektarar hentugs lands bíði þess viðs vegar um
landið að komast í umsjá ræktunai’manna, er langt
í land að unnt sé að benda kaupstaðabúum, sem
hyggja á landbúskap, eða bændaefnum sveitanna,
á skilyrði til þess og hrinda í framkvæmd nýbýla-
stofnun á þeim landssvæðum, sem þegar hafa
hlotið framræslu og annan nauðsynlegan undir-
búning. Ástæðan er einfaldlega skortur á fjár-
inagni til framkvæmda í sveitum.
Á ALLLÖNGU ÁRABILI hefur ríkið lagt veru-
legt fé af mörkum til ræktunarframkvæmda, með
styrkveitingum til framkvæmda einstaklinga og
félaga, og til landnámsframkvæmda á vegum ný-
býlastjórnarinnar. Ríkið hefur og á ýmsan hátt
greitt fyrir notkun stórvirkra véla í landbúnaðin-
um. Árangurinn er stóraukin rækun og stóraukn-
ir möguleikar til ræktunar. En þar með er aðeins
náð áfanga að því marki að fjölga starfandi hönd-
um við framleiðsluna og auka hana. Það er í dag
hægt að benda mönnum á hentugt jarðnæði í
mörgum sveitum. En það er ekki hægt að benda
þeim á hentugt lánsfé til þess að koma á fót ný-
býlum. í því efni hefur ríkisvaldið ekki fylgt eftir
ræktunarframkvæmdum. Byggingalánasjóð sveit-
anna skortir mikið f jármagn til þess að unnt sé að
hefja landnám í þeim mæli, sem efni annars standa
til. Þetta bil þarf að brúa og brúa hið fyrsta.
TALIÐ ER að hentugt nýbýli, með nauðsynleg-
um byggingum og ræktunarframkvæmdum, kosti
a. m. k. 200 þús. krónur. Þetta er há upphæð, en
þó ekki hærri en svo, að hún dugar tæplega fyrir
þokkalegri íbúð á mölinni í Reykjavík. En íbúð-
arbygging á nýbýli í sveit eða á jörð, sem þarfnast
nýrra húsa, er meira en aðeins mannsæmandi
húsaskjól. Hún er aðstaða til framleiðslu í þeirri
atvinnugrein, sem þjóðinni er mest þörf að vaxi
og eflist nú. Þrátt fyrir þessi augljósu sannindi
hefur farið svo hin síðari ár, að
ríkið og stofnanir þess hafa verið
skilningssljórri en æskilegt er á
nauðsyn þess fyrir þjóðfélagið í
heild, að fjármagn streymi til
framkvæmda í sveitum. Það hef-
ur ekki verið eðlilegt samræmi í
veitingu fjárfestingarleyfa til
bygginga í sveitum og kaupstöð-
um. Gjörvöll þjóðin sér nú, að
ekki verður haldið áfram lengur
á þeirri braut að reisa skrauthýsi
í kaupstöðum fyrir allt landsfólk-
ið. íslendingar eru þegar of mikil
kaupstaðaþjóð og því fylgir veru-
legur háski fyrir efnahag og
sjálfstæði þjóðarinnar. Þjóðin er
að vakna til meðvitundar um
þessi sannindi. Ríkisvaldið þarf
að fylgja eftir þessari vakningu
og efla möguleikana til stóraukins
raunverulegs landnáms. Ræktun-
arskilyrðin eru fyrir hendi. En
fjármagnið skortir til þess að
nýta þau. Þann vanda verður
þjóðfélagið að leysa hið bráðasta.
FOKDREIFAR
Þegar sparnaðarandinn greip
þingmennina.
ÞAÐ MÁ TELJA í frásögur
færandi nú, að „nýsköpuninni"
liðinni, að sparnaðarandi altók
allmarga alþingismenn á því
herrans ári 1944, fyrsta ár sköp-
unarverksins mikla, sem við er-
um að glíma við í fátæktinni og
eymdinni enn í dag. Alþingis-
mennirnir ,sem um það bil voru
að ráðstafa hundruðum milljpna,
planleggja að reisa nýjar borgir,
gera steinsteypta „autobahna"
fyrir lúxusana o. s. frv., ákváðuað
spara ríkissjóði 300 þús. ki’. út-
gjöld til elliheimilisins í Reykja-
vík, til stækkunar og endurbóta
þar. Fyrir þetta framlag áttu 30
gamalmenni utan af landi að fá
tryggingu fyrir vist á elliheimil-
inu. En alþingismennirnir, þ. á.
m. þáv. þingm. Akureyrar, sögðu:
„Þetta þarf ekki“, og í þetta sinn
sigraði sparnaðarandinn. Reykja-
víkurbær lagði síðan fram allt
féð, og árangurinn er, að í þessu
elliheimilislausa landi, eiga
Reykvíkingar einir kost á vist á
elliheimili. Og alþingismennirnir
með sparnaðarandann tóku sig
auðvitað ekki fram um það að
leysa þetta vandamál á annan
hátt. Það þurfti ekki heldur að
dómi þeirra. Enda hefur ekkert
verið gert til þess af hálfu hins
opinbera. Hér í nágrennibæjarins
er að vísu risið upp dálítið elli-
heimili. En þar hefur fórnfús ein-
staklingur rutt veginn. Og nú
hefur kvenþjóðin hér tekið bygg-
ingu elliheimilis á dagskrá og
mun hljóta stuðning allra góðra
manna til þess að hrinda málinu
í höfn. Þó mun langt í land. Væri
nú ekki ráð fyrir þingmennina,
sem töldu málefni aldraðra í
frægasta lagi 1944, að litast um í
þjóðfélaginu og kynna sér hið
raunverulega ástand? E. t. v.
kæmust þeir að raun um þau
sannindi, að þeir hafi verið
skammsýnir og skilningssljóir
1944. Nú á sparnaðarandi meiri
rétt á sér en 1944. En er ástandið
í þessum málum í dag réttlætan-
legt eða samboðið menningar-
þjóð? Hvað segja þingmennirnir
um það?
ið til þess að finna vegamála-
stjóra og vita, hvort hann ætlaði
að borga mér hestinn og gjörði
hann það.
Píanóhljómleikar Þór-
unnar S. Jóhannsdóttur
Undrabarnið Þórunn S. Jó-
hannsdóttir hélt píanóhljómleika
hér í Samkomuhúsinu síðastl.
fimmtudagskvöld. Aðsókn var
fremur góð og hljómleikunum
ágætlega tekið. Á efnisskrá voru
verk eftir þessa höfunda: Bach,
Beethoven, Schumann, Chopin
og Ewen. Þá lék hún og aukalag
eftir Debussy. Þetta mun vera í
þriðja skipti, sem Þórunn litla
lætur til sín heyra hér um slóðir,
og frá því fyrsta hefur víst engum
dulizt, að hé rer um undrabarn að
ræða. En hins hefði maður varla
þorað að vænta, að ótvíræður
Guðs náðarþroski kæmi svo
skjótt í ljós sem þessi síðasti
konsert vitnar, því að hér er þó
um barn að ræða. Það er næsta
furðulegt að heyra barn á ellefta
ári túlka Beethoven með slíkum
ágætum og hún gerði að þessu
sinni, enda var þar að finna aug-
Ijósasta framför í túlkun frá því
í fyrra, og bar mun minna á því í
meðferð hennar á Bech, Chopin
og Debussy, nema hvað tækni
hennar á öllum sviðum hefur
tekið stór-miklum framförum
þetta síðastliðna ár. Hins vegar
virtist mér Schumann verða held-
ur útundan að þessu sinni, svo
sem næði hann ekki fyllilega að
snerta sál listabarnsins, enda var
þáttur hans eingöngu smálög og
flest fremur efnislítil. En það
undraverðasta og jafnframt gleði-
legasta við þennan konsert er
einmitt það, að mesta snilldar-
Vegabætu rog saltát.
Halldór Friðriksson, Hleiðar-
garði, skrifar:
Leiðrétting. í 33. tbl. Dags var
grein með fyrirsögninni „Hestur
drepst af saltáti", og stendur þar
orðrétt: „Þrátt fyrir vottorð dýra-
læknis um banaorsökina, fékkst
fulltrúi vegamálastjóra hér ekki
til að bæta eiganda tjónið. En
bóndinn sneri sér til vegamálastj.
í Reykjavík og fékk þar uppreisn
mála sinna.“ Það sanna í þessu
máli er það, að þegar eg fór til
Karls Friðrikssonar til þess að fá
bætur fyrir hestinn, þá tók hann
því vel, en sagði, að vegamála-
stjóri yrði að ráða því, og lofaði
að senda honum skýrslu um
þetta frá mér, ásamt vottorði
dýralæknis, sem hann og gjörði.
Af því að leið mín lá til Reykja-
víkur í vor, þá notaði eg tækifær-
túlkunin skuli koma fram á
stærsta og viðkvæmasta lista-
verki efnisskrárinnar. Sú stað-
reynd tekur af öll tvímæli varð-
andi listgáfu þessarar litlu stúlku.
Meði Guð blessa feril hennar
og framtíð.
Akureyri, 12. ágúst 1950.
Björgvin Guðmundsson.
Kaupum
tómar flöskur
EFNAGERÐ AKUREYRAR H.F,
étf/ea, //etgya
Kaffi - Te - Grasate
Það er sagt um okkur íslendinga, að við séum
mikið kaffifólk, þ .e. a. s., að við kunnum að gera
gott kaffi, drekkum mikið kaffi og þyki sopinn
góður.
Eg minnist í því sambandi Englendings, sem eitt
sinn kom á heimili foreldra minna og drakk 7 bolla
af kaffi í einni lotu. Hann sagði „jú, þökk“, í hvert
skipti, sem honum var boðið meira, og eg man að
oetta vakti undrun mína, og eg taldi bollana. Eng-
lendingnum nægði ekki að drekka kaffið, hann varð
að fá að koma í eldhúsið og sjá með eigin augun,
hvernig farið væri að því að framleiða þennan guða-
drykk. Maður þessi hafði víða farið, en hvergi feng-
ið annað eins kaffi og á íslandi.
Föruin við illa með kaffið?
Á síðari árum hef eg oft verið að velta því fyrir
mér, hvort ekki sé illa farið með kaffið með því að
hella „upp á“, eins og við gerum. Sjóðandi vatn
rennur í gegnum kafið, og síðan er því fleygt. Það
fer ekki hjó því, að manhi detti slíkt í hug, sérstak-
lega eftir að kaffið er orðið jafn dýrt og raun ber
vitni um. Þjóðir, sem hafa stranga kaffiskömmtun,
eins og t. d. Danir, segjast ekki hafa efni á því, að
nota kaffið á þennan hátt. Eg minnist gömlu kon-
unnar, sem eg bjó hjá í Kaupmannahöfn sl. ár, sem
leyfði mér stundum að laga mér kaffi í eldhúsinu,
þegar löngun í sopann gerði vart við sig. Hún bað
mig ávallt að gefa sér korginn, þegar eg væri búin
að nota hann! Henni fannst kaffið aðeins hálfnotað.
Bæði þar í landi og víða annars staðar tíðkast það
mjög að sjóða kaffið, þ. e. suðan er látin koma upp,
og síðan er kaffinu hellt í gegnum pokann, Þannig
segjast margir fá meira kaffibragð úr minna magni
af kaffi, en kaffið er þá venjulega malað miklu gróf-
ar en við þekkjum.
Gott te — gamalt te.
Gott te er góður drykkur og allur galdurinn er,
að hita ketilinn, setja um það bil eina teskeið af
telaufum fyrir hvern mann og eina að auki (fyrir
ketilinn, eins og Englendingar segja, en -þeir eru
meistarar í tegerð) og hella síðan sjóðandi vatni á.
Ef vatnið sýður ekki, þegar því er hellt á laufin,
verður teið vont. Oft vill verða afgangur í tekatlin-
um, sem flestir fleygja, þegar að uppþvottinum
kemur.
En það er einmitt þetta gamla te, sem hægt er að
nota m. a. til þess að fægja spegla og annað gler.
í sumar sá eg, hjá konu einni í ITúsavík, mikið af
blómum, sem öll voru svo þróttmikil, að ég spurði
konuna, hvað hún gerði fyrir blómin sín. „Eg gef
þeim stundum afgang úr tekatlinum," sagði hún.
Þegar teið er jafn dýrt og nú, ef það þá á annað
borð er fáanlegt, er gott að geta notað afgangana-
líka.
Ódýrasti og hollasti drykkurinn.
Allir vita, að hvorki kaffi né te er talið til hollra
drykkja. Samt er um flesta svo, að þeir vilja ekki
án þessara drykkja vera, og sé í hófi drukkið, ætti
það ekki beinlínis að skaða neinn. En það er hægt
að gera annan drykk, ágætlega góðan, ódýrari en
flest annað og heilnæman með afbrigðum. Það er
grasate. Hér á eg ekki við te af fjallagösum, sem þó
einnig er ágætt, heldur af fjórum ísl. jurtum, sem
allir þekkja og alls staðar má finna, þar sem ein-
hver gróður er. Þessar tegundir eru: Vallhumall,
blóðberg, ljónslöpp og rjúpnalauf (blöð holtasóleyj-
arinnar). Hinar tvær fyrrnefndu eru fremur sætar,
en rjúpnalaufið aftur á móti rammt. Hægt er að
blanda þessum tegundum saman eftir smekk. Grös-
in verður að þvo sérlega vel og er gott að gera það í
gatasigti. Síðan er teið lagað á sama hátt og venju-
legt te. Gott er að hafa kandíssykur með þessum
drykk. Eg hef þekkt húsmæður, sem tíndu þessar
jurtir að sumrinu, notuðu í te og þurrkuðu þær
jafnframt, settu í grisjupoka og hengdu upp í kjall-
aranum hjá sér. Þannig var hægt að bjóða grasate
langt fram á vetur. Puclla.