Dagur - 25.10.1950, Blaðsíða 4

4
D A G U R
Miðvikudagiim 25. október 1950
DAGUR
Ritstjóri: Haukur Snorrason.
Afgreiðsla, auglýsingar, innheimta:
Erlingur Davíðsson
Skrifstofa í Hafnarstræti 87 — Síini 116C
Blaðið kemur út á hverjum miðvikudegi.
Árgangurinn kostar kr. 25.00
Gjalddagi er 1. júlí.
PRENTVERK ODDS BJÖRNSSONAR H.F.
Togaraverkfallið að springa
í höndum spekúlantanna
SfÐUSTU FREGNIR úr Reykjavík herma, að
togaraverkfallið sé nú loksins að springa í hönd-
um spekúlantanna í Alþýðuflokknum, sem ætluðu
að sýna það í sumar að þeir gætu gert haldbetri
samninga fyrir hönd togarasjómanna en komm-
únistar á Akureyri. Sjómenn á Akranesi hafa nú
loksins fengið sig fullsadda á viðskiptunum við
Alþýðuflokksbroddana í Reykjavík, og hafa sam-
þykkt að hefja karfaveiðar á svipuðum grundvelli
og gilt hefur hér í sumar, og líklegt er talið að
Keflvíkingar feti sömu slóðina. Er þá svo komið,
að togaraútgerð er frá Akureyri, Neskaupstað,
Seyðisfirði, Akranesi og væntanlega Keflavík, á
sama tíma og hún er bannfærð frá Reykjavík og
nokkrum öðrum kaupstöðum. Virðist ósennilega
að sjómenn uni því ástandi lengi og er líklegast að
verkfallið allt springi í höndum upphafsmannanna
og er það raunar ekki vonum fyrr. En eftir stend-
ur reynsla sú, sem þjóðin hefur fengið af kapp-
hlaupi kommúnista og kratabrodda um fylgi
verklýðsfélaganna, og óhugnanlegasta dæmi þjóð-
arsögunnar á síðari árum um heimskuleg vinnu-
brögð og fullkomið ábyrgðarleysi pólitískra
spekúlanta, sem náð hafa undir sig mannaforráð-
um í verklýðshreyfingunni. Er þegar ljóst, að
þjóðfélagið verður að byggja sér varnarmúr gegn
slíku athæfi í framtíðinni og forða því, að ábyrgð-
arlausir atkvæðaveiðimenn valdi þannig stöðvun
heilla atvinnugreina og baki þjóðinni milljónatuga
tjón.
NOKKUÐ HEFUR borið á því í ræðu og riti að
ríkisstjórninni væri legið á hálsi fyrir togaraverk-
fallið. Það er að vísu rétt, að stjórnin hefur litla
röggsemi sýnt af sér í málinu og enn minni rögg-
semi hefur Alþingi sýnt, síðan það kom saman.
En þótt stjórnarvöldin verðskuldi gagnrýni fyrir
afskiptaleysi af þessu stórmáli, er hitt þó augljóst,
að höfuðábyrgðina bera forustumenn Alþýðu-
flokksins í Reykjavík, sem með þessu tiltæki ætl-
uðu að kaupa fylgi sjómanna og hirtu þá ekki um
það, þótt sú verzlun kostaði þjóðfélagið í heild
milljónatugi. Fram hjá þeirri staðreynd verður
ejfki gengið, og hún má ekki gleymast þjóðinni,
að þessir forustumenn beittu áhrifum sínum til
þess að sunnlenzku togurunum væri bannað að
fara á karfaveiðar í sumar. Reynslan hér á Akur-
eyri hefur sannað, að karfaveiðarnar voru hið
mesta happ fyrir sjómenn, útgerðina og síldar-
verksmiðjurnar. Þær sköpuðu milljónaverðmæti í
erlendum gjaldeyri. Það liggur fyrir, að ef togara-
flotinn hefði allur stundað karfaveiðar á síldar-
vertíðinni hefði síldarverksmiðjunum verið forðað
frá milljónatjóni, togaraútgerðin hefði verið arð-
vænleg, sjómenn haft ágætar og öruggar tekjur
og atvinna í landi hefði verið svo mikil, allt fram
á þessa haustdaga, að óþarfi hefði verið fyrir Al-
þýðuflokkinn að flytja fjálglega tillögu nú í þing-
byrjun um nefndarskipun til þess að athuga hið
uggvænlega ástand í atvinnumálum kaupstaðanna.
Þar ofan á bætist svo það, að ef allur flotinn hefði
sinnt uppgripunum á karfamiðunum í sumar,
hefðu 70—80 milljónir bætzt í gjaldeyrissjóð þjóð-
arinnar og útlitið í efnahags- og atvinnumálum
landsmanna hefði á allan hátt verið betra en nú
er raunin á. Ollu þessu hefur nú verið spillt í
innbyrðis valdastreitu kommún-
ista og kratabrodda um fylgi
verkalýðshreyfingarinnar. Karfa-
samningurinn var bannfærður í
Reykjavík af því að kommúnistar
stóðu að samningsgerðinni hér.
Og í allt sumar hefur aðalmál-
gagn Alþýðuflokksins skrifað um
þennan samning eins og hann
væri stórkostleg árás á kjör sjó-
manna enda þótt á almanna vit-
orði sé að kjör togarasjómanna
hér á Akureyri hafa í sumar verið
sérlega hagstæð. Það er og ábend-
ing um vinnubrögð og hugará-
stand Alþýðuflokksburgeisanna,
að þeir höfðu ekkert við það að
athuga þótt togarar færu á síld-
veiðar í sumar á sama tíma og
verkfall var háð á ísfiskveiðum.
Þann samning gerðu þeir nefni-
lega sjálfir og því var hann ágæt-
ur. En karfaveiðar máttu þeir
ekki heyra nefndar nema Akur-
eyrarsamningnum væri breytt að
vild þeirra svo að þeir gætu
hampað þeim breytingum fram-
an í sjómenn til sannindamerkis
um dugnað sinn og ágæta forustu.
Þá hafa þeir til þessa dags ekk-
ert haft við það að athuga að
Seyðisfjarðartogarinn væri á
karfaveiðum og aldrei hafa þeir
nefnt sjómenn á Seyðisfirði verk-
fallsbrjóta, þótt sú nafngift sé
jafnan til reiðu handa sjómönnum
hér. Og ástæðan er gott sýnishorn
af heimildunum: Alþýðuflokks-
menn ráða sjómannafélaginu í
Seyðisfirði. Það er því pólitísk
áhætta að senda þeim tóninn.
I
ÞJÓÐIN VÆNTIR ÞESS NÚ, að
verkfall þetta springi í höndum
spekúlantanna og togaraflotinn
komist sem fyrst úr höfn. En
þessir sumarmánuðir hafa verið
þjóðinni nokkur lærdómur um
ábyrgðartilfinningu og þegnholl-
ustu þess flokks, sem þykist vera
ábyrgur lýðræðisflokkur og bera
hag alþýðumanna meira fyrir
brjósti en aðrir flokkar. Á sama
tíma og verkfallsbrölt hans hefur
svipt þjóðina fjölmörgum nauð-
synjum, vegna gjaldeyrisskorts,
og stöðvar atvinnu í flestum
kaupstöðum, flytja þessir menn
tillögu á Alþingi um að nefnd sé
skipuð til að rannsaka hið ugg-
.vænlega atvinnuástand.
Sjaldan mun auðvirðilegra
hræsnisplagg hafa verið birt á
Alþingi. Fólkið í landinu, sem
nú finnur sárt til vöruskortsins,
mun ekki telja sér mikið hald í
eilífðaratkvæðaveiðum Alþýðu-
f lokksburgeisanna. F ramkvæmd
togaraverkfallsins í höndum þess-
ara manna er sorglegt og áþreif-
anlegt dæmi um niðurlægingu
flokks, sem eitt sinn var í tengsl-
um við fólkið í landinu, en hefur
nú dagað uppi innan urn bitlinga
og fín embætti.
FOKDREIFAR
Kunnuin við ekki að meta
góðar myndir?
Bíógestur skrifar blaðinu:
„ÞAÐ ER ALGENGT, að fólk
kvartar undan því, að kvik-
myndir þær, sem sýndar eru í
kvikmyndahúsunum hér, séu lé-
legar, og sumir taka dýpra í ár-
inni en þetta. Stundum er þetta
yitaskuld rétt, en oft sjást hér
góðar kvikmyndir, sem bæði
gaman og gagn er að sjá. En
stundum fer líka svo, að afbragðs
kvikmyndir fara fram hjá fólki,
annað tveggja af því að fólk kann
ekki að meta þær, eða bíóin gera
ekkert til þess að kynna þær og
auglýsa rækilega. Þannig hefur
nú farið fyrir okkur hér. Hér var
sýnd á dögunum afbragðs kvik-
mynd, frönsk, Börnin í Paradís.
Hún var sýnd einu sinni aðeins,
að því mér er sagt, ekki auglýst
í blöðunum, örfáir sáu hana, og
nú mun orðið of seint að vekja
sérstaka athygli á mynd þessari
og vinna að því að hún hljóti
verðskuldaða aðsókn. Á árinu
1948 vöktu tvær kvikmyndir, sem
gerðar voru utan hins enskumæl-
andi heims, mesta athygli. Það
var ítalska kvikmyndin Ovarin
borg, sem sýnd hefur verið í
Reykjavík að undanförnu, og
þessi franska kvikmynd, Börnin
í Paradís. Eg hef hvoruga séð,
en minnist að hafa lesið mjög lof-
samlegar greinar um báðar
myndirnar í erlendum blöðum.
Voru báðar talar hin mestu lista-
verk. Eg hafði hugsað mér að
kappkosta að sjá þessar myndir
báðar, ef þær bæri að garði hér,
og nú hefur farið svo, að önnur
þeirra er komin og farin, án þess
að eg — og sjálfsagt margir fleiri
— fengjum að njóta hennar. —
Ástæðan er sú, að bíóið auglýsti
myndina mjög slælega í þetta
sinn. Aðeins á götunum, og sýndi
hana einu sinni. Hér hefur vissu-
lega verið farið öfugt að. Þessa
mynd hefði átt að auglýsa ræki-
lega og gjarnan fá blöðin til að
vekja athygli á henni. Það er
gremjulegt að vita slíku lista-
verki húrrað af á einu kvöldi, en
lélega reifara leggja undir sig
kvikmyndahúsin dögum saman.
Eg vil leyfa mér að vænta þess að
ítalska myndin „Óvarin borg“
hljóti ekki þessa meðferð, ef hún
á eftir að koma hingað — og það
vona eg að verði. Þá vil eg skora
á bíóin að sjá til þess að hin
fræga kvikmynd „Þriðji maður-
inn“, sem nú er sýnd í Reykjavík,
komi hingað norður.“
Svíarnir ánægðir.
ÞAÐ ER gaman að frétta það
frá Svíþjóð, að sænski ferða-
mannahópurinn, sem hingað kom
í sumar, og ferðaðist m. a. hér um
Norðurland, lætur mjög vel af
förinni þar heima í Svíþjóð og
Svíarnir láta íslendinga, sem á
vegi þeirra verða, gjarnan njóta
þess, að vel var til þeirra gert hér
og peir eignuðust dýrmætar end-
urminningar á ferðalagi sínu um
landið í sumar. í bréfi, sem Jón
Karlsson frá Veizu, Arngríms-
sonar skrifar heim nú nýlega —
en hann dvelur í Svíþjóð við nám
— segir hann m. a. frá samsæti,
sem ferðafólkið hélt í Stokkhólmi
og bauð nokkrum íslendingum
til. Þar var á borðum síld, skyr
og rjómi. Skyrgerpina lærðu Sví-
arnir hér heima í sumar og segja
þeir að skyrgerð þeirra í þetta
sinn sé hin fyrsta í Svíþjóð. í
samsæti þessu voru rifjaðar upp
endurminningar frá íslandsferð-
inni, og voru allir mjög ánægðir
með ferðina og þreyttust ekki á
að tala um hana. Þarna voru
sýndar kvikmyndir frá ferðinni,
og voru þær skýrar og skemmti-
legar. — Þessir íslandsvinir
bjóða íslenzkum námsmönnum
gjarnan heím til sín og gera þeim
(Framhald á 7. síðu).

Orðsending til 12 ára stúlkna
Það kann að vera, að 12 ára gamlar stúlkur taki
sér aldrei blað í hönd og sjái því ekki þessa orð-
sendingu, en þá verð eg að biðja mæður þeirra að
koma henni á framfæri við þær.
★ ★ •
Flestar stúlkur og flest börn á íslandi kannast við
nafnið „Gullfaxi11. Það er stór, fjögurra hreyfla flug-
vél, sem hefur það starf að fljúga á milli landa og
flytja menn og varning heimsálfanna á milli. „Gull-
faxi“ hefur víða farið og margar þjóðir séð. Ef hann
kynni sjálfur að tala, myndi hann geta sagt ykkur
margar sögur ævintýralegar og skemmtilegar. Nú
hefur „Gullfaxi" beðið mig fyrir eina sögu og ein
skilaboð til ykkar, sem eg bið kvenandálkinn fyrir,
í þeirri von, að margar stúlkur á fermingaraldri
muni lesa'þau.
★ ★
Það var einuu sinni í haust, að „Gullfaxi" var á
hinum föstu ferðum sínum á milli fslands og Dan-
merkur og Noregs. í Noregi lenti hann á Garde-
moen-flugvellinum, 54 km. frá Oslo, sem er höfuð-
borg landsins, eins og öll börn vita .í Gardemoen
kom norskur maður til flugstj. með 12 ára gamla
dóttur sína, sem hann kynnti fyrir flugstjóranum
og sagði, að hana langaði til að fá að skoða „Gull-
faxa“. Karin, en svo heitir stúlkan, fékk nú að fara
um borð í hið stóra flugskip og skoða það í krók og
kring. Faðir hennar,' sem er afgreiðslumaðui' á
Gardemoen-flugvellinum, hafði oftsinnis tekið á
móti „Gullfaxa" áður. Þegar Karin hafði skoðað
flugvélina, gaf hún sig á tal við flugstjórann og lét í
ljós mikla ánægju yfir þessari heimsókn. Tjáði hún
flugstjóranum, að hún hefði aðra ósk fram að færa,
en hún væri sú, að sig langaði ósköp mikið til að
skrifast á við jafnöldru á íslandi og skiptast á
myndum og frímerkjum. Bað hún hann að koma
þessari ósk sinni áleiðis til íslands. Um leið og Kar-
in kvaddi, stakk hún seðli í hönd flugstjórans, en á
honum stóð:
Frk. Karin Hoel,
„Kvernhuset",
Jessheim St.,
Norge.
Vilja nú ekki einhverjar stúlkur skrifa Karin?
Það er hægt að reyna að skrifa á íslenzku, en þá
verður að skrifa skýrt og greinilega, ekkil angt
mál og létt eftir því sem við verður komið. Þær, sem
lært hafa eitthvað í dönsku, geta reynt að spreyta
sig á henni. Bréfaskriftir á öðru máli, geta orðið
ágæt æfing í málinu, og það getur vei'ið lærdóms-
í’íkt fyrir íslenzkar stúlkur að fylgjast með lífi og
starfi jafnaldranna í nágrannalöndunum.
P.
ULL IIEFUR HÆKKAÐ MJÖG í VERÐI.
Ull og ullarefni hefui' aldrei verið dýraa á heims-
markaðinum en einmitt nú. Ein af ástæðunum fyrir
því er sögð vera sú, að miklir þurrkar og óhagstæð
veuui' í Ástralíu og Suðui'-Afríku hafi orðið þess
valdandi, að ullarframleiðslan varð miklu minni sl.
ár, en venja er. í fyrra var ull þegar farin að stíga í
verði. Á hálfu ári hækkaði verðið um 50%, og eftir
að styrjöldin í Kóreu brauzt út, steig það enn meir.
í ágúst—september þ. á. var ullarverðið í Sidney í
Ástralíu um 50% hærra, heldur en í júní þ. á. —
Nokkrar kambgarnstegundir kosta nú 600% meira
en þær kostuðu fyrir heimsstyrjöldina síðari.
NYLON TIL FERÐALAGA.
Nylon verður vinsælla með hverju ári sem líður,
og fjölbreytni í framleiðslu á nylonefnum verður æ
meiri. Sérstaklega þykir hentugt að nota fatnað úr
nylonefnum á ferðalögum, og eru tvær megin-
ástæðui' fyrir því. Önnur er sú, að nylonið er létt og
fyrirferðarlítið, og hin sú, að mjög er auðvelt að
þ$o það og þurrka, svo að óþarft er áð hafa
nema lítið meðferðis af fötmn, jafnvel þótt um langt
ferðalag sé að ræða.