Dagur - 23.05.1951, Blaðsíða 4

4
D A G U K
Miðvikudaginn 23. maí 1951
r
D AGUR
Ritstjóri: Haukur Snorrason.
Afgreiðsla, auglýsingar, innheimta:
Erlingur Davíðsson
Skrifstofa í Hafnarstræd 87 — Sími Í166
Blaðið kemur út á liverjum miðvikudegi.
Gjalddagi er 1. júlí.
Árgangurinn kostar kr. 25.00
PRENTVERK ODDS BJÖRNSSONAR H.F.
við því að íslenzkir verkamenn
haldi 1. maí hátíðlegan, heldur
til þess að benda á, hversu við-
horf Breta og okkar til afkasta
þjóðarinnar og framleiðslunnar
er ólikt. Hér fylgjast menn illa
með því, hvað framleiðslunni
raunverulega líður og skýrslur
um þau efni eru sjaldan birtar.
Hér er mönnum gjarnt að taka
fagnandi við hverjum nýjum frí-
degi án þess að gefa að því gæt-
ur, að öllu gamni fylgir nokkur
alvara.
VINNFRIÐURINN hefur nú
verið tryggður og það er mikið
fagnaðarefni. Hitt er enn óséð,
hvort sú kauphækkun, sem nú
er fengin, kemur launþegunum
að því haldi, sem ætlað er, eða
hvort þjóðfélaginu tekst að auka
afköst sín til þess að mæta kaup-
hækkununum með raunveru-
legum verðmætum. Ef sildin
kemur, verður allt í lagi, segja
menn, og satt er það, að miklu
mundi það breyta. En það er
valt að treysta happdrættum og
óráðlegt að lifa um efni fram upp
á væntanlegan vinning þar. Það
þurfa menn að gera sér ljóst, er
þeir taka við uppbót þeirri í
krónum, sem nú hefur verið
samið um.
\ inmiíriðiir tryggður á ný
FOKDREIFAR
Erum við sóðar?
Hreinlæti er orð tuttugustu aldarinnar. Við höldum
sjálfum okkur hreinum eftir beztu getu og vitund,
bústöðum okkar, og öllum þeim munum, sem við um-
göngumst og notum daglega. Fjöldinn allur finnur
einnig köllun hjá sér til þess að hafa hreint og þokka-
legt í kringum hús sín, og menn hefjast handa og
vinna í görðum sínum, er vora tekur. Þessa dagana
sjáum við merki þess arna daglega. Húsfreyjurnar
eru í hreingerningum og húsbændumir í görðunum.
Einstaklingarnir reyna að hafa hreinlætið í hávegum,
bótt misjafnlega gangi, eins og öll mannanna verk.
En hvernig er umhorfs á þeim stöðum, „sem enginn
á“? Hvað gerir bærinn í hreinlætismálunum?
VERKFÖLLUNUM er lokið, og vinnufriður
tryggður í landinu á ný. Öll þjóðin dregur andann
léttara. Allir sáu, að langvinn verkföll mundu
innan tíðar færa eymd og örbirgð að hvers manns
dyrum. En hversu happasæl verður sú lausn, sem
sætzt var á? spyrja menn, og hvar stendur þjóðfé-
lagið í dag eftir þessa friðarsamninga? Enn hafa
menn ekki áttað sig á því, hverjar afleiðingar þess-
ar breytingar hafa. Menn virðast yfirleitt líta þann-
ig á, að eðlilegt hafi verið að reyna að létta undir
með þeim, sem lægst hafa launin og þó þannig, að
skrúfa vísitöku og verðlags væri ekki hömlulaust
sett af stað. Reynt hefur verið að fara bil beggja
að þessu leyti, verkalýðssamtökin féllu frá kröfunni
um mánaðarlega vísitöluuppbót á allt kaup, og sætt-
ust á, að uppbótin yrði hvergi meiri en hjá verka-
mönnum og breyttist ekki mánaðarlega, heldur árs-
fjórðungslega. Hins vegar er eftir að sjá, hver raun-
veruleg kjarabót er að þessari kauphækkun hjá
launþegunum. Verðlag á landbúnaðarafurðum og
ýmiss konar þjónustu mun áreiðanlega hækka til-
svarandi, og þannig verður þessi uppbót ekki öll
eftir til að mæta hækkuðu verði erlends varnings
og má svo fara, að launþegunum finnist lítið eftir
af hækkuninni, þegar öll kurl koma til grafar. Þetta
þarf ekki að koma neinum á óvart. Þetta hefur
reynslan kennt landsmönnum á liðnum dýrtíðarár-
um, eða ætti að minnsta kosti að hafa kennt þeim.
Eftir alla „kjarabóta“-baráttu liðinna ára, er aðstaða
launþeganna engan veginn traust. Dýrtíðarskrúfan
hefur klipið af uppbótunum hverju sinni, og innan
tíðar stóðu menn í sömu sporum og fyrr og voru þó
lakar settir, því að aukin dýrtíð torveldaði afkomu
atvinnuveganna og spyrnti þannig gegn öruggri at-
Vinnu.
ÞANNIG MÁ SVO FARA, að sá ávinningur, sem
verkalýðsleiðtogarnir hampa nú framan í launþeg-
ana, verði næsta haldlítill í lífsbaráttunni sjálfri.
Vafalaust hafa allir, sem að þessum málum stóðu,
gert sér ljóst, að raunverulega er enginn grundvöll-
ur í þjóðfélaginu fyrir „kjarabótum“ eins og sakir
standa. íslenzkar útflutningsvörur hafa lítið sem
ekki hækkað í verði — nema síldarafurðir, en þær
eigum við ekki enn, hvað sem síðar verður, — en
innflutningur okkar hefur stórhækkað í verði. Þessi
mismunur verður ekki bættur með aukinni seðla-
prentun, eins og kommúnistar vilja, heldur aðeins
með aukinni framleiðslu, annað tveggja að magni
eða verðmæti. Við ráðum ekki verðlaginu á fram-
leiðsluvörum okkar, en hitt ráðum við frekar við,
hvert magn þjóðarbúið framleiðir á ári hverju,
og þó er það mjög háð náttúruöflunum, sem við
höfum ekkert vald á. En við getum stundað fram-
leiðslustörfin af kappi og gætt þess að láta ekkert
tækifæri ónotað að sækja björg í bú. Mjög mikið
skortir áreiðanlega á, að keppt sé að þessu marki
alls staðar. Þjóðin hefur ekki sömu tilfinningu fyrir
því, hversu mikilvægt er að auka framleiðsluna eins
og sumar aðrar þjóðir. Brezk stjórnarvöld láta t. d.
þjóðina fylgjast mjög vel með því, hvað framleiðsl-
unni líður og reyna að efla áhugann fyrir því með
ýmsum ráðum. Bretar spara t. d. mjög við sig frí-
daga og þar í landi eru vinnudagarnir í þjóðfélag-
inu mun fleiri en hér. Til dæmis frestuðu Bretar
hátíðahöldum sínum 1. maí sl. til helgarinnar næstu
á eftir til þess að ekki félli niður framleiðslan á virk-
um degi. Þetta er ekki sagt hér til þess að amast
Enn vantar nafn á túnin!
EFTIR 17.-JÚNÍ hátíðahöldin
í fyrra, var bent á það hér í þess-
um þætti ,að leiðinlegt væri að
sjá útisamkomur á hátíðasvæðinu
á syðri-brekkunni sífellt auglýstar
á „túnunum sunnan við sUndlaug-
ina“. Var skorað á málhaga menn,
að finna gott nafn á þennan stað.
Hér mun auk heldur vera starf-
andi nefnd, sem gerir tillögur um
götuunöfn í bænum. Virðist þarna
verkefni fyrir hana. Nú líður aft-
ur að 17. júní. Skyldi þjóðhátíðar-
nefndin enn þurfa að tala um
„túnin sunnan við sundlaugina"?
Umferðanefndir og umferðatilskip-
anir en takmarkaður árangur.
EINU SINNI starfaði hér um-
ferðanefnd. Hún var að því leyti
ólík sumum öðrum nefndum, að
hún vann það verk, er henni var
falið að framkvæma og skilaði ýt-
arlegu áliti. En árangurinn af
starfi hennar varð líkari útkom-
unni hjá sumum öðrum nefndum:
hann varð enginn. En ekki var það
henfndarinnar sök. Bæjarstjórnin
lagði álit hennar í ruslakistuna og
bæjarstjórinn settist á kistulokið
og hefur setið þar síðan. Væri nú
ekki ráð að opna kistuna, dusta
rykið af nefndarálitinnu og fram-
kvæma sumar tillögurnar um úr-
bætur í umferðamálum bæjarins,
sem þar voru gerðar?
HER HAFA á liðnum árum ver-
ið birtar ýmsar tilskipanir um
umferðamál, um bílastæði og ein-
stefnuakstur og annað því um líkt.
En minna hefur verið gert að því
að framkvæma tilskipanirnar.
Einu sinni var samþykkt í bæjar-
stjórn að gera Gránufélagsgötu að
einstefnuakstursgötu. Enn aka
menn bílum sinum austur og vest-
ur þar á Eyrinni. Einu sinni voru
ákveðin bílastæði á nokkrum
stöðum, óg merkt. Nú eru merkin
horfin. Einu sinni voru máluð rauð
strik á gangstéttir til þess að
merkja, að menn mættu ekki
leggja bílum sínum þar. Nú eru
þessi rauðu strik horfin. Einu
sinni var komið fyrir merkjum til
leiðbeningar fyrir ökumenn. Nú
eru þau mörg ill-læsileg, önnur
skökk og skæld eða horfin með
öllu. Sum má enn finna ef menn
leita þeim, því að svo afkáralega
er þeim komið fyrir. Svo sem
merkinu, sem neglt var upp á
símastaur við Kaupvangstorg, rétt
eins og ætlast sé til þess að öku-
menn glápi upp eftir símastaurum
áður en þeir hætta sér út í um-
ferðina. Fleira mætti telja af þessu
tagi. Oft furðar mann á því, hve
bæjarfulltrúarnir eru þolinmóðir
menn. Þarna sitja þeir með sveitta
skallana inni í Samkomuhúsi og
samþykkja alls konar tilskipanir
og reglugerðir. En svo horfa þeir
upp á það allan ársins hring, að
framkvæmdayfirvöld bæjarins
hundsi þessi fyrirmæli alveg eða
framkvæmi þau seint og illa. Sum-
ir segja að þetta sé fagur vottur
þess, að bæjarfulltrúum sé eðli-
legra en öðru fólki að elska ná-
unga sinn, og má það vel vera rétt
og satt.
„Sentimental manneskjur.“
Hér í blaðinu var fyrir nokkru
greint frá ummælum útvarpsgagn-
rýnanda sunnanblaðsins Vikutíð-
indi á Akureyrarkvöldi í útvarp-
inu, en svo var kölluð dagskrá sú,
er karlakórinn Geysir sá um. —
Nefndi blað þetta hið fyrra kvöld
(kórsönginn) „lang-leiðinlegast“
þeirra dagskrárliða, er bæir úti á
landi höfðu séð um. Nú hefur blað-
ið birt umsögn um síðara kvöld
þeirra Geysismanna, og segir þar
svo:
„Karlakórinn Geysir sá um upp-
töku á samfelldri dagskrá úr Eyja-
firði og Akureyri. Akureyringar
birtust þarna sem ákaflega ljóð-
rænar og sentimental manneskjur,
skiptu sönglist og töluðu orði hæfi-
lega niður að þessu sinni, og yfir-
lit það, sem menn fengu yfir sögu
andlegra stórmenna þar í héraðinu
var ágæta greinargott, en þótti
sumum helzt til orðskrúðugt. Þessi
dagskrá Akureyringa tók svo langt
fram dagskrá nr. 1, að menn freist-
ast til þess að fyrirgefa þeim allar
þær misfellur, sem óneitanlega
voru á henni. Næst þegar Akureyr-
ingar koma fram í útvarpinu, ættu
þeir að temja sér meiri skipulagn-
ingu, draga upp skýrari myndir af
hinum yndsfagra bæ sínum og gefa
landsmönnum kost á að kynnast
þar mönnum og málefnum. Auk
þess vega þeir að temja sér hressi-
legri framsögn og leggja niður
þessa bannsetta tæpitungu. Akur-
eyringar hafa mjög góð skilyrði til
þess að útbúa góða útvarpsdag-
skrá.“
Oskuhaugarnir og
heilbrigðisnefndin.
„Brekkubúi" skrifar:
„Þegar vindátt er vestlæg eða
suðvestlæg, leggur yfir bæinn of-
anverðan ódaun frá öskuhaugum
bæjarins, sem eru uppi við svarð-
argrafir og einnig skammt sunnan
við aðalspennistöðina. Er leitt til
þess að vita, þegar slíku er blandað
saman við þýðan sunnanandvara,
og raunar endranær. — Einhvers
staðar verður að koma úrganginum
fyrir, og skal ekki amazt við því,
að þessir staðir hafa verið valdir
til þess. — Hitt væri óskandi, að
heilbrigðisnefnd bæjarins athugaði
umgengni við öskuhaugana og sæi
til þess, að meiri áherzla verði
lögð á að gæta þar meiri þrifnaðar
og bera möl og mold ofan á úr-
ganginn, jafnskjótt og búið er að
brenna það af honum, sem brunn-
ið getur. Myndi það bæta þrifnað-
inn og draga mjög úr hinni óþol-
andi lykt. — Brekkubúi.“
FLÖSKUR
Kaupum tómar 1/1 og 1/2
flöskur á 80 aura.
Flöskunum veitt móttaka í
Byggingarvörudeild KEA.
Ferðamannabærinn.
Akureyri er mikill ferðamannabær, og sérstaklega
kemur hingað mikill fjöldi fólks yfir sumarmánuðina.
í sumar er von á ótal hópum útlendra ferðamanna til
landsins, og eflaust mun eitthvað af þeim straum
liggja norður í land. Ekki er ástæða til að setja upp
spariandlit, þótt gesti beri að garði, en það hlýtur þó
að vera skylda okkar að vera hrein og þokkaleg utan-
húsa, því að það er það af okkur, sem gestir þeir, er
hingað sækja, sjá og kynnast.
Sóðaskapurinn fyrir ofan bæ og neðan.
Ef þú gengur einhvern góðviðrisdag upp fyrir bæ-
inn og ætlar að komast í algera kyrrð og njóta veður-
blíðunnar, muntu vaða upp fyrir ökla í sorpi, áður
en þú veizt af. Ef til vill muntu koma auga á unglinga,
sem eru á rottuskytteríi innan um allan ósómann. Ef
þú spyrð þá, hvernig veiðin gangi, munu þeir senni-
lega svara: „Það er nú ekki mikið að hafa núna, én
í kvöld, maður, þá ættirðu að sjá mergðina hérna.“
Þú munt fljótlega grípa höndum fyrir nefið og reyna
að forða þér hið bráðasta frá þessum viðbjóðslega
stað.
Næsta dag hyggur þú enn til skemmtigöngu og
tekur nú aðra stefnu. Þú gengur niður á Tanga, niður
fyrir öll íbúðarhverfi. Það er komið kvöld, og þú veizt,
að bað er einmitt svo undurfaeurt á Eyrinni á kyrr-
látum vorkvöldum. Hér er að vísu enginn á ferli með
riffil, svo að þú þarft ekki að óttast, að þú munir
hrökkva í kút af skothvellum, né heldur muntu flýja
óþef eða óargadýr.
En hvernig er umhorfs? Hæt er að hugsa sér, að
eitthvað svipað væri umhorfs í fátækrahverfi erlendr-
ar hafnarborgar, sem sundurtætt hefði verið af loft-
árásum, og þar sem allt hefði verið yfirgefið um ára-
raðir. Hér getur að líta þau ósköp af rusli og alls kyns
drasli, að fylla myndi margar siður þessa blaðs, ef
upp væri talið. Tætlur af stýrishúsum gamalla skipa,
niðurbrotnir skúrar, ryðgað járn af öllum gerðum,
vírar og spýtnarusl hvers konar, ýmiss konar úrgang-
ur (ég var nærri búin að segja „af mönnum og skepn-
um“, en svo slæmt er það nú ekki), og öllu ægir þessu
saman í ógeðslegum hrærigraut. Er þetta hreinlæti?
Hvernig getum við unað við slikt, og hvernig detthr
okkur í hug að bjóða hingað ferðafólki og halda því
fram, að Akureyri sé fallegur staður, sem allir verði
að sjá og gista? Þótt hægt sé að benda á fallegan
garð og hréinan stað í bænum til þess að sýna, þá
verður hann „eins og gullhringur á svínnstrýni" á með
an stór svæði í bænum og næsta nágrenni hans líta
út eins og hér hefir verið drepið á.
Er ekki til nein nefnd í bæjarstjóminni eða á veg-
um hennar, sem getur bætt úr þessu? Við viljum ekki
vera sóðar. Við viljum ekki, að bærinn okkar verði
kallaður sóðabær. A. S. S.
RÉTTUR VIKUNNAR
Appelsínu-kaka.
Kvennadálkurinn vill verða við tilmælum nokk-
urra ungra kvenna um að birta uppskrift af góðri
appelsínuköku. Það er líka tilvalið að minnast á þessa
köku einmitt nú, því að appelsínur em einmitt að
koma á markaðinn þessa dagana. í appelsínukökuna
má nota hvaða góðan tertubotn, sem vera vill. Bezt
er að hann sé nýbakaður; ef hann er það ekki, er ráð
að bregða honum um stund inni í bakaraofninn, og
láta hann volgna vel í gegn. Við það mýkist kakan.
(Framhald af 4. síðu).