Dagur - 05.12.1951, Blaðsíða 7

Miðvikudaginn 5. desember 1951
D A G U R
7
en stéttarbræSra hans
á Yesturlðndum
Gagngerð athugun brezks tímarits í tilefni af
„vitnunum44 sendifulltrúa kommúnista
miklu lakari
TAFLA III
Meðalneyzla í USSR pr. íbúa 1940—50
1940 1945 1950
Baðmull, yards- .. .. 24 10 23
Ull, yards- ... 3/4 ■ 1/3 1
Skór, þör 1 1/3 1
Smjör, pund .. v6 33/4 81/2
lurtafeiti, pund . .. .. 10V2 4 13
Yfirleitt má segja, að Sovét-
neyzlan hafi á flestum sviðum
náð — og sums staðar aðeins yf-
irstigið —- neyzluna fyrir stríð.
Þetta má kalla mjög athyglisvert,
því að neyzlan féll niður á gíf-
urlega lágt svið á stríðsárunum.
f ræðu sinni á Rauðatorginu í
sl. mánuði lagði Beria áherzlu á
ankningu, sem orðið hefði í fram-
leiðslu neyzluvarnings á þessu
ári, en illa virðist sú staðhæfing
stangast við þá megin áherzlu
sem lögð er á aukningu þunga-
iðnaðarins skv. sömu ræðu. Vel
má hér vera að ræða um áróð-
ursbragð eitt — enda talað um %
aukningu umfram framleiðsluna
1950, en tölur um hana hvergi
opinberlega staðfestar. Til þess
að ósnmræmið í fullyrð-
ingum um aukningu jafnt neyt-
endavarnings og þungaiðnaðar
yrði ekki allt of augljóst.
Litið yfir 34 ára vegferð.
Þegar litið er yfir sögu síðustu
fimm ára, hefur efnahagskerfi
Sovétríkjanan heldur betur en
náð sér aftur eftir eyðileggingu
stríðsins, og getur hver starfs-
maður Sovétstjórnarinnar með
réttu verið stoltur af því afreki.
En þó er þetta aðeins önnur hlið
myndarinnar. Þegar litið er yfir
34 ára vegferð undir handleiðslu
kommúnista, getur Sovét-þegn-
inn gjarnan hugsað sem svo,
að þrátt fyrir óhöpp og ýmis
vandkvæði, hafi honum tekizt að
hækka lífsstig sitt, en sú hækkun
er ekki í neinu samræmi við
framþróun efnahagskerfis Sovét-
ríkjanna í heild. Honum hefur
alltaf verið sagt, að nú verði hann
að gera enn eitt gott átak og svo
verði hafizt handa um stór-
mikla aukningu neyzluvarnings.
Hann hefur gert átakið, en var
rændur framkvæmd loforðsins,
fyrst 1935—39 vegna óstöðugs
ástands í alþjóðamálum og síðan
af styrjöldinni. Nú, þegar öldin
er hálfnuð, er útlitið fyrir hann
svipað og 1937.
Þannig lýkur þessari gagn-
merku athugun hins ágæta og
vandaða tímarits. Það heldur sér
við staðreyndir og reynir ekki að
verðleggja pundið í friðarviljan-
um eins og íslenzku „fulltrúarn-
ir“ á Rauðatorginu 7. nóv. sl. Um
friðardúfurnar á skriðdrekum
og öðrum morðtækjum eigum við
sjálfsagt eftir að heyra meira frá
þeim heimildum. En fróðlegra
verður samt að sjá sendifulltrú-
ana hrekja athuganir hins brezka
blaðs og samanburð á lífsstigi
launanna í austri og vestri.
- Dagskrármál
Kommúnistar hér heima og
annars staðar halda því sífellt
fram, að hinn almenni þegn
Sovétríkjanna sé betur á vegi
staddur efnahagslega, en fólk
á Vesturlöndum hafi hugmynd
um. Á Vesturlöndum, segja
þeir, versna lífskjörin, en í
austurvegi batna þau. Til að
halda þessari propagandastarf-
semi gangandi eru gerðar út
„sendinefndir“ til að skoða
dýrðina og berja dýrðarbumb-
ur þegar heim kemur. Slíkar
skyndiferðir um ókunnugt
land, á vegum opinberra aðila,
veita sendifulltrúunum lítil
sem engin tækifæri til þess að
kynnast raunverulegum hag
fólksins, og er vitnisburður
þeirra því oft marklítil heimild,
enda vitnin oftast blindir
Rússadýrkendur. — í tilefni af
vitnunum brezkra kommúnista
um þetta efni, lét tímaritið
„The Economist“ gera ýtarleg-
an samanburð á lífskjörum al-
mennings í austri og vestri eft-
ir þeim heiniildum, sem tiltæk-
ar voru og áreiðanlegar þóttu.
Birti blaðið niðurstöður sínar
nú fyrir sl. mánaðamót. Er
grein sú hér á eftir endursögð
til leiðbeiningar fyrir fólk, sem
innan skamms mun eiga í
vændum að sjá og heyra
nokkra trúnaðarmenn íslenzka
ríkisins standa upp og vitna. —
Á þrítugasta og fjórða bylting-
arafmælinu, sem haldið var há-
tíðlegt 7. nóv. sl. í Rússlandi (m.
a. að viðstöddum „sendinefnd-
um“ kommúnistaflokka í öðrum
löndum) var því enn haldið fram
í ræðum og í blöðum, að lífs-
standardur verkamanna í Sovét-
ríkjunum færi sífellt hækkandi, á
sama tíma og fátækt og eymd yk-
ist um gjörvöll vestrænu lýðræð-
isríkin. .Jafnvel þeir, sem hafa
notið þeirra forréttinda, að fá að
ferðast um Rússland í nokkrar
vikur, undir opinberu eftirliti,
líta misjöfnum augum á þetta
sjálfshól .Það má kalla, að tími
sé til kominn að nota skynsem-
ina við að skilgreina hið raun-
verulega ástand. Þá kemur í
ljós, að tölur þær (oftast hlut-
fallstölur án samanburðar) sem
Rússar nota að vopni í þessu
áróðursstríði, eru neikvæðar en
ekki jákvæðar upplýsingar fyrir
Rússa, í samanburði við vestræn
lönd. Samanburðurinn verður
þeim nefnilega stórlega í óhag.
Ef frá því væri hreinlega sagt,
að Sovéttilraunin hafi hafizt í
landi, sem var mjög skammt á
veg komið, hafi síðan truflast af
styrjöld og einangrun og hafi
lagt megináherzlu á að byggja
upp nýjan þungaiðnað -— ef sem
sagt þessar upplýsingar væru
fyrst gefnar og síðan sagt, að það
framtak að framleiða eitt par af
skóm fyrir hvern landsbúa, væri
stórkostlegur sigur í landi, sem
áður fyrr lét börn sín ganga ber-
fætt, þá væri hægt að klappa
Sovétherrunum lof í lófa. En
slíkar játningar eru andstæðar
þeim kenningum Stalíns, að
í Sovétríkjunum sé allt fyrst og
mest. Molotoff mundi ekki í dag
fá að gera játninguna frá 1939, að
notkun neyzluvarnings í Sovét-
ríkjunum væri mun minni en í
hinum kapítaliska heimi.
Samanburðurinn.
Slíku verður ekki haldið fram
annars staðar en utan járntjalds-
ins, og þó skal það viðurkennt, að
ekki er auðvelt að komast til
botns í málinu. Hagskýrslur Sov-
étríkjanna liggja ekki á glám-
bekk. Hvernig á að haga saman-
burðinum? Hvaða vöruflokka á
að taka? Hversu mikið tillit ber
að taka til trygginga og félags-
legra hlunninda svokallaðra?
Hvernig á að reikna með hlutum,
sem í Rússlandi eru mjög ódýrir
á pappírnum (t ,d. bílar), en eru
aðeins fyrir örfáa útvalda? — í
stuttu máli sagt: Samanburður á
lifi-standardi í tveim löndum er
alltaf vandasamt og erfitt verk.
En með því að kommúnistar
halda áfram uppteknum hætti, að
lofa sitt framtak en lasta ann-
arra, er þörf á að reyna að gera
óhlutdrægan samanburð eigi að
síður.
í stórum dráttum má kalla, að
samband í milli meðallauna og
meðalverðlags geti gefið nokkra
mynd af ástandinu. Fer því hér á
eftir verð á nokkrum vöruteg-
undum í Rússlandi, og eru töl-
urnar eftir rússneskum heimild-
um.
tafla I
Vöruverð í USSR 1951
Rúblur
Hveitibrauð, pr. kg .............. 2.70
Rúgbrauð, pr. kg................... 1.70
Smjör# pr. kg .................... 34.00
Sykur, pr. kg ..-.............. 11.00
Kjöt, pr. kg .................. 13.28
Hveiti, pr. kg .................... 4.80
Kartöflur, pr. kg ................. 0.80
Hvítkál, pr. kg .................. 0.60
Mjólk, pr. ltr.....................24—34
Egg, pr. dús....................... 7.00
Te, pr. kg ..................... 57—120
Karlmannafatnaður, pr. íöt .... 600—1200
Leðurskór, pr. par ............ 220—475
Baðmullarblússa ................. 75.00
Baðmullarlak .................... 75—82
Því miður er nær ógerlegt að
vita, hvað eru meðalárslaun í
Rússlandi. Samkvæmt rússnesk-
um hagskýrslum voru þau 4100
rúblur 1940 og áttu að ná 6000
rúbl. árið 1950 að lokinni 5 ára
áætluninni síðustu.
En vegna aukinnar leyndar á
öllum sviðum voru engar upplýs-
ingar um þetta efni birtar 1950 og
vekur það vissulega þann grun,
að áætlunin hafi að þessu leyti
ekki staéist. Hins vegar hafa
komi ðfram tölur úr einstökum
héruðum, sem benda til enn
hærri launa (t. d. 600 rúbl. á
mán. í Georgíu 1949). Ósam-
stæðar upplýsingar um launa-
greiðslur í ýmsum stéttum nægja
ekki til að skapa heildarmynd, en
þær duga til að sýna, að launa-
mismunur er opinbert ráð til
þess að hvetja til aukinna af-
kasta. Launin eru því breytileg,
325 rúbl. á mán. fyrir hjúkrunar-
konur, 425 fyrir barnakennara og
upp í fleiri þúsund rúblur íyrir
úrvalsmenn í þungaiðnaðinum.
Venjulegur verkamiður í málm-
iðnaðinum fær um 600 rúbl. og er
betur staddur en flestir stéttar-
bræður hans.
Blekkingar á verðskrá.
Af verðlistanum hér að ofan og
öðrum skýrslum virðist mega
ætla, að iðnlærður verkamaður,
kvæntur og með 2 börn á fram-
færi, sem fengi 1000 rúbl. á mán-
uði, mundi rétt hafa fyrir hús-
næði, fæði og eitthvað upp í
fatnaðarútgjöld, en sáralítið sem
ekkert fyrir tóbak, vodka (enn
þýðingarmikill útgjaldaliður) og
skemmtunum. En menn verða að
gæta þess að blekkingar eru oft
faldar í verðskrám. Nefna má
sem dæmi, að bílar eru mjög
ódýrir á verðskrá, en þeir fást
bara alls ekki (framleiðslan 1950
aðeins 63,500 stk.). Húsaleiga er
lika mjög lág á verðskrá, en
þrengslin (fleiri fjölskyldur í
einni íbúð) gera allan samanburð
við vestræn ríki hlægilegan. Af
þessu öllu má sjá, að gott væri
að viðhafa aðra aðferð en saman-
burð verðs og launa, til að meta
lifsstig hins almenna þegns i
USSR og bezta aðferðin er að
reikna út meðalneyzluna pr.
mann á nauðsynlegum vöruteg-
unum. Játa skal þó, að kjaramis-
munur sá, sem þegar er nefndur,
gerir hugmyndina um jafna hluti
nokkuð óraunhæfa og þar að
auki mæta manni margir tekn-
ískir örðugleikar. Tölur um
framleiðsluna í sumum greinum
frá 1950 eru ekki fyrir hendi og
verður í þess stað að notast við
framleiðsluáætlunina fyrir árið,
sem ekki er víst að hafi staðizt í
reyndinni. Fleiri erfiðleikar eru
á þessari braut og verður ekki
náð þeirri nákvæmni, sem æski-
leg væri. Eigi að síður sanna
þessar tölur þegar það, að fram-
leiðsla og notkun mjög margra
nauðsynja, stendur langt að baki
því, sem gerizt með vestrænum
þjóðum. í viðleitni sinni að
mjókka bilið hafa leiðtogar Sov-
étríkjanna jafnan lagt mikla
áherzlu á aukningu þungaiðnað-
ar. Vefnaðariðnaður alls konar
hefur t. d. löngum verið óskabarn
stjórnarherranna. Á árinu 1950
stóðst áætlunin um ullarfram-
leiðslu, en ekki um baðmullar-
framleiðslu, en áætlunin fyrir
þetta ár var þó lægri en árin á
undan. Þess ber að gæta í sam-
anbuiði hér á eftir, að í Rúss-
landi er miklu minna um nylon
og rayon en á Vesturlöndum og
þessi efni lækka töluna um notk-
un lýðræðisþjóðanna af ull og
baðmull. Samanb. er því hag-
stæðari Rússum en sýnir samt að
þeir eru óralangt á eftir.
TAFLA II
Sambærileg notkun 1950
USSR USA Bretl. rrakkl.
Baðmull, yards . 23 65 42
Ull, yards2 .... . 1 3 71/2 41/2
Skór, pör . 1 31/3 3 21/2
Smjör, pund ... . 81/2 11 164/5 14
Jurtafeiti, pd. . 13 23 28
í kjötframleiðslu búa Rússar
enn við skoi't, sem skapast af
niðurskurði Þjóðverja á kvikfén-
aði í S.-Rússlandi í stríðinu og
eru enn lakar staddir en þeir
voru fyrir stríð. Sykurneyzla er
aftur á móti meiri en nokkru
sinni fyrr, eða um 900 gr. á mán-
uði pi'. íbúa. Sápuframleiðsla
hefur aukizt og nálgast 3/4 punds
á mánuði. Skóframleiðslan nálg-
ast á ný fyrirstríðsframleiðsluna,
og enda þótt hver Rússi eignist
nýja skó þrisvar sinnum sjaldnar
en Breti eða Bandaríkjamaður,
kaupir hann samt helmingi fleiri
en Spánverji eða ítali. Saman-
burður við lífs-standard þessara
þjóða er hagstæðari fyrir Rússa
en samanb. við engilsexnesku
þjóðirnar, svo að ekki sé talað um
Norðurlandaþjóðir o. fl. smá-
þjóðir Norður-Evrópu.
landbúnaðarins
(Framhald af 2. siðu).
farkost en jeppa. Þykir mér ekki
ósennilegt að t: d. stórir vörubíl-
ar með ýfirbyggingu verði allt of
dýrir í rekstri með því móti að
fara heim á bæina og gera við
vélarnar þar og ferðast þannig
bæ frá bæ, en það liggur í hlut-
arins eðli, að þánnig framkvæmd
ar viðgerðir mcga ekki vera dýr-
ari en slík aðgerð væri á ycrk-
stæði og jafnframt þurfa þeir,
sem stunda þannig vinnu, að geta
haft hliðstæða fjárhagsafkömu ög
aðrir. Hins vegar væri ekki ólík-
legt að stærri hreyfanleg verk-
stæði ættu að haga sér þannig, að
hafa aðeins einn eða fáa aðset-
ursstaði í hverri sveit og kæmu
menn þá með bilaðar vélar eða
véltahluta þangað til viðgerðar.
Mundi þetta áreiðanlega vera til
mikilla hagsbóta í þeim héruðum,
sem ennþá hafa ekki komið sér
upp búvélaverkstæðum.
Það er í sjálfu sér ekki neitt
nýtt í því að vera með hreyfan-
legt verkstæði, því að iðulega
fóru þeir, sem lagtækir voru í
gamla daga, með tæki sín í tösku
eða poka bæja á milli og gerðu
við verkfæri og áhöld, en eins og
þegar hefur verið bent á,'eru bú-
vélar sveitanna orðnar margar og
margvíslegar og því þarf endur-
skipulagningu á þessari gömlu og
góðu aðferð í samræmi við kröf-
ur tímans.
Ýms farartæki, sem hafa mikið
með vélar að gera, hafa sérstaka
viðgerðarmenn með sín hreyfan-
legu verkstæði, þar til má nefna
Vélasjóð, Vegagerð rikisins o. fl.
Mjólkursamlag KEA hefur haft
sérstakan kunnáttumann til þess
áð gera við mjaltavélar undan-
farin ár, og hefur þessi ráðstöfun
átt miklum vinsældum að fagna,
bæði af því, að í þetta starf var
valinn ágætur maður og allar
viðgerðir eru leystar fljótt og vel
af hendi með mjög svo hóflegu
gjaldi.
Eg læt svo útrætt um þetta mál
að sinni, enda þótt margt sé hér
ósagt, sem ástæða væri að fram
kæmi.
Á. J.
NYJAR RÆKUR
frá bókaútgáfu minni:
Landafundir og landakönnun I.
e. L. Outhwaite, saga landa-
funda og landkönnunar frá
upphafi og fram á miðja nítj-
ándu öld. — Með mörgum
myndum og uppdráttum.
Skipið siglix sinn sjó eftir Nor-
dahl Grieg. Glæsileg skáld-
saga um sjómennsku og sjó-
mannalíf. — Ásgeir Blöndal
Magnússon þýddi.
Undir eilífðarstjörnum I. eítir
A. J. Cronin. Þetta er ein
snjallasta skáldsaga höfund-
arins.
Hörpur þar sungu, ný ljóðabók
eftir Kára Tryggvason í Víði-
keri.
Eg elska þig, jörð, ljóð eftir Sig-
urstein Magnússon.
Júlínætur, ný skáldsaga eftir
Ármann Kr. Einarsson.
Syngið sólskinsbörn, söngljóð
fyrir börn eftir Valdimar
Hólm Hallstað.
Carol gerist leikkona, saga íyn
ir ungar stúlkur.
Prinsessan í Pórtúgal, barna-
söngljóð eftir Hjört Gíslason.
Tik tak, einn dagur úr lífi Dísu.
Bókin með færanlegu vísir-
unum.
Stafa, lita, teikna, nýstárleg
litabók fyrir börn.
Þrjátíu ár meðal hausaveið-
ara. Stórfróðleg og ævintýra-
leg bók, rituð af manni, sem
dvaldi langdvölum meðal
frumstæðra þjóðflokka á Fil-
ippseyjum.
Æskudraumar rætast. Þriðja
bindið í bókaflokknum um
Álf á Borg, eftir Eirík Sigurðs-
son, yfirkennara.
Dísa á Grænalæk. — Bráð-
skemmtileg barnasaga eíitr
Kára Tryggvason.
Pálmi H. Jónsson.