Dagur - 05.01.1952, Side 4

4
D A G U R
Laugardaginn 5. janúar 1952
r
DAGUR
Ritstjóri: HAUKUR SNORRASON.
Afgreiðsla, auglýsingar, innheimta:
Erlingur Davíðsson.
Skrifstofa í Hafnarstræti 88 — Sírni 1166
Blaðið kemur út á liverjum miðvikudegi.
Árgangurinn kostar kr. 40.00.
Gjalddagi er I. júlí.

PRENTVERK ODDS BJÖRNSSONAR H.F.
Áfram miðar samt
SAMKVÆMT bráðabirgðauppgjöri hafa íslend-
ingar selt öðrum þjóðum framleiðsluvörur fyrir
638 milljónir á árinu 1951, og er þetta stórfelld
aukning, miðað við árið 1950, og jrað jafnvel þótt
tekið sé tillit til þeirra 80—100 millj. króna í út-
flutningsverðmæti, sem þjóðin tapaði í hinu lang-
vinna og heimskulega togaraverkfalli á því ári.
Útflutningurinn 1951 náði þessari upphæð án
nokkurra stórvinninga í happdrætti sjávaraflans
á borð við Hvalfjarðarsíldina 1947—48. Það ófyr-
irséða happ skaut útflutningsverðmætinu þá upp
í 661 millj. kr. (miðað við núv. gengi). Á sl. ári
var þvert á móti veruleg aflatregða í mörgum ver-
stöðvum og síldarafli brást enn hér undan Norð-
urlandi. Útflutningsverzlunin skilaði þessari
heildarupphæð í land á sl. ári eingöngu vegna
þess, að þrátt fyrir allt skrafið um erfiðleika og
vandræði atvinnuveganna, voru þeir starfræktir
án stöðvana og af nokkru kappi og greiðlega gekk
að selja íslenzkar framleiðsluvörur erlendis við
allhagstæðu verði. Þessa niðurstöðu útflutnings-
verzlunarinnar má með réttu kalla verulegan sig-
ur fyrir stjórnarstefnuna og sönnun þess, að geng-
isbreytingin á sinni tíð var óhjákvæmileg nauðsyn
eins og fjármálum og atvinnumálum landsmanna
var komið. Án gengisbreytingarinnar hefði út-
flutningsverzlunin ekki verið rekin með þessum
hætti. Án þeirrar samræmingar á verðlagi heima
og erlendis hefðu atvinnuvegirnir ekki vei'ið starf-
ræktir með sama hætti og sl. ár. Áhrif gengis-
breytingarinnar verða e. t. v. augljósust þegar lit-
ið er á tölur yfir útflutninginn til einstakra landa.
T. d. hefur útflutningur til Bandaríkjanna aukizt
að verðmæti um nær 60 milljónir króna. Útflutn-
ingsaukningin til fleiri landa byggist á þeirri stað-
reynd, að íslenzkar framleiðsluvörur urðu þá fyrst
samkeppnisfærar á ýmsum mörkuðum, er genginu
var bi-eytt. Útflutningsskýrslur fyrir sl. ár sýna
útflutning kjöts fyrir röskar 12 millj. króna. Auk-
in þátttaka landbúnaðarins í útflutningsverzlxm-
inni er efnaleg og andleg uppörvun fyrir bænda-
stéttina og þýðingarmikið fyrirheit fyrir þjóðar-
búskapinn allan.
TIL MUNU ÞEIR MENN, sem gera sér ekki
það ómak að lesa tölur um útflutningsverzlun
þjóðarinnar og láta sig litlu skipta þá reikninga.
Á því er líka alið hér í landi, að óþai-ft sé fyrir
þjóðina að velta þeim málum svo mjög fyrir sér.
Vísitölu- og kaupgjaldsmál séu þai-fara íhugun-
arefni. Svo langt hefur verið gengið á þessari
braut, að höfuðmálgagn núv. stjórnarandstöðu
taldi það í fyrra höfuðsynd norðlenzkra sjómanna,
að „afla verðmæta fyrir gengislækkunarstjói-n-
ina“. f áramótaboðskap vestrænna þjóðaleiðtoga
hefur um þessi áramót verið bent á þá staðreynd,
að aukin framleiðsla ein fái bætt fólkinu þá kjai-a-
skerðingu, sem aukin dýrtíð og útgjöld til land-
varna hafa nú fært heim að hvers manns dyrum.
Hið sama gildir vissulega um okkar efnahagsmál.
Þau verða ekki leyst með vísitölu- og seðlaprent-
unarvísindum núv. stjórnai’andstöðuflokka, held-
ur aðeins með þróttmiklu fi’amleiðslustarfi til
lands og sjávai’. Niðurstöðut. útflutningsvei’zlun-
arinnar 1951 sýna okkur, að þrátt fyrir marga
FOKDREIFAR
Að lesa í rúmi sínu.
MÉR VARÐ hugsað til þess
héi’ á dögunum, þegar eg var að
í-eyna að lesa 400 bls. bók, þykka
og stóra, liggjandi í rúmi mínu,
að furðulega hefði fjölmennið,
sem frekar grípur bók af nátt-
borðinu en úr bókaskápnum,
verið umburðarlynt við bókaút-
gefendur og þögult um sín sjón-
armið og hagsmunamál. Eg tel
víst að þetta fólk flest sé andvígt
skrautútgáfunum stóru og þungu
þegar af þeirri ástæðu, að
þyngslin eru svo mikil, að heldur
við að doðrantinn liðist sundur
áður en lestrinum er lokið, ef
þess er ekki gætt að láta hann
hvíla í vissum skorðum á sléttum
fleti. En þetta er hógvært fólk,
sem tekur við því, sem að því er
rétt, án þess að mögla. Og það
enda þótt bókin sé hvergi nærri
gefin. Eg hef sjálfur fyllt þennan
hóp fram til þessa, en nú þykir
mér tími til kominn að gera upp-
steit. Eg fór nefnilega að virða
fyrir mér bækurnar frá jóla-
mai’kaðinum út frá þessu sjónar-
miði, vega þær í lófa mér, skoða
pappírsþykktina, spássíustærð-
ina, telja línurnar á síðunum o.
s. frv. Niðui’staðan vai’ð sú, að
langflestar þessar bækur væru
óþai’flega fyrii’ferðai’miklar og
hreint ekki gefnar út af minnsta
tilliti til þeiri-a, sem vilja gjarn-
an halda á bókinni í annaiTÍ
hendinni er þeir lesa. Þessi synd
virtist mér líka miklu eldri en
tvævetur. Lausleg athugun á
bókaskápnum mínum leiddi í
ljós, að hún hefur elt sum bóka-
forlög flest árin og J)ó einkum á
stríðsárunum. Þá var blómatími
skrautútgáfunnar.
ekki hlífðai’kápuna á jólabókun-
um síðustu. Það er tízka hér að
skreýta hana ‘með litþrentaðri
mynd. Mýndirnar ei-u misjafn-
lega fallegar og smekklegar, en
allar dýrar. Oft er lítið samræmi
milli myndar og bókai-efnis. Eg
held að þessi myndskreyting sé
oft á misskilningi byggð. Meii-a
tel eg um vert, að á hlífðarkápu
sé lögð rækt við fallega og sam-
ræmda leturgerð, smekklegt lita-
val og niðurröðun orða. I þessu
efni má margt læra af góðum,
enskum útgáfufyrirtækjum. —
Bókagei’ð Breta er laus við út-
flúr, traustleg og stei’kleg.. Papp-
írsval oft athyglisvert og lær-
dómsríkt. Smekkleg hlífðarkápa
á ísl. bók er t. d. á skáldsögu
Árna Jónssonar, „Einum unni eg
manninum“. Meix-a af slíku en
minna af misjafnlega vel gei’ðum
myndum!
Bókamarkaður framtíðarinnar.
MÉR ÞYKIR líklegt, að bók-
salan á árinu 1951 verði til þess
að íslenzkir útgefendur verði
varkárari í bókavali en stundum
áður og gefi þá e. t. v. meix-i gæt-
ur að sjálfri bókargerðinni en
hingað til. Eg spái því, að á bóka-
markaði framtíðarinnar verði
færri lúxusútgáfur en áður.
Meii-i hagsýni í bókargerðinni
verði gætt. Pappírinn verður e. t.
v. þynni’i, lesmálssíðui’nar þétt-
settari, spássíurnar minni og lit-
myndii’nar á kápunum hverfa.
En með þessum breytingum gæti
íslenzk bókagei’ð stigið spor til
fx-amfara, til hófsamlegs vei’ðlags
og hentugri lesbóka fyrir þorra
fólks.

Nýtt viðhorf ineð nýju ári
Nýtt ár er gengið í gax’ð. Við höfum kvatt gamla
árið og „séi hver þess gleði og þi’aut’* er gengin. Við
stöndum á tímamótum, horfum á móti hækkandi
sól, og okkur hlýnar um hjartaræturnar við þá til-
hugsun, að dagarnir taka nú að lengjast og dimman
dvín. Hvernig er okkur innanbrjósts á slíkum tíma-
mótum? Getum við hafið okkur upp úr hvei’sdags-
önninni og horft yfir líf okkar? Getum við greint,
hvert stefnir? Getum við skoðað sjálf okkur, rann-
sakað viðhorf okkar til annarra, grandskoðað hug
okkar og hugarheim allan eins og þegar við í-eyn-
um að lesa aðra mannveru niður í kjölinn? Okkur
er áreiðanlega hollt að reyna þetta, og án efa mun-
um við koma auga á ýmislegt, sem hreinsa þarf
burtu og uppræta, og ef til vill munum við koma
auga á nýjar leiðir til þess að gei-a betur en á gamla
árinu. Áramótin eru vel fallin til þess að hreinsa
til hjá sér, ekki aðeins í skúffum og skápum, heldur
engu síður í afkimum og skotum okkar eigin sálar.
Með hækkandi sól og vaxandi birtu er gott að eign-
ast viðhorf til alls og allra, bjartara viðhorf og betra,
og það getum við, ef við aðeins stöldrum við, reyn-
um að koma auga á það, sem máli skiptii’, gi’eina
kjai-nann frá hisminu og, það sem mestu máli skipt-
ir, viljum.
•o-
Hvað segja Danir
Skrautútgáfur og aðrar.
STÓRU BÆKURNAR eru ekki
ævinlega efnismiklai’. Letrið er
stórt og línur gleiðar. Spássíur
stórar og pappír svellþykkur og
rándýr. Þessar bækur fylla mik-
ið rúm í bókaskápnum, kjölurinn
er breiður og virðulegur, en
keyptum við þær þess vegna? Eg
neita því. Hitt kann að hafa haft
einhver áhrif á okkur endrum og
eins, að skrautútgáfan tók sig
betur út innan í jólaumbúðunum
en litla yfirlætislausa bókin og
á þennan veikleika virðast mai’g-
ir útgefendur hafa sigtað og
stundum hafa þeir hitt i mark.
En þessi veikleiki hefur þá líka
orðið dýr fyrir lesendui’na. —
Stóru og fínu bækurnar eru
dýrar. — Bókin gerir sama gagn
í ódýi’ari og hentugri útgáfu.
Það er nefnilega misskilningur
að dýrustu útgáfurnar séu alltaf
smekklegastar. Því fer víðs
fjarri. Mér hefur t. d. alltaf þótt
„World’s Classics útgáfan enska
(Oxfoi’d University Press) í
senn smekkleg og hentug og hún
hefur auk þess þann stóra kost,
að vera ódýr. Þar má fá úrvals-
rit heimsbókmenntanna þannig
úr garði gerð, að þægilegt er að
handfjalla þau. íslenzkir útgef-
endur virðast ekki hafa komið
auga á kosti slíkrar bókagerðar.
Þó eru þeir margir og augljósir.
En jafnvel þótt þessi útgáfa — og
fleiri slíkar — væru ekki stæld-
ar, virðist nægilegt rúm til að
sveigja ýmsar útgáfur meii’a til
þess að vera fyrirferðarminni og
ódýrari.
Litmyndir og leturgerð.
EG GET ekki skilizt svo við
þessar hugleiðingar, að eg nefni
Róstusamt á kærleiksheimili.
ÞÓTT MBL. lesi kommúnistum
ljótan texta daglega, er það segin
saga, að ef deilt er á ýmis afglöp
„nýsköpunarstjórnarinnar“ er
snúizt til varnar. Er þetta áber-
andi fyrirbæri í blaðinu og eins í
ræðum Sjálfstæðismanna, t. d. í
útvai-psumi’æðum frá Alþingi, og
það eins þótt ádeilurnar beinist
að ýmsum stjórnarstörfum fyrrv.
kommúnistaráðherra. Formaður
nýsköpunai’stjói’narinnar þykist
jafnan þui’fa að breiða vex’ndar-
vængi yfir hana alla, eins og
ungamóðir, sem vill skýla böi’n-
um sínum. Mbl. og Þjóðviljinn
hafa til þessa heldur ekkert deilt
um eyðslu nýsköpunarpostul-
anna. í þeim efnum kemst ekki
hnífurinn á milli þeirra. En nú
um nýjárið varð dálítil lífsvenju-
bi-eyting. Þjóðviljinn hafði þessa
athugasemd að gera við áramóta-
pistil Ólafs Thors:
um skyrið?
Eg komst nýlega yfir lítinn bækling danskan,
eftir dr. med. Johanne Christiansen. Bæklingur
þessi er um megrunaraðferðir og reglur, og aftast
í honum er kafli, sem gaman er fyrir okkur að líta í.
Þar segir m. a.: „Grænmetisætur, sem vilja megra
sig, eiga að borða skyr í stað kjöts og fisks, hræra
það út í vatni og sykra örlítið.“ Þá er skyrinu lýst
lítillega og sagt að það sé „islandsk tykmælk i fast
form“ og innihaldi jafnmikið af eggjahvítuefnum
og kjöt og fiskur. Segir einnig, að ein af mestu
hættum við gi-ænmetisfæði (algert) sé eggjahvítu-
vöntun, þar sem það sé aðeins nægilegt í möndlum
og hnetum, en hvort tveggja sé erfitt að útvega.
Þá koma fjórar uppskx-iftir: skyr-smjör, skyr-
súpa, skyr-hafragrautur og skyr-sósa.
Skyr-smjör: Ein eggjarauða er hrærð vel. Sam-
„Um þessi ái’amóti gerist at-
burður, sem vert er að vekja at-
hygli á. Ólafur Thoi’s birti ára-
mótagrein í Morgunblaðinu og
lýsti yfir því í fyrsta sinn að ný-
sköpunarstefnan hafi verið röng.
Hann komst þannig að’ orði:
„Eg vil í þessu sambandi enn
einu sinni árétta það ,sem mér
löngu er oi’ðið ljóst, að við vorum
á villigötum í efnahagsmálum
lengst af frá ófriðai’byrjun og
fram til ársbyrjunar 1950, sem og
hitt, að hin nýja leið, sem við þá
lögðum inn á, var rétt, þá er mér
einnig ljóst, að enn er ekki útséð
um, hvar við lendum."
Þarna er kveðið skýrt og
greinilega að orði. Með nýsköp-
unarstefnunni, sem fylgt var á
árunum 1944—1947, vorum við
íslendingar á „villigötum í efna-
an við er bætt skyri, þar til liturinn er eins og
smjörlitur. Örlítið af sykri og salti er sett saman
við (eftir smekk). Skyrmá einnig nota eins og það
kemur fyrir til þess að smyi’ja með því brauð undii*
ýmiss konar álegg.
Skyr-súpa: Skyi’ið er hrært vel út með vatni,
mjólk eða áfum, þar til það er hæfilega þykkt sem
súpa. Sítrónusneiðar eða rifin epli er sett saman
við og sykrað eftir smekk.
Skyr-hafragrautur: (Nafninu er hér haldið
óbx-eyttu, en auðvitað er hér átt við okkar ágæta
hi’æring.) Þunnur hafragrautur er soðinn og jafn-
miklu af hrærðu skyri blandað saman við.
Skyr-sósa: Skyr hrærist með vatni, þar til það er
á þykkt sem venjuleg sósa. Sinnep eða karry er
hrært saman við og getur hver og einn ráðið því,
hve bragðsterka hann vill hafa sósuna. Borðuð
með hi'áu grænmeti og hai’ðsoðnum eggjum.“
annmarka og ei’fiðleika og stund-
arósigra miðar samt áfi'am. Sú
vitneskja er gott vegai’nesti og
góð áminning á hinu nýbyrjaða
ári.
Yfii’lýsing Ólafs er hin athygl-
isvei’ðasta, þótt hún korni seint
fram. En kannske þai’f Mbl. að
útskýra hana nánar en Þjóðvilj-
inn gerir. Getur oi’ðið úr þessu
rimma á kærleiksheimilinu.
Þetta segir hinn danski læknir um skyrið, og lát-
um við hér staðar numið.
A. S.