Dagur - 13.02.1952, Blaðsíða 2

2
D A G U R
Miðvikudaginn 13. febrúar 1952
\
Dagskrármál landhú naðarms:
Lánsmöguleikar bæuda og áætlun
úm útflutning dilkakjöts
Árið 1946 voru samþykkt lög á
Alþingi, sem mörkuðu þáttaskil í
lánastarfsemi til landbúnáðar-
framkvæmda. Voru þaðdög;nr. 35
1946, lög uni landnám, nýbyggðir
og endurbyggingar í sveituni.
Undir lög þessi heyrir: Land-
nám ríkisins, byggingasjóður,
endurbygging íbúðarhúsá í sveit-
um, byggðahverfi, nýbýli og
teiknistofa landbúnaðarins.
Landnám ríkisins hefur bað
hlutverk að veita fé til undir-
búnings byggðahverfum í sveit-
um eða til nýbýla. í þessu skyni
fær landnámið 2V> millj. kr. úr
ríkissjóði, órlega, í 10 ár, fra
samþykkt laganna.
Byggingasjóður hefur sama
framlag úr ríkissjóði samkvæmt
lögunum — 2V2 millj. kr. á ári —
Byggingasjóður veitir lán til
endurbygginga á íhúðarhúsum og
til íbúðar- og peningshúsabygg-
inga á nýbýlum .Samkvæmt lög-
unum má lána til bygginga allt að
75% af byggingakostnaði, gegn
veði í jörð, lóðum eða húsum. —
Vextir eru 2% og lengsti láns-:
tími ór 42 ár. Lán úr bygginga-
sjóði haía yfirleitt verið veitt með
jöfnum afborgunum og er þá
jöfn ársgreiðsla, vextir og af-
bcrgun, 3Vz% af lánsíjárupp-
hæðinni. Af 100 þús. krónum er
aíborgun 3.500 kr. á ári (afborg-
un og vextir) með 42 ára láns-
tíma.
, Lán úr byggingasjóði eru tví-
mælalaust mjög hagstæð, en gall-
ir.-n hefui' verjð sá, að. sjóðinn
hefur skort mjög tilfinnanlega
lánsfé.
Stjórn sjóðsins hefui' því m. a.
gripið íií þeirra ráða, að miða lán
úr sjóonum við ákveðna upphæð,
t. d. 45 þús. krónur til íbúðarhusa,
hvort sem þau kosta 100 eða 200
þúsund. Hliðstæð takmörk hafa
verið á lánsfé til útihúsabygg-
inga. Þegar um er að ræða mikl-
ar byggingai' á stærri jörðum,
hrökkva þessi lán hvergi nærri
til, þegar kostnaður skiptir
hundruðum þúsunda.
Síðastliðið ár hafði bygginga-
sjóður um 9 milljónir til útlána,
en mikið vantaði á að lánbeiðn-
um væri fullnægt. Þennan sjóð
þarf því að efla stórlega að láns-
fé, svo að hann geti starfað á
þeim grundvelli, sem honum var
ætlað, að hann geti lánað allt að
75% kostnaðar við framkvæmdir,
enda sambykki Teiknistofa land-
búnaðarins tilhögun bygginga.
Byggðahverfi hafa að ýmsu
leyti sérstöðu, en að þessu sinni
verður ekki rætt um byggða-
hverfin.
Sem framhald af lögunum um
landnám og nýbyggðii' voru sam-
þyldct lög um Ræktunarsjáð ís-
Iands, nr. 66 1947.
Rækíunarsjóði er ætlað það
hlutverk að lána til ræktunar-
framkvæmda,' bygginga jjenings-
húsa, áburðarhúsa, heyhlöðu-
bygginga, bæði fyrir þurrhey og
vothey o. fl. Til framkvæmda,
sem njóta framlags samkvæmt II.
kafla jarðræktarlaganna, fæst
allt að 30% af matsverði fram-
kvæmdanna, svo sem til ræktun-
ar, byggingu votheysturna,
áburðarhúsa o. fl. Til bygginga á
fjósum, fjárhúsum og annarra
útihussbygginga yfirleitt má
sjóðurinn lána allt að 69% af
éðlilegu kostnaðarverði.
Vextir af lánum eru 2Vz%, og
Iánstíminn er 5—25 ár. Lánin eru
ýfii'Iéitt með jöfnum afborgun-
tíin, hvort sem.þau eru til fárra
eðn margra ára. Tryggingu fýiár
lánunum má setja hvers konar
fagteignir, sem ekki eru veðsettar
annars staðar ncma þá hjá opin-
berum sjóðum.
Árið 1951 hafði sjóðurinn um
15 millj. kr. til útlána. Samkvæmt
upplýsingum Ililmars Stefáns-
sonar bankastjóra, í Tímanum 19.
jan. sl., hefur Ræktunarsjóður og
Byggingasjóötw lánað um 60
millj. kr. samtals til búnaðar-
fi'ámkvæmda, frá stofnun sjóð-
anna. Hversu. mikið fé.v.ecður til
útlána á þessu ári.veit eg ekki, en
mál þessi eru nú mjög á dagskrá.
Trygging mun vera fengin fyrir
láni hjá Albjóðabankanum, en
hvað fæst heima fyrir skal engu
xtm spáð; - enda munu búendur
almennt fylgjast með þessum
■in'álum.
Byggingasjóður og Ræktunar-
"sjóðui" ei'u elnu lánsstcrfrfcn'rirnai',
sem lána með þeim kjörum, að
viðunandi sé fyrir landbúnaðinn
pg landbúnaðut'intr sé líklegur til
að gíta StJtðrS undir' þeim lárium.
TÞeu', seín "a;tla íér að biðja um
lári úr~ annárri ~ hvorri þessari
lánsstofnun, þurfa að snúa sér til
BÚnaðarbankans í Reykjavík eða
til útibúa hans, eða þá til nýbýla-
stjórnar og fá send eýðublö'ð fyrir
lánbeiðnum. Lánin eru veitt í
Reykjavík og er því nauðsynlegt
fyrir þá er búá langt frá höfuð-
borginni, að hafa umboðsmann
þar.
Ollum er ljóst, sem þekkja citt-
hvað til landbúnaðarins. ao þrátt
.fyjdl'.. raíkJar. framkyæmdir ’und-
anfarin ár, er viðreisn landbún-
aðáriris.áðéíris 'f 'býrjiiri.' Mikið
fjármagn þarf bæði til ræktunar
°S'.bygginga í sveitum landsins
ó'g- slíkár framkvæmdir geta því
aðeins orðið að veruleika að láns-
fé sé fáanlegt með viðráðanlegum
kjörum. Það þarf fleira til en
byggingar og ræktun, ef sveitirn-
ar eiga að hagnýta búskapar-
mögúleika til hlítar. ÞaS þarf
einnig aukinn bústofn, aukna
véltækni o .fl., en þetta allt kref-
ur fjármagn og má segja að vel
sé, ef búskapurinn stendur að
verulegu leyti undir þessari hlið
landnámsins.
Árið 1950 gerði Stéttarsamband
bænda 10 ára áætlun um fjárfest-
ingarþörf landbúnaðarins. — Er
áætlun Stéttarsambandsins um
árlegar framkvæmdir, þessi:
Til bygginga íbúðarhúsa 16
millj. kr.
Til bygginga peningshúsa og
heyg. 20 millj. kr.
Til ræktunar 3 millj. kr.
Til búvélakaupa 11.5 millj. kr.
Tii bústofnsauka 1.5 millj. kr.
Til mjólkurbúa og frystihúsa
1.0 millj. kr.
Alls 50.0 millj. kr.
Ef áætlun þessi ætti að komast
í framkvæmd þyrfti Ræktunar-
sjóður að hafa 34 milljónir og
Byggingasjóður 16 milljóhir kr.
til að lána árlega í næstu 10 ár.
Áætlun hefur einnig verið gerð
fyi'ir Alþjóoabankarin um það,
hversu hægt verði að auka fr'am-
leiðsluna á kindakjöti, ef fjár-
magn skortir ekki til framkvæmd
anna.
Áætlunin er um útflutning á
dilkakjöti, og er áætlað magn
þetta:
Árið 1954 útflutt 587 tonn
Árið 1955 útflutt 1702 tonn
Ái'ið 1956 útflutt 2833 tonn
Árið 1957 útflutt 3755 tonn
Árið 1958 útflutt 4S18 tonn
Árið 1959 útflutt 5195 tonn
Árið 1960 útfíutt 6150 tonn
Áætíun þessi sýnir, að gert er
ráð fyrir stórauknum útflutriingi
eitir 1955.
(Framhald á 11. síðu).
STUTTU MALI
í BRÉFI til Ðags rsú í þess-
um mánuöi segir landkönnuð-
urinn heimsfrægi, Vilhjálmur
Stefánsson, m. a. á þessa leið:
„Dagur er liér alltaf velkom-
inn, og ekki síður vegna þess,
að biaðið er gefið út í heima-
bæ föður míns. Þið sjáið
sennilega bæ afa míns og bæ
Stefáns föðurbróður míns úr
einhverjum glugga á skrifstof-
um ykkar.“ Lætur nærri að
þetta sé rétt tíl geíið, því að
Vilhjálmur á þarna við
Tunga á Svalbarðsströnd og
Si’alharð, eignarjörð Stefáns
bónda Stefánssonar, föður-
bróður landkönnuðarins. Vil-
hjálmur skrifaði annars aðal-
lega til þess að tilkynna breytt
heimilisfang sitt og er það efni
í sérstaka frásögn. Því að með
hcnam fluíti bókasafn hans
hið mikla, er talið er eitt hið
merkasta í heimi á sínu sviði,
þ. e. bókmenntir er fjalla um
lieimskautalöndin og náttúru
• þeirra. í þessu safni mun og
margt ágætra íslenzkra bóka
því að Vílhjálmur hefur lengi
safnað þeim og a. m. k. einu
sinni keypt merkt safn hér
hcima.
Húsmæðraskóli Akureyrar
VILHJÁLMUR STEFÁNS-
SON og frú hans, rithöfúndur-
inn Evelyn Stefánsson, eru
flutt til Dartmouíh College í
H anover, New ílamþshirc-
fylki, og verður bókasafn Vil-
hjálms deild í Bakerbókasafn-
inu við Dartinouthskólann. Er
frú Evclyn jafnframt bóka-
vörður deiídarsnnar. f grein-
argerð frá rkólanuni, er svo
frá skýrt nú rnh áramótm, að
safnið sé þangað komið og
dr. Viíhjálmur muni dvelja
þar a. m. k. á vetrum fram-
végis. Safxiið ey 25X00 bindi.
bækur, 20.000 bæklingar og
mikill fjöldi verðmætra hand-
í'ita. Dr. Vilhjálmur studdist
mest megnis við safnbækur
sínar er hann samdi hið mikla
ritverk sitt „Encyclopaedia
Arctica“, sem hann vinnur
enn að. Frægur amerískur
bókasafnari, sem kannaði
safnið, lét svo ummselt að lok-
um: (Charles P. Evcritt í bók-
inni „Adventures of a Trea-
sure Iíunter"). „Safnið grípur
yfir allt félagslegt, heilsu
fræðilegt og efnahagslegtlífog
sögu eins þriðja af hnettinum.
Nær því á hverjum hálftíma í
þá tuttngu og tvo daga er eg
var við könnún safnsins, varð
eg furðu lostinn áð finna þar
hluti, s-em ókunnir eru bóka
safnendum.“
BÓKASAFN Vilhjálms Stef
ánssonar verður íramvegis til
húsa í aðalbókasafnsbyggingu
Dartmouth College og verður
opið til afnota nemendum og
kennurúna, sem hafa áhuga
fyrir landafræði og þjóðfræði.
Nemendur þessa skóia sigla
árlega í námc- og könnunar-
feroir til Labrador. Vilhjálmur
hefur imnið að bókasöfnun
sinni í 40 ár, segir ennfremur
í grcinargerð skólans. Þess má
geta hér, að íslenzha ríkinu
otóð tií boða að kaupa hið
mikla safn 1945 fyrir 100 þús,
dollara eða 659 þús. kr. með
þáv. gengi, en þeíta fé fannst
þá eklci í fjárhirzlum nýsköp-
unarstjórnarinnar iil t þessa
málefnis og var tilboði þessu
þ%’í ekki sinnt.
Af bví að margt hefur verið
rætt um Húsmæðraskóla Akur-
eyrar, finnst oss ástæða til að
gefa nokkrar upplýsingar um
starf og rekstur skólans á þessum
yfirstandaridi vetri.
Foi'stöðukona er nú frk. Val-
gerður Árnadóttir frá Hjalteyri.
Auk skólastjórastarfsins hefur
hún aila handavinnukennslu og
frá síoastl. ái-amótum sér hún
einnig um allar greiðslur. Fyrri
pax't vetrar, til janúarloka, var
fatasaumsnámskeið fyrir utan-
skólakonur og annaðist skóla-
stjóri það námskeið .— Vefnað-
arkennari er frk. Olafía Þor-
valdsdóttir. Auk föstu kennsl-
unnar hefur hún einnig haft
vefnaðarnámskeið fyrir utan-
skólakonur og munu þau ver'ða
fimrn í allt áður skóla lýkur í vor.
— Fastur matreiðslukennari skól
ans er frk. Guðrún Sigurðardótt-
ir frá Reykjahlíð, en frk. Þor-
björg' Finnbogadóttir sér um
némskeið þau, sem haldin eru
fyiir bæjarkonur. Einnig annast
hún um matreiðslukennslu fyrir
Gagnfræðaskóla Akureyrai'. Fer
sú kennsla fram í húsmæðraskól-
anum fimm daga vikunnar, þl'jár
klst. á dag. Þá kennir frk. Laufey
Benediktsdóttir ræstingu, þvott
og strauningu.
Öll þau námskeið, sem skólinn
Síðnr kjóll
til sölu.
Afgr. vísar á.
hefui' auglýst seinni part vetrar,
eru nú fullskipuð.
Á síðastliðnu hausti var komið
fyrir heimavist í skólanum og
eru nú í henni ellefu nenxendur.
Hefur það sýnt sig, að þetta
fyrirkomulag var til mikilla bóta
og má með sanni segja, að öll
samvinna og kennsla hafi verið
með ágætum.
Vonir standa til að unr.t verði
næstkomandi haust að taka allt
að 20 stulkur í heimavist, en tak-
markið er auðvitað að byggja
fullkomið heimavistarliús. —
Treystum vér því, að allir Akur-
eyrarbúar geri sitt ítrasta til að
það megi takast sem fyrst.
Vér viljum einnig bendn á, að
í skólanum fer fram kennsla í
uppeldis- og heilsufræði og í
næringarefnafræði. Ætlunin er
að komið verði á kennslu í garð-
yrkju, mun það reynt strax og
búið er að girða lóð skólanáýsem
vonandi verður gei't í sumar.
Verið er nú að auglýsa skólann
til næsta vetrar. Vonum vér að
ungu stúlkurnar athugi það, að
þetta er eitt fullkomnasta skóla-
hús landsins hvað allan útbúnað
og tæki snertir.
Virðingarfyllst.
Húsmæðraskólafélag Akureyrar.
IngiDior
Ö
a
MINNINGARORÐ
f dag, hinn 8. fe'brúar, er Ir.gi-
björg á Hofi kvödd í síðasta sinn
af sveitungum sínum og ástvin-
um, en eitt er víst, að fleiri en
geta vildu fýlgja hinni látnu
æmdárkónú síðaSta spölinn, ein
þeim hópi er móðir mín, og eru
xessar línur skrifaðar í örðastað
hennaí*. Um langt árabil var mik-
ill samgangur miíli Hofs og Hlíð-
ar, af ástæðum er þeir er til
þekkja, kunna skil á. Var faðir
minn oft á vinnu að Hofi og einn-
ig einn bi’óðir minn. Ennfremur
var hann . þar árlangt í vinnu-
mennsku, þá bai'n að aldi'i, og
minnist hann Hofsheimilisins æ
síðan með hlýhug og virðingu,
og áttu hjónin öldruðu, Ingibjörg
og Gísli, sinn þátt í því. Eftir að
þau tengsl rofnuðu, er valdið
hafði sambandi hinna tveggja
heimila, breyttist eigi samleiðin
né sú vinátta er skapast hafði. —
Ætíð, er færi gafst, leitaði Ingi-
björg frétta af hinum fyrri leigu-
liðum sínum og auðfundið var að
hún lét sér mjög annt um að
þeirra hagur gæti orðið sem
beztur.
Hjartahlýja, að vísu ekki út-
hellt í oi'ðskrúðugri mælgi, en
sönn og heit, voru þau einkenni
er þeir sem þekktu Ingibjörgu
bezt, fundu að var sterkasta
ívafið í lyndiseinkunn hennar.
Það ívaf er þeir, sem minna
þekktu hana, komu ef til vill
aldrei auga á.
Síðustu samfundir móður minn
ar og Ingibjargar heitinnar urðu
fyrir í'úmum 2 árum síðan, þá
gidti móðir mín á Hofi að afstað-
inni jarðarför föður míns. Sú
hlýja og góðvild er þá mætti
móður minni, mun eigi gleymast,
heldur verða ein af þeim endur-
minningum, sem yljar og gleður.
Öll Hofsfjölskyldan átti þar hlut
að máli, heil og óskipt, og á þess-
um síðustu endurfundum var
Ingibjörg ódul á að birta sitt
sterkasta ívaf, hjartahlýjuna, í
skýru Ijósi. Þá var ornað sér vio
glæður endurminninganna, leitað
í sjóð þess liðna, glaðst og hryggst
yfir gengnum dögum. Fyrir l-essa
síðustu samverustundir og alíthið
liðna, vill móðir mín þakka Ingi-
björgu á Hofi, nú er léiðir hafa
skilið í bili, einnig skilar hún
þökk og kveðju til fjöiskyldunn-
ar á Hofi fyrir allt sem geymt er
við arinn minninganna.
Að mæta sönnum vinum á æýi-
leið sinni, er gulli betra, það öílu
öðru fremur getur mýkt mótlæti
og raunir og eytt sviða úr sári.
Ingibjörg á Hofi er ein af þelm,
sem varðar yeg minningai' móður
minnar þaririig. Aði'ii', mér kunn-
ugri, verða eflaust til að minnast
hinnar látnu heiðurskonu og
manns hennar, Gísla Jónssonar,
hins höfðinglega heiðursmanns,
er nú syrgir trúfastan lífsföru-
naut, er átti sinn drjúga þátt í
því að honum auðnaðist að gera
garðinn frægan og byggja óbrot-
gjarnan minnisvarða er seint
mun fyrnast, þar sem höfuðbólið
Hof er.
í dag hylur mold einn hinna
gömlu, góðu stofna, er höfðu varð
gæzlu á hendi í upprofi nýrrar
aldar og breyttra tíma. Þeir
stofnar taka nú sem óðum að íalla
og við finnum að þjóðlífið verður
fátækara við hvert högg sigðar-
innar miklu, sem reitt er að þeim
stofnum, því að ófyllt standa
skörðin og hin gamla þjóðmenn-
ing verður æ meira minningin
ein. Ingbjöi'g á Ilofi var ein
hinna gömlu og traustu stofna og
varðstaða hennar var vörðuð
heiðríkju sannrar drenglundar.
í brjóstum Svax'fdælinga, þá
jafnt þeirra, er fylgja henni til
moldar, og þeirra, sem heima
sitja, vegna grályndis hins ís-
lenzka vetrar, mun hrærast sú
tilfinning að sveitin þeirra sé
drjúgum fátækari en áður og eitt
bandið enn hafi brostið, sem
tengdi hinn gamla tíma við hinn
nýja. — En þetta er lögmálið
mikla er engum þýðir að reyna að
raska og því er minningin geymd
og því eru þessar línur vermdar
af þakklæti fvrir allt hið góða og
ylríka, er Ingibjörg frá Hofi lagði
á leið einnar samferðarkonu
sir.nar.
Guð blessi minningu hennar.
Sigurjón Jóhannsson.