Dagur - 13.02.1952, Blaðsíða 6

6
D A G U R
Miðvikudaginn 13. íebrúar 1952
D A G U R i
Ritstjóri: HAUKUR SNORRASON.
Afgreiðsla, auglýsingar, innheimta:
Erlingur Davíðsson.
Skrifstofa í Hafnarstræti 88 — Sími 1166
Blaðið kemur út á hverjum miðvikudegi.
Árgangurinn kostar kr. 40.00.
Gjalddagi er 1. júlí.
PRENTVERK ODDS BJÖRNSSONAR H.F.
Rekstur nýja spítalans
EINS OG GREINT er frá í þessu blaði, ,má nú
kalla að hilli undir lok spítalabyggingarmálsins
hér eftir nærfellt sex ára baráttu. Á Stúdenta-
félagsfundinum í sl. viku voru leidd rök að því, að
mögulegt væri að Ijúka byggingunni í ár og ætti
að vera takmark bæjarmanna og annarra, er að
málinu vinna, að spítalinn væri fullgerður í des-
ember næstkomandi. Til þess að sú áætlun fái
staðizt þarf málið enn stuðning margra aðila. Ak
ureyringar, Eyfirðingar og aðrir Norðlendingar
þurfa enn að sýna vilja sinn í verki og leggja fram
fé til málsins. Félög og einstaklingar þurfa að
fylgja fordæmi Studentafélagsins, sem gaf 5 þús.
kr til byggingarinnar af litlum efnum. Lands-
bankastjórnin þarf að sýna málinu vélvilja og fálla
frá því, að ríkisframlagið til spítalans gangi að
sinni til lánsafborgana. Tryggirígastofnun ríkisins
þarf að auka stuðning sinn við sjúkrahúsið með
meira lánsfé. Loks þurfa verktakar allii' að vinna
kappsamlega og af fyrirhyggju. Með samstilltu
átaki þessara aðila allra, undir forustu nefndar
þeirrar, sem til slíks hlutverks var kjörin af bæj-
arstjórn, verður spítalinn tilbúinn til notkunar um
áramótin til mikils gagns fyrir þjóðfélagið í heild
og mennngarauka fyrir þetta byggðarlag.
EN JAFNFRAMT ÞVÍ, sem hillir undir lok
þess vandamáls, að koma hinum veglega spítala
á stofn, rís annað verkefni við sjóndeildarhring:
inn, sem tímabært er að hefja glímu við. Það
er rekstur nýja spítalans. Hver á þar að vera að
verki? Er hægt að ætlast til þess, að Akureyrar-
bær taki á sínar herðar rekstur sjúkrahúss, sem
notað verður af fólki úr öllum landshlutum, og
beri mikinn fjárhagslegan halla af þeim viðskipt
um? Enginn sanngjarn maður getur borið fram
slíka kröfu. Bærinn hefur lagt fram stórfé til
byggingarinnar, bæði úr bæjarsjóði og með frjáls-
um samskotum. Samskotaféð eitt er þegar meira
en 600 þús. kr. Af rekstri gamla spítalans er ár-
legur halli, svo að nemur hundruðum þúsunda kr„
er borgararnir hér verða að greiða. Sá halli er ekki
nema að litlu leyti til kominn fyrir dvöl bæjar-
manna í sjúkrahúsinu. Mikill meirihluti legudaga
þar er notaður af utanbæjarmönnum, fólki, sem
ríkið eða sjúkrasamlög eða Almannatryggingarn-
ar eiga að sjá farborða. En skipan þessara málefna
er með þeim undarlega og ótrúlega hætti, að þess-
ir aðilar fást ekki til að greiða kostnaðarverð fyrir
skjólstæðinga sína. Skattþegnarnir á Akureyri
verða að hlaupa undir bagga með þeim.
ÖLL ÞESSI viðskiptalegu vandamál verðá
miklu stærri í sniðum á nýja sjúkrahúsinu en er
nú á því gamla. Þau verða ekki leyst á sama hátt
og nú er gert. Til þess hafa skattþegnarnir hér
ekkert fjárhagslegt bolmagn, enda er ekkert rétt
læti í þessari skipan. Heilbrigðismálunum er
furðulega sundurskipt í þjóðfélaginu. Ríkisvaldið
rekur berklahæli og geðveikrahæli, sem sjálfsagt
er, auk þess tvo almenna spítala — Landsspítala
og fæðingardeild — í Reykjavík, og greiðir með
þessum tveimur síðasttöldu sjúkrahúsum 4,6 millj.
kr. í reksturshalla samkv. fjárlögum yfirstand
andi árs. Annar þessara ^pítala — fæðingar
deildin — er þó eingöngu rekin fyrir viðkomandi
bæjárfélag. Á sama tíma og
?annig er búið að höfuðstaðnum
Dröngvar ríkið og stofnanir þess
bæjarfélögunum til þess að taka
við sjúklingum á sjúkrahús sín
fyrir gjald, sem er ekkert nálægt
dví að vera kostnaðarverð og
kerriur halliríri af þessum við-
skiptum beint á bæjarsjóðina og
sikattþegna viðkomandi bæjar-
félaga. Það bætir lítið úr skák,
)ótt á fýárlögum sé veitt 160 þús.
kr. til rekstursstyrks til allra
stærri sjúkrahúsa á landinu utan
ReykjáVíkur. :Þessi upphæð er
svo'smávaxin, að hún skoðast að-
eins sem tilraun til friðþægingar
fýrir vó'rída samvizku heilbrigðis-
stjórnar og Alþingis.
A REKSTURS V AND AMÁLI
sjúkrahúsanna í landinu — a. m.
k. hvað viðkemur hinum stæn-i
almennu sjúkrahúsum — er að-
eins ein fi-amtíðarlausrí: Ríkið
eða tryggingastofnun þess verða
annað tveggja að reka alla spítal-
ana eða búa málin í hendur bæj-
arfélaganna á jafnréttisgrund-
velli, hvort sem í hlut á Reykja-
vík eða Akureyri. Það verður
aldrei réttlætt, að ríkissjóður
greiði 4.6 millj. með 2 sjúkrahús-
um höfuðstaðarbúa á sama tíma,
sem ætlast er til þess að Akur-
eyri starfræki spítala fyrir eigið
fé með hundruð þús. króna halla
á ári. Eðlilegast virðizt, að trygg-
ingarnar í heild, sjúkrasamlög og
almannatryggingar sem eru hvort
eð er aðalviðskiptamenn sjúkra-
húsanna, annist reksturinn að
öllu leyti. A. m. k. á þeim sjúkra-
húsum, sem eru stærri og meiri
en fyrir þarfir eins byggðarlags
og gegna landsspítalahlutverki í
fjórðungunum.
FOKDREIFAR
Hallgrímur og páfagaukurinn.
í FYRRAKVÖLD hljómaði i
fyrsta sinn á þessum vetri til
okkar á „öldum ljósvakans"
föstulestur Passíusálmanna í
Ríkisútvarpinu okkar. Góð var
guðræknisstundin, og ekkert
hefur andagift Hallgríms enn lát-
ið á sjá né upplitazt frá því í
fyrra, fremur en áður gegnum
árin og aldirnar. Komi hann ætíð
sæll og blessaður! Og ekki var
síðásti sálmatónninn fyrr þagn-
aður en tekið var til óspilltra
málanna við lestur reyfarans:
Hringurinn þrengist enn í morð-
málinu. Kínverski páfagaukurinn
verður að hætta hinu dularfulla
og óhugnanlega rausi sínu um
morð og kúlnahríð, enda löglega
afsakaður, fuglinn sá, því að nú
veltur hann sjálfur ofan af prik-
inu, myrtur á rottu- og refaeitri.
Annars er það hvorki meining
mín í þetta sinn að skrifa nokkra
lofgerð um Passíusálmana — þeir
þurfa þess naumast með — né
heldur að lýsa neinni hneykslun
yfir glæpasögunni, því að sjálf-
ur kann eg að hafa gaman af slík-
um sögum, séu þær vel samdar
og vel lesnar. Og ekki ætti hið
nána samfélag eða samtenging,
sem útvai'pinu þóknast að hafa á
þessu tvennu, sálmasöngnum og
reyfaralestrinum, að stinga verr í
stúf en jazz-gargið, sem glymur
tíðum við að nýlesnum fréttum
um stórslys á sjó og landi, eða
öðrum sviplegum tíðindum.
„Þegar kcmur þorri minn-----“
EN PASSÍUSÁLMARNIR í út-
varpinu minna okkur á þá gleði-
legu staðreynd, að komið er
drjúgt fram á útmánuði, svart-
asta skammdeginu er lokið, vetri
tekur að halla og vorið er í nánd.
Og er unnt að flytja okkur, sem
búum hér lengst í norðri — í
skugga pólsins og undir handar
jaðri hafísanna, ef svo má segja
— öllu gleðilegri og velkomnari
tíðindi en einmitt þessi? En vísast
er þó of snemmt að hælast um
yfir unnum sigri á Vetri konungi
og hirð hans, strax og fyrstu sig-
urmerkin í þeirri viðureign taka
að birtast í nátturunni og mann-
lífinu, því að víst er það bæði
rétt og satt, sem skáldið kvað:
„Það sumrar svo seint á stundum,
þótt sólin hækki sinn gang.“
Farið út í aðra sálma.
EG VAR hér á dögunum að
lesa greinargerð frá fulltrúa
fræðslumálastjóra um starfsemi
lastrarfélaga í landinu. En eins
og mörgum mun kunnugt, starf-
ar nú þorri lestrarfélaga, bóka-
safna og lesstofa undir yfirum-
sjón fræðslumálastjórnarinnar,
þar eð þau njóta nú styrks úr
ríkissjóði, og þriðjungur 15%
álagsins, á skemmtanaskattinn
rennur einnig til þeirra. Alls nam
úthlutunarupphæðin til lestrar-
félaganna árið sem leið rúmlega
149 þús. kr., og má eftir því
álykta, samkvæmt lögum um
framlög á móti ríkisstyrknum frá
hreppum, sýslum og öðrum aðilj-
um, að á síðasta ári hafi verið
varð til bókakaupa lestrarfélag-
anna um 300 þús. kr. Að vísu má
segja, að ekki sé þar um neina
stórkostlega fjárhæð að ræða,
miðað við hið háa bókaverð nú,
en þó mun þetta framlag mega
kallast mjög mikilvægur stuðn-
ingur. Englnn vafi er á því, að
mikill fjöldi lítt efnaðs fólks á
þess kost, vegna starfsemi lestr-
arfélaganna, að lesa margar góð-
ar bækur, sem menn ella myndu
aldrei fara höndum um. Og í
nefndri greinargerð segir, að yf-
irleitt virðist val bókanna sæmi-
legt og oft gott, enda séu frum-
samdar, íslenzkar bækur oftast
látnar sitja í fyrirrúmi.
VEL MAN EG þá tíð, þegar eg
var sem ofurlítill strákpatti —
langt innan við fermingu og
nokkra næstu veturna — að rog-
ast með bókapokann, margar
bæjarleiðir stundum, til þess að
skipta um bókakost í útlána-
deildinni heima í lestrarfélaginu
í minni sveit. Þau spor voru
vissulega ekki talin eftir, hvernig
sem viðraði, og var þó pokinn oft
harla þungur fyrir mjótt og
ósterkt bak. En bókasafn lestrar-
félagsins var ekki stórt í þá daga,
og þegar það þraut, varð að hafa
öl lmöguleg útisnjót önnur til
þess að afla sér fanga, og lesa loks
gömul lagasöfn, formálabækur og
jafnVel markaskrár, þegar öll
önnur úrræði brugðust. Eg veit
það vel síðan, hvaða þýðingu
lestrarfélögin og bókasöfnin gátu
haft þá í sveitum þessa lands. Að
vísu munu lestrarfúsir unglingar
hvergi nærri lifa við annað eins
bókahungur nú sem þá, en vissu-
lega munu lestrarfélögin þó enn
bæta úr brýnni þörf og vera alls
góðs makleg.
Nágrannar okkar eiga metið.
ÞAÐ VAKTI sérstaka athygli
mína í nefndri skýrslu, að þar
stendur, að Suður-Þingeyjar-
sýsla sé efst á blaði ,að því er
varðar bókakost lestrarfélaganna.
(Framhald á 11. bls.).

Úr heimi tízkunnar
Kaupmannahöfn í fébrúar.
Fyrstu daga febrúarmánðar hefjast stórkostlegar
útsölur á hinum miklu vöruhúsum stórborganna.
Það þarf að rýma til, losna við tízku liðins árs og
búa sig undir að taka á móti tízku ársins. Um svip-
að leyti hefjast hinar stóru tízkusýningar í París,
sem enn sem fyrr virðist vera aðalheimkynni tízk-
unnar. Sú fyrsta þeirra var einmitt í dag og tilkynnt
er, að 64 sýningar af svipuðu tagi munu fylgja í
kjölfar frumsýningarinnar og allar í þessum mán-
uði. Hvað er það svo, sem koma skal? Enn eru eng-
ar áreiðanlegar fréttir fyrir hendi, en blaðamenn-
irnir eru oft býsna naskir á að hlera tíðindin, stund-
um áður en þau eru opinberuð og fara oft nærri um
það, sem síðar verður kunngjört.
Síðari kjólar — abstrakt munstur.
Það helzta, sem nefnt hefur verið af nýjungum,
sem fram muni koma á þessum fyrstu tízkusýning-
um ársins er, að línur allar í fatnaðinum verði enn
mýkri og kvenlegri en verið hefur. Annars er spáð
litlum breytingum í sniðum eða kjólaskrauti. Kjól-
arnir verða ögn síðari og þrengri en áður (þ. e. þeir
þröngu!) og litirnir „glaðari“. Einhverjir gera til-
raunir með að koma mittislínunni niður fyrir mitti,
en því uppátæki er ekki spáð langlífi. Grái liturinn
er á undanhaldi fyrir grænum og gulum, og sagt er
að hinn kunni tízkufrömuður Carven hafi í litavali
sínu stuðzt við mexikanskar litasamsetningar, en
þær þykja í meira lagi djarfar. Þá er og boðað, að
rósóttum efnum fari fækkandi, erí í þeirra stað komi
nú efni með abstrakt munstrum. Tvílitlar flauels'
dragtir er ein nýjunganna, sem heyrzt hefur um og
yfirleitt er töluvert um flauel í uppsiglingu, sér-
staklega á kraga, uppslög o. þ. h.
Annars eru fréttir þessar fremur spádómar held-
ur en staðreyndir, þótt blaðamennirnir þykist hafa
hlerað þær fyrir opnun sýninganna. Við látum því
staðar numið að sinni, en heitum lesendum kvenna-
dólksins nánari fréttum af tízkunni síðar.
STJÖRNU-LÍF.
Hin fagra enska filmstjarna, Elizabeth Taylor,
sem enn er ekki fullra 20 ára, skildi 1. febrúar við
mann sinn, Conrad Hilton, en hann er sonur vell-
auðugs hóteleiganda. Hálfri klukkustund síðar
kunngjörði hún trúlofun sína og enska leikarans
Michael Wildings. Enn er ekki ákveðið hvenær
brúðkaupið muni fara fram. Michael Wilding var
kvæntur leikkonunni Kay Scott og getur ekki feng-
ið skilnað, fyrr en að tveim mánuðum liðnum.
HVAÐA KRYDD ER KARRÝ?
Margir halda, að karrý sé sérstök kryddtegund,
eins og t. d. kanel og pipar. Svo er þó ekki, því að
karrý er samsett af mörgum kryddtegundum.
Flestar gerðir af karrý innihalda: Pipar, engifer,
negul, kanel, kúmen, múskat, kardemommur, sinn-
ep og sitthvað fleira. Karrý á sérstaklega vel við
hrísgrjón, en góð karrýsósa er einnig mjög góð með
soðnum makkarónum og stöppuðum kartöflum. —
Bezt er að hræra karrý út í mjólk, og setja það sam-
an við sósuna, þegar hún er tilreidd að öðru leyti,
en láta það ekki sjóða með henni. Eins og flest
krydd, tapar karrý bragði við suðu.
KARLMAÐUR NOKKUR HEFUR ORÐIÐ.
„Það er alveg sama, hve vel konan lítur út, hve
vel hún er snyrt og hve fagurlega búin, hve fríð
hún er, ef hún er kuldaleit, með blátt nef og öll
strengd af kulda. Þá fýkur fegurðin og allt annað út
í veður og vind og hverfur eins og dögg fyrir sólu.“
Eftir þessu að dæma, ætti ódýrasta fegrunarlyfið
að vera hlý lopapeysa og ullarsokkar, eða kannske
ullarnærfötin, sem við minntumst á ekki alls fyrir
löngu, verði bezta lausnin?
A. S. S.