Dagur - 05.06.1952, Blaðsíða 2

2
DAGUR
Fimmtudaginn 5. júní 1952
Ungir Framsóknarmenn í Eyjaf jarðar-
sýslu efna til funda og undirbúa
fulltrúaval til þings S.U.F.
Dagskrármál landbúnaðarins:
Fóðurblöndur og steinefni
Eins og auglýst hefur verið,
verður 5. þing ungra Framsókn-
armanna sett í Reykjavík 14.
þ. m.
Það má búast við því, að þetta
þing verði mjög fjölmennt, þar
sem samtök ungra Framsóknar-
manna hafa eflst mjög mikið síð-
an síðasta þing þeirra var háð.
Nú ætti það að vera metnaðarmál
fyrir Eyfirðinga og Akureyringa,
að senda eins marga fulltrúa og
þeir frekast mega á þetta þing,
því að það getur haft mikla þýð-
ingu, bæði fyrir samtökin sjálf og
flokkinn í heild. Eins ættu allt
ungt fólk í bæ og sýslu, er fylgir
Framsóknarflokknum að málum
og enn stendur utan við þessi
félagssamtök, að gerazt nú félag-
ar, svo að hópur sá, er suður fer,
verði sem stærstur, enda má bú-
ast við. að áhrif hans á þingið
verði í hlutfalli við stærðina.
Nú heíur F. U. F. E. boðað
fundi áð Hfafnagili í dag, fimmtu
dag, og að Melum á föstudag. —
Báðir fundirnir eiga að hefjast kl.
20 e. h. Bernharð Stefánsson
flytur ávarp. Rætt ; verður um
stjórnmálaviðhorfið. — Framsögu
hefur Stefán Valgeirss. Má búast
við miklum umræðum bæði um
möguleika fyrir vinstra samstarfi,
forsetakjörið o. fl. Kosnir verða
fulltrúar-á-5. þing ungra Ftam-
sóknanríaríria. 'AÍÍir Framsóknar-
menn eru velkomnir á fundinrí.
Félagið hefui' ráðgert að halda
þriðja furídijm;út jjSvaif'aðárdal
nú um helgina.
Þetta kalda tíðarfar. mun hafa
seinkað mjög, að þessir fundir
voru boðaðú',.
Menningarsjóður
kvenna í gamla
Hálshreppi
Fyrir þá sem vilja heiðra minn-
ingu einhverra látinna vina má
benda á að minningarspjöld eru
til sölu hjá eftirtöldum mönnum.
Á Akureyri hjá Sigurði O.
Bjömssyni, prentmeistara, og
Árna Bjarnarsyni, bóksala, í
Bókaverzl. Eddu. Á Svalbarðs-
eyri hjá Finni Kristjánssyni,
kaupfélagsstjóra, og í Reykjavík
hjá frú Helgu Kristjánsdóttur.
Sími hennar er 2418. Spjaldið
sýnir hvaða leið borgun þess er
ætlað að fara, að það er í „Menn-
ingarsjóð kvenna í gamla Háls-
hreppi“. Þótt sjóðurinn sé fyrst
og fremst miðaður við konur í
Hálshreppi, er líklegt að svo verði
hlynnt að honum, að hann geti
áður en langt líður tekið til
greina umsóknir frá utansveitar-
konum, sem stefna að sama
markmiði og skipulagsskráin ger-
ir ráð fyrir.
„í sálarþroska svanna býr sigur
kynslóðanna“. Það er hugsanlegt,
að ef konur hefðu styrkt heims-
málin núna undanfarið, að stríðs-
óttinn væri minni og færri bræð-
ur bæfust á banaspjótum. — Oft
geta sögurnar þess, að konur
stilltu til friðar með því að bera
klæði á vopnin.
. Áskell Hannesson.
Tillögur vorþings
Umdæmisstúkunnar
1. Vorþing Umdæmisstúkunnar
nr. 5 lýsir ánægju sinni yfir sam-
vinnu þeirri milli stúkunnar og
Áfengisvarnanefndar Akureyrar,
er átti sér stað sl. vetur. Felur
þingið framkvmdanefnd sinni að
halda þeirri samvinnu áfram á
Akureyri og efna til slíkrar sam-
vinnu sem víðast við áfengis-
varnanefndirnar í umdæminu. —
Ennfremur felur þingið fram-
kvæmdanefndinni að leita sam-
vinnu við prosta og kennara um
bindindisfræðslu, áfengisvarnir
og bindindisútbreiðslu.
2. Þingið leggur áherzlu á að
auka þurfi regluboðun í umdæm-
inu og vinna að auknum kynnum
og meira samstarfi milli þeirra
stúkna, sem nú starfa.
3. Þingið skorar á Stórstúku
íslands að vera á verði gegn
hvers konar tilraunum til þess að
rýmka um sölu og veitingar
áfengra drykkja, ef fram kynnu
að koma.
4. Þingið telur að meginstarf
Stórstúkunnar eigi að beinast að
útbreiðslu Reglunnar í landinu.
Því skorar þingið á næsta Stór-
stúkuþing að leggja grundvöll að
öflugri og þróttmikilli bindindis-
boðun, svo sem fjárhagur frekast
leyfir.
6. Þingið lýsir vanþóknun
sinni á því, hve sjaldan koma
fram erindi í útvarpinu um bind-
indismál og skorar á fram-
kvæmdanefnd Stórstúkunnar að
beita sér ein dregið fyrir því, að
þetta verði lagfært á þann hátt,
að bindindisstarfseminni í land-
inu verði ætlaður ákveðinn tími
vikulega í vetrardagskrá út-
varpsins.
5. Þingið telur óhæfilega lítið
framlag ríkisjns til bindindisút-
breiðslu og áfepgisyarna og skor- ;
ar á þing og stjórrí áð hækka þaÓ
framlag að miklum mun.
Dagur frá 23. apríl kom í póst-
hólfið mitt nærri þriggja vikna
gamall. Svo lengi getur póstUr
verið frá Akureyri til Reykja-
víkur um sumarniál. Hann flutti
grein með sömu yfirskx-ift og
þessi hefur, ritaða af Guðbrandi
Hlíðar, héraðsdýralækni. Þar eð
nafn mitt er að nokkru tengt við
gi-ein þessa, get eg ekki látið hjá
líða að taka pennann og það því
fremur, sem hér er um að ræða
mál, er eg tel mig bei-a nokkurt
skyn á, enda gert athuganir um
það efni um undanfarin ár — í
hjáverkum. Gi'ein Guðbi'andar
virðist skrifuð í tilefni af því, að
eg hafi látið orð falla um að stein-
efnablanda, sem hann hefur ráð-
lagt að blanda í kraftfóður á Ak-
ureyri að undanförnu, geti „í
gefnu tilfelli“ vei'kað sem eitur.
Um þetta er að segja, að eg
vissi alls ekki til þess að Guð-
brandur hafi gefið forskriftir um
fóðurblöndur og ekki heldur, að
hann hafi hlutast til um notkun
ákveðinna steinefna — almennt.
Hinu gat eg búizt við, að hann
'hefði í'áðlagt notkun þeirra, þar
sem steinefnaskortur í gripum
var auðsær og þá sjálfsagt sem
læknislyf, en það er hlutvei'k
dýralæknisins, og gjarnan má það
vera hlutverk hans að fyrir-
byggja kvilla. Væri vel ef ílEi'am-
tíðinni yrði góð samvinna dýra-
lækna og fóðurfræðinga um að
fyrirbyggja, svo sem unnt er,
kvilla, sem einatt eiga rót sína að
rekja til hvers konar vanfóðrun-
ar,.m. a, til steinefnaskoi'ts.
Við athuganir mínax'- þykist eg
hafa komizt að raun um, að
skortur vissra steinefna er því
miður of algengur hér, og jafnvel
má svo vera, að notkun ákveð-
innar steinefnablöndu, sem feng-
ist hefui' hér á landi og notuð
hefur verið handa mjólkandi
kúm, hafi raskað jafnvægi í hlut-
föllum steinefnaskiptanna hjá
skepnununi, svo að hún hafi
verkað eins og þeixn hcfði verið
gefið eitur, þ. e. a. s. að illt eitt
hafi af hlotizt. Það er satt, að eg
hef látið orð falla um þetta efni,
og skal standa við þau orð. Þau
bygjast á því að ef svo skyldi
vera, sem ekki er ósennilegt, að
Ca/P hlutfallið sé óhagstætt þeg-
ar notað er það fóðui', sem al-
gengast er, þá færist þó skörin
upp í bekkin þegar ofan á það
bætist, að bændum er seld stein-
efnablanda, sem samkvæmt til-
kynningu firma nokkurs í Eng-
landi, er selt hefir blönduna hing
að til lands, inniheldur kalcium/
fosfór = 6:1. Það er þetta, sem
ástæða er að taka til athugunar
og vítavert er, að slíkri vöru er
bændum úthlutað. Það er miklu
veri'a en að selja ónýtt smára-
smit eða fx-æblöndu án háliða-
grass.
Því fer fjarri, að nokkuð sé
athugavert við að íxota venju-
legt dikalciumfosfat, sem stein-
efnablöndu í kraftfóður, eða sem
uppbót handa mjólkandi kúm.
Slíkt mundi mér aldrei hafa
dottið í hug að minnast á. Hitt
er svo annað'mál, að venjulegt
dikalciumfosfat er ekki einhlítt
til þess að sjá skepnxmum fyrir
nægilegu magni steinefna þeirra,
sem í þessu salti felast, nema til
viðhalds og ef til vill til vaxtar.
Það skiptir sem sé rniklu hvaða
nytjar skepnan gefur af sér. Tölu
þá, um hlutfallið milli Ca/P, sem
Guðbrandur notar eftir próf.
Bendixsen, skal ekki véfengja
þegar um er að ræða vaxandi
ungviði og lágnytja kýr. En þeg-
ar kýi'iri kernst í nyt sem rí'emur
15—25 kg mjólkur á dag, er allt
öðru máli að gegna. Þá vex þörf-
in fyrir fosfór mjög og hlutfallið
Ca:P þarf þá að vera um það bil
1:1. Það er hér, sem við brennur,
og þetta vei-ður þeim mun al-
mennara og alvai'legra fyrii'brigði
sem fleiri og fleiri bændur fóðra
skepnui'nar það vel, að kýi'nar
virkilega komast í háa nyt. Og
svo skal því bætt við hér, að
þegar um hánytja skepnur er að
ræða þurfa steinefnasamböndin
að vera auðleyst, að minnsta
kosti að nokkru, og gildir það
einkum um fosfórinn. Það er því
ólíklegt að dikalciumfosfat geti
fullnægt þörfum hámjólkandi
kúa fyrir Ca og P. Það þarf
meii'a til, einkum af fosfór. Og
það þýðir ekki að gefa hreinan
fosfór í því skyni að bæta úr
skortinum, heldur verður að
nota fosfórsúrt salt. Það hefur
um áx-araðir verið álitið, að fos-
fórlýsi læknaði beinasýki. Hér er
það ekki fosfórinn heldur lýsið,
sem hlut á að máli. Hi-einn fosfór
er í fosfói'lýsi í svo litlum mæli,
að hann hefir bókstaflega enga
þýðingu í þessu sambandi, enda
uppsogast (resoi-berast) hann
ekki nema að litlu leyti og hreinn
fosfór myndar ekki fosfórsúr
sölt í líkamanum, segja lífeðlis-
fræðingarnir. Á því byggist það,
að hægt er að „mei'kja“ fosfór-
sameindir og fylgja vegum þeii-ra
urn líkami manna, dýra eða jurta.
—o—*
En hvað er hægt að gera í
steinefnamálunum? munu bænd-
ur eflaust spyrja, því mál þetta
er alvarlegs eðlis. Það er ekki
ólíklegt að það gé i:étt, sem Guð-
brandur getur um, að ýmsir
grÍRÍr hafi, Isgknast þegar liann
nótáði dikalciumfosfat og það er
ekki ólíklegt, að bráðadauði gé
fágætari þar sem það hefir vei'íð
notað. Það gleður mig að heyra
að svo hefir Guðbrandi reynzt,
því það styrkir þá ályktun niína,
sem senn stappar nærri vissu,
að bráðadauði og vissir kúakvill-
ar eigi nokkuð skylt við fosfór-
jafnvægi í fóðrinu — ef til vill
þó flóknara fyrirbrigði, er varðar
fleiri steinefni.
Þegar maður hefur stundað
nokkuri-a ára séi'menntun og
störf á þessu sviði fer ekki hjá
því að hugm'ínn er stundum við
þessi vei'ksvið tengdur, þó að
ekki sé hægt að sinna þeim nema
í frístundum. En svo sterk-
sönnunai-gögn þykist eg hafa, að
ástæða sé til að staðfesta þau með
eiginlegum rannsóknum og það
er vei-kefni sem liggur fyrir, ef
einhver vill að því stuðla.
Hitt er víst, að þangað til fi-ek-
ari vissa fæst, er ástæða til að
bændur fái hugmynd um, hvað
hér er um að ræða, svo að ekki sé
stefnt eftir þeim leiðum, í fóðrun
góðra gripa, sem líklegastar eru
til óheilla.
—o—
Það var víst árið 1939, að eg
ritaði grein og sendi til íslands til
birtingar í dagblöðum. Fjallaði
hún um, að bændur skyldu vara
sig á því, að heimafengna fóðrið
mundi skorta fosfór næsta vetur,
eftirf hið mikla þurrkasumar sem
þá var. í öllum þuri'kasumrum
takmarkast magn fosfói's í grasi
og heyi. Þetta magn takmax-kast
ekki síður þar, sem fosfói'sýru-
áburður er lítt eða ekki notaður
ár eftir ár. En þetta getur átt við
um fleiri tegundir steinefna. Ut í
það skal þó ekki farið hér. Hitt
er víst, að þessi mál eru svo mik-
ils vei-ð, að ástæða er til, að hald-
in séu unx þau heil bændanáms-
skeið, til þess að bera sig saman
um það sem vitað er, en þó fyrst
og fremst til þéss að ráðgazt um
hvað gera skal.
* Reykjavík 12. maí 1952. \
Gísli Kristjánsson.
Minningarlundur Bólu-Hjálmars
Avarp til Skagfirðinga á Akureyri
Skammt utan við Silfrastaði í
Blönduhlíð er bærinn Bóla, sem
skáldið Bólu-Hjálmar 'er við
.kenndur ,pg þjó þar langa hríp
jvið þröngan kost og litla viður-
"kenningu. Aldrei hef eg farið svo
með áætlunarbifi'eið þessa leið,
að ekki hafi einhver spui’t: „Hvar
er Bóla?“ Þessi staður, þar sem
hið ógæfusama og lítilsvirta skáld
háði lífsbaráttu sína, er þrátt fyr-
ir allt svo mei'kur í augum þjóð-
ai'innar, að allir vilja vita, hvar
Bóla er. Eg hef því oft fundið til
þess, að þarna vantaði eitthvað,
sem minnti á skáldið, eitthvað,
sem í senn svalaði foi'vitni fei'ða-
mannsins, en gæti jafnframt um
aldur og ævi verið minnisvarði
hin stórbrotna skálds. Því var
það, að á aðalfundi Skagfii'ðinga-
félagsins á Akureyi'i veturinn
1951, bar eg fi-am þá tillögu, að
Skagfirðingafélagið beitti sér fyr-
ir því að reisa Bólu-Hjálmari
bautastein í Bólu. Þessari tillögu
var þegar vel tekið á fundinum,
en þó yar ekkert að gei-t fyrr en á
aðalfundi félagsins snemma á
þessu ári. Voru þá kosnir í nefnd
til að undirbúa málið, þeir Guð-
mundur Jónsson garðyrkjurríað-
ur, Þoi-móður Sveinsson skrif-
stofumaður og undirritaður. Höf-
um við síðan hafið nokkurn und-
irbúning. Meðal annars höfum
við farið vestur að Bólu og rætt
málið við Valdimar bónda og
Guðmund son hans. Tóku þeir
máli okkar foi'kunnar vel og buð-
ust til að gefa land undir fyrir-
hugaðan minningarlund og var
honum valinn staður á hólbarði
neðan við þjóðveginn vestan
Bólutúnsins. Er það að okkar
dómi hinn ákjósanlegasti staður,
og er eg þeim Bólufeðgum ákaf-
lega þakklátur fyrir þessar ágætu
undirtektir þgii’ra. - .
Þai'na er svo ætlunin að í'éisa
Hjálmaid bautastein og verði um-
hvei-fis hann nokkur skógarlund-
ur. Ætlunin. er að. r.eyga gð girða
í'eitinn., í sumar og planta svo í
hann næsta vor. Viðvíkjandi
bautEisteininum hefur komið til
tals að reyna að fá stuðlaþei'gs-'
súlu framan úr Kinnarfjalli í
Austui'dal, en þar bjó Bólu-
Hjálmar unx nokkurt skeið á
Nýjabæ. Ekki er þó enn vitað,
hvox't þetta er unnt, vegna erf-
it&'a íve&i. ? tetfe er nú í stuttu
'1r f f% g'J £ - j.
maliiþað. holzta,Jsenx sagt verður
á þessu stigi málsios. En nú vant4
ar féð og 'til þes’s ei-u línur þessár
skrifaðafþ'áð heita á alla Skag-
fh'ðinga búsetta á Akureyri, að
leggja þarna fram einhvern ofur-
lítinn skei'f, hvern eftir sinni
getu. Heima-Skagfii'ðingar hafa
af miklum dugnaði reist Jóríi
Arasyni foi'kunnarfagran nxinnis-
varða heima á Hólum, og heyrzt
hefur, að þeir væru þegar farnir
að imdirbúa að reisa Stefáni G.
Stefánssýni annan, og er það
myndai'legt áfi’amhald. Nú hefði
verið ganxári, að við,. Skagfirðing-
ar á Akuréýri, hefðum getað gef-
ið sveit okkar bautastein til
minningar unx Bólu-Hjálmar, og
það getum við, ef . við vei'ðum
samtaka. Við tx-eystum því einnig,
að litla eða enga vinnu þurfi að
kaupa, helúui' verði unnt að
fi-amkvæma hana mesta eða alla
með sjálfboðastarfi. Áður um-
getnir nefndai-menn taka allir við
samskotum til þessai-a fram-
kvæmda, en auk þess mun liggja
frammi samskotalisti í verzlun-
inni London, og geta menn gréitt
fi-amlag sitt þar, ef það þykir
hentugi'a.
Við vonum, að þessu vei'ði vel
tekið, og rétt er að geta þess, að
fúslega verður tekið við framlög-
um fi'á hvei'jum sem er, enda þótt
þeir séu ekki Skagfirðingai'.
Hamies J. Magnússon.
Önnur blöð bæjarins eru viþ-
sanxlega beðin að . taka- þessk
grein, ef þau geta rúmsins vegna.