Dagur - 05.06.1952, Blaðsíða 4

4
DAGUB
Fimmtudaginn 5. júní 1952
DAGUR
Ritstjóri: HAUKUR SNORRASON.
Afgreiðsla, auglýsingar, innheimta:
Erlingur Davíðsson.
Skrifstofa í Hafnarstræti 88 — Sími 1166 . ..
Blaðið kemur út á hverjum miðvikudegi.
Árgangurinn kostar kr. 50.00.
Gjalddagi er 1. júli.
Prcnlverk Odds Björnssonar h.f.
* Myndprentun kommúnista
UM ÞAÐ MUNU menn almennt sammála hér um
slóðir, að togaraútgerð frá Akureyri hafi; reynst
mikil úrbót í atvinnulífi bæjarins. Skipin hafa
fært mikinn og dýran feng að landi. Fyrsti togar-
inn hefur þegar skilað afla fyrir meira en 20
milljónir. Fyrirtæki jafnt sem einstaklingar hér
i bæ hafa reynst samhent að hlynna að þessari
nýjung í atvinnulífinu og öll stjórn fyrirtækisins,
bæði á sjó og landi, hefur farið vel og giftusamlega
úr hendi. Alls þessa ber að minnast nú, þegar
fimm ár eru liðin síðan þessi útgerð hófst. Komm-
únistar hafa valið þann kost í sambandi við þessi
tímamót, að birta mynd af tveimur forsprökkum
sínum og segja þá hafa flutt hingað togarana.
Smekklegra hefði mörgum virzt að blað þeirra
_,hefði prentað myndir af skipstjórum togaranna,
öðrum dugandi mönnum úr áhijfnum, forsyars-
mönnum útgerðarinnar í landi og stærstu hluthöf-
um. En slíkt hefði ekki fallið vel í þá tegund sagn-
ritunar, sem kommúnistar temja sér. í stað þess
að láta þá njóta viðurkenningar, sem úrslitum
xéðu um það að unnt reyndist að kaupa hingað
togara, ásakar blað þeirra aðra flokka en sinn
eiginn um afturhald í sambandi við togaramálið.
Af þessu tilefni er fróðlegt að rifja upp nokkur
atriði í sambandi við undirbúninginn að því, að
hingað var keyptui' togari árið 1947.
KOMMÚNISTAR höfðu um alllangt skeið haft
bæjarútgerð á dagskrá. Nú mun það flestra manna
mál, að giftusamlega hafi ráðizt hér, að ekki var
látið undan þeim í því éfni ög annað form haft á
þeirri útgerð, sem bærinn styður. Vafalítið má
telja, að stjórn fyrirtækisins hefði orðið með öðr-
um og ógiftusamlegri hætti, ef það hefði verið
bæjarsjóðsfyrirtæki í stað þess að nú standa sam-
an að því bær, fyrirtæki og fjölmargir éinstakling-
ar. Það var ljóst þegar í stríðslok, er farið var að
ræða um aukna útgerð og skipasmíðar, að aldrei
mundi nást nægileg samstaða um stórútgerð héð-
an, ef málið yrði rætt á þrengsta grundvelli bæj-
arútgerðar og sósíalískra kennisetninga. Þeir, sém
áhuga höfðu fyrir aukinni útgerð bentu þá á það
form, sem síðar var valið hér, hlutafélag, sem bær,
fyrirtæki og einstaklingar eiga og starfrækja í
félagsskap. Á þeSsa leið var fyrst bent á umræðu-
fundi um atvinnumál í Framsóknarfélagi Akur-
eyrar snemma í febrúar 1945 og hinn 8. febrúar
samá ár tók Dagur málið upp í forustugrein og
segir þar m. a.:
„.... Þetta vandamál (útgerðarmálið)
verður ekki leyst með því að samþykkja
áskoranir til bæjarstjórnarinnar að hún fari
að gera út á síld- og þorskveiðar. Bæjar-
stjórnin telur það ékki hlutverk sitt.... Nú
neitar enginn nauðsyn þess að útgerð aukizt
héðan úr bænum. Hvaða leið á þá að fara til
þess? .... Bæjarstjórnin hefur vísað erindi
Sjómannafélagsins (um bæjarútgerð) til
nefndar, með það fyrir augum, að rætt verði
við sjómenn og útgerðarmenn um möguleika
til framkvæmda á öðrum grundvelli en þeim
að bæjarsjóður fari að gera út upp á eigin
spýtur. Það er vonandi að úr því fáist skorið
með þessum viðræðum, hvort nægur áhugi er
fyrir hendi til þess að hefjast handa í þessum
efnum. Sá úrskurður fæst að-
eins með því að bæjarstjórnin
gangi til móts við bæjarmenn á
þann hátt að hún sé reiðubúin
að leggja fram ákveðna upp-
hæð, sem stofnfé eða hlutafé í
samvinnu- eða hlutafélagi,
gegn’ því að stofnanir og ein-
staklingar í bænum komi þar á
'mótl að verulegu leyti. .. . Það
er .staðreynd að áhugi Akur-
eyringa fyrir útgerð og trú
þeirra á möguleikum til slíks
atvinnureksturs hefur dofnað á
seinni árum. Skipum hefur
fækkað, sjómannastéttin dreg-
izt saman. Þetta er þó enginn
endanlegur dómur um framtíð-
armöguleika útgerðar héðan.
Margt bendir til þess að stór
nýtízku fiskiskip, gerð út héð-
an, eigi framtíð fyrir sér....
Það væri óskandi, að sjómenn,
útgerðarmenn, stofnanir og ein
staklingar hefðu svo mikla trú
á samvinnu borgaranna og
bæjarfélagsins um þessi mál, að
til raunhæfra framkvæmda
komi.... “
ÞETTÁ VAR „afturhaldssjónar-
miðið“, sem Dagur túlkaði þegar
a öndverðu ári 1945 og í þessum
arida vánn Framsóknarflokkur-
inn í bænum að útgerðarmálun-
um. Það var þéssi stefna, sem
varð ofan á. Á þessum grundvelli
vai- Útgerðarfélag Akureyringa
h.f. stofnað alllöngu seinna og það
er þessi stefna, sem hefur sannað
ágæti sitt með 5 ára starfsemi
félagsins. í framhaldi af þessu
studdu forvígismenn Framsókn-
arflokksins ög samvinnufélags-
skaparins togaraútgerðina með
ráð og dáð. Þegar útvegsmála
nefnd kaupstaðarins lagði fram
tillögur sínar seinna á árinu, lá
til dæmis fyrir yfirlýsing frá for-
ráðamönnum KEA, að félagið
mundi fúst að leggja fram 1/5
væntanlegs hlutafjár. Þetta var
raunhæfu rstuðningur, og hann
réði úrslitum um að hafizt var
handa um stórútgerð hér árið
1947 á þeim grundvelli, sem
Frarnsóknarmenn höfðu bent á.
Þegar þessi forsaga er athuguð,
er næsta hlálegt að sjá kommún-
istamálgagnið saka aðra flokka
um afturhald í sambandi við þessi
útgerðarmál. Hin einstrengings-
legu . bæjarútgerðarsjónarmið
kommúnista hefðu aldrei skilað
þessu máli í höfn. Frá kommún-
istum kom hinu unga útgerðar-
félagi heldur ekki sá fjárhags-
stuðningUr, sem nauðsynlegur
var til þess að koma því á fót. í
togaramálinu lögðu margir hönd
á plóginn að hrinda því í fram-
kvæmd eftir að skynsamlegur
grundvöllur var fundinn. Skerfur
kommúnista var þar engan veg-
inn þungur á metaskálunum og
myndprentanir þeirra nú bera
vott um yfirlæti og litla virðingu
fyrir sögulegum staðreyndum.
FOKDREIFAR
„Þegar austfirzk rolla jarmaði“.
„Dal-skeggur“ skrifar blaðinu
á þessa leið:
„í „NÝJA-TfMANUM“ 8. maí,
19. tbl., stendur eftirfarandi
klausa: „Á hátíðisdegi verka-
manna talaði Steingrímur Stein-
þórsson, þessi giftusnauði forsæt-
isráðherra Framsóknarflokksins,
er frægur verður í íslandssögunni
um aldir, sem maðúrinn er rétti
á augabragði milljónir, þegar
austfirzk rolla jarmaði yfir tómri
jötu, en heyrði hvorki né sá, er
hungrað mannsbai-n í borg grét.“
Já, svo mörg eru þessi orð, og um
þau verð eg að segja það, að á
minni löngu ævi hef eg víst sjald-
an eða aldrei heyrt eða lesið öllu
rótarlegri og illkvittnislegri orð.
Það er með öðrum orðum: aust-
firzkar skepnur áttu að deyja úr
hungri, en láta heldur máske þá,
sem ekki nenna að vinna, fá
ffámfærzlu frá ríkinu. — Ekki
hefði aukizt maturinn í landinu,
ef meiri hluti bústofns austan-
lands hefði fallið. Þá hefði skap-
ast öngþveiíi, sem óþægilegt hefði
orðið að ráðá við. Getur hver
sæmilega greindur maður gert
sér ljósar þær afleiðingar. — Eg
held því að það sé alveg óhætt að
breyta orðinu „giftusnauði11 og
hafa það giftudrjúgi. Það hefur
oft verið talað um að bændur hér
fyrr hafi búiS hart að skepnum
sínum og drepið úr hor. Senni-
lega er nú eitthvað hæft í þessu,
en aðstæðurnar voru þá líka á
margan hátt öðruvísi en nú. Eg
man eftir öllum heyleysisárunum
síðan 1887, og það vonda vor
hefði þó öllu verið bjargað við
þær aðstæður, sem nú eru. — Eg
hef þekkt mörg heimili frá því
fyrsta eg man til, sem hafa tekið
— ef svo mætti segja — bitann
frá munninum á sér og sínúm, til
að reyna að líkna skepnum sínum
í þi’enginum. Var þetta talið lofs-
vert þá, að hafa samúð með
skepnunum. En nú virðist þetta
orðið breytt í hugum þeirra, sem
standa að „Nýja-tímanum“, og
þó Ásmundur hafi máske ekki
sagt þessi orð sjálfur um rolluna,
eða þó öllu heldur rollurnar, þá
hefúr hann þó, sá snúningshraði
maður, verið þeim samþykkur.
Gæti því skeð að einstaka kjós-
andi myndi eftir þessu við næstu
alþingiskosningar, því að nú vita
menn hvers er að vænta með
hjálp í þröng, ef kommúnistar
ráða.“
KARLAKÓRINN GEYSIR.
(Framhald af 1. síðu).
morgun. Séra Ingólfur Þorvalds-
son frá Ólafsfirði, messaði um
borð á hvítasunnudag. Sjóferðin
til Færeyja var sæmileg, nokkur
strekkingur var þó í móti og far-
þegarnir lítið uppi við. .
Koman til Thorshavn.
Við komum svo til Thorshavn í
morgun (þriðjudag) klukkan 10.
Geysir söng færeyska þjóðsöng-
inn frá skipsfjöl, en formaður og
söngstjóri Havnar Sangfelags
komu um borð og buðu kórinn
velkominn til Færeyja. Samsöng-
ur er ákveðinn hér klukkan 1 e.
h., en brottför frá Færeyjum kl.
2. Ráðgert er að koma til Akur-
eyrar klukkan 2 á fimmtudags-
morgun.“
Kórinn söng ókeypis í Þórs-
höfn í Færeyjum í fyrradag og
var þar trofjfullt hús og margt
manna fyrir dyrum úti, sem
ekki komst í söngsalinn. Var
kórnum ákaft fagnað. Fylgdi
mikill mannfjöldi kórfélögum
til skips og létu Færeyingar
Geysi íengi lifa er skipið lagði
frá bryggjunni strax að sam-
söngnum loknum.
Sjóferðin frá Færeyjum hef-
iir gengið vel, veður hafa verið
stillt og fremur gott í sjóinn.

Um rabarbara, spínat og
kalkþörf líkamans
Eitt af stórblöðunuin dönsku birti nýlega kafla úr
næringarfræði eftir prófessor Richard Ege segir
þar á þessa leið:
Hin daglega kalkneyzla er mjög þýðingarmikil
fyrir heilbrigði manna. Húsmæðm-, sem bera
ábyrgð á mataræði fjölskyldunnar, ættu því að
kynna sér hvernig hægt er að fullnægja kalkþörf
líkamans, svo að eðlilegt megi kallast. Dagleg þörf
mannsins fyrir kalium (kalk) er sem hér segir:
Grömm
Fullorðinn karlmaður, sem ekki stundar
líkamlega vinnu 0.6
Fullorðinn karlmaður, sem stundar erfiðisv. 0.75
Fullorðin kona 0.6
Gfrísk kona (seinni hluta meðgöngutímans) 1.5
Kona með barn á brjósti 1.5
Börn frá 1—11 ára 0.9
Börn og unglingar frá 11—20 ára 1.2
Sérstaklega er athyglisvert hversu kalkþörf hinn-
ar verðandi móður og móður með barn á brjósti ér
mikil. Ungbarnið fær kalkþörf sinni fullnægt i
gegnum fæðu móðUrinnar og hún þarf því meira
en ella.
Fyrir börn, sem érU að vaxa, er kalkið mjög
þýðingarmikið. í því sambandi er rétt að vekja
athygli húsmæðrá á því, að rabarbari og spínat,
sem margir rækta og er annars hollur og góð-
ur matur, innihalda oxalsýru. Fái bam rabar-
bara eða spínat, jafnvel aðeins lítinn skammt,
hindrar oxalsýran að bamið nái kalkinu úr
mjólkinni eða ostinum, sem það neytir. % lítri
mjólkur inniheldur 0.6 gr. kalk, en diskur af
rabarbaragraut inniheldur 1.4 gr. oxalsýru, og
þessi oxalsýra eyðileggur meira kalk en finnst í
% ltr. af mjólk.
Heimilisráð ríkisins í Danmörk (Statens Hus-
holdningsraad) ráðleggur af þessu tilefni dönskum
húsmæðrum að láta kalcíum kloríd í rabarbara-
graut og spínat. Þetta efni gerir oxalsýruna óvirka
og fæst í dönskum matvöruverzlunum. Væntanlega
í lyfjabúðum hér.
Þannig er frásögn danska blaðsins og er líklegt að
húsmæður hér telji þessar ráðleggingar athyglis-
verðar. Má og vera, að þær séu það fremur hér á
landi en í Danmörk vegna þess hver munur er á
kalkinnihaldi vatns hér í landi og þar. Minna má á
í því sambandi ,að meðan ámeríski herinn dvaldi
hér nyrðra á stríðsárunum, voru hermenn látnir
borða kalk daglega og var það talið nauðsynlegt til
þess að viðhalda heilsu þeirra, enda þótt þeir hefðu
gott viðurværi. Fróðlegt væri að heyra, hvað ís-
lenzkir heilsufræðingar hafa um þetta efni að segja.
Talnaregistur frú Jörgensen
Látið húsmóðurina fá frí annað slagið að minnsta
kosti, segir í nýlegum kvennaþætti í danska blað-
inú BT. Og þetta á að vera almennilegur frídagur,
þar sem hún er laus við allar heimilisáhyggjur og
heimilisstörf og getui’ helgað sig öðrum viðfangs-
efnum. Blaðið hefur rætt þetta mál við danska
húsmóður, frú Jörgensen að nafni. Hún hefur kom-
ið þessum sið á heima hjá sér og segist eiga það
skilið. Hún er 52 ára, hefur verið gift í 30 ár, á
tvö börn. Frúin hefur haldið skýrslu um ýmis heim-
ilisstörf á liðnum árum og eru það fróðlegar tölur.
Hún hefur til dæmis bakað 25.000 brauð og 6000
kökur, framleitt 39.700 máltíðir, 70.000 kaffibollá
og hefur eytt 45.000 klukkustundum í að gera
hreint, þvo upp og þurrka af ryk og hengja upp
föt fjölskyldunnar. Virðist ykkur ekki að frú Jörg-
ensen eigi skilið einn frídag annað slagið? spyr
blaðið. Nefndi einhver mæðradaginn? Sá dagur er
því miður oft þreytandi fyrir konuna. Eitthvað er
gert til hátíðabrigðis og erfiðið lendir þá eins oft á
henni. Nei, frú Jörgensen fær sér frí 14. hvern dag,
heldur til borgarinnar, borðar í veitingahúsi, fer í
íeikhús, randar í búðir, gérir yfirleitt það, sem
(Framhald á 7. síðu).