Dagur - 22.11.1952, Blaðsíða 4

4
DAGUÉ
Laugardaginn- 22. nóvetnber 1952
DAGUR
Ritstjóri: HAUKUR SNORRASON.
Afgreiðsla, auglýiingar, innheimta:
Erlingur Davíðsson.
Skrifstofa í Hafnarstræti 88 — Sími 1166
Blaðið kemur út á hverjum miðvikudcgi.
Árgangurinn kostar kr. 50.00.
Gjalddagi er 1. júlí.
Prentverk Odds Björnssonar h.f.

dráttar vegna aflabrests og fjár-
magnsskorts. Nú sjá menn hilla
undir nýja möguleika, þar seni eru
reknetaveiðarnar austur i hafi. Af
þeim veiðiskap — ef stundaður væri
í stórum stíl — gæti flotið mikil
hagsbót l'yrir Norðurland og Aust-
urland og raunar þjóðarbúið allt.
En eru horfur á því, að fjármagn
og aðstaða verði til þcss að stunda
þennan útveg í stórunr stíl á sumri
komandi? Á sviði verzlunár, iðn-
aðar og samgöngumála er við marg-
víslega erl'iðleika að etja, sem þörf
er að greiða úr. Við stöndum nú á
þröskuldi þess að fá mjög aukna
raforku, en mun iðnaðarframleiðsl-
an vaxa í sama mæli? Er hér að-
staða til þcss að gera iðnaðinn að
styrkari þætti atvinnulífsins en nú
er? — hessum spurningum og mörg-
um fleiri er þört að svara, og þetta
eru allt málefni, sem eðlilegt og
sjálfsagt er að stjórnmálasamtök
borgaranna taki til meðferðar og
geri heyrinkunn viðhorf sín til
þeirra, jafnframt því sem þau
marka afstöðu sína til landsmál-
anna í heild. Það er Jjví augljóst,
að. Vonandi er, að hann beri gæfu
héraðsmálafundar sem þcss, sem
Framsóknarmenn hér hafa nú boð-
að. Vonandi er, að hann geri gæfu
til að taka á j>essum málefnum og
mörgum öðrum af einurð og festu.
Lands- og liéraðsmálafimdurinn
EFTIR RÖSKA viku munu Framsóknarmenn úr
bæ og sýslu koma saman til fundar hér á Akureyri
til þcss að ræða lands- og héraðsmál og gera sam-
eiginlegar ályktanir unt Jsau efni, sem Jjeir telja
miklu varða framtið byggðarinnar liér. Er með
fundi Jjcssum liafinn nýr Jjáttur í starfi llokksins
*hér, og tengsl flokksfélaganna í bæ og byggð treyst
betur en áður. Er }>að liugmynd forgöngumantia
þessa fundar, að slíkir fundir verði hér eftir lialdnir
árlega. Þess er jafnan Jjörf, að menn glöggvi sig á
viðfangsefnum líðandi stundar og setji sér ný tak-
mörk að keppa að. Ekki sízt, þegar afkomuhorfur
eru tvísýnar. Þeir, sem byggja bæ og hérað, hafa
mörg málefni að ræða um, sem varða alkomu þeirra,
menningu héraðsins og framtíðarmöguleika. í lýð-
ræðisþjóðfélagi er Jjess jafnan mikil Jjörf, að starf-
andi séu öflug og vakandi stjórnmálaleg samtök
þegnanna. Þar eiga upptök sín málefni, sem til fram-
fara horfa, og í gegnum Jjau komast valdhafarnir i
snertingu við líf og starf fólksins. Með Jjcim hætti
er auðvelt að kynna málefni, sent til heilla horfa og
vinna Jjeim fylgi. Mönnum finnst stundum nóg um
fundahöld og ályktanir, en gæta þess Jjó ekki nóg-
samlega, hvert gildi skynsamlegar og vel undirbúnar
ályktanir hafa. Er oft hollt að minnast skilgrein-
ingar heimspekingsins Emersons á framförunum í
mannheimi. Það, sem ungur maður sér í draumsýn
í dag, sagði hann, og ber fram með feimni og upp-
burðarleysi, Jjví að Jjcim cldri finnst mál Iians fjar-
stæðukennt, verður irinan tíðar tekið til framkvæmda
og Jjykir þá eðlileg og sjálfsögð framför, en eigi er
lienni fyrr lokið, en önnur liugsjón fæðist, sem }>ok-
ast í átt til raunveruleikans. Margt framfaramálið á
rætur sínar að rekja til skynsamlegrar framsöguræðu
á almennum fundi borgaranna og til samjjykkta, sem
gerðar eru á slíkum samkomum af alvöru og stefnu-
festu.
: ÞEGAR litazt er um liér í okkar heimagarði, er
enginn hörgull á verkefnum. Við eigum nú við ýmsa
erfiðleika að etja, sem Jjörf er að snúast gegn. Ýms-
unt virðist um þessar mundir, sem hér og víðar um
byggðir landsins sé ekki ríkjandi nægileg trú á fram-
tíðarmöguleikunum. Yfirstandandi crfiðleikar at-
vinnuveganna, fjármagnsflóttkin og fólksflutning-
arnir, draga kjark úr mönnum og verka beinlínis
sem úrtölur á Jjá menn, sem hug og getu hafa til
framkvæmda. Gegn Jjessu Jjarf að snúast af krafti,
bæði hér heima og með Jjví að krefjast stuðnings
stjórnarvaldanna við sköpun mótvægis í þjóðfélag-
inu gegn liinu sívaxandi aðdráttarafli hafnanna við
Faxaflóa.
u
ÞAÐ ER auðvelt að tclja upp fjöldamörg verk-
efni, sem þörf er að athuga og lirinda áleiðis, eins
íljótt og kostur er. Við búum hér í einu frjósamasta
og veðursælasta héraði landsins. Hér er svo komið,
að jarðnæði cr ekki til fyrir alla, sem hefja vilja
búskap, liins vegar eru víða í liéraðinu landkostir til
nýbýlastofnunar, jafnvel mætti liugsa sér nýbýla-
liverfi á borð við J>au, sem nú er verið að stofnsetja
annars staðar á landinu fyrir forgöngu ríkisins. Út-
gerð hér við Eyjafjörð liefur ekki hnigriað að ráði,
Jiótt síldveiði hafi brugðizt, og hún liefur að vissu
leyti eflzt mjög með komu togaranna liingað. En
vélbátaútvegurinn við fjörðinn liefur átt eríitt upp-
FOKDREIFAR
Vitnisburður hlutafélags.
ÞRJÚ BÆJARBLÖÐIN hafa nú
birt svonefnda „greinargerð" Út-
vegsbanka íslands h.f. vegna
upplýsinga þeirra, sem Dagur
hefur birt um misræmi í lánveit-
ingum útibúsins hér og annarra
útibúa bankans á landinu. Það
hefur vakið athygli manna, að i
þessari greinargerð í nafni stofn-
unarinnar, eru m. a. þessar full-
yrðingar: „.... röksemdafærzla
Dagsritstjórans er með }>eim
hætti, að segja má, að þar hallist
ekki á um vitsmuni og mann-
dómsleysi... Og ennfremur:
„. . . . hyldýpi spillingarinnar, að
slíkir menn skuli telja sig halda
uppi merki Hallgríms Kristins-
sonar....“ o. s. frv. Það má til
tíðinda teljast, er grónar stofn-
anir og skráð hlutafélög gefa út
slík vottorð til handa einstakl-
ingum. Skyldi Jjessi hluti „grein-
argerðarinnar“ hafa hlotið sam-
þykki bankaráðs, eða má gera ráð
fyrir að hann hljóti staðfestingu
á næsta aðalfundi hlutafélagsins
og verði skráður í fundargerða-
bók þess?
Merktar skattskrár?
1 SÖMU „greinargerð“ frá
hendi forstöðumanns útibús
bankans hér, segir, að „viðskipta-
menn bankans séu auðfundnir í
skattskrá bæjarins. ..." Nú höf-
um vér flett skattskránni og get-
um vottað, að þeir eru ekki auð-
fundnir þar, því að hvergi er
skráð að neinn skattborgari sé
viðskiptamaður útibúsins. Verð-
ur því að telja líklegt að þær
merktu skattskrár, sem banka-
stjórinn talar um, séu í vörzlum
hans, og liggja þá væntanlega
frammi í afgreiðslu bankans,
borgurunum til leiðbeiningar. —
Má ætla, að þrengra gerist í sal-
arkynnum bankans hér eftir en
hingað til, ef þetta er svo, er
menn þyrpast Jjangað til þess að
kynna sér merkingar banka-
stjórans.
Týndu milljónirnar.
SAMKV. heimildum stjórnar-
tíðinda eru innstæður manna í
Útvegsbankanum hér á spari-
sjóðs- og hlaupareikningum,
um 19 millj., þar af spari-
sjóður 11,1 millj. og innst. á
hlaupareikningum 7,8 millj. Upp-
lýst er nú í bæjarblöðunum og
staðfest af bankastjóranum, að
samanlögð útlán nemi 15,1 millj.
Þarna er því mismunur, sem
nemur 3,8 millj. króna. Umræð-
ur þær, sem Dagur hratt af stað,
hafa nú leitt í ljós, hvar J>ær eru
þessar týndu milljónir banka-
stjói'ans. Þær fundust í aðal-
bankanum í Reykjavík og eru
væntanlega í útlánum þar til
hagsbóta fyrir atvinnulíf höfuð-
staðarins, eða kannske innifaldar
í Jxeim 45 milljónum, sem aðal-
bankinn hefur lagt ísfirðingum,
Seyðfii'ðingum og Vestmanna-
eyingum til framkvæmda? Eitt er
a. m. k. víst: Jjær eru ekki hér, í
atvinnufyrirtækjum eða örugg-
um lánx^m hjá fólki, sem er að
reyna að byggja yfir sig eða
komast-yfir bát eða annað at-
vinnufyrirtæki. Þeirn var „náð“
hér nyrðra, svo að notað sé orða-
lag úr kunnri afmælisræðu, og
fluttar suður yfir heiðar. Að
þessu athuguðu er ekki að fui'ða
þótt því sé yfirlýst með nokkru
yfix-læti í margnefndri „greinar-
gerð“, að ástandið á lánsfjár-
markaðinum hér sé „stórum
betra en annars staðar á landinu,
til dæmis í Reykjavík.11 Um þessa
fullyx'ðingu má viðhafa þessi inn-
gangsorð úr forspjalli banka-
stjói'ans: . .. Hér er ekki farið
með skjalfestar heimildir af
venjulegi-i léttúð, heldur er stað-
x-eyndum alveg snúið við.“
Hver hreppir hnossið?
í SAMBANDI við þessar
bankamólahugleiðingar allar, hef
ur nýtt málefni skotið upp kollin-
um, er veldur nokknxm heila-
brotum. Bankastjórinn hefur síð-
an í síðustu kosningum verið
skipsrúmslaus og á pólitískum
vei-gangi í landi. Nú er svo að sjá
sem hann sé „ráðinn á Svaninn",
því að Alþýðuflokksblaðið birti
vöx-n hans í fjárflóttamálinu á
þriðjudag í síðustu viku, en fs-
lendingur, málgagn Sjálfstæðis-
manna, kom á hælana á krötum
og flutti hugvekjuna á miðviku-
dag, kommúnistar i-eka svo lest-
ina og birta greinargei'ðina í mál-
gagni sínu í gær. Hver Jjessara
flokka fkyldi nú hreppa hnossið
í næstu kosningum?
Fyrsfii árgangar „Hlínar”
gefnir úí á ný
Hlín, ársrit íslenzkra kvenna er
nú orðin 34 ára gömul og hafa
fyrstu árgangarnir lengi verið
ófáanlegir. Hlín hefur alla tíð
verið prentuð í Prentverki Odds
Björnssonar h.f. hér á Akureyri.
Nú hafa 4 fyrstu úrgangai’nir
verið endui’prentaðir og fást í
Prentverki Odds eða beint frá
ritstj., fi'k Halldóru Bjamadótt-
ur; Akureyri. Verðið er aðeins 25
krónur fyrir alla fjóra árg.
Ný barnabók
eftir Kára Iryggvason
Komin er út hjá Bókafoi'lagi
Odds Björnssonar hér í bæ ný
barnabók eftir Kára Tx-yggvason
frá Víðikeri, með teikningum
eftir frú Sigrúnu Gunnaugsdótt-
ur. Heitir bókin „Suðræn sól“.
Segir þar frá för ungs manns um
suðræn ævintýralönd. Þetta er
skemmtileg ævintýrabók fyrir
börn og unglinga, á þi’óttmiklu,
íslenzku máli eins og aðrar bæk-
ur þessa höfundar.

í 88% af fjölskyldimum er það
húsmóðirin, sem annast innkaupin
Stofnunin „Danske Husmödres Forbrugerraad“
hefur nýlega gefið út bækling, sem heitir „Inn-
kaupin ■— hugsið áður en þér kaupið“. Þessari
stofnun var komið á fót þar í landi ái’ið 1947, m. a.
vegna þess, að kvenjjjóðinni þótti sem efnahagslíf-
inu væri xiær 100% stjórnað af karlmönnunum ein-
um. Hlutverk stofuunarinnar var að vera fulltrúi
húsmæðranna gagnvart þeim stjórnarvöldum, sem
ráða stefnunni í efnahagsmálunum. Það var núv.
sendiherra Dana hér á íslandi, frú Bodil Begtrup,
sem átti hugmyndina að þessum samtökum, og
kvenfélög lar.dsins tóku hugmyndina upp á arma
sína og hrintu henni í framkvæmd. Þetta „neyt-
endax’áð" samanstendur af fulltrúum kvenfélag-
anna, og eru þeir um 20 talsins.
ÞAÐ eru engar smáupphæðir, seiri fara í gegnum
hendur húsniæöranna í Danmörku og öðrum löndum.
Á árinu 1950 varð umsetnirig í öllum dönskum smá-
söluverzhmum um 9 milljarðar króna. Þar við bætist
neyzla bænda á eigin íramleiðslu, til )>ess að kunnugt
sé verðmæti heildarneyzlurmar í landinu. Rannsókn,
sem geið var 1950, leiddi í ljós, að hjá langflestum
fjölskyldum — eða 88% — er J>að liúsmóðirin, seni
ánnast innkaupin til heimilisins.'Húsbéndinn á [j'ess-
um heimilum kaupir lítið amiað eii éigiii 'fatiiað, tó-
bak og Jxess liáttar. Og í einum Jjriðja jicirra llcimila,
scm til rannsóknar komu, keypti liann ekki eiriu sinhi
Jjetta. Þessar niðurstöður í Danmörku svara nær alveg
til rannsóknar, sem gerð var í Noregi 1947, og tniklar
líkur eru lyrir Jjví, að niðurstaðan liér á íslandi yrði
svipuð, a. m. k. í kaupstöðuntun.
Neytendaráð dönsku húsmæðranná leggur mikla á-
herzlu á Jxað 1 þessum bæklingi, hverja Jjýðingu liin
svonefuda „gæðamcrking" (kvalitetsmærkning).. hafi
lyrir neyténdurna. En vörunum, sem Ijwðnar cru, á að
fylgja vottorð frá viðurkenndri stofmm--um-eiginíeika
hennar, svo sem úr hvaða efni varári er'og hvérjir éru
eiginleikar Jjess, livorl efnið krymþast, hvort J>að
hleypur, liverjir ern endingarmöguleikarnir o. s. frv.
Til Jjess að unnt sé að sinna Jxörf neytendanna á
Jxessu syiði, þarf afgreiðslufólkið í verzlununum að
hafa víðtæka vörujjekkingu, og konurnar, sem koma
til að verzla, eiga að geta treyst því, að Jjetta fólk segi
[jví sannleikann um vöruna og ekkert annað.
Neytendaráðið hvetur húsmæðurnar til Jxess að gera
innkaup sín eftir fyrirfram geiðri áætlun. Með Jjví að
kaupa sjaldnar inn en meira í senn, er ekki aðeins lík-
legt að húsmóðirin gæti betur eigin hagsmuna, lieldur
stuðlar liún hka að minni verzlunarkotnaði og ódýrari
vörudreifingu.
Það er misskilningur, segir í Jjcssum bæklingi, að
hátt verð og mikil gæði fari alltaf saman. Bandaríkja-
menn liafa látið fara frarn víðtækar rannsóknir á Jjví
sviði. Rannsakað var verð og gæði margra vöruflokka,
svo sem skófatnaður, sjálfblekungar, skyrtur og búð-
ingsduft. í aðeins örfáum tilfellum var staðfest, að
hærra verðið tryggði betri vöru. Þessi rannsókn leiddi
í Ijós, að ameríska lxúsmóðirin lagði mesta áherzlu á
þægindin, Jjar næst á viðmót afgreiðslufólksins og J>ar
*
næst á veröið.
Rannsókn, sem gerð var að tilhlutan neytendaráðs-
ins í Kaupmannahöfn, lriddi í Ijós, að enn verzla
margar fjölskyldur upp á lán hjá verzlunum sínum,
t. d. mánaðarlán, og leggja konurnar áherzlu á nauð-
syn Jjess fyrir heimilin að liætta slíkum viðskiptum.
„Það er mikið og erfitt starf að vera húsmóðir á Jjví
herrans ári 1952,“ scgir í Jjessum bæklingi. Og J>að er
satt, Jxótt }>að starf njóti sjaldnar viðurkennirigar en
réttmætt er. Konan, sem annast innkaupin, lxefur
veruleg áhrif á liagsæld heimilisins. „Hvernig fæ ég
mest fyrir hverja krónu?“ er spurning, sem liún Jjarf
sífellt að svara. Engin tilviljun mun það vcra, að
svörin við þeirri spurningu benda til búða kaupfélag-
anna, úti um lönd, eins og hér lieima.