Dagur - 17.12.1952, Blaðsíða 1

I
D A G U R litpientar stærri
augiýsingar fyrir viðskipta-
vini sína, ef sérstaklega er um
það samið. Talið við afgreiðsl-
una.
DAGUR*er 16 síður í dag, tvö blöð, merkt I og II
Bagxjr
Blaðið gctur látið viðskipta-
vini sína fá hentug myndamót
með verzlunarauglýsingum án
endurgjalds, ef um það er
samið. Talið við afgreiðsluna.
XXXV. árg.
Akureyri, miðvikudaginn 17. desember 1952
54. tbl.
Bretar eru frá fornu fari góðir
kaupmenn og stjórnmálamenn -
r
en I deilunni við Island brást
beim bgalisfin!
Eksfrablaðið í Kaupmannahöfn selur ofan í við Breía
Vaxandi andúðar í garð Islands gætir í umræðum
danskra blaða m handrifamálið
Nú er forðast að tala um íslenzku handritin - hentara
þykir að kalla þau norræn - „hvaða skuld höfum við
íslandi að gjalda?” er spurt
næni — og á tímabili, sem var
Ekstrabladet í Kaupmannahöfn
birti ritstjómargrein 4. des. sl.
undir fyrirsögninni „Uklogt". —
Segir blaðið þar, að enda þótt
Brctar hafi frá alda öðli verið
taldir slyngir stjórmnálamenn og
kaupmenn, hafi þeim hrapallega
brugðizt bogalistin í deilunni við
. y''
Islendinga.
í fyrsta lagi sé árangurinn sá,
að auka dýrtíð heima fyrir, í öðru
lagi að skapa sér andúð einnar
Atlantshafsbandalagsþjóðarinnar
og loks eiga þeir ó hættu að tapa
„goodwill" víðar en á íslandi
vegna þessa máls. Blaðið minnir
á, að Bretar séu ekki mikið elsk-
aðir víða um lönd, t. d. í Persíu,
Egyptalandi, Suður-Afríku og
jafnvel í Kanada sé vaxandi and-
úð á fceirri stefnu, sem Bretar
reka í efnahagsmálum, og Danir
hafi litla ástæðu að heldur til að
vera hrifnir af. Ekki hafi gengið
of vel að fá Breta til að viður-
kenna rétt Norðmanan til sinnar
landhelgi.
Blaðið segir, að Danir a. m. k.
muni vel þær þrengingar, sem
Bretar hafi orðið að ganga í gegn-
um, nýlendurnar gangi af þeim
og hernaðarútgjöldin séu þeim
þung í skauti, og ekki sé að furða
þótt undan svíði, ekki sízt við að
horfa upp á fyrrverandi óvinaríki
le.ggja undir sig markaði, sem eitt
Ríkisstjómin lagði í gær fyrir
sáttanefnd sína tillögur til lausn-
ar á kjaradeilunni, þar sem gert
er ráð fyrir miklum verðlækkun-
um og ýmsum öðrum þýðingar-
miklum ráðstöfunum til þess að
auka kaupmátt launanna.
Eru tillögurnar miðaðar
við að almennar kauphækkanir
fari ekki fram, en fyrir því berj-
ast kommúnistar, heldur verði
reynt að fara lækkunarleiðina. —
Tillögurnar eru í aðalatriðum
þessar:
Tillögur ríkisstjórnarínnar.
I. Ríkisstjórnin beitir sér fyrir
verðlækkun á eftirtöldum nauð-
synjavörum:
Mjólk lækki úr kr. 3.25 í kr. 2,71
Kartöflur úr kr. 2,45 í kr. 1,75
Kaffi úr kr. 45,20 í kr. 40,80
sinn voru áhrifasvæði Breta. Við
höfum heldur ckki gleymt, segir
blaðið, hlutdeild Breta í að leggja
nazismann að velli. En samt sem
áður — og kannske einmitt þess
vegna — leyfum vér oss að ráða
til aðeins meiri varkárni og sann-
girni í baráttunni við íslendinga.
Hvers virði væri sigurinn yfir
íslenzkum fiskimönnum, ef hann
í fyrsta lagi yrði til þess að skaða
sjálfstæði íslands, í öðru lagi
matvælabirgðamál og útgerð
Breta sjálfra og síðast en ekki
sízt — er tímar liðu — stuðla að
því, að aðdáun þjóðánna og virð-
ing fyrir hinu brezka ríki, hrap-
aði niður í ekki neitt?
Er allt þetta skörulega mælt, og
það í dönsku blaði.
Mývetningar eiga 200
kindur á Austurfjöllum
Síðast í góðviðriskaflanum um
daginn smöluðu Mývetningar af-
réttarlönd sín á Austurfjöllum, en
þá vantaði 200 ær í safnið. Síðastl.
mánudag fór hópur Mývetninga
austur í eftirleitir. Fregnir að
austan herma, að snjóléttara hafi
verið á austuröræfunum en í döl-
um Þingeyjarsýslu, en þar er nú
þungfært á vegum vegna snjó-
komunnar síðustu daga.
Sykur úr kr. 4,14 í kr. 3,70
Saltfiskur úr kr. 5,60 í kr. 5,20
Enn fremur fyrir lækkun ó
kolum og fleii'i nauðsynjavörum.
Brennsluolíur lækki um 4 aura
ltr. Þetta allt mundi lækka vísi-
töluna strax um 5 stig.
Þá lækki benzín um 4 aura ltr.
II. Flutningsgjöld til landsins
verði lækkuð um 5%.
III. Vei'ð á ýmsum öðrum
nauðsynjavörum verði lækkað.
Er tilkynnt, að Innflytjendasam-
bandið, kaupmenn, SÍS og kaup-
félögin, hafi skuldbundið sig til
þess til ársloka 1953 að selja
þessai' vörur með lækkaðri álagn
ingu.
IV. Lækkun vísitölu vegna
vörulækkana lækki ekki kaup-
gjald skv. vísitölu, fyrr en vísi-
talan hefur lækkað um 10 stig, og
Landsbankaúfibúið hér
skuldaði aðalbankanum
18 millj. um sl. áramót
í stjórnartíðindum, þeim síð-
ustu, er borizt hafa hingað
norður, eru birtir reikningar
Landsbanka íslands pr. 31. des.
s.l. og geyma þeir fróðlegar
upplýsingar, einkum í sam-
bandi við þær umræður, um
stefnur í bankamáliun, seni
hrundið var af stað hér í blað-
inu fyrir skömmu. Það kemur
í ljós, að á sama tínia og útibú
Útvegsbankans hér geymdi á
fjórðu millj. króna af fé sínu
í Reykjavík, hefur Landsbank-
inn lagt útibúinu hér 18 millj.
til starfsemi sinnar. Staðfestir
þetta það, sem haldið var fram
hér í blaðinu fyrir skemmstu,
áð litibú Landsbankans ræki
hér aðra og heilbrigaðri fjár-
málastefnu cn önnur banka-
útibú og þá einkum Útvegs-
bankinn. Ef sama stefna væri
uppi hjá forráðamönnum Út-
sem nema mundi mörgum millj
umfram það, sem nú er. Blað-
ið mun víkja nánar að þessum
málum öllum síðar.
Aðvörun fró slökkviliðsstjóra.
Enginn skyldi leika sér aS eld-
inum. Kertaljós eru augnayndi
barnanna en ekki leikföng. Haf-
ið alltaf gát á logandi kertum og
skiljið aldrei börnin eftir ein, þar
sem þau geta náð í kerti og eld-
spýtur. Það er of seint að byrgja
brunninn þegar barnið er dottið
ofan í hann.
þá aðeins um það, sem lækkunin
er umfram 10 stig.
V. Þá beitir ríkistjórnin sér
fyrir breytingu á almannati-ygg-
ingalögum, þannig, að fjölskyldu
bætur. verði auknar. Verði
greiddur barnalífeyrir, á 1. verð-
lagssv., með vísitölu, fyrir 2.
barn kr. 612.00, fyrir 3. barn kr.
918,00. Á 2. verðlagssv. hlutfalls-
lega sama greiðsla. Þetta á að
greiðast að 1/3 með hækkuðu ið-
gjaldi ,en að 2/3 af ríkinu. Ið-
giöd munu hækka um 90 kr. á
hjón, en fyrir hjón með 3 börn
þýðir þetta 1440 kr. ávinning á
ári. í greinargerð bendir í íkis-
stjórnin á,. að um 2 leiðir sé að
velja til að leysa kjaradeiluna, þá
leið, sem ríkisstjórnin nú leggur
til að farin verði og grunnkaups-
hækkunarleiðina, sem leiðir strax
til aukinna ríkisútgjalda, erfiðari
Vaxandi andúðar gætir í garð
Islands í umræðum danskra blaða
um handritamálið, en um það
hefur mjög verið rætt að undan-
förnu vegna fyrirhugaðs frv.
stjórnarinnar um að „gefa“ fs-
landi tiltekinn hluta Ámasafns.
Er svo að sjá, sem andstæðing-
ar málsins leggi mjög mikið kapp
á að gera það tortryggilegt. Blöð-
in sjálf ræða það — flest í óvin-
samlegum tón — , og birta auk
þess bréf fró lesendum, sem vitna
bæði um andúð og fáfræði hins
almenna danska borgara um ís-
land; sögu þess og tengslin við
Danmörk.
„Samnorræn eign“.
Tónninn kemur glöggt í ljós í
ritstjórnargrein í ,,Börsen“ 5.
des .sl., en þar segir á þessa leið:
„... . Vakin er athygli á því, að
handritin, sem eru skróð á gam-
alnorskt-ísl. mál (Oldnorsk-Is-
landsk) séu alls ekki íslenzk sér-
fyrirbæri; heldur undirstaða alls,
sem við vitum um okkar eigin
uppruna og sögu, og er það sam-
eiginlegt fyrir Dani, Norðmenn,
Svía, Færeyinga og íslendinga.
Hér er um að ræða samnorræna
eign, sem eðlilega er staðsett í
norrænum höfuðborgum eins og
Kaupmannahöfn og Stokk-
hólmi. . . . “
í langri grein í „Brl. Aften-
avis“ 3. des. mælir prófessor
Kaare Grönbech mjög eindregið
gegn afhendingu handritanna og
segir m. á. á þessa leið í lok grein
arinnar, sem er sorglegur vitnis-
burður um raunverulegt inni-
hald „norrænnar samvinnu“:
„.... Og trúir því nokkur, að
vér, með afhendingu nokkurs
hluta af Árnasafni, getum keypt
oss varanlegan frið frá ennþá
stórtækari íslenzkum brellum?
Auðvitað getum vér það ekki.
Framkoma íslendinga eftir sam-
komulagið 1927 sýnir ótvírætt,
hvernig tíminn eftir 1952 verður,
ef af afhendingu verður." Ann-
ars staðar segir þessi Stórdani:
,„.... Hvers konar -vináttutil-
finningum halda íslendingar eig-
inlega að vér séum haldnir af?
Það geta að minnsta kosti ekki
verið þæi' tilfinningar, sem gripu
oss 1944, þegar íslendingar,
með aðferð, sem vér tókum oss
afkomu atvinnuveganna, aukinn-
ar dýrtíðar og annarra vandræða.
Kommúnistar heimta
grunnkuupshækkanir.
Kommúnistar lýstu í blaði sínu
í gær fullum fjandskap við þessar
tillögur — kölluðu þær „smánar-
boð“ og heimtuðu að haldið yrði
fast við fyrri kröfur um hækkað
grunnkaup. En talið var í Rvík í
gær, að almenningur mundi snúa
við þeim bakinu með fyrirlitn-
ingu og fylkja sér um tillögur
ríkisstjórnai'innar. — Atkvæða-
greiðsla um tillögurnar fer vænt-
anlega fram á morgun.
nógu erfitt fyrir — einhliða
þvinguðu aðskilnað ríkjanna, sem
svo er aftur tilefnið til þeirrar
kröfu um afhendingu, sem nú er
komin fram. . . . “ Þannig er öll
þessi ritsmíð.
Blaðið „Information" hefur
snúizt mjög öndvert gegn af-
hendingu handritanna, kallar það
ætíð „hin svonefndu íslenzku
handrit“ og þess í milli „sam-
norræna menningarfjársjóði". —
Þessi ummæli blaðsins urðu til
þess að Martin Larsen lektor,
fyrrv. sendikennari hér, benti
blaðinu á þennan orðaskrípa-
leik, en rödd hans er rödd hróp-
andans í eyðimörkinni. Andstæð-
ingar handritamálsins eru fjöl-
mennari í blöðunum, miklu fjöl-
mennari.
„Hverja skuld að gjalda?“
Nokkra hugmynd um þekkingu
Dana á sögunni og samskiptum
þeirra eigin valdhafa við ísland
ó liðnum öldum — og árangurinn
af norrænni samvinnu — er að
fá í bréfi, sem Henning Schmidt
læknir (maður sem er stúdent og
hefur lokið háskólaprófi, af titl-
inum að dæma) ritar í Berl. Aft-
enavis 4. des. sl. Eftir að hafa
vitnað í skrif þeirra manna, sem
mest hafa barizt gegn handrita-
málinu, varpar hann fram þess-
ari spurningu, sem hann kallar
„fölelsesbetonende“: „Hverja
þakkarskuld höfum vér að gjalda
íslendingum, að réttlætt geti
þessa stórkostlegu gjöf?“ Þessi
virðulegi læknir þyrfti að kynn-
ast íslandssögunni og því gegnd-
arlausa arðráni, sem Danir ráku
hér öldum saman. Fjármunum
okkar skila þeir aldrei aftur, ekki
heldur kirkjugripum, sem þeir
stálu, en skinnbókum okkar og
handritum, verða þeir að skila,
því að þær eru okkur dýrmæt-
ari og okkar löglega eign, en ekki
þeirra, og sú krafa verður aldrei
látin niður falla, hvað svo sem
þeir skrifa úti í Kaupmannahöfn
í þessum mónuði eða þeim næsta.
Ein rödd.
Mitt í öllu þessu blekkinga-
moldviðri, sem lýsir. af andúð á
íslendingum og skilnings- og
þekkingarleysi, var ein vinsamleg
rödd: í „Fyns Venstreblad“ í Od-
ense. Það birti ritstjórnargrein á
fullveldisdaginn, 1. des., undir
fyrirsögninni: „Lad Island faa
alle haandski'ifterne“. Greininni
lýkur þannig: „Islands nationale
Klenodier.. . . hörer hjemme i
Reykjavik og ekki í Köbenhavn".
En enginn má við margnum. Yf-
irgnæfandi meiri hluti danskra
blaða — og þeirra, sem skrifa
blöðunum — eru andvígir af-
hendingu handritanna og haldnir
andúð á íslandi, m. a. vegna lýð-
veldisstofnunarinnar. Þetta er
staðreynd, sem rétt er að íslend-
ingar viti.
Tillögur ríkisstjórnarinnar:
Miklar verðlækkanir - auknar fjölskyldubætur
vegsbankans mundi atvinnu-
lífið hér liafa lánsfé úr að spila,