Dagur - 17.12.1952, Blaðsíða 5

Miðvikudaginn 17. desember 1952
D AGUR
5
Gottwald forseti horfði sjálfur á aftöku fyrrver-
andi vina sinna og samstarfsmanná
Ráðherrum kennt um hrun efnahagsskipulagsins
en sökin er í kerfinu sjálfu
Röðin komin að austur-þýzku ráðherrunum
Þegar komniúnistaleiðtogarnir
11 voru teknir a£ með hengingu í
garði Pancras-fangelsisins í Prag,
hinn 3. desember sl., stóð maður
álengdar og horfði á, hverju
hann hafði til leiðar komið.
Það var Clement Gottwald for-
seti (sem Morgunbl. segir að
sé skólabróðir Þórodds í Siglu-
firði, frá ungkommúnistadögum í
Moskvu). Mennirnir, sem festir
voru upp í gálgana, voru nánir
samstarfsmenn Gottwalds frá
fyrri árum, einkum þó þeir Slan-
sky og Clementis, þar hókk líka
maðurinn, sem hafði undirbúið
síðustu efnahagsáaetlun Tékka og
staðið fyrir öllum fréttunum um
hina miklu prósentuaukningu
framleiðslunnar, sem er fast les-'
efni í kommúnistablöðum um all-
an heim, Ludvik Frejka. Fátt
sýnir e. t. v. betur, hvað á undan
er gengið í málefnum tékknesku
kommúnistanna en það, að forseti
landsins skyldi vetra mættur árla
morguns í fangelsisgarðinum til
þess að sjá dauðateygjur margra
þeirra manna, sem studdu hann
bezt í valdastólinn og undir-
bjuggu valdaránið 1948. Var sag-
an að endurtaka sig og byltingin
að drekkja sjálfri sér í blóði?
Skipulagið fehir orsökina —
einstaklingar máttlausir.
Flest ábyrg blöð á Vestur-
löndum eru á einu máli um það,
að kommúnistaleiðtogarnir 11,
hengdir voru, hafi orðið að gjalda
þess, að þjóna óheilbrigðu og
svikulu skipulagi. Hin mikla
framleiðsluaætlun Frejka fór út
um þúfur, m. a. vegna óvildar
þjóðarinnar, arðráns Sovét-Rúss-
lands, sem hirti verðmætustu
framleiðsluna og galt fyrir hana
að geðþótta ,og fleira í þeim dúr.
En það mátti aldrei vitnast, að
meinsemdin væri í sjálfu skipu-
laginu og í þeirri staðreynd, að
Ieppríki hlýtur að vera háð vilja
þeirra, sem raunverulegt vald
hafa og eru hvorki tillitssamir né
skilningsgóðir á örðugleikana.
Þegar ekki varð dulið lengur, í
hvert óefni var komið, hófust
handtökurnar og síðan réttar-
höldin. Það var „sannað“, að
mistökin hafi stafað of „skemmd-
arstarfi" og frá „spillingaröflum",
mönnum, sem staðið höfðu á
oddinum, var fórnað. Frejka hékk
í' gálganum þennan morgun í
Pancras-fangelsisgarðinum vegna
þess að áætlun sú, er hann samdi
í góðri trú, var óframkvæmanleg
í reyndinni vegna viðhorfs Rússa
ög andúðar bóðarinnar á einræð-
isskipulagi kommúnsta. Ennþá
augljósari er hin raunverulega
orsök þess að Rudolf Margolíus,
aðstoðarverzlunarmálaráðherra,
VPr látinn dingla með honum.
Verulegur skortur á margs kon-
ar nauðsynjavarningi hefur verið
ríkjand í Tékkóslóvakíu, og eru
horfur sagðar versnandi. Ástæð-
an er sú, að Rússar hafa verið of
kröfuharðir um afgreiðslu iðnað-
arvara og uppbyggingu þunga-
iðnaðar — m. a. hernaðariðnaðar,
til þess að Tékkar gætu jafnframt
sinnt þörfum þjóðarinnar um al-
mennar neyzluvörur, og jafn-
framt flutt út ýmsar slíkar vörur,
sem markaður er fyrir á Vestur-
löndum, í skiptum fyrir matvæli,
sem Tékkar fá ekki annars staðar
frá. En það mátti ekki vitnast, að
rússnesk arðránspólitík væri
ástæðan, fólkið varð að trúa því
að vanhöldin væru að kenna ein-
staklingi, og hann varð síðan að
hengja. Þess vegna dinglaði Mar-
gólíus, m. a. fyrir að hafa að hafa
gert verzlunarsamning við ísland
og Danmörk. Allir íslendingar
skilja, hversu glæpsamlegt það
hefur verið að koupa af okkur
fisk fyrir glervörur, fatnað o. þ.
h. og dönsku blöðin hafa upplýst,
að sakirnar á Margólíus, hvað
Dani snertir, séu svo stórlognar,
að enginn verzlunarsamningur
hafi verið gerður á því ári, sem
Margólíus átti að hafa syndgað.
Þessi heiðursmaður hafði krafið
Dani um ýmiss konar hernaðar-
lega mikilvæg hráefni, en þeir
hafnað. Nú á þetta að hafa verið
þjónusta við „vestræna heims-
valdasinna“! Þannig mætti lengi
halda áfram að rekja þráðinn.
Enda hafa aftökurnar nú komið
af stað ólgu í Tékkóslóvakíu.
Menntamálaráðherra landsins
hélt útvarpsræðu í vikunni og
reyndi að útskýra „játningarnar",
neitaði að deyfilyf hefðu verið
notuð en játaði að „sálrænar
þvinganir" hafi verið viðhafðar.
Menn geta lesið um þá aðferð í
bók Köestlers: Myrkur um miðj-
an dag. Það er fróðleg lýsing og
sennilega sönn, því að Köestler
veit, hvað hann er að skrifa um.
Hann starfaði eitt sinn að þessum
málum sjálfur, og var þá komm-
únistískur undirróðursmaður.
Austur-Þjóðverjar næstir.
Hreinsanir fara fram með vissu
millibili í öllum kommúnista-
löndunum. Menn muna örlög
Kostovs í Búlgaríu, leiðtoga í
Ungverjalandi, Rúmeníu o. s. frv.
Og nú er röðin komin að Austur-
Þjóðverjum. — Forsætisráðherra
landsins er farinn að kvarta um
stórkostleg skemmdarverk á
efnahagssviðinu. Þetta þýðir, að
„áætlanirnar“ hafa farið út um
þúfur af því að skipulagið er rotið
og Rússar óseðjandi. Fyrsta fórn-
arlambið er verzlunar- og
birgðamálaráðherra landsins,
Karl Hamann. Honum var vikið
frá í sl. viku og bíður nú dóms.
Fleiri munu á eftir fara.
Gyðinugaofsóknir kommúnista.
Einn eftirtektarverðasti þáttur-
inn í þessum skrípaleik öllum eru
svo Gyðingaofsóknir kommún-
ista. Margir hinna líflátnu í
Tékkóslóvakíu voru Gyðingar og
þeim fylgdu í gröfina ásakanir
um að hafa njósnað fyrir ísraels-
ríki, en Zíonisminn — hin al-
þjóðlega Gyðingahreyfing —
segja kommúnistar að sé verk-
færi „bandaríska stríðsæsinga-
manna“. Otti og skelfing hefur
gripið Gyðinga á yfirráðasvæð-
um kommúnista. Þeir muna enn
ofsóknir nazista og þeim geðjast
ekki hinn nýji tónn rauðu ein-
ræðisherranna.
Það vekur sérstaka athygli í
þessu sambandi, að allt þing
ísraelsríkis — kommúnista-
flokkurinn þar með talinn —
lýsti þessar ásakanir allar hel-
ber ósannindi og fordæmdi
þessar aðfarir. Hvorum trúa
kommúnistar. t. d. hér, betur,
flokksbræðrum í ísrael eða
Tékkóslóvakíu ?
Ganga lengra en nazistar.
Nýjustu erlend blöð, sem hing-
að hafa borizt, greina frá ráðstöf-
unum, sem tékkneska stjórnin er
nú að gera til þess að halda fólk-
inu í járngreipum ótta og skelf-
ingar. Eru heimildir Norður-
landablaða um þetta efni sjálft
„Rude Pravo“, aðalmálgagn ríkis
stjórnarinnar í Prag. Samkvæmt
þeim verður húsvörður í hverju
húsi, með skrá yfir íbúana og
verður haldin nákvæm skýrsla
um ferðir þeirra alla daga. Eng-
inn má fara úr borg eða bæ, sem
hann býr í, nema láta fyrst slcrá
sig á sérstökum skrifstofum.
Verður vakað yfir hverri hreyf-
ingu borgaranna „til þess að
svikararnir eigi erfiðara með að
dyljast,“ segir hið grandvara
kommúnistablað. Bent er á í
þessu sambandi, að þessi skerðing
á persónufrelsi sé grófari en
nokkrar þær aðgerðir, sem naz-
istar framkvæmdu í Tékkóslóva-
kíu á stríðsárunum.
Þannig gengur lífið í „löndum
lífsgleðinnar“ fyrir austan jávn-
tjald. Og hér heima krjúpa fá-
ráðlingar á knjánum og ákalla
máttarvöldin, að steypa þessu
ógnarkerfi yfir okkur. Vonandi
vita þeir ekki, hvað þeir eru að
gera.
Engin ástæða til að ætla
að úrskurður alþjómadóm-
stólsins mundi upphefja
löndunarbannið
— Manchester Guardian
Hið víðkunna, frjálslynda blað
Manchester Guardian, ræði:
löndunarbannið 29. nóv. sl. í til-
efni af mótmælum þeim, sem ís-
lenzki sendiherrann í Londor
hafði þá nýlega komið á framfær
vegna löndunarbannsins. Hafð
sendiherrann eindregið farií
fram á, að ríkisstjórnin beitt
áhrifum sínum til að afléttí
banninu. í framhaldi af þeirr
frásögn, segir blaðið: „... . Þettí
virðist algerlega útilokað. End;
þótt brezka ríkisstjómin óski a<
sálfsögðu áð deilan leysist, þa:
sem hún er eingöngu til tjóns
bæði fyrir íslenzk-brezk sam-
skipti og fiskibirgðirnar hér
landi, lítur hún samt svo á, a<
deilan sé í aðalatriðum í mill
brezkrar útgerðar og íslenzkra:
útgerðar, og sér ekki að hún get
lögum samkvæmt haft bein af-
skipti. Brezka stjórnin er ekk
heldur meðmælt því, að málii
verði lagt fyrir alþjóðadómstól-
inn. í fyrsta lagi vegna þess, a<
búast má við að dómsúrskurðu
fáist ekki fyrr en eftir tvö ár —
eigi ólíkt mál við Norðmenn tól
nærri tvö ár að leysa þar — og
öðru lagi vegna þess, að jafnve
þótt íslenzka ríkisstjórnin feng
úrskurð alþjóðadómstólsins sér
vil, er engin ástæða til að ætla ai
það mundi endilega þýða ai
brezka útgerðin mundi falla fr
banni sínu á löndun íslenzk
fisks í brezkum höfnum." — Sv
mörg eru þau orð, og því miðu
verður ekki sagt, að þau sjónar
mið, sem þar koma fram, séi
sanngjörn. Brezkir útgerðarmen:
óskuðu Norðmönnum til ham
ingju með sigurinn eftir málalok
in í Haag, hér er gefið í skyn, a
svipuð málalok fyrir íslending
mundi ekki hafa nein áhrif
kúgunaraðgerðir brezkra útgerð
armanna. Auk þess gægist en
fram sá misskilningur, að ísl. tog
araútgerð geti samið um land
helgismálin við Breta.
Bréf til blaðsins:
Elliheimilismál Akureyrar
Blaðinu hefur borizt eftirfárandi
bréf frá stjórn Kvenfélagsins Fram-
tíðin:
„í tveim tbl. Dags. hér undan-
farið liefur vcrið minnzt á afskipti
Kvenfélagsins Framtíðin af elli-
lieimilismálinu, en þar sem nokk-
urs misskilnings gætir þar, verður
frásiignin mjög villandi, og viljum
vér því get'a nánari skýringu á
málinu.
Raddir komu fram um það í fé-
laginu, að illt væri að liggja með
rúmlega tvö hundruð þúsund króna
sjóð, ekki sízt þar sem verðgildi
peninga virtist fara síminnkandi,
og livort ekki mundi á einlivern
Iiáft vera hægt að hefjast lianda
með vísi að elliheimili. Ivom þá
fram tillaga frá einni félagskonu
um ]>að, hvort ekki væri reynandi
að taka gamla sjúkrahúsið til at-
hugunar í þessu skyni, húsrúmið
mundi þar nægilegt og staðurinn
fellegur. Við umræður kom í ljós,
að konur voru sammála um það, að
á tímum eins og nú væru, rnætti
engum verðmætum kasta á glæ og
ekki kæmi að sök, þótt elliheimilis-
nefntl ræddi málið við bæjarráð,
þá fengist líka vitneskja um það,
vort m ráöamenn bæjarins hefðu
nokkurn áhuga á þessu máli og
hvort þeir væru fúsir til samsfarfs
við kvcnfélagið að finna einhverja
lausn á því, hvort sem það svo yrði
gamla sjúkrahúsið eða einhver ann-
ar staður, sem til greina gæti kom-
ið, því að auðvitað yrði ekkert að-
hafzt án gaumgæfilegra athugana.
Akureyri, 15. des. 1952.
Virðingarfyllst,
í stjórn Kvenfél. Framtíðin:
Lanfey Pálsdóttir, formaður.
Jósefína Pálsdóttir, ritari.
Soffia Thorarensen, gjaldk.
FRÁ BÓKAMARKADINUM
Min ningabók Gnðmu ndar
Eggerz sýlumanns. Leiffur
h.f. Reykjavík 1952.
Nær áttræður embættismaður
skrilar hér endurminningar sínar.
Starlsævin er orðin löng og frá
mörgu að segja: merkum mönnum,
námsárum í Latínuskólanum, stúd-
entsárum í Danmörku og embættis-
ferli j>ar um margra ára skeið, síð-
an sýslumannsstörfum í þremur
landsfjórðungum og loks fulltrúa-
störfum hér á Akureyri og í Eyja-
firði, er leið að ævikvöldi.
Þjóðkunnugt er, að Sigurður
Eggerz var skáld gott. Guðmundur
l.ggerz heíur lítt flíkað hæfileikum
sínum á sviði fagurra lisfa, en þessi
bók ber þcss glöggt vitni, að hann
kann vel að halda á penna og
hefur næmt auga fyrir fegurð
heimsins. Hann lýsir mjög skemmti
lega lífinu á stóru menningarheim-
ili á öldinni sem leið. Er lengur að
þeirri merku þjóðlífslýsingu. Og
ekki tekst honum síður að bregða
upp mynd af fegurð Breiðafjarðar-
eyja og náttúruauðlegð. Það er
kvikt af íugli, sel og íiski á þessum
blaðsíðum. Hvar sem liann fer,
greypist svipmót náttúrunnar fast
í huga lians og lionum lætur vel að
rifja upp þær endurminningar. Þá
ber bókin þess vifni, að höfundur-
inn liefur góða kímnigáfu og fléttar
hann mörgum skemmtilegum og
skringilegum atburðum inn í aðal-
írásögn sína um líf sitt og starf og
kynni af mönnum og málefnum.
Eyfirðingar lesa með athygli frá-
sögn lians af starfi sínu hér og dvöl
um 1.6 ára skeið. Breiðfirðingurinn
sér náttúruna liér í dálítið öðru
ljósi en við hinir, en öllum ber
hann vel söguna, og liér hefur hon-
um, á ýmsan hátt þótt friðsamlegt
og gott að dvelja.
Minningabók Guðmundar Egg-
r
„Verkamannálslandivilja
aukna dýrtíð" - fyrirsögn
í dönsku blaði
Dönsk blöð birta undir stórum
fyrirsögnum frásagnir af upphafi
verkfallsins hér og þykir sumum
það enn ein sönnun fyrir því öng-
þveiti, sem ríki í efnahagsmálum
hins unga ríkis. Eitt blaðanna
notar þessa fyrirsögn: „Verka-
menn á íslandi vilja aukna dýr-
tíð!“ Það er „Frederiksborg
Amtstidende11 í Hilleröd. Segir
blaðið síðan^ að viðurkennt sé að
hækkuð laun muni ekki bæta
kjör verkamanna heldur þurfi að
auka kaupmátt launanna, t. d.
með skatta- og tollalækkunum.
erz sýslumanns, sem áft hefur ó-
venjulega langan starfsdag, grípur
yfir eitt hið merkasta tímabil þjóð-
arsögunnar. Lesandinn er í upp-
hafi tengdur við tímabil Jóns Sig-
urðssonar, því að þeir voru vinir,
forsetinn og l’étur Eggerz í Aknr-
eyjum, faðir Guðmundar.
Síðan er lesandinn leiddur slóð
íslenzkra námsmanna fyrir aldamót,
um Reykjavík til Kaupmannahafn-
ar, og síðan lieim í byggðir Islands
og fær að svipast um í öllum lands-
fjórðungum, allt fram til byltingar-
áranna eftir heimsstyrjöldina.
Oll þessi för er í senn skemmti-
leg og á ýmsan liátt mjög fróðleg
fyrir. þá, sem yngri eru. Má því
vænta þess, að Minningabók þessi
eignist stóran íesendahóp.
„Heima er bezt“
Lýkur 2. árg. með 56 bls.
jólahefti
Tímaritið „Heima er bezt“, sem
Norðri gefur út, hefur nú lokið 2.
árg. með myndarlegu jólablaði,
sem telur 56 blaðsíður lesmáls.
Hefur þetta þjóðlega skemmtirit
átt vaxandi vinsældum að fagna
með þjóðinni, enda er stefna þess
andóf gegn óhollum áhrifum
„gulu pressunnar“, sem gerir
vart við sig hér á landi sem ann-
ars staðar. „Heima er bezt“ hefur
flutt rammíslenzkt skemmtiefni,
og það hefur sýnt sig að þjóðin
vill fremui' lesa slíkt efni en létt-
vægt erlent reifara- og mynda-
rusl. í þessu myndarlega hefti
eru m. a. þessar greinar: Matthías
Joshumsson, þjóðskáldið og trú-
arskáldið, eftir ritstj., Jón
Björnsson skáld, Hallveig Eyrar-
sól eftir Guðmund Gíslason
Hagalín, Úr Strandabyggðum eft-
ir Þorstein Matthíasson, Halldór
ríki á Vatnsleysu eftir Böðvar á
Laugarvatnþ Uni danski, sögu-
þáttur eftir ritstj., Sveitin mín,
Lónið, eftir Sigurlaugu Árna-
dóttur, Lífið í Nýskógum eftir
Gísla Kristjánsson, Hrikaleg
sauðaleit eftir Albert Kristjáns-
son, og auk þess margt annað efni
til fróðleiks og skemmtunar, m. a.
hestavísnaþáttur myndasaga,
barnasaga og sitt hvað fleira. —
„Heima er bezt“ er að eignast æ
fleiri lesendur í byggðuh lands-
ins og er það vel.