Dagur - 21.01.1953, Blaðsíða 5

Miðvikudaginn 21. janúar 1953
D A G U R
5
Bandaríkjamenn af þremur trúar
flokkum kveða enga hlut-
drægni í ákærunni á hendur
Rósenberghjónunum
New York, 6. jan.
VERKFALLIÐ
Vanmáttur stjórnarvaldanna
Sjálfstæði þjóðarinnar í liættu
Afurðaverð landbúnaðarins
Eftir JÓN H. ÞORBERGSSON á Laxamýri
Nokitrir mikilsvirtir bandariskir
borgarar lýstu því yfir í dag, að
„hvorki kynþáttaofsókn né trúarleg
hlutdrægni komi fram" í ákærunni
á liendur Rósenberghjónunum, sem
bíða nú líflátsdóms fyrir kjarnorku-
njósnir. Meðal. þeirra, sem aS yfir-
lýsingu þessari standa, eru menn
er játa trú kaþólskra, mótmælenda
og Gyðinga.
Dómarinn, Irving Kaufman, hef-
ur frestað aftöku Rósenberghjón-
anna, er fram átti að fara hinn 14.
jan. næstkomandi, þar lil 5 dögum
eftir að, náðunarbeiðni hefur borizt
Truman forseta. Fresturinn gengur
í-gildi frá og með þeim degi, er
verjandi Rósenberghjónanna send-
ir náðunarbeiðnina til forsetans, en
liún verður að hafa borizt honum
fyrir næstkomandi föstudag.
í dag var birt skýrsla um máls-
rannsóknina, og meðal þeirra, sem
hana undirrituðu, voru: William
Rosenblum, prestur við Israelsmust-
erið í New. York, Samuel Rosen-
man, fyrrverandi hæstaréttardómari
í New York, Clarencc Manion, fyrr-
um lögfræðiprófessor við Notre
Dame háskólanní, og séra Daníel
Poling, í'itstjóri y.Christian Herald“,
sem er’ blað niótnuelenda.
Áróður kommúnista.
tiifii nlii
' KváSu þeir kþmmúnista ætla aðj
notfærá sér mál Rósenberghjön-
anna til að hnekkj.i Irú maníia' á
amerísku stjórnarfari. Bættu þeir
því við, að ,,þeir, sem þátt tækju í
skipulagðri baráttu fyrir náðunar-
-g-rK . Rs’r tfagtu. líi ' , .
betðm í mált þessu, hcfðu visvit-
andi éða.óviljandi lagzt á sveif með
kommúhistaáróðrinum“. Beri þess
og að geta, áð öll viðurkennd sam-
bönd,- sem berjast fyrir borgaraleg-
. uni réttindum,, hefðu látið í ljós
það álit sitt, að.mál Rósenberghjón-
anna hefði í alla,staði hlotið sann-
gjarna og rétta meðferö fyrir dóm-
.stólum landsins.
Síðastliðinn sunnudag gaf nefnd
sú, cr fjallar urh frelsi á sviði vis-
jnda og menningarmála, út yfirlýs-
ingu og.kveður þar við svipaðan
tón og í yfirlýsingu fyrrgreindra
aðila. Segir þar m. a., að margir
mikilsmetnic andkommúnistar hafi
látið gabba sig til {jess að undirrita
„náðunarbeiðnina", sem kommún-
istar gáfu út og dreifðu manna á
meðal.
Nefndin sagði einnig, að þeir
andkommún Lstar, sem beiðnina
hefðu undirritað, gætu með fullum
rétti mótmælt líflátsdómi Rósen-
bergshjónanna. Hins vegar bæri
þeim að forðast þátttöku í ósvífinni
áróðursbaráttu kommúnista um
heirn allan út af máli þessu.
Óhrekjandi vitnisburður.
Nef'ndin ságði, að réttarhöldin í
máli Rósénberghjónanna hefði far-
ið fram á lögformlcgan hátt, og
hefðu óhrekjandi vitnisburðir kom-
ið frairi, cr sönnuðu sekt þeirra.
Vitnisburð þennan um sekt Rósen-
berghjónanna verði að viðurkenna
oþinberlega, áður en hægt sé að
taka til gréiria nokkra náðunar-
beiðni, er horin sé fram á grund-
velji réttvísinnar.
„l>eir, sem leyfa kommúnistum
þáririig að nöta nafn sitt í þeim til-
gangi einum að draga í efa sekt
Rósenberghjónanna, veitast þung-
lega að máBtaö réuvisinnar — og
þar með einnig að helgustu mann-
réttindum."
Nefndin kvað kommúnista vís-
vitandi hafa unnið að því að skapa
almenningsálit, er skoðaði náðunar-
beiðnina sem árangur af kröfum
þeirra.
„Ef líflátsdómririnn nær fram að
ganga, verða Rósenberghjónin dýr-
lingar kommúnista. — Vérði þau
sýknuð, er enn möguleiki á, að
þau verði rijósnárar kommúnista.
Engum getur dulizt, hvor úrslitin
kommúnistar kjósa frenmf.“
Minningabók Gúðmund- I
ar Eggerz ýslumanns. —
H. f. Leiftur, Reykjavík
1952.
Eg var rétt að ljúka við að lesa
seinustu blaðsíðurnar af hinni
bráðskemmtilegu sjálfsævisögu
séra Friðriks Eggerz í Akureyj-
um, sem er seinni hlutinn af
hinu merka riti hans: Úr fylgsn-
um fyrri aldar, er mér barst í
hendur Minningabók sonarsonar
hans: Guðmundav Eggerz sýslu-
manns, og þótti mér sú viðbót
harla góð.
Ættarsaga séra Frðriks nær
yfir hér um bil tveggja alda bil
til 1880. En minningar Guðmund-
ar hefjast um líkt leyti og penn-
inn fellur úr hendi afa hans. Lýsá
þær meðal annars æskuheimili
hans í Akureyjum og atvinnu-
háttum þar miklu nákvæmar í
smáatriðum en sr. Friðrik hefur
hirt um að gera á þessu skeiði og
eru þær því merkleg viðbótar-
heimild um þetta heimili, sem
hefur verið eitt hið stórbrotnasta
menningarsétUf á íslandi í þann
tíma. Rekur Guðmundur söguna
ennþá fram um marga áratugi og
hefur hann frá mörgu að segja
eins og afi hans. En gaman er að
béra þessa langfeðga saman og
sjá hvað er líkt með þeim og hvað
ólíkt.
Fyrst er þess að geta, að báðir
skrifa rit sín háaldraðir, komnir
fast að áttræðu. Er þá mörgum
farin mjög að stirðna höndin til
ritstarfa, enda er þá iðulega
margt af því sokkið í gleymsk-
unnar sæ, sem muna þyrfti og
annað farið að skolast í kollinum.
En ekki virðist Elli koma þeim
frændum á kné að þesu leyti. Þeir
sýnast gerðir úr þeim efnivið,
sem bognar aldrei fyrr en hann
brestur í bylnum stóra seinast.
Báðir hafa þeir á takteinum
ótæmandi sjóði af frásögum um
menn og atburði, sem allt virðist
standa með ferskum blæ í huga
þeirra. Sérstaklega hafa þeir
glöggt auga fyrir því, sem kími-
legt er.. Penninn leikur í höndum
þeirra og málfar þeirra er prýð-
isgott. Stíll sr. Fflðfiks er mikil-
úðugur og saman rekinn af
kjarnyrðum,- en hjá Guðmundi
gætir méira léttari mælsku líkt
og hjá Sigurði Eggerzt bróður
hans. Þó að hann sverji af sér
allan skáldskap, er það auðséð, að
hann hefur margt af því, sem til
þeirra hluta þarf, svo sem glöggt
auga og mikla gáfu til að lýsa því,
sem fyrir augu ber. Eru fleiri
skáld en þeir, sem yrkja og hygg
eg að Guðmundur Eggerz sé einn
af þeim.
(Niðurlag).
Verðlagshlutföll fyrr og nú.
Um aldamótin, og mörg ár eftir
þau, var mjólkurverðið 25 aurar
lítrinn og tímakaupið var þá líka
25 aurar. Ef það verðsamræmi
hefði haldist til þessa, væri
mjólkurverðið í dag kr. 13.80
lítrinn. Verð á dilkakjöti hér í
nágrannalöndunum er í miklu
hærra verði en hér, borið saman
við kaup og laun þar. Kaupstaða-
fólkið getur ekki fengist um það,
þótt verð landbúnaðarvörunnar
Ekki efa eg það, að Guðmund-
ur Eggerz hafi verið snjall lög-
fræðingur. Það geta allir greindir
menn orðið og rökvísir. Áhugi og
skilningur á þeim efnum sýnist
og hafa verð mikill hjá afa hans,
þó að hann veldi sér annað lífs-
starf. Aftur á móti sýnist Guð-
mundur ekki hafa haft eins fjöl-
hliðar fræðimannshneigðir eins
og afi hans, sem virðist hafa verið
frábær vitsmunamaður á mörg-
um sviðum, og meðal annars
unni alls konar þjóðlegum fræð-
um og ættvísi. En Guðmundur
hefur því miður enga sál fyrir
þetta. Þess vegna verður rit hans
naumast eins greinargott og fróð-
legt um mannfræði, og ættarsag-
an meira í molum hjá honum en
gamlá manninum. Hefði það ver-
ið æskilegt, að Guðmundur hefði
gert gleggri grein fyrir ævi og ör-
lögum sumra ættingja sinna.
En vel má vera, að ekki hafi
honum verið heimildirnar jafn-
tiltækar sem afa hans, sem studd-
ist við dagbækur sínar og ýms
skrif þeirra feðga frá fyrri árum.
Svo virðist jafnvel sem hann sé
dálítið feiminn að skýra nokkuð
náið frá einkamálum sínum,
hugsunum og tilfinningum á ör-
lagaríkum stundum ævinnar.
Gengur honum án efa hæverska
til, enda getur hann þess, að hon-
um þyki það ljóður á endurminn-
ingum, ef sjálfshugðir manna séu
þar of fyrirferðarmkilar.
Þetta er mjög efasamt. Gjarnan
mundum vér vilja eiga slíka
sjálfsævisögu' Egils Skallagríms-
sonar eða Snorra Sturlusonar,
þar sem þeir töluðu sem allra
mest um sjálfa sig. Endurminn-
ingar er vitanlega ekki hægt að
skrifa öðruvísi en persóna höf-
undarins gægist beint eða óbeint
gegnum frásögnina. Og það gerir
slíkar bækur einmitt hvað
skemmtilegastar, að sjá hvernig
heimurinn hefur litið út í augum
þessara einstaklinga. Enginn er
til frásagnar um það nema þeir
sjálfir, því að:
Hugur einn það veit,
er býr hjarta nær,
einn er hann sér af sefa.
Ekki voru þeir Rousseau eða
Goethe hræddir við að leysa frá
skjóðunni, og eru það einmitt
hinar hreinskilnustu játningar,
sem gert hafa slíkar ævisögur
hvað merkilegastar. Sama er að
segja um sjálfsævisögu sr. Frið-
riks Eggerz. Hlífðarleysi hans við
sjálfan sig minnkar hann eigi
heldur staékkar. Það er enginn
aukvisi, sem þannig horfist í augu
við sjálfan sig.
Guðmundur Eggerz hefur að
sé látið haldast í samræmi við
annaf^erðlag í landinu. Á árun-
um 1930—1938 voru landbúnað-
arafurðir • hér seldar svo lágu
verðþ að bændur fengu stundum
ekki Jiema 1/3 framleiðslukostn-
aðarverðs fyrir þær. Þeir tímar
eru liðnir og koma ekki aftur.
Enda líður nú brátt að því, að
þjóðin verður — hvort sem hún
vill ,eða ekki — að hverfa að
framleiðslustörfum mikiu meira
en nú gerist, og þá skilzt það bet-
ur, að launafólkið eru þjónar hjá
framleiðslunni en ekki herrar
hennar. Þegar sú breyting kemur
verður fjöldi af launafólki, sem
heldur sig við létt og lítil störf, að
hverfa frá þeim og í framleiðslu-
störfin. Landbúnaðurinn verður
nú þegar að leggja áherzlu á að
framleiða líka til að flytja út á
erlendan markað, sem þá yrðu
aðalsauðfjárafurðir.
En svo er þess að gæta að mik-
ill hluti verðs þess, sem kaup-
endur gefa fyrir landbúnaðar-
vörurnar er milliliðakostnaður. í
stöku tilfellum veit eg að hann
hefur farið upp í allt að 100%.
Það er dýrtíðin í kaupstöðunum
sem þar veldur mestu um. Þann
kostnað á að vera hægt að iækka.
Bændur gera ekki verkfall.
Bændalýðurinn gerir ekki verk-
föll, en horfir undrandi á þennan
skrípaleik. Ef öll þjóðin gerði
verkfall; þá mætti bjóða landið
upp og flytja fólkið úr landi
þangað, sem það fengi nýja hús-
bændur til að ráða verðlaginu og
öðrum opinberum málum.
í Tímanum frá 1. nóv. síðastl.
stendur þessi fréttaklausa: „Vél
bátaeigendur í vanskilum, fjöldi
togara undir hamrinum, bátarnir
komast ekki á flot á haustvertíð,
togarar geta ekki látið fisk í
frystihúsin.“
Samhliða þessu ástandi, hjá
framleiðslunni til sjávarins,
heimtar svo launafólkið hækkað
grunnkaup. Er slíkt hreint og
beint brjálæði, ef þjóðin á að
geta búið að sínu og verið sjálfs
sín ráðandi í fjármálum.
Þegar grunnkaupið var hækk-
að um 30% fyrir rúmum áratug
síðan, sagði einn launamaður
við mig, að þessa hækkun hefði
hann ekkert með að gera, hann
hefði haft nógu há laun áður.
Það má hreint ekki halda áfram
vísu hlotið nokkuð af hreinskilni
afa síns, en er þó talsvert dulari.
Hann er aristokrat að upplagi án
þess þó að vera gikkur (en það
eru engir nema heimkingjar). Þó
skil eg ekki þann höfðingsskap,
sem telur þéringar með lífsnauð-
sýnjum, því að þær eru að mínum
dömi ekkert annáð en úrelt til-
gerð frá Dönum.
Annars er þessi Minhingabók
höfundinum til sóma. Hún lýsir
hreinhjörtuðum og góðum dreng,
sem rækir starf sitt áf trú-
irténnsku og hvergi vill vamm sitt
vita. Guðmundur Eggerz er upp-
lágður ' rithöfundur eins og öll
hans 'ætt og er mikil eftirsjá í að
slíkir ménn skuli hafa þurft að
eyða ævinni í áð skrifa dóma og
önnur leiðinleg málskjöl í stað
þess að láta gamminn geisa um
óravegu andans.
Benjaraín Kristjánsson.
FRÁ BÓKAMARKADINUM
með það að fóðra pólitískar
klíkur á þessu „kapphlaupi“
milli launa og afurðaverðs. Þjóð-
in verður að hverfa að þeim verð-
grundvelli, sem vikið er að hér að
framan. Þá getur fólkinu fjölgað
við ábyrg framleiðslustörf. Þá
stöðvast verðbólgaif í innlendu
verðlagi og þá myndi miða að
tryggum fjárhag hjá bjéðinni og
stöðugri vinnu fyrir alla.
Hverjir eiga að veita vinnu ef
allir vilja vera á launum? Hæfi-
legt myndi fyrir okkar fámennu
rjóð, í landi með nóg skilyrði til
framleiðslu, að 70—75% af þjóð-
inni stundaði framleiðsluna, að
meðtöldum þeim^ sem vinna að
iðnaði úr innlendum framleiðslu-
vörum. Að þessu verður að
stefna nú þegar. Önnur leið er
ekki fær til þess að fjárhagurinn
sé tryggur og allir hafi nóg til að
bíta og brenna og þjóðin geti
staðið á eigin •fótum um sín
menningarmál.
Verkföll og kröfur fólks á
aðra en sjálft sig, er ekki leiðin,
heldur bræðraþel og samstarf og
aftur bræðraþel og samstarf allra
hugsandi og starfandi íslendinga.
Fólkið verður að sýna þegnskap,
annars fær þjóðin ekki staðist
sem menningarþjóð.
Hinn 31. október síðastl. fluttu
nokkrir alþingismenn þingsálykt-
unartillögu á Alþingi er hljóðaði
á þessa leið:
„Alþingi ályktar að fela ríkis-
stjórninni að láta fram fara rann-
sókn á greiðslugetu og afkomu
atvinnuvega þjóðarinnar með það
fyrir augum að fá úr því skorið
hversu hár reksturskostnaður
atvinnuveganna megi vera, til
þess að þeim verði haldið í gangi
sem lengstan hluta hvers árs og
að þeir veiti sem varanlegasta
atvinnu. Skal ríkisstjórnin leita
aðstoðar og samvinnu við sam-
tök atvinnurekenda og launþega
um framkvæmd þessarar rann-
sóknar,'.eiL' skal lokið fyrir 1. nóv.
1953;“ ,
Þessi tillaga mætti gjarnan
verða góð byrjun að þeirri skipan
um innlent verðlag sem koma
verður.
Krónufellingin og bátagjald-
eyririnn var hvort tveggja ákveð-
ið til þess að bjarga sjávarútveg-
inum frá hans allt of háu kostn-
aðargreiðslum, en það sýnir sig
að slíkt hefur raunar orðið til að
tjalda til einnar nætur. Kaup,
laun og annað innlent verðlag
verður að komast niður á þann
raunverulega grunn, þann sem
vikið er að hér að framan.
Það má segja að þessar aðgerðir
hafi valdið landbúnaðinum þung-
um búsifjum og öðrum landslýð
í hækkuðu verði á erlendum vör-
um. En bændur standa í stórræð-
um um þessar mundir við bygg-
ingu og ræktun býlanna. Við það
bættist svo hið óvenjulega harð-
áeri, sem staðið hefur undanfarin
5 ár, einkum á norðurausturhluta
landsins.
Það þarf að láta forkólfs verk-
fallsins og fjölda marga fleiri
óábyrga með þjóðinni, fara að
búa upp í sveit, svo að þeir kom-
ist í þá aðstæðu, sem þeir ætla
öðrum: Að borga hátt kaup og
selja ódýrt.
Trillubátur
1—2 tonna, með 4—5 ha
Stuartvél, til sölu. — Upp-
lýsingar gefur
Jóhannes Kristinsson,
Flatey, Skjálfanda.
Mannbroddar
hafa tapazt í bænum. Finn-
andi skili þeim góðfúslega
á afgr. Dags.