Dagur - 21.01.1953, Page 13

Miðvikudaginn 21. janúar 1953
D A G U R
13
Gunnlaugur Stefánsson
ættfræðingur, lengi bóndi í Vest-
ari-Krókum, dáinn á níræðisaldri
1952.
Gunnlaugur Stefánson var Ey-
firðingur að ætt og uppruna. —
Faðir hans var náfrændi Stefáns
föður Guðmundar, föður St. G.
Stephanssonar. Móðurætt Gunn-
laugs er rakin þannig: Gunn-
laugur Stefánss., Guðnin Sigurð-
ardóttir, Björk í Sölvadaþ Guð-
rún Gunnlaugsdóttir, Þormóðs-
stöðum, Eyjaf., Gunnlaugur
Halldórsson, Halldór Grímsson á
Guðrúnarstöðum, Eyjaf., Gunn-
vör Halldórsdóttir, Teigi, Eyjaf.,
Björg Gunnlaugsdóttir, Gunn-
laugur lögréttumaður Egilsson,
Miklagarði, Eyjaf., Egill yngri,
lögsagnari, Jónsson, Geitaskarði í
HúnaV.s., Jón sýslum. Egilsson,
Geitaskatði, Egill eldri, sýslu-
maður, Jónsson, Geitaskarði, Jón
sýslumaður Einarsson, Geita-
skarði, Einar, sýslum., Oddsson.
Kona Jóns Einarss., og móðir
Egils eldra, var Kristín, dóttir
Gottskálks Nikulássonar, biskups
á Hólum.
Kona Gunnlaugs lögréttum. í
Miklagarði var Guðrún Ólafsd.
hónda í Gnúpufelli, Jónssonar
prests í Laufósi, Sigurðssonar,
Jónssonar prests í Laufási, Finn-
bogasonar lögm. í Ási í Keldu-
hverfi, Jónssonar officialis á
Grenjaðarstað, Maríuskálds, Páls
sonar. Móðir Finnboga lögmanns
var Þórunn dóttir Finnboga
gamla í A^i.Jónsgpnar langs þar
Bjarnwspn^r,....,,, .
Gunnlaugur Stefánsson bjó
lengi í ' Vestárí-Krókum
Fnjóskadal.
Klerkar skrá þig „héðan heim'
í himinsréttar-bókum.
En jafnt þífverður’gtiðs í géihi
„Gunnlaugur í Krókum“.
Ðró þig ei til fengs né fjár
föðurtúna-bandiði iii;
-Eins;iyar þé>r, «en>;, klakaklár,
kæ.rast,. h.einja Jan^ið,.
Gfuhaf fáá,'‘gæfari féit
gefizt' þreyttiim kairli.
En sú með þérrisauðaleit
sveif í Krókafjalli.
- VIÐ ÁRAMÓTIN
(Framhald af 4. síðu).
ofbeldi, og hafi oft verið nauðugur
sá kostur einn, þá er því þó svo
varið, að menn eru ekki það mikið
aumari en önnur dýr, að þeir ekki
snúist til varnar. Mannfjöldinn við
Hólmsá, njósnarkerfið mikla, sem
vegfarendúr komu á fót kringum
Reykjavík o. m. fl. sýnir, hvert
stefnir hér eins og alls staðar þar
sem ríkið heldu ekki uppi lögum
og rétti. Við þurfum ekki að sækja
vitneskju um þetta lengra en í okk-
ar eigin raunasögu.
I fræðum kommúnista er til-
gangur verkfalla ekki að vera með-
al til kjarabóta. Þau eru til þess að
gera þjóðfélagið óstarfhæft og þau
eru herskóli þeirra, æfingar í að
nota handaflið við lokamarkið
mikla, þar sem það á að ráða úr-
slitum. Norðurlönd og raunar öll
lýðræðislönd hafa vald til að halda
Bundu þig í báða skó
— blessuðu návist karlsins —
í klæði af urtum, eða af snjó,
„Auðar-brekkur“ fjallsins.
Þar í fjár- og hulduhól
hefur þú safnað baugum
við tuttugu og átta sumra sól
— séð með skyggnum augum.
Af eyðidalsins auði og ró
áttir þú sjóði vísa —
gegnum fjúk í grænan skóg
gekkst til fræðidísa.
Leynd við fallin lauf og börk,
lágt við grafir hljóðar,
grófstu upp andans ættamörk
okkar dreifðu þjóðar.
Inni í þinna orða byggð
ísland bjó að sínu.
Fræðavald og vinatryggð
vóx í minni þínu.
Enni, brún — og augu með -—
eldi af römum bókum,
orðakyngi, greip o'g geð
Gunnlaugs „þeima í Krókum“.
Fyrir íslenzkt eðli manns
— eftir veðrin hörðu —
þig mun glaðúr guð' vors iands
geyma á hirnni -r- og jörðu
Helgi Jónsson
EYFIRZKIR ÞÆTTIR
Nokkur orð um veðurfar og fleira
á þessari öld
Eftir JÓN JÓNSSON á Skjaldarstöðum
. Oft þefur. mjg langað til að rifja upp og skýra frá nokkrum
.atriðum viðvíkjandi veðurfari, einkum harðindurn á líðandi öld.
Undanfarin 4 ár hafa af mörgum verið talin hai'ðindaár og jafnvel
‘ lík að veðráttu árunum um og eftir 1880. En þar finnst mér ólíku
' saman jafnað, því að undanfarin ár hefur enginn hafís verið hér
'rivið land og greiðar siglingar umhverfis landið. — Það skal tekið
fram, að' fíásagnir þær, er hér koma fram, eiga aðallega við inn-
*sveitir Eyjafjarðar. og eru mest úr eigin reynslu minni. Má vera,
•.að einhverjir telji þetta karlaraup, og læt eg mér það vel líka, því
•að eg er víst að komast á raupsaldurinn. ■
Síðastliðhnr yetur var frekar góður fram um hátíðir. Þá versn-
aði veðrátta mikið, sérstaklega var stormasamt, einkum 5. janúar.
Þá gerði afspýrnui'ök, sem mörgum mun í fersku minni. Urðu þá
margir skaðai’ hér um sveitir á húsum og heyjum, bæði í Öxna-
dal og Þelamork, iþótt þess væri lítt getið í blöðum1 ,og útvarpi.
Fékk eg talsvert að kenna á því veðri sjálfur.
Skaðaveður fyrr og síðar.
Laugardaginn 5. janúar var veðurútlit ískyggilegt og stóð loft-
vog afarilla. En færi var gott, svo að eg fór niður að Krossastöðum
á Þelamörk með bíl þeim, sem flytur mjólk úr Öxnadal til Akur-
eyrar. Tekur bíll sá mjólk á Þelamörk að Steðja.
Eg hélt að Krossastöðum og bað bílstjórann að taka mig í baka-
leiðinni á Steðja, gerði ráð fyrir að ganga þann spöl, sem nemui*
tveim bæjarleiðum. Tafði eg á Krossastöðum til kl. 4 e.’h. Var þá
komið ofsaveður með rigningu af suðvestan. Eg vildi halda áætlun
:;og lagði af staðjþótt heimamönnum fyndist ekki farandi móti slíku
: .ýgðri.. Láp.aði Pgtur bóndi mér .stej'kan staf. og. hélt eg svo leið
mína. Ekki vái* viðlit að ganga veginn, því að svó vár’Hváss'f, að eg
hrökklaðist út af honum og reyndi að dragast áfram austan við
hann. Var þar dálítil fönn og heldur stuðningur við fæturna. Oft
hraktist eg nokkur skref til baka, en kom þá fyrir mig stafnum
vfr-T' Vi^4- £$r-> í'íS' W- is
LOFSÖNGUR
Ó, Drottinn, þér sé dýrð um aldir alda,
þólt alheims djúþið verði’ ei framar til,
og sólir hœtti sina braut. að halda,
í sögu timans verði þáttaskil.
Ó, Drottinn, þér sé dýrð frá hverju lífi,
sem dýrleg máttarhönd þin alheim gaf,
að hástól þinum heilög lofgerð svífi
og himingeislum Ijóssins borin af.
Ó, Drottinn, þér sé dýrð frá öllum hljómum,
frá dunum hafs, og brimið gnýr við strönd,
frá þrumuhvin og þýðum bcenarómum,
frá þeynum, er liann mildur strýkur lönd.
Ó, Drottinn, þér sé dýrð i.Jesú Kristi,
þinn dýrðarljómi, imynd þin er hann.
Að fórna sér hann forðum heiminn gisti
og frelsar þér til dýtðar týndan mann.
Ó, Drottinn, þér sé dýrð og tign og heiður *
og dásernd, uþphefð, lofgerð, þökk og hrós,
svo hátt og vilt, sem himinn þinn er breiður,
enn Incrra, Irngra' en streymir sólnaljós.
Sæmundur G. Jóhannesson.
*
I
I
1
v,c
±
d>
1
©
t.
±
©
r
t
©
t
f
t
¥■
$
|
f
x
t
t
X
©
- „HANDRITARÁNIГ
(Framhald af 9. síðu).
þessum vinnubrögðum kommún-
ista innan takmarka.
Ef við ekki gerum hið sama, mun
oftar og tíðar skapast það ástand,
sem nýverið var í okkar þjóð-
félagi — og verra þó, því að of-
beldismennirnir færast í aukana,
ef þeim er boðið tækifærið. -— Og
halda menn, að fulltrúar erlendra
þjóða veiti ekki þessum atburðum
athygli, þó að við látumst ekki sjá
þá? Þeir gefa auðvitað stjórnum
þjóða sinna nákvæma skýrslu um
þessar einkennilegu aðfarir, enda
upplýst, að erlend blöð hafa mjög
um þetta rætt sem fágæta og frétt-
næma atburði.
Það er mikið um það rætt og
réttilega, að til þess að auka þjóð-
artekjur og velmegun manna í
þessu landi þurfi fjölþættara at-
vinnulíf. Við þurfum að byggja
upp margs konar iðriað, meðal ann-
ars stóriðnað. Sú leið er okkur þar
ein fær, eins og sérhverri smáþjóð,
sem er að koma undir sig fótum,
að afla sér trausts og þannig fjár-
magns frá erlendum þjóðum. Eg
fullyrði, að það þarf ekki margar
skýrslur til erlendra þjóða,.eins og
þær, sem hljóta að hafa verið
gefnar um framferðið í síðasta
verkfalli til þess að þeir, sem verst
vilja, verði ánægðir með það, sem
eftir verður af lánstrausti þjóðar-
inna r— og því trausti á stjórnar-
háttum hér yfireitt, er nú var að
byrja að skapast.
Vald í þessu þjóðfélagi er óhjá-
kvæmilegt að hafa eins og í öðrum
lýðfrjálsum löndum. Við íslend-
ingar erum ekki fullkomnari menn
en þeir, sem önnur nútíma lýðræð-
islönd byggja. Vald þjóðarinnar
þarf að tryggja gegn ofbeldismönn-
um með sérstöku þjóðvarnarliði.
Hvernig þessu liði verður háttað,
er enn athugunaefni. En sennilega
væri hagkvæmast að láta það einn-
ig taka í sínar hendur þá-varð-
gæzlu að mestu, sem erlent lið
annast nú hér á landi. —
Lýðræði og frelsi eru viðkvæm-
ur gróður, sem ekki dafnar vel til
lengdar nema jarðvegurinn sé rétt-
læti. Það þurfum við fyrst af öllu
aðmuna.
Við megum heldur ekki láta naga
í sundur ræturnar. -— Lýðræði og
frelsi ver sig ekki sjálft gegn of-
beldi. Hvort tveggja deyr, þar sem
ekki er vald til að vernda það. —
fræðimenn hafa, ásamt Dönum,
Norðmönnum og Svíum dvalið í
háskólasafni Kaupmananhafnar
og lagt sinn skerf til þess, að gjöf
stofnandans gæti orðið alþjóðleg-
unf fræðirannsóknum að sem
mestu gagni. Væri safnið geymt á
afskekktri ey í Atlantshafi, sem
ekki hefur einn einasta hermann
sér til varnar, stæði því hætta af
sérhverjum þeím, sem á óróatírn-
um gæti náð undir sig yfirráðum
þess og selt það fyrjr dollara, aul*
þess sem það er mjög sennilegt'—
og hefúr verið vikið að því af
öðrum — að fjárhagsöngþveiti
það, sem óstjórn hins íslenzka
skríparíkis (karikaturstat) hefur
haft í för með sér og mikil-
mennskubr j álæði valdhafanna,
séu höfujð.orsök hinnar frekjulegu
kröfu þeirra um að fá ókeypis í
hendur auðseljanlegar danskar
eignir.
Innanríkispólitískt séð er það
aðalatriðið, að eignarréttinum er
hér ógnað af botnskoti, sem hefur
miklu víðtækari þýðingu vegna
þess, að hann átti að vera tryggð-
ur á hinn öruggasta hátt. Hvernig
geta stjórnmálaflokkar, sem hafa
verndun eignarréttarins á stefnu-
skrá sinni, fengið af sér að fremja
svo freklegt trúnaðai'brot gagn-
vart kjósendum sínum, sem hafa
kosið þá vegna stjórnmálastefnu,
sem þeir berjast nú á móti?
Það hefur kvisazt, að ríkis-
stjórnin muni leggja fast að ríkis-
þingmönnum að beygja sig fyrir
íslendingum. Síðast hefur heyrzt,
að Hvidberg menntamálarað-
herra muni hverfa frá milli-
stöðu sinni og leita styrks hjá
sósíalistum og róttækum til þess
að hafa sem allra bezta aðstöðu
að koma fram tilræðinu við
Hafnarháskóla og eignarréttinn.
Hvað heldur hann, að kjósendur
hans muni segja?
Hvað hinum konservatíva þjóð-
flokk viðvíkur, á hinn mikilsvirti
formaður flokksins heimting á
því, að flokkur hans fylgi hon-
um. Sjónarmið hans er það, að
afstaða háskólaráðs eig'i að skera
úr. Auðvitað, eignum sínum hlýt-
ur hver réttur eigandi að ráða.
Ennþá er tími til að láta málið
falla niður. En verði nauðsynlegt
að bera fram tillögu um synjun
málsins til annarrar umi'æðu, ber
að vona, að í báðurn deildum rík-
isdágsins 'séu menn, sem láti sér
ant um virðingu lands síns og
rétt.
( t , ,1 .
góða og náði mér á strik á ný. Hef eg aldrei átt jafn-erfitt með að
verjast falli og í þetta sinn og hef þó verið úti í mörgum þeim
stórviðrum, sem hér hafa geisað frá upphafi þessarar aldar. — Eg
man vel eftir skaðaveðrinu mikla árið 1900. Vareg þá snáði á
fermingaraldri og lengi úti að grjótbera og íj'ötra niður heyin,
enda misstum við ekki hey, og litlir skaðar heyja ul*ðu hér í dölum.
Mun veðrið hafa verið meira við sjávarsíðuna, því að þar urðu
stórfelldir skaðar. á fauk íbúðarhús í Rauðuvík með einhverju af
fólki. Þá fuku líka tvær kirkjur í Svarfaðardal,' bæði á Uþsúni óg
urðum, og vesturstafn Vallakirkju klofnaði öðrum-megin dyra,
en kirkjan rótaðist ekki á grunninum. Við þetta var gert, svo að
engin merki sjást þess nú. Kirkjan á Tjörn, sem var nýlega byggð,
hallaðist á grUnninum, en það ótrúlega skeði, að hún réttist í
norð-austan veðri, sem kom aftur nokkrum vikum seinna. —
Jæja. — Þetta er nú orðinn útúrdúr. — Loksins náði eg að Steðja
og var þá veðrið lítið eitt farið að lægja. Var komin bleytu,hríð og
eg holdvotur og búinn að vera meira en 2 kl.st. þennan sþöl, sem
mun vera um tveggja km. leið. Að eg var svona lengi á leiðinni,
stafaði nokkuð af því, að eg er orðinn allveill fyri-r þrjósti og varð
að taka hvíldir með stuttu millibili til þess áð 'þlása mæðinni. Á
Steðja stanzaði eg og bakaði mig við eldstóna unz mjólkurbíllinn
kom. Flutti bifreiðartjórinn, Baldur Þorsteinsson, mig fram að
Neðsta-Landi, þótt hvasst væri og komin stórhríð að kalla mátti.
Eigi að síður gekk mér heimferðin yfir ána slysalaust. En. aldrei
hef orðið heimkomu jafn-feginn, sem þetta sinn. Og engir skaðar
urðu á húsum né heyjum hjá mér í fárviðri þessu.
Veður þetta stóð yfir um 3 sólarhringa Þá stillti til og gerði
góðviðri. Annars var nokkur harðindakafli fram um 19. febrúar.
Þá gerði ofsahláku og stórregn, gadd reif upp og ár fóru í ofur-
vöxt, brutu af sér ísinn og skemmdu engi og girðingar. Eftir þann
tíma var ekki jarðbann hér um sveitir og var mikið orðið autt um
sumarmál, en langstæðir kuldar um vortímann, er orsökuðu mikið
kal, einkum í nýræktum og lítinn grasvöxt frarn eftir sumrinu. Þó
varð fyrri sláttur sæmilegur hér í héraðinu með allmörgum undan-
tekningum þó, en uppsláttur frekar rýr. Nýting heyja sérstaklega
góð, vegna þess að þurrkasamt var. Sérstaklega var síðari hluti
sumars góður og víða verið við heyskap fram í októbermánuð. Og
það, sem af er liðið vetri með ágætum, svo að vart hefúr fallið
snjóí*' í byggðumi : ... ......................
Látum hér staðar numið í bili og bregðum okkur nokkur ár
aftur í tímann.
(Framhald).