Dagur - 06.01.1954, Blaðsíða 2

2
D A G U R
Miðvikudaginn 6. janúar 1954
Ávarp fil Ákureyringa
Dagskrármál landbímaðarins:
Áætlun, sem stuðla á að arðberandi
landbúnaðarframleiðslu í Danmörk
Eftir Árna Jónsson, tilraunastjóra
GÓÐIR AKUREYRINGAR!
Eins og getið hefur verið um í
blöðuni bæjarins, hefur verið
ákveðið að hefjast handa um fjár-
söfnun til kaupa á vönduðu pipu-
orgeli í Akureyrarkirkju og hef-
ur verið stofnaður sjóður í þeim
tilgangi.
Við undirritaðir vorum á síðasta
safnaðarfundi kjörnir í nefnd til
þess að vinna með sóknarnefnd
Akureyrar að fjársöfnuninni.
Við snúum okkur hér með til
bæjarbúa og heitum á þá til
drengilegs stuðnings þessu mál-
efni, — bæði einstaklinga og félög.
Þótt hver einstakur geti ef til
vill ekki lagt fram stóra fjárhæð,
þá „safnast þegar saman kemur“,
en mikið fé þarf til kaupa á góðu
pípuorgeli.
Nú kann einhver að spyrja: Er
nokkur þörf á þessu? Er ekki orgel
það, sem nú er í kirkjunni, nægi-
lega gott? Og eru gefendur þess
samþykkir þessari ráðagerð?
Því er til að svara, að Vilhjálm-
ur Þór, forstjóri, hefur fyrir hönd
þeirra hjóna tjáð sig samþykkan
þessari hugmynd, og gefið leyfi til
að Hammondorgelið verði selt, að
andvirði þess gangi til kaupa á
vör.duðu pípuorgeli.
Þegar þau hjón, af alkunnum
'höfðingsskap, keyptu Hammond-
orgelið og gáfu Akureyrarkirkju,
voru þessi hljóðfæri svo til nýkom-
in á markaðinn, (fyrst 1935), og
bundu margir allmiklar vonir við,
að þarna væri á ferðinni orgel, sem
ef til vill myndi taka við af pípu-
orgelinu.
Þessar vonir hafa brugðist. Eðli
Hammondorgelsins er svo frá-
brugðið pípuorgelinu, að hér er
raunverulega um tvær tegundir
hljóðfæra að ræða, þó ýmis hljóm-
brigði Hammondorgelsins séu
skemmtileg, þegar veikt er Ieikið,
er tónmyndun þess of vélræn og
skortir tóninn því eðli hins lifandi
tóns. Kemur þetta æ skýrar í ljós,
eftir þvi sem tónninn verður sterk-
ari og lýsir sér í því, að tónblær-
inn verður harður og líflítill, og
getur orðið óþægilegur fyrir eyrað,
ef sterkt er leikið. Þessa galla hef-
ur ekki tekizt að laga. Þá eru færri
nótur á fótspili (pedal) Hamm-
ondorgelsins en venjulegt er á
pípuorgelum, svo að þegar af þeirri
ástæðu er ekki unnt að leika öll
orgelverk á það. Þar sem orgeltón-
list er yfirleitt samin fyrir pípu-
orgel, verður hún ekki leikin á
Hammondorgel, nema hún afflytj-
ist meira eða minna, þar sem eðli
hljóðfæranna er svo ólikt.
Hammondorgelið er hins vegar
betur fallið til að leika á það létt-
ari tónlist, t. d. í stíl við tónlist
þá, sem leikin er á svonefnd Bío-
orgel.
Af þessu leiðir, að organleikarar
vilja yfirleitt ekki halda orgeltón-
leika á Hammondorgel, þegar leika
á klassiska orgeltónlist. Þar sem
Akureyrarkirkja er höfuðkirkja hér
norðanlands og Akureyri næst-
stærsti bær landsins, þarf að vera
aðstaða til að taka á móti þeim
orgelleikurum, sem hér ber að
garði og skapa þá aðstöðu, að bæj-
arbúum gefist kostur á að hlýða á
þá, en af framansögðu er ljóst, að
sú aðstaða er ekki fyrir hendi. Hér
er því um beint menningarmál að
ræða fyrir bæinn. Þá mundi gott
pípuorgel setja enn hátiðlegri blæ
á þær athafnir, sem fram fara í
hinni veglegu kirkju bæjarins.
Ennfremur má minnast á, að
truflanir á rafmagni mundu ekki
þurfa að hindra orgelleik í kirkj-
unni, ef pípuorgel væri þar. Þótt
belgurinn verði rafknúinn, má
blása hann með handafli (eða fót-
afli), ef rafmagn bregzt. En eins og
menn vita, hafa oft orðið óþægi-
legar truflanir á kirkjulegum at-
höfnum vegna rafmagnstruflana,
þar sem með engu móti verður
leikið á Hammondorgel, ef svo ber
undir, enda er tónninn myndaður
með rafmagnssveiflum i hátalara.
Við heitum nú á alla Akureyr-
inga að sameinast um þetta metn-
aðar- og menningarmál.
Eins og áður er að vikið, þarf sú
fjárhæð, sem hver einstakur legg-
ur fram, ekki að vera stór, eí þátt-
takan verður nóéu almenn.
Fyrst fámennari söfnuðir, svo
sem i Vestmannaeyjum og á Eyr-
arbakka (Eyrbekkingafélagið)
hafa séð sér fært að kaupa pípu-
orgel í kirkjur sínar, ætti okkur
Akureyringum ekki að verða
skotaskuld úr því.
Nú á næstunni munu söfnunar-
listar verða bornir um bæinn. Ef
til vill næst ekki til allra, og eru
þeir þá góðfúslega beðnir að snúa
sér til einhvers okkar nefndar-
manna með framlög sín.
Á þrettánda dag jóla 1954,
Páll Sigurgeirsson,
Jakob Tryggvason,
Arni Björnsson.
Ný skáldsaga eftir
Hugrúnu
„Hafdís og Heiðar“ heitir bók
eftir Hugrúnu skáldkonu, scni út
kom fyrir jólin og er hér um að
ræða fyrsta bindi í fyrirhuguðum
sagnaflokki.
Hér á landi eru nokkrar konur,
sem gerzt hafa afkastamiklir rit-
höfundar og var Torhildur Hólm
þar í fararbroddi. Síðan koma þær
Hulda, Guðrún Lárusdóttir, Krist-
ín Sigfúsdóttir, Elinborg Lárus-
dóttir, Guðrún frá Lundi, Þórunn
Elfa og svo Filippía Kristjánsdótt-
ir (Hugrún), svo aðeins nokkrar
séu nefndar.
Bækur þessara kvenna hafa
flestar náð vinsældum og verið
mikið lesnar meðal almennings,
enda leika kvenrithöfundar á
ákveðna tilfinningastrengi, er þeim
virðist láta betur en karlmönnum.
Um bækur Hugrúnar skal það
sagt, að þær eru skrifaðar af hug-
ljúfum þokka, með einlægum vilja
til tjáningar. Sú tjáning felst í já-
kvæðu viðhorfi til alls lífs á jörðu.
Hugrún ann allri fegurð, hvar sem
hún birtist, og þessa nýju bók
hennar, Hafdís og Heiðar, er fólki
hollt að lesa. Þetta er bók með já-
kvæðu viðhorfi jafnframt því sem
hún lýsir á skemmtilegan hátt ævi
æskufólksins og ævintýrum þess.
Isafoldarprentsmiðja h.f. gaf bók-
ina út.
Jón Kr. Gunnlaugsson
- MINNINGARORÐ -
Jón Kristján Gunnlaugsson var
fæddur á Litla-Áskógssandi á Ár-
skógsströnd 2. apríl 1917. Foreldr-
ar hans voru: Sigríður Þorsteins-
dóttir, ættuð úr Skíðadal, og
Gunnlaugur Vigfús Skarphéðins-
son.
Norðan við Þorvaldsdalsá, þar
sem hún fellur út í Eyjafjörðinn,
er Litli-Arskógssandur. Þar hafa
löngum búið fiskimenn og far-
menn. Á löngum vetrarkvöldum
hlustuðu drengirnir á frásagnir
þeirra um svaðilfarir og ævintýri.
Á mildum sumardögum sigldu smá-
skip á tjörnum og pollum. Mjúkur
sandurinn var eftirsóttur leik-
vangur hinna upprennandi sjó-
manna. Þar gjálfraði báran og
veitti óþrjótandi fjölbreytni í leik-
inn. Hún reyndi að ná til drengj-
anna, sem fylgdu útsoginu en
hlupu undan þeirri næstu. Hinir
verðandi fiskimenn fengu snemma
að taka virkan þátt í hinum dag-
legu störfum og lærðu sjómennsk-
una ósjálfrátt. — Og þeir þekktu
fljótlega hvern bát og skip, sem
um fjörðinn fór. I dagdraumum
voru þeir skipstjórar þeirra er feg-
urst voru og hraðskreiðust. Hið
náttúrlega umhverfi og þátttaka í
störfum feðranna skapaði bráð-
þroska sjómenn. Þeirra metnaður
var að verða hlutgengur. Það var
leiðin til að verða að manni.
Jón Kristján Gunnlaugsson ólst
upp í þessu umhverfi. Hann var
óvenju fríður maður sýnum, við-
kvæmur í lund og hlédrægur og
háttprúður svo að af bar. Hann
fór aldrei með ærslum eins og
börnum er títt. Skapríkur var hann
þó og lét ógjarnan hlut sinn.
Því var ekki spáð um Jón að
hann yrði sjómaður. Til þess þótti
hann allt =of fíngerður. En um-
hverfi æskuáranna hefur sín áhrif
og hann valdi snemma ævistarf
sitt.
Foreldrar Jóns áttu lengi við
vanheilsu að stríða, sérstaklega
móðir hans. Hann unni þeim mjög
en fann svo sárt til vanmáttar síns,
að geta ekki hjálpað þeim, að við
þunglyndi lá.
Árið 1933 flutti fjölskyldan til
Dalvíkur. Þar náði Jón fullorðins-
þroska. Hann varð karlmenni að
líkamlegu atgervi og eftirsóttur
sjómaður, drengilegur í allri fram-
komu og hafði hvers manns traust
er þekktu hann.
Hugur hans mun um stund hafa
staðið til náms. Þar hefði honum
verið opin leið, því að hann var
góðum gáfum gæddur. Hann fór
þó dult með þetta og kaus heldur
að ganga þann veg er-hann ungur
hafði valið. Þann veg gekk hann
með sæmd til enda. Á þann hátt
varð hann æskuhugsjónum sínum
trúr og á þann hátt gat hann búið
foreldrum sinum áhyggjulausa elli.
Móður sína missti hann 1947. Sið-
an sá hann um föður sinn og föður-
systur, sem bæði voru aldurhnigin
orðin og faðir hans blindur.
Jón gerði aldrei miklar kröfur
til sjálfs sín, en var veitull á sinn
hljóðláta hátt. Nafn hans var ekki
tengt neinum stórviðburðum. En
hann brást engum manni.
Jón Kristján Gunnlaugsson fórst
ásamt félaga sínum, Ara Kristins-
syni frá Dalvík, með trillubátnum
Sæbjörgu í aftakaveðrinu 26. nóv.
sl. Um leið og eg sendi ættingjum
Jóns og vinum innilegar samúðar-
kveðjur, votta eg minningu hans
þakkir og virðingu.
Erlingur Davíðsson.
Á SÍÐASTLIÐNU VORI var
samþykkt löggjöf í danska Ríkis-
deginum, um að koma á fót stofn-
un sem miði að því að tryggja og
auka Iandbúnaðarframleiðsluna,
jafnframt því sem hún sé arðbær.
Er hér um 5 ára áætlun að ræða.
Fjármagn, sem ætlað er til þessara
hluta, er viss hluti af Marshallfé
og einn liður í þeirri áætlun. Til
hinna ýmsu greina landbúnaðarins
hyggjast Danir verja af þessu fé
15 milljónum, en alls var þessi
hluti . Marshallfjárins um 32
milljónir danskra króna.
Vil eg í stuttu máli segja frá því,
hvernig Danir hugsa sér að verja
þessu fé varðandi landbúnaðinn og
styðst eg við grein eftir S. P. Jen-
sen í 3. hefti Nordisk Lantbruks-
ekonomisk Tidskritt, 1953.
I lögunum er gert ráð fyrir að
verja þessum 15 milljónum á eft-
irgreindan hátt:
1. Fagleg upplýsingastofnun
(Informationskontor) kr. 7,2 millj.
2. Fyrirmyndarbú, búfjárfóðrun
og vinnufyrirkomulag í penings-
húsum kr. 1,9 milljónir.
3. Jarðræktartilraunir og sýnis-
ræktun kr. 0,7 milljónir.
4. Rannsóknir og framkvæmd
votheysgerðar kr. 0,6 milljónir.
5. Rannsókn'ir og kennsla á
notkun búvéla kr. 3,4 milljónir.
6. Leiðbeiningar og kennsla um
landbúnaðarbyggingar kr. 0,6 millj.
7. Kennsla og hagnýting ung-
linga við landbúnaðarstörf (Land-
ökonomiskt ungdomsarbejde) kr.
0,500 milljónir.
Alls kr. 5 milljónir.
1. liður. Verkefni upplýsinga-
stofnunarinnar verða m. a. þessi:
Að halda námskeið og fræðslu-
fundi um allt landið, safna saman
tilraunaniðurstöðum, bæði inn-
lendum og erlendum, sem ein-
hverja þýðingu geta haft fyrir
danskan landbúnað og kynna þau
almenningi bæði með því að gefa
út og senda bændum þannig
fengnar niðurstöður ókeypis, og til
leiðbeininga fyrir ráðunauta sem
eiga jafnframt að vera í sem nán-
ustu sambandi við þá, sem land-
búnaðinn stunda. Teknar séu fræð-
andi kvikmyndir og ljósmyndir og
þær sýndar um allt landið.
2. liður. í sambandi við þennan
lið er fyrirhugað að koma upp fyr-
irmyndar búum, með því móti að
semja við einstaka bændur um að
lána bú sín í þessu augnamiði.
Gert er ráð fyrir að koma upp kúa-
búum, 22 svínabúum og 28
hænsabúum. Framkvæmd þessi er
fyrirhuguð þannig að upplýsinga-
stofnunin og ráðunautar hennar
leggja til allar faglegar leiðbeining-
ar sem þarf að gera á búunum og
jafnframt segi fyrir um alla með-
ferð gripa, hirðingu, fóðrun, mjölt-
un o. fl. Þurfi að gera einhverjar
kostnaðarsamar framkvæmdir í
sambandi við þessi fyrirmyndarbú,
er gert ráð fyrir að útvega viðkom-
andi bændum leigu eftir bú sín,
því að þeir eiga að njóta góðs af
fyrirkomulagsbreytingum um leið
og reksturinn er gerður hagkvæm-
ari og framleiðslukostnaðurinn
minnkaður.
3. liður áætlunarinnar snýr að
jarðræktinni og er þar fyrirhugað
að koma upp dreifðum tilraunum
hjá bændum og annist ráðunautar
allar framkvæmdir þar að lútandi.
Áherzla sé lögð á áburðartilraunir,
varnir gegn jurtasjúkdómum, hirð-
ingu garða og akurlenda, vinnu-
sparandi aðferðir við uppskeru
hinna ýmsu nytjajurta o. fl.
4. liður er varðandi votheysgerð.
Gert er ráð fyrir að gera tilraunir
með votheysverkun, kynna bænd-
um helztu atriði þar að lútandi,
rannsaka votheyið hvað fóðurgildi
og verkun snertir, hvaða áhrif það
hefur á mjólkurfituna o. fl.
5. liður er um hagnýtingu bú-
véla í landbúnaðinum. Er gert ráð
fyrir að auka fræðslu um búvélar
í öllum fagskólum jafnframt því
sem þeim verði séð fyrir nauðsyn-
legum tækjum í þessu augnamiði,
þá verði haldin námskeið víða um
landið, þar sem verði haldið uppi
kennslu í hagnýtri notkun búvéla
við hin ýmsu störf og jafnframt sé
kennd hirðing þeirra. Athugun
verði gerð á heppilegum vélakosti
hinna ýmissa stærða af búum, með
það fyrir augum að framleiðslan
verði sem mest og ódýrust, þannig
að hlutdeild vélanna verði sem
minnst í framleiðslukostnaði fram
leiðslunnar.
6. liður er varðandi landbúnað-
arbyggingar og er gert ráð fyrir að
rannsókn fari fram á því m. a.
hvaða byggingastíll sé heppilegast-
ur, t. d. einnar eða tveggja hæða
útihússbyggingar, hvernig innrétt-
ingar geti verið hagkvæmastar
byggingum, þannig að vinna við
hirðingar verði sem haganlegust.
Rannsóknir séu gerðar á hag-
kvæmri loftræslu peningshúsa o.
fl.
7. liður er um það, hvernig hag-
nýtri unglingakennslu verði fyrir
komið og er gert ráð fyrir að hald-
in verði námskeið fyrir unglinga,
þar sem þeim verði bæði verklega
og með fyrirlestrum kennd land-
búnaðarstörf og þannig komií lif-
andi samband við þennan atvinnu-
veg.
HÉR HEFUR verið sagt frá
þessari framtiðaráætlun Dana, sem
m. a. á að tryggja arðvænlega
landbúnaðarframleiðslu á næstu
árum. Að sjálfsögðu er þessi
áætlun aðeins einn liður í heildar-
framleiðslukerfi dansks landbún-
aðar, en engan veginn ómerkur
þáttur, og mætti okkur Islending-
um verða það Ijóst, að mikið átak
þurfum við að gera, til þess að
standa þar með tærnar, þar sem
Danir standa með hælana, á sviði
landbúnaðarframleiðslu, en innan
skamms þurfum við að bjóða land-
búnaðarframleiðslu okkar til „sölu
(Framhald á 7. síðu).