Dagur - 30.06.1954, Blaðsíða 5

Miðvikudaginn 30. júní 1954
D A G U R
5
Ræða forsela íslands, herra Ásgeirs Ás-
geirssonar,
flutt við móttökuhátíð í Lysth
garðinum
Góðir Akureyringar! Við hjón-
in þökkum yður af heilum hug
ástúðlegar móttökur. Okkur eru
þær mikilsvirði. í þeirri stöðu,
sem eg nú skipa, hvort sem það
verður lengur eða skemur, þá
veltur mikið á velvild og skilningi
fólksins. Eg óska engum þess, að
vera forseti lengur en hann nýtur
almenns stuðnings, og þjóðinni
því síður að hafa forseta, sem hún
vill losna við. Endurskoðun á 4
ára fresti ætti líka að vera nægi-
leg trygging fyrir, að hvorugt
hendi til langframa.
Því er oft haldið fram, að vér
séum deilugjörn þjóð. Það hefur
sínar góðu hliðar, Frá íslands
byggð höfum vér lagt ríka
áherzlu á einstaklingsfrelsið, og
það er óskandi, að vér gefum
aldrei eftir þann rétt, að hver fái
að hugsa, tala og breyta eins og
honum er innrætt. En þeim rétti
— eins og öllum öðrum réttindum
— fylgja skyldur. Frelsið tak-
markast af samlífinu og þjóðar-
þörf. Báðar öfgarnar eru oss
fjarlægar, óskorað sjálfræði og
algert ríkisvald. Jafnvægið milli
frjálsræðis og aga er bezt tryggt
með lýðræði, og það form, sem
vér höfum kosið voru unga og
endurreista ríki nefnum vér lýð-
veldi.
Eitt af skilyrðunum fyrir því, að
slíkt stjórnskipulag fái staðizt er
hóf í málaflutningi og flokka-
drætti. Löggjafinn ræður ekki við
allt, og jafnvel ekki fram-
kvæmdavaldið. Það þarf að vera
fyrir hendi visst hugarfar og sögu
legur þroski til að lýðræði og
lýðveldi fái staðizt til langframa,
og það fullyrði eg, að sé í góðu
lagi hér á landi. Eg segi í góðu
lagi, því að enginij er algóður
nema Guð einn.
Vér íslendingar höfum inn-
lenda reynslu fyrir hvorutveggja,
sundrung og eining. Og á örlaga-
stundum hefur þjóðin ýmist tap-
að eða sigrað, tapað á Sturlunga-
öld, þegar flokkadráttur varð yf-
irsterkari öllum einingaröflum.
Skilningurinn á hættunni var þá
til, þótt öflin væru of veik. Og
þjóðin hefur sigrað við kristni-
tökuna og lýðveldisstofnun, bæði
hina fyrri og síðari. Allt er það
þrennt glæsileg afrek, sem gefa
góð fyrirheit. Vér höfum nýlega
minnzt 10 ára afmælis lýðveldis-
stofnunar. Hvert það afmæli
brýnir fyrir oss nauðsyn eining-
arinnar í þeim efnrnn, sem örlög
þjóðarinnar velta á. Sú eining
átti langa forsögu og var traust-
lega undirbyggð.
Innanlandsbaráttan sér fyrir
sér sjálf, en einingin er torveldari.
Það þarf lítinn þroska til að slást,
en það þarf þroska til að starfa
saman og standa saman sem einn
maður. Til þess þarf hugsjón,
leiðarstjörnu, sem almenningur
er fús til að haga ferðum sínum
eftir.
Landnámsmenn stýrðu hingað
eftir leiðarstjörnu. í seinni tíð
hefur áttavitinn leyst allan þann
vanda. í þjóðmálum held eg, að
SÓLMYRKVI.
Sólmyrkvi nokkur sagt er nú
að senn fyrir dyrum standi,
þá skulu fróðir myrkva-menn
mæta á voru landi
og skoða sólina í krók og kring,,
með klukku og mælibandi.
Þá verður svo myrkt um miðjan dag
að menn sjá ei til að vaka,
nátthrafnar fleetir fara á stjá
en fuglarnir hætta að kvaka,
í dimmunni magnast dularöfl,
— draugarnir fjörkipp taka.
Úr fjarlægð og nálægð förum við
á furðu þessa að glugga.
Að mistækist svo hin myrka stund,
margir voru að ugga,
hið einasta færi, er okkur gefst
að elta svo frægan skugga.
Oft hafa mánans geislar glatt
geð hjá mönnum og konum,
en lútt þykir mörgum hlægilegt
og hreint móti öllum vonum,
að sumardag bjartan sjái menn
ekki sólina fyrir honum.
DVERGUR.
engin slík vél hafi enn verið
fundin, og hef ekki trú á, að það
verði. Maðurinn er ekki vélgeng-
ur, og framför í tækni ekki alltaf
framför í mannfólkinu sjálfu. En
því lengri sem saga vor er orðin,
því fleiri stjörnur hafa bætzt á
þann himin, sem þjóð vor lifir
undir ,og allar benda þær sörnu
leið til framtíðarinnar. Það hefur
þess vegna orðið öruggara með
hverjum áratugnum, að þjóðin
sameinist um mark og mið, og
síðan 17. júní var upp tekinn sem
þjóðminningardagur, blandast fá-
um hugur um, hver sé hin skær
asta og öruggasta leiðarstjarna
íslenzkrar þjóðar.
Það sem áður voru átök, er
þegar málin eru leyst, orðið að
sögu, sem sameinar. Sagan sam
einar oss, málið, landið, sem um
lokið er af sæ, og hin fríða fylking
forfeðranna — allt þetta samein
ar oss og mótar í hugum vorum
það, sem vér nefnum íslenzkt
þjóðerni. Það hefur ekki alltaf
hátt um sig þjóðernið, en það er
auðþekkt og auðfundið, hvar
heiminum, sem tveir Islendingar
hittast. Það er ættjarðarmótið,
sem minnir oss á, að vér erum
sjálfir hluti af ættjörðinni, öll
þjóðin, sem nú lifir, og ekki ein
ungis fortíðin og framtíðin. Það
leggur oss skyldur á herðar um
að ástunda bræðralag og ætt-
jarðargagn.
Góðir Akureyringar! Bær yðar
liggur við fagran fjörð og í sögu
ríkri byggð. Héraðið er glöggt af-
markað til beggja handa frá
Grímsey og inn á miðbik lands
ins. Það rúrnar alla íslenzka at
vinnuvegi og mikla fjölbreytni.
Það er lí'kt og smámynd af land-
inu og þjóðinni í heild. Þar fyrir
saga bæjarins ekki löng
Höfnin hefur ráðið legunni, og
það er næsta eðlilegt, að kaup-
staðurinn hófst samtímis og farið
var að rýmka um verzlunar-
böndin. Saga kaupstaðarins ;
frá upphafi samleið með viðreist
arsögu íslands. Akureyri hefur
ekki látið sinn hlut eftir liggja
heldur haft forustu í mörgu, þ. á
m. skógrækt og í iðnaðar- og
menntamálum.' Akureyringar
hafa snúið hug sínum til útgerðar
og jarðræktar og standa fram-
arlega á hinni nýju og stórfelldu
landnámsöld síðustu fimmtíu ára.
Borgararnir hafa flutzt víða að
með sérkenni sín, sögu og mennT
ingu, svo að vitanlega er saga
Akureyringa sjálfra jafngömul og
jafnauðug Islandssögunni.
Hið forna skipulag var engin
dægurfluga; enn eru hrepparnir
við lýði, gömlu þingin heita nu
sýslur, og fjórðungarnir lifa enn
sínu lífi fyrir utan allt skipulag.
I Norðlendingafjórðungi skipar
Akureyri þann virðulega sess að
vera höfuðstaður — með heiðri
og sóma. Við óskum bæjarbúum
og bæjarfélaginu allra heilla, og
framtíðar, sem verði samboðin
fortíðinni.
En í óskum vorum skulum vér
fela alla fjórðungana, og minnast
ættjarðarinnar með ferföldu
húrrahrópi.
Frægur ríthöfundur spjallar um
bækur og fleira
Rithöfundurinn frægi, John
Steinbeck, sem nú dvelur um
sinn í París, átti um daginn viðtal
við fréttaritara nokkurn, og
snerist talið að miklu leyti um
aækur.
... Sweet Thursday (síðasta
bók Steinbecks) er skemmtileg
og fyndin bók. Eg geri þar að
gamni mínu, en það finnst sum-
um gagnrýnendum hinn alvar-
legasti glæpur. Sumum gagnrýn-
endum er svo annt um stöðu mína
bókmenntaheiminum, að þeir
geta ekki lesið bók eftir mig, án
jess að hafa áhyggjur af því
hvernig hún muni hæfa mér sem
sögupersónu í mannkynssögunni.
Eins og mér sé ekki fjandans
sama.
... Möguleikinn á því, að ein-
hver bók verði ódauðleg, er svo
fjarlægur, að engum andlega
heilbrigðum rithöfundi dettur
hann í hug. Sumir gagnrýnendur
eru alltaf að tala um ódauðleik-
ann, og svei mér þá, ef mér dett-
ur ekki í hug, að þeir séu að
hugsa um hann fyrir sjálfan sig.
Frændi minn gamli sagði einu
sinni við mig: „Ef þér heppnast
það, sem þú ætlar þér, þá hefurðu
bara það upp úr því að verða
óvinsæll af milljónum skólánem-
enda næstu 50 árin, því að þeim
verður skipað að lesa bækurnar
þínar!“
Fer ekki slæm gagnrýni
skapið á yður?“ spyrjum vér.
„Það rynni ekki heitt blóð í
æðum þess manns, sem ekki gæti
reiðzt, væri hann barinn í andlit-
ið. En ekki held eg, að umsagnir
um bækur hafi eins mikil áhrif á
sölu þeirra eins og gagnrýnendur
vilja vera láta.“
Steinbeck hefur ýmsar sér-
kennilegar skoðanir á bókum.
„Mér þykir vænt um vasaút-
gáfurnar ódýru, en mér er ekkert
um bækurnar með hörðu spjöld-
unum, enda eru þær margfalt
dýrari og spilla vináttu manna á
milli. Þú lánar t. d. vini þínum
bók með hörðum spjöldum. Hann
skilar henni ekki aftur, og þá
verðurðu sár við hann og reiður.
Þetta gerir þig nízkan og smá-
skítlegan. Allt öðru máli er að
gegna um „pocket“bækurnar.
Menn lána þær og gefa út og suð-
ur með mestu ánægju. Þær gera
menn örláta, góða og vingjarn-
lega. Bækur með pappírsspjöld-
um tengja menn vináttuþöndum,
en þær með hörðu spjöldunum
slíta vináttutengslin. Þar að auki
eru milljónir eintaka lesnar af
þeim fyrrnefndu en í mesta lagi
nokkrir tugir þúsunda af hinum.“
Rithöfundurinn segist vera á
móti öllum þeim mönnum, sem
fái lánaðar bækur. „Slíkir menn
eru hreint og beint óvinir mínir.
Þeir hrifsa bitann frá munni
barna minna, og það er þeim að
kenna, ef húseigandinn kemur og
heimtar húsaleiguna. Eg vil láta
breyta lögunum og gera það að
refsiverðum glæp að lána öðrum
bækur.“
„Já, en hr. Steinbeck, þetta er
nú eiginlega ekki raunhæft eða
praktískt.“
„Nei, það veit eg vel. Hug-
myndir mínaf um bækur eru
aldrei praktískar. Einu sinni
stakk eg upp á því við þing
bókaútgefenda, að þeir prentuðu
bækurnar á rúgbrauð, svo að
menn gætu étið þær, eftir að hafa
lesið þær. Það yrði líka til þess
að menn læsu hraðar, því að ekki
vildu menn láta brauðið harðna
um of. Enginn útgefendanna var
nógu framsýnn til þess að gera
áætlun þessa að veruleika. ,
Verst er við bækurnar, að þær
eru vitagagnslausar nema sem
bækur. Ef hægt væri að gefa út
bækur, sem hægt væri að gera að
rottugildrum eða bækur, sem
hægt væri að raka sig með eða
skrifa með, þá væri hægt að selja
svo miklu meira af þeim.“
Hr. Steinbeck segist aldrei hafa
ritað neina bamabók. Vér spyrj-
um hvers vegna.
„Eg vildi, að eg gæti það, en
það er of erfitt. Það skrifar held-
ur enginn bækur fyrir börn,
heldur fyrir foreldra. Krakkar
eiga enga peninga til þess að
kaupa bækur fyrir, og ef þeir
ættu peninga, þá myndu þeir
áreiðanlega ekki eyða þeim í
bækur. Einu sinni ætlaði eg að
gefa út barnabók. Hún átti að
heita: „Morðsögur handa börn-
um“. Átti hún að fjalla um fræg-
ustu morðin í heimsbókmenntun-
um. Þessi bók myndi áreiðanlega
hafa fallið strákum í geð, en for-
eldrafélögin hefðu bara fussað og
sveiað.
Þessi leið til ódauðleikans er
enn opin.“ (Lausl. þýtt).
Samnorræn unglinga-
keppni í frjálsíþróttum
Svo sem frá hefur yerið skýrt
í blöðum áður, fer fram í sumar
tmglingakeppni í frjálsíþróttum á
öllum Norðurlöndunum .
Nú hefur verið ákveðið, að hér
á landi fari keppnin fram um
helgarnar 3.—4. og 10.—11. júlí
*.k. - uta
Iþróttabandalag Akiireyrar hef
ur skipað nefnd til að sjá um
keppnina hér og hefur hún á-
kveðið að keppnin hefjist á Nýja
Jþróttasvæðinu laugardaginn 3.
júlí kl. 2 e. h.
Keppt verður í eftirtöldum
greinum:
100 m. og 1500 m. hlaupum,
langstökki, hástökki,
kúluvarpi og kringlukasti.
Rétt til þátttöku hafa allir vrngl
ingar fæddir á árinu 1934 eða
síðar. Væntanlegir þátttakendur
ættu að láta skl-á sig hjá Leifi
Tómassyni eða Ráli Stefánssyni
hið fyrsta. Þá skulu þeir mæta á
íþróttasvæðinu 15 mínútum fyrir
auglýstan keppnistíma.