Dagur - 25.08.1954, Page 8

8
Bagub
Miðvikudaginn 25. ágúst 1954
Verður fjársjóði „Flotans ósigr-
andirr lyfi af hafsbofni eftir 366 ár?
3 milljónir sterlingspunda í gulli í soklmu skipi,
sem hertoginn af Argyll er nú að reyna að lyfta
frá botni í skozkum firði
Stórblaðið New York Herald Tribune, Parísarútgáfan frá
10. [>. mán., skýrir svo frá, að hertoginn af Argyll sé nú að láta
gera rækilega tilraun að lyfta af hafsbotni spænsku herskipi
úr „Flotanum ósigrandi", sem talið er að sokkið liafi á Tober-
mory-flóa við vesturströnd Skotlands árið 1588 og hafi skipið
haft innanborðs fjárhirzlu flotans alls með hvorki meira né
minna en 3.000.000 sterlingspundum í skíru gulli.
Gömul saga.
Eins og alkunnugt er sendi
Filippus 2. Spánarkonungur, sem
á þeim timum var talinn voldug-
astur allra verslegra höfðingja —
flota þennan á hendur Elísabetu
2. Englandsdrottningar, og átti
með herferð þeirri að beygja
drottningu til hlýðni, leggja Eng-
land undir vald Filippusar og út-
rýma þar allri mótmaelendatrú.
Af því varð þó ekki, því að Eng-
lendingar réðust á flota Spán-
verja í Ermarsundi og unnu hon-
um inikið tjón. Smáskip þeirra
reyndust miklu snarari í snún-
ingunum én stórskip Filippusar,
fallbyssur þeirra langdrægari,
fljótlegra að hlaða þær og skjóta
úr þeim. Flotaforingi Spánverja
tók það til ráðs að halda norður
með austurströnd Englands,
norður fyrir Skotland og heim til
Spánar fyrir vestan írland, en á
þeirri leið fói'ust mörg af skipum
hans í ofviðri, svo að talið er, að
aðeins rúmlega þriðjungur hins
upphaflega, glæsilega flota —
sem Filippus sjálfur hafði kallað
„hinn ósigrandi“, og síðan hefur
verið nefndur svo í mannkyns-
sögunni — hafi komizt alla leið
heim tjl Spánar aftur. Urðu þar
með þáttaskipti í sögu þjóðarinn-
ar og heimsins alls. Heimsveldi
Spánar hafði hlotið slíkt áfall, að
Grímseyjarför um
næstu lielgi
Á sunnudaginn kemur býðst al-
menningi að taka þátt í skemmti-
för með m.s. Esju til Grímseyjar.
Lagt verður af stað kl. 8 að
morgni en komið aftur hingað
til bæjarins að kveldi sama
dags. — Danshljómsveit verð-
ur með í förinni, og meðal annarra
skemmtiatriða er ráðgert, að gest-
unum gefist færi á að sjá bjarg-
sig, meðan þeir standa við í
eynni. Ennfremur verður nyrzta
byggt ból á Islandi, Básar, skoðað.
— Farseðlar verða seldir í af-
greiðslu Ríkisskips (hjá Eimskip)
kl. 4—7 á föstudag og laugardag.
— Fararstjóri verður Heimann
Stefánsson, íþróttakennari, og gef-
ur hann allar nánari upplýsingar
um tilhögun ferðarinnar.
Ríkisskip efndi til tveggja sams
konar ferða í fyrrasumar, og urðu
þær mjög vinsælar, enda farnar í
hagstæðu veðri.
það bar aldrei sitt barr upp frá
þessu, en sjóveldi Englendinga
hófst á legg og varð síðan — og
er raunar enn með nokkrum
hætti — hyrningarsteinn hins
mikla brezka heimsveldis. Er öll
sú saga kunnari en svo, að þess
gerist þörf að rekja hana nánar
hér, þótt hún rifjst upp fyrir
mönnum í sambandi við fregn þá,
-er að ofan greinir.
Ekki gullleit, heldur
fornleifarannsókn.
Hertoginn af Argyll kýs heldur
að kenna þessa nýju tilraun sína
við fornleifarannsókn en gullleit.
En samkvæmt erfðasögnum og
heimssögu er skipsflak það, sem
hér er um að ræða, leifar spænska
herskipsins Duque de Florenice,
en það hafði innanborðs fjár-
hirzlu alls hins mikla flota, eða
3 millj. sterlingspunda í skíru
gulli, svo að ekki er um neina
smápeninga að ræða, ef tök
reyndust á að bjarga þeim úr
djúpum hafsins. Spánverjar halda
því að vísu fram, að Duque de
Florenice hafi verið eitt þeirra
fáu skipa úr „Flotanum ósigr-
andi“, sem komizt hafi heim aftur
til Spánar. En hertoginn telur sig
hafa í höndum óyggjandi heim-
ildir fyrir því, að erfðasögnin sé
rétt og enginn vafi geti á því leik-
ið, að flakið á botni Tobermory-
flóa séu leifar hins fræga her-
skips.
„Froskmaður“ fann skipið 1950.
Hertoginn hefur ennfremur í
höndum konunglega staðfestingu
á því, að hann geti kastað eign
sinni á allt það, sem finnast kann
á botni flóans. Og hann er ekki í
minnsta vafa um það, að flakið sé
þarna í allgóðu ástandi, því að
árið 1950 sendi hann leiðangur
niður í sævardjúpin til þess að
skyggnast þar um eftir skipinu.
Fararstjóri þess leiðangurs var
háttsettur foringi í brezka sjó-
hernum, L. K. Crabb að nafni, en
hann var einn hinna allra fyrstu
og fremstu „froskmanna" í
heimsstyrjöldinni síðari. — Og
leiðangursmenn þessir fundu
flakið og skoðuðu það, eftir því
sem við varð komið þarna niður í
djúpunum, svo að naumast getur
nokkur vafi á því leikið, að skip-
ið muni vera þarna enn, fyrst það
hefur staðið af sér alla „storma
og strauma" fram að þessu —■ í
(Framhald á 7. síðu).
Erlendur vísindamaður á ferð
Sænskur menntamaður segir lesendum Dags frá
þjóðháttum Svía og Lappa. — Skyrgerð og lyfja-
grös — Egils saga heimild um Lappabyggðir. —
Lærðu Svíar af Islendingum að nota f jallagrös? —
Grænmeti Lappanna. — Túnfífillinn uppáhalds-
réttur í París
Uiigúr og efnilegur
málári opnar hér list-
sýningu
Kl. 3 á laugardaginn kcmur opn-
ar Þorgeir Pálsson málvcrkasýningu
að Ráðhústorgi 7 (þar sem Lands-
bankinn var áður til húsa). Verður
sýningin opin kl. 2—11 daglega. cn
ckki er cnn fullráðið, hversu lengi
hún stendur, líklcga þó 12—14 daga.
Þorgcir sýnir þarna milli 60 og 70
olíumálverk og vatnslitamyndir af
ýmsu tagi. Er þetta fyrsta sjálfstæða
sýning málarans, cn áöur hefur
hann sýnt á samsýningum frístunda-
málara hcr nokkrum sinnum og tví-
vcgis í Reykjavík og hlotið vinsam-
lega dóma.
Væn flyðra
110 kg. lúða veiddist á bát frá
Hauganesi nú í síðustu viku.
Mun hún með stærstu fiskum
þeirrar tegundar, er veiðzt hafa
a. m. k. í seinni tíð. hér á Eyja-
firði, enda var flyðran spikfeit og
geysifallegur fiskur, að sögn
þeirra, er sáu. Veiddist hún á
handfæri, var þung í drætti og lét
allólmlega, enda var hún skotin
með haglabyssu, þegar upp kom
á yfirborðið, áður en hún yrði
innbyrð.
SAMVINNAN.
Júlíhefti Samvinnunnar er ný-
komið út. Flytur það fjölbreytt
lestrarefni að vanda. Auk margra
greina um samvinnumál flytur
heftið greinar um ýmis almenn
efni, smásögu, framhaldssögu o.fl.
Sænskur menntamaður, sem nú
er í kynnisferð um landið og
leggur jafnframt stund á að læra
íslenzka tungu, hefur látið í ljósi
undrun sína yfir skyldleika
ýmsra þjóðhátta íslendinga og
Svía, búsettra í norðanverðri
Svíþjóð.
Lyfjagrös og sóldögg enn í
heiðri hafðar.
Skyrgerð er gamalkunn meðal
Svía í norðurhéruðunum. Að vísu
er þeirra skyr að nokkru frá-
brugðið því, sem hér tíðkast, t. d.
er það ofurlítið seigt. En það
skrítna við þessa skyrgerð þeirra
er það, að enn er á stöku stað
notað lyfjagras og sóldögg við
verkið, eins og gert var hér á
landi áður fyrr.
Eiðaskógur, þar sem Egill saup
skyrið.
Hinn sænski menntamaður
undraðist, hvernig Egill Skalla-
grímssoon hefði, ásamt fygldar-
mönnum sínum, sopið skyrið í
Eiðaskógi forðum, ef það hefði
verið eins þykkt og nú tíðkast.
Egill var í skattheimtuferð, svo
sem sagnir herma, í Eiðaskógi í
Norður-Svíþjóð. Frásögn þessi í
Eglu hefur orðið þeim Svíum at-
hyglisverð, sem eru að rannsaka
hinar fornu Lappabyggðir í Sví-
þjóð, og hvað þær hafi náð langt
suður til forna. Lappar kunnu
ekki skyrgerð, og hefur Egill því
varið meðal svía á þessum slóðu
Svíanum var bent á, að skyr það,
sem nú er siður að nota hér, geti
verið sömu tegundar og skyr það,
er Egill slökkti þorstann með í
Eiðaskógi forðum, að öðru leyti
en því, að það er síað.
Molasopinn þykir góður.
Molakaffi er algengur drykkur
í Svíþjóð norðanverðri eins og
hér, en þekkist ekki, þegar sunn-
ar dregur, fremur en t. d. í Dan-
mörk. Þá hefur sænski ferðamað-
urinn líka bent á þann sið í norð-
anverðu landinu, að eta hvönn á
svipaðan hátt og hér hefur verið
gert.
Túnsúrur, kúmen og hvönn eru
garðjurtir Lappanna.
Á ferðum sínum um Lappa-
byggðirnar tók hann eftir 3 jurt-
um, sem mestur sómi var sýndur
á litlu túnblettunum þeirra, en
þær voru: Hvönn, kúmen og tún-
súra. Þessar jurtir matreiddu þeir
handa sér á ýjnsan hátt nýjar. En
einnig voru þær þurrkaðar til
geymslu. Hvannaleggi höfðu þeir
hangandi í húsum til að gera góða
lykt. Minnir það á reyrinn okkar,
sem fram á okkar daga er not-
aður á svipaðan hátt.
Svíar lærðu af íslendingum
að notá fjallagrös.
Fjallagrös voru fyrst notuð til
matar í norðanverðri Svíþjóð, í
harðindum á 18. öld. En talið er,
að Svíi einn hafi eftir lestur forn-
sagna okkar bent á þessa leið til
maíaröflunar, og þar sem gnægð
var grasanna, þótti hinn mesti
búhnykkur að safna grösum og
geyma til vetrarins, eins og gert
er hér á landi enn þann dag í
(Framhald á 7. síðu).
Fegrunarfélag Akur-
eyrar
heldur hlutaveltu og hefur
merkjasölu til ágóða fyrir starf-
semi sína á afmælisdegi bæjarins,
— á sunnudaginn kemur. Félag
þetta vinnur þarft og ágætt starf,
sem of mörgum sést yfir. Ættum
við bæjarbúar að sjá sóma okkar
í því að rétta því hjálparhöna,
þegar tækifæri gefst, svo sem í
þetta sinn með því að gefa muni
til hlutaveltunnar, sækja hana og
kaupa merki félagsins.
Allt er fínt og traust í peninga-
geymslunum við Faxaflóa
. . með því móti einu náð tilgangi sínum.“
„íslendingur" bregzt illa við, að á það skuli hafa verið minnzt,
að menn hér á norðurlijaranum liafa verið að brjóta
heilann um það, livað valda muni, að fyrsta útibúi Iðnaðar-
bankans nýja skuli valinn staður á Keflavíkurflugvelli, frem-
ur en í einhverjum iðnaðarbæ utan Reykjavíkur, svo sem t. d.
hér á Akureyri. Vera má, að réttu skýringuna sé að finna í
ræðu formanns bankaráðsins — og er hann jafnframt fram-
kvæmdastjóri Félags íslenzkra iðnrekenda — en ræðan var
flutt við opnun útibúsins og birt í júlíhefti tímarits nefndra
samtaka. Segir þar m. a. um þetta efni: „. . . . hvergi á landinu
er brýnni þörf fyrir bankaþjónustu, (þar) sem varðveizla spari-
fjár væri í té látin. Miklar kaupgieiðslur á flugvellinum, erfið
skilvrði til geymslu fjármuna. . . . “ o. s. frv. — Og ennfremur:
„. . . . Það (þ .e. bankaliúsið) er mjög traustbyggt, enda gat
það með því móti einu náð tilgangi sínum. Stálgrindur eru
fyrir öllum gluggum neðri hæðar, rammgervir dyraumbún-
ingar og veggir óvenju traustlega járnbentir." .... Já, satt
er það: Ekki væri það gott til afspurnar, að krónurnar gætu
stokkið viðstöðulítið og óboðnar á dvr og gerzt allt of sjálf-
ráðar í þjónustu iðnaðarins í Miðnesheiðinni, fremur en ann-
ars staðar á byggðu bóli.