Dagur - 17.08.1955, Blaðsíða 4

4
DAGUR
Miðvikudaginn 17. ágúst 1955
Litið yfir farinn veg í
dýrtíðarmálum
STJÓRN ALÞÝÐUSAMBANDS ÍSLANDS hef-
ur nýlega birt boSskap um dýrtíðar- og kaupgjalds-
mál. I erindi þessu er beinlínis um það rætt, að
vinnufriði í landi hér sé hætt, og kjaradeilur lik-
lega í uppsiglingu. Menn minnast þess, er þeir lesa
þetta, að enn eru aðeins fáir mánuðir liðnir frá
stóra verkfallinu í vor, sem átti að rétta hlut launa-
stéttanna. Forustumenn Alþýðusambandsins, og þó
einkum pólitískir forsvarsmenn nokkurs hluta launa-
stéttanna, fögnuðu þá sigri. Áhorfendur, og raunar
margir þátttakendur líka, óttuðust að fagnað væri
Pyrrhosarsigri, og mundi eftirleikurinn verða erfið-
ur. Tilkynning Alþýðusambandsins, sem birt var nú
i vikunni sýnir, að ekki var þessi ótti ástæðulaus.
Er svo að sjá, sem ýmsum þyki nú fremur hafa
miðað aftur á bak heldur en nokkuð á leið í bar-
áttunni fyrir betri lífskjörum. Og vist mun launa-
mönnum þykja uppskeran frá í vor fremur létt í
lófa nú, er haustdagar nálgast. Forustumenn Al-
þýðusambandsins kenna um ríkisstjórn og fyrir-
tækjum, sem hækkað hafa verð á vörum. Og það
var svo sem auðvitað, að öll ógæfa mundi þeim
að kenna, er að því kæmi að skýra það fyrirbæri,
að einhliða kauphækkun án samræmis við fram-
leiðslumagn og markaðsverð, er engan veginn
trygging fyrir raunverulegum kjarabótum. Á þetta
var marg sinnis bent í vor, en viðvörunarorðin
drukkuðu í gný sigurfagnaðar og áróðurs. Nú er
hljóðnað á því sviði, og staðreyndirnar sem óðast
að stíga fram.
HÉR ER EKKI VERIÐ að halda því fram, að
launahækanir standi undir öllum verðhækkunum.
Vafalaust hafa ýmsir aðilar stigið feti framar í því
efni en réttlátt er. En hitt er fjarstæðukennt skraf,
sem segir í tilkynningu Alþýðusambandsins, að
„vinnulaun flestra fyrirtækja“ séu aðeins „lítill
hluti af sameiginlegum reksturskostnaði þeirra“. I
okkar þjóðfélagi eru vinnulaun mikill hluti af
reksturskostnaði og við þeim verður ekki hróflað
án þess að það hafi veruleg áhrif á allt verðlag
í landinu. Það er illt verk, að villa almenningi sýn
í þessum efnum, eins og Alþýðusambandsstjórnin
. gerir í tilkynningu sinni, er hún fullyrðir að kaup-
■ hækkunin í vor þurfi ekki að hafa nema mjög
smávægileg áhrif á verðlagið. Sannleikurinn er, að
I. úrslit verkfallsins, sem voru fengin með valdbeit-
■ ingu en ekki skynsamlegum samningum, urðu til
þess að raska jafnvægi í þjóðarbúskapnum og
hleypa af stað þeiri dýrtíðarskriðu, sem við sjáum
enn ekki fyrir endann á. Og þegar losnaði um verð-
lagsmálin fór auðvitað svo, að ýmsum aðilum tókst
að gera hin nýju viðhorf að féþúfu og fleyta hærri
verðhækkunum sér til handa ofan á ólgusjóum
þverrandi verðgildis krónunnar, en réttlátt var og
skynsamlegt fyrir þjóðfélagið. Við slíku mátti alltaf
, búast í þjóðfélagi, sem ekki getur státað af meiri
hollustu stéttanna við heildina en okkur er fært.
E. t. v. hefði verið hægt að halda jafnvægi með
kauphækkun til handa verkamönnum. En af póli-
tískum ástæðum var eitt látið yfir alla ganga. Há-
launaðar stéttir fengu fleiri krónur í hendur. Út-
koman varð allsherjar kauphækkun um land allt.
Af því súpum við seyðið nú, og er þó hvergi nærri
séð fyrir endann á þeim málum enn. Er og vísast,
að þeir aðilar, sem frakkast töluðu
um hærra kaup, láti sem þeim
komi það allsendis á óvart nú í
haust, er bændur samræma verð-
lag landbúnaðarafurða þeim tíð-
indum, sem þegar eru orðin fyrir
löngu í verðlagsmálum þjóðfélags-
ins í heild.
ÁSTANDIÐ í EFNAHAGS-
MALUM íslendinga nú, mó vera
áhyggjuefni öllum þjóðhollum
mönnum. En hvemig er hægt að
búast við góðu, þegar kommúnist-
ar móta stefnuna í kaupgjaldsmál-
um og knýja fram einhliða krónu-
hækkun kaupgjalds í pólitiskum
sviftingum, en brasksjónarmið
Sjálfstæðisflokksins eru áhrifa-
mest á hinu leitinu. Ástandið i
dag ber svipmót þessara tveggja
aðila. Því er haldið að landsfólk-
inu að kaupgjald sé aðeins smá-
vægilegur þáttur framleiðslukostn-
aðar, og þetta viðhorf mótar kaup-
gjaldsbaráttuna. Hins vegar fá
gróðabrallsmenn að leika lausum
hala undir verndarhendi Sjálf-
stæðisflokksins. Árangurinn er
líka hin mesta óvissa í efnahags-
málunum, fyrirsjáanleg vandræði
í rikisbúskapnum, og hótun um
nýtt verkfall innan tiðar. Og sjón-
armiðin til hægri og vinstri teygja
þjóðfélagið út á yztu brún gjald-
þrots. Viðreisnar er ekki að vænta,
fyrr en þriðja aflið — frjálslynt
og ábyrgt lýðræðissinnað fólk, —
tekur í taumana.
Vegvísar og nafnspjöld.
Jóhannes Oli Sænnmdsson skrifar
blaðinu:
í BORGUM og kaupstöðum eru
hús yfirleitt tölusett, torgum og
strætttni gefin ákveðin nöfn og
hvort tveggja fest upp á húsin á
áberandi stöðum. Munu allir kann-
ast við, hve þetta er nauðsynleg fyr-
irgreiðsla.
Eftir að uppliléyptir vegir fóru
að teygja sig út um dali og strend-
nr, voru reistir vegvísar á mótum
aðalleiða. H'elZt sá liáttur nokkuð,
einkum við þjóðvegi, og er hin
þarfasta sjálfs-afgreiðsla á leiðbein-
ingum, vegfarendum til handa.
Einstakir bændur og húsráðcnd-
ur hafa lagt svo hárréttan skilning.
í þessa nýbreytni, að þeir hafa látið
gjiira nafnspjöld og fest upp við
túnhliðiþ. Aðrir hafa letrað bæja-
uöfnin á framhlið húsa sintia og fá-
einir látið gjöra sér vegvísa og kom-
i'ð þeim lyrir við enda lieimveg-
anna. Márgir'líafa þó annað hvort
ekki komið auka á gilcli þessara
hluta eða látið framkvæmdir drag-
ast, því að enn er algengast, að ekk-
ert sé gjört í þessa átt — því miður.
Þégar menn ferðast um byggðir
landsins, mega því hinir fróðleiks-
fúsu vera sí-spyrjandi samferða-
menn og ökustjóra, einkum um
nöfn á þeim bæjum, sem fram hjá
er farið. Er það — eins og gengur —
misvel séð, og svo stundum allir ó-
kunnugir á staðnum.
HÉR ER EKKI um stórt átak að
ræða, þó að annað livort yrði fram-
kvæmt, nafnsetning á þau liús og
bæi, sem standa nærri vegum, eða
vegvísir við heimvegi þeirra heiin-
ila, sem lengra eru frá. Eins og sjá
má annars staðar í þessu blaði, er
mjög auðvelt að fá þetta gjört, og
kostar ekki mikið. Kaupfélag Ey-
firðinga (Járn- og glervörudeildin)
býður upp á ágæta fyrirgreiðslu um
þetta mál. Þar liggja frammi sýnis-
horn nafnskjalda, og verzlunin mun
gera sér iar um að afgreiðslan taki
stuttan tíma. Nú þætti mér ekki ó-
líklegt, að margir yrðu skjótir til
framkvæmda, þegar bent hefur ver-
ið léttfæra leið og vakin athygli á
málefninu. Ættu menn nú hreint
og beint að kepjiast um þetta. Slíkt
væri myndarskapur, samboðinn ís-
lenzku sveitafólki og framkvæmd-
um þess, sem yfirleitt eru ekki að
verða neitt við neglur skornar. Það,
sent hér um ræðir, nálgast líka :tð
vera gestrisni gagnvart ferðamönn-,
um, og vissulega hefur ekki þurft að
áminna íslendinga um það, því að
orð fer af henni, svo sem kunnugt
er.
HVERNIG væri svo að fara í
sveitakeppni um vegvísana og nafn-
sjjjöldin? Ég vildi gjarnan mega
leggja til, að það yrði reynt, t. d.
hér á félagssvæði KEA. Dagur er
vafalaust fús til að birta ujijrlýsing-
ar um slíkt, og ég er reiðubúinn að
safna þeim. Til að byrja mcð mætti
birta tölur uni ástandið, cins og það
er, skijit eftir sveitum cða hrejjputn.
Enn fremur væru þeir, sem þegar
hafa komið ujij) hjá sér vegvísi eða
sett upj) nafnspjald, vel j)ess verðir
að birt væri skrá yfir ])á hér í blað-
inu, og fyrirhafnarlítið er að fá
fram heildartölur hreppanna og
birta þær. Skal ekki standa á því,
ef kej)j)nin fer af stað.
Ég vil svo að lokum minna aftur
á auglýsingu IvEA hér í blaðinu
og skora á menn að bregðast vel við.
- Félag presta
(Framliald af 8. siðu).
bandi við hann Sr. Benjamín
Kristjánsson, er talaði um lífið i
göinlu latinuskólunum, sérstaklega,
um lifið i Skúlliollsskóla. Var ])að
gagnfróðlegt. — Séra Páll Þorleils-
son fluttu erindi urn fermingar-
undirbúningimi. — Kl. 2 var messað
i dómkirkjunni. Fyrir altari þjón-
aði séra Sigurður Stefánsson j)ró-
fastur á Möðruvöllum, j)rédikun
flutti jrrófastur séra Þorsteinn B.
Gíslason í Steinnesi. Var guðsj)jón-
ustan íögur og áhrifarík og fjöl-
sótt. Enn sannaðist það, sem Matt-
liías kvað: „Fólkið jiusti heim að
Hólum“. — Eftir messu hlýddu
kirkjugestir á erindi séra Páls Þor-
leifssonar um fermingarundirbún-
inginn, sem var bráðsnjallt. Enn-
fremur las Vald. V. Snævarr fyrrum
skólastjóri, er sat fundinn í boði
félagsins, sálma eftir sig, þýdda og
frumorta. — Fyrir gistingu og beina
sáu skólastjórahjónin á Hólum með
sérstökum myndarskap og alúð,
enda leið mönnum hið bezta á allan
hátt. — Að kveldi lyrra fundardags-
ins (13.) þágu fundarmenn kaffiboð
prestshjónanna á Hólum, séra
Björns Björnssonar og frúar hans
Emmu Hansen. Sátu menn þar
lengi i góðum fagnaði og við
rausnarlegar veitingar. — Fullyrða
má, að fundurinn hafi tekizt með
ágætum. Málin voru rædd af áhuga
og í bróðurlegum einingaranda.
Biskupsstóll að nýju á Hólum?
Allir vildu veg Hóla sem mestao.
Norðlendingar vilja mjög ógjarnan
láta sinn gamla biskuþsstól standa
auðan lengur en til 1963. Það mun
almennur áhugi íyrir því, að fá
biskuj) í Norðle.ndingafjórðung,
með fullu biskupsvaldi, sem allra
fyrst. — Þess skal að lokum getið,
að fundur j)essi konfst á fyrir mjög
ötula forgöngu jtrófastanna séra
Helga Konráðssonar og séra Sig-
urðar Stefánssonar. Ber þeim mik-
ið jrakklæti fyrir forgönguna.
Sambúðin við tengdamömmu
VARLA getur j)að verið ástæðulaust með öllu, live
margar meira og minna hlægilegar og háðskar sögur
eru jafnan á gangi j)ar sem „tengdamamma" er aðal-
persónan. Enda jafnan fyæir hendi einhver skilnings-
og samúðarskortur í milli eldii og ýngri kvnslóðar.
Þetta kcniur þó l'rekast í Ijós, er báðar eiga að búa
undir sama jiaki. í luisnæðisvandræðunum, sem herjað
hala flest lönd Vestur-Evrópu eltir styrjiildina, og þar
á meðal okkar land, — liefur þetta komið greinilega í
ljós. Það er j)ví engan veginn út í hött, að nett sé um
möguleika á betri sambúð eldri og yngri kynslóðar,
þegar atvikin haga því svo, að báðar þurfa að búa í
sama húsi eða jafnvel sömu íbúð.
Algengast mun vera, að móðir ílytur tií sonar og
tengdadótlur. Það er nú einu sinni sv.o, að konur
virðast vera langlífari en karlmenn, og algengara niun
\era, að móðir en faðir búi hjá syni og tengdadóttur.
Til j)ess að tilveran verði nokkurh "veglfltr bærilég,
])arf sambúin að ganga árekstralítið eða árekstralaust.
Og hvernig á að fara að j)ví? . .
Frumskilyrði er, að báðir aðilar ’fái notið einkalífs í
sem ríkustum mæli. Sé þess kostur, Jrarf tengdamamma
að liafa sitt eigið herbergi, helzt mcð s/num eigin hús-
gögnum og eigin hlutum. Herbergið þarf að vera svo
])ægilcgt og aðlaðandi, að hún uni sér þar, og hlakki í
rauninni til þess að draga sig í hlé Jiangað frá erli
heimilisins, bæði j>egar hana sjálla langar til og Jregar
gesti ber að garði. Ef unga konan sér um matargerð
alla, ler vel á j>ví, að hún leiti ráða hjá eldri konunni
og þó einkum, að hún grennslist eítir uppáhaldsréttum
hennar og veiti lienni þá ánægju að hafa þá á borðum
cndrum og eins. Að spyrja el'dri konu ráða er nærgætn-
islegt og líklegt til að skajia vin'samlegt andrúmsloft,
jafnvel þótt unga konan þurli í raun og veru ekki á
ráðleggingum að halda.
EI móðirin hefur lítil sem engin fjárráð og þarf að
lá nauðsynlega peninga hjá syni sínum, er nauðsyn-
legt, til }>ess að viðhalda hinum góða anda, að hún
fái J)á mánaðarlega, og ekki má gleyma henni á hátíðis-
dögum, er fjölskyldumeðlimum eru gefnar gjafir. Það
er auðmýkjandi að jturfa að biðja um sérhverja smá-
uppliæð, og ætti að forða eldri konunni frá því.
Þó er ef til vill mest áríðandi, að koma á hentugri
verkaskiptingu milli eldri konunnar og þeirrar yngri.
Sú eldri má ekki líta svo á, að henni sé algerlega of-
aukið. Hins vegar verður hún að skilja, að unga konan
vill sjálf stjórna sínu heimili, og ekki þiggja „góð ráð“
nema í hófi.
Oft er barnauj)peldi ástæða ósamkomulags. í ]>ví
efni gildir j>að' lyrir eldri konuna, að blanda sér ekki
í þau mál nema með aðgát og hófsemi. Ilún heftir
þegar lokið sínu barnauppeldi. Hlutverk dagsins er í
höndum yngri kynslóðarinnar.
Lykillinn að góðri sambúð' og friðsamlegu og vin-
samlegu andrúmslofti er tijlitssemi, skilningur á mann-
legu eSIi. gagnkýæm virðing fyrir einstaklingnum og
skoðun hans og lífsvenjum.