Dagur - 18.02.1956, Blaðsíða 4

4
D A G U R
Laugardaginn 18. febr. 1956
DAGUR
Ritstjóri: ERLINGUR DAVÍÐSSON.
Afgreiðsla, auglýsingar, innheimta:
Þorkell Björnsson.
Skrifstofa í Hafnarstræti 90. —• Sími 1166.
Árgangurinn kostar kr. 75.00.
Blaðið kemur út á miðvikudögum.
Gjalddagi er 1. júlí.
PRENTVERK OÐDS BJÖRNSSONAR H.F.
einhvern tíma komi hrunið. Það er
afar þægilegur hæfileiki fyrir þá
menn, sem eru talsmenn allra
stétta að vera fljótir að skipta um
skoðun og raunar ekki á annarra
færi.
ÁÐ HÉR hefur verið bent á af-
stöðu Sjálfstæðisflokksins til dýr-
tiðarmálanna fyrir 15 árum, stafar
af því, að nákvæmlega sama sagan
er að endurtaka sig enn í dag. —
Ihaldið er með framkomu sinni í
dýrtíðarmálunum að stofna efna-
hagslegu sjálfstæði landsins í voða.
Af taumlausri, blindri þjónkun við
gróðaöflin í flokknum hikar forust-
an ekki við að stuðla að efnahags-
upplausn og á í því ekki hags-
munasamleið með öðrum en
kommúnistum, sem eru svarnir
óvinir rikjandi þjóskipulags.
ÞETTA DÆMI leiðir hugann að
því í hvert óefni er komið. Öfga-
flokkarnir báðir hafa alltof lengi
fengið að leika sér með dýrmæta
eign þjóðarinnar, hið fjárhagslega
jafnvægi. Efnahagslegt sjálfstæði
landsins er ekkert leikfang, en
mun þó halda áfram að vera það
ef öfgaflokkunum tekst að halda
fylgi sínu og nota það til þess að
grafa undan heilbrigðu efnahagslífi
í landinu.
Dýrtíðin fyrr og nú
ÞAÐ ERU NÚ liðin nokkuð mörg ár síðan dýr-
tiðarskriðan, sem helsýkt hefur efnahagslífið, rann
af stað, þó að hún hafi ekki alltaf farið jafn geyst
og nú undanfarið. Endalaust er deilt um það hvar
hún hafi átt upptök sxn og ýmsu er spáð um það
hvar hún muni enda eða hvert leiða okkur að lok-
um. Enginn vill nú bera ábyrgð á þvi, hvernig kom-
ið er, og menn eru óþreytandi við að afneita sínum
eigin gerðum. Lengst ganga kommúnistar og íhald-
ið í stráksskap sínum og háværum fullyrðingum um
að ekki sé þetta þeim að kenna, þeir beri hreint
enga ábyrgð á því hvernig komið sé. Háttsemi
þeirra minnir ekki lítið á götustráka, sem átt hafa í
illdeilum og hrópa svo hver upp í annan „þú byrj-
aðir“.
NÚ FULLYRÐIR Morgunblaðið, að það séu
bara skröksögur illgjarnra Framsóknarmanna, að
gróðaöfl Sjálfstæðisflokksins hafi nokkurn hagnað
af ríkjandi verðbólgu, þvert á móti hafi þeir alltaf
vilja sporna við dýrtíðinni, en það séu bara verka-
mennirnir, sem hafi fengið alltof mikið kaup, þeir
lifi of miklu lúxuslífi, þeir græði á tá og fingri og
raki saman fé. Af lýsingum blaðsins gæti maður
helzt haldið, að verkamenn byggðu hverja lúxus-
villuna af annarri og lifðu svo í svalli og ferðalög-
um út um allar jarðir. Þarna sjáum við svo sann-
girnina hjá flokki allra stétta. En þetta er alls ekki
ný bóla hjá Sjálfstæðisflokknum, að eiga upptökin,
en kenna svo öðrum um afleiðingarnar. í því sam-
bandi er fróðlegt, til glöggvunar, áð sjá hvernig
flokkurinn snerist við dýrtíðarvandamálunum á ár-
unum 1940 og 1941. Á þeim árum gerðu gróðaöflin
í flokknum harða hríð að því marki að hrinda verð-
bólgunni af stað. Margir minnast þess, að fram til
ársloka 1940 var kaupgjaldið bundið. Þegar líða tók
að áramótum varð að taka ákvörðun um það hvern-
ig með skyldi fara eftir áramótin. Má segja að við
lausn þeirra mála hafi teningnum verið kastað. —•
Morgunblaðið hvatti þá eindregið til þess að kaup-
gjaldið fylgdi dýrtíðinni fast eftir og sagði að úr því
sem komið væri, væri ekki til neins að sporna gegn
því. Það hvatti til þess að kauplagsnefnd reiknaði
út dýrtíðina, og að láta svo kaupgjaldið fylgja fast
á eftir. Þess má geta að verkalýðsfélögin voru þá
ekki farin að bera fram kaupkröfur, en á þeim stóð
þó að sjálfsögðu ekki þegar sýnt var að jafnvel
Morgunblaðið hvatti til slíks. Næstu mánuðina hélt
blaðið svo áfram stöðugum hvatningum í sömu átt.
í ársbyrjun 1941 segir blaðið frá því, að mörg
verkalýðsfélög hafi gert samninga við atvinnurek-
endur um að kaupið skuli framvegis miðast við
fulla dýrtíðaruppbót, og að því hafi verið haldið
fram af blaðinu að sú lausn sé eðlileg. En blað allra
stétta þarf ekki nema eina viku til þess að breyta
gjörsamlega um skoðun og setja upp vandlætinga-
svip yfir því að farið skyldi að þeirra ráðum og
það segir: „í mörgum kaupgjaldssamningum er
skýrt fram tekið, að dýrtíðin skuli reiknuð út mán-
aðarlega og bætt upp í topp, eftir hvern mánuð. Má
því segja, að nú sé kapphlaupið milli kauplags og
verðlags komið á það stig, að meiri hraða geti þar
ekki verið að vænta. — En afleiðingarnar, hverjar
verða þær svo? Er nú ekki svo komið að jafnvel
þeir blindu sjá afleiðingarnar?" Litlu síðar segir að
H. J. hefur sent blaðinu eftir-
farandi grein. Bii-tist hér nokkur
hluti hennar.
„Alvörumálið mesta.
ÝMSUM hugsandi mönnum á
landi hér þykir nú sem óvænlega
horfi, sökum þverrandi virðingar
fyrir kristindómi.
Rétt er það, að tal manna um
kristindóm ber nú mjög á sér ann-
an blæ en tíðkaðist fyrir nokkrum
áratugum. Og á það ekki aðeins
við um hina yngri kynslóð, heldur
einnig um roskið fólk og ráðsett,
sem svo er kallað.
Að vísu leikur ekki vafi á því,
að. hjá . mörgum hér fyrrum var
kristindómurinn notaður sem sauð-
argæra til að hylja úlfinn. Það lá
ekki ætíð kristilegt hugarfar að
baki, þótt svo liti út á yfirborðinu,
að menn væru elskir að kenningu
meistarans frá Nazaret. Þeir sóttu
kirkjur, lásu húslestra, sýndu
klerkum lotningu — en þeir drápu
búfé sitt úr hor, misþyrmdu böm-
um, sveltu sveitarómaga og arð-
rændu verkafólk sitt.
Þetta var m. ö. o. hræsni í sinni
viðbjóðslegustu mynd.
En það er einnig fjarri lagi að
halda því fram, að svo hafi verið
um alla landsmenn. Margir elsk-
uðu kristindóminn af einlægu
hjarta og sýndu það í verki. Og
var ekki einu sinni sagt: Trúin er
dauð án verkanna?
Þá má minna á það, að Kristi
eru eignuð þessi orð: „Ekki munu
allir þeir, sem hrópa: Herra, herra,
koma í himnaríki, heldur þeir, sem
gera vilja míns himneska föður.“
Hann hefur litið svo á, að kær-
leiksrík verk og fögur breytni
væru meira virða en kristilegt
orðagjálfur.
En er þá nokkuð að því að
finna, þótt menn tali óvirðulega og
jafnvel svívirðilega um kristin-
dóminn, ef breytni þeirra er að
öðru leyti sæmileg? Að minnsta
kosti er það áberandi skortur á
háttvísi, svo að ekki sé meira sagt,
fyrst menn á annað borð játa
kristna trú og telja hana í aðra
röndina mikilsvert mál. Því að nú
er það svo einkennilegt um ýmsa
þessa menn, að þeir fordæma með
hávaða og bægslagangi, ef þeir
þykjast vita um flokka eða ein-
staklinga, sem andvígir eru kristin-
dómi.
Virðist erfitt að samræma þetta
tvennt: að látast bera kristindóm
fyrir brjósti, en sýna honum þó
lítilsvirðingu, hvenær sem færi
gefst.
Er mjög vafasamt, að fylgjendur
annarra trúarbragða sýni þeim
þvílíka vansæmd sem hér tíðkast
gagnvart kristinni trú.
Ef eitthvað á að vera mönnum
heilagt, þá á það vitanlega alltaf
að vera svo. Það má ekki vera eins
og skrautfjöður, sem menn hengja
á sig við hátiðleg tækifæri. En það
er kannski eitt af þvi allra hörmu-
legasta í fari okkar Islendinga, að
okkur er ekkert heilagt og við ber-
um ekki sanna virðingu fyrir
neinu, sízt því sem háleitt er og
mikils vert. Lýsir sér í því sem
mörgu öðru nú á dögum kæruleys-
ið og tómlætið.
Hvað er nú til marks um þessa
miklu svívirðingu, sem kristindómi
er sýnd? kann einhver að spyrja.
Hér skal sagt frá litlu atviki.
Fyrir tveim árum eða svo var
fermingardrengur að koma út úr
kirkju sinni frá fermingarathöfn.
Gengur hann þá til fullorðins
manns, er hann þekkti og segir:
„Eg er feginn, að þetta helv. er bú-
ið.“ Drengur þessi var sæmilega
greindur og efnilegur á ýmsan
hátt. Sagan barst allvíða, og þóttí
sumu fólki strák hafa sagzt vel og
taldi hið mesta manndómsbragð
að ummælum hans, en aðrir hristu
höfuðið með vandlætingu og álitu
drenginn ótvírætt efni í glæpa-
mann. Ekki þarf svo að vera. En í
orðum þessum lýsir sér svo átak-
anleg ósmekkvísi, að vart mun
Iengra komizt. Er vafasamt að
svona atvik hefði gerzt hjá nokk-
urri þjóð, sem kristin kallast, ann-
arri en Islendingum.
Þá er nú á dögum tíðlega talað
um presta sem væru þeir einhverj-
ar illvættir — skrímsli í manns-
mynd. Þótt á öllum öldum hafi
meðal íslenzkra presta verið mis-
indismenn, alls óhæfir í starfi sínu,
þá nær ekki nokkurri átt að draga
klerkastétt landsins sem heild í
þann dilk. Með þjóðinni hafa lifað
og starfað svo margir prestar, sem
verið hafa mestu ágætismenn,
þeir hafa litið á starf sitt í fullri
alvöru, auk þess sem þeir hafa
lagt drjúgan skerf til íslenzkrar
menningar á ýmsum öðrum svið-
um eins og oft hefur verið bent á
af dómbærum mönnum.
Þá er mjög heimskulegt, þótt oft
sé það gert, að rugla saman stefn-
um og mönnum. Því er það fjarri
Iagi að láta kristindóminn sem um-
bótastefnu gjalda þess, þótt nokkr-
ir boðendur hans hafi reynzt illa í
starfi.“
Myndarammar
9x14, 10x15, 12x16, 13x18,
15x20, 16x22, 18x24
20x25, 21x28, 24x30.
Járn og glervörudeild
GRETE JANUS:
Sést ekki nema um máltíðir
Fyrir nokkru heimsótti eg æskuvinkonu mína, sem
eg hafði ekki séð í mörg ár.
„Hver fægir allt silfrið og koparinn fyrir þig?“
spurði eg ósjálfrátt, er eg leit í kringum mig í vist-
legu stofunum hennar.
„Það geri eg sjálf,“ svaraði Ellenor, eins og við
nefnum hana hér. „Eg geri öll húsverkin ein, það
borgar sig langbezt.“
Skömmu seinna kom Sveinn, maður hennar, inn, og
svo var kallað á Jörgen, sem var 10 ára gamall, og
við settumst til borðs og borðuðum indælan mat.
Allt fór hið bezta fram, þangað til Sveini varð það
á að hella niður á dúkinn. Þessi smávægilega óheppni
varð til þess, að Ellen gleymdi alveg, að gestur var
viðstaddur og hellti yfir mann sinn skömmunum fyr-
ir klaufaskapinn. Dúkurinn hefði verið tárhreinn, en
nú færi hann beint í þvottinn. „Eg þvæ nefnilega all-
an minn þvott sjálf, því að þvottahúsin skemma tau-
ið,“ bætti hún við í afsökunartón, þegar mesta reiðin
var runnin.
Jörgen hvarf um leið og staðið var upp frá borð-
um. „Hvert fór hann?“ spurði eg, til þess að segja
eitthvað. „Æ, hann fór út, hann er aldrei annars
staðar,“ sagði Ellenor gremjulega. „Við sjáum hann
aðeins við máltíðir. Ef vont veður er úti, og hann
neyðist til þess að vera hérna inni, þá veit hann ekk-
ert, hvað hann á af sér að gera. Eg veit ekkert,
hvernig á að fara með hann.“
„Þú mátt ekki dæma Ellenor hart,“ sagði Sveinn
við mig, er kona hans var komin fram á eldhús til að
laga kaffi. „Hún hefur svo óskaplega mikið að gera,
og þess vegna er hún svona á taugunum. Það er
vegna annríkisins, að hún þolir illa, að við gerum
henni erfiðara fyrir. Eg vildi bara, að hún vildi fá
stúlka til að hjálpa sér nokkrum. sinnum í viku, því
að við höfum vel efni á því, en hún vill ekki heyra
það nefnt. Eg get nú, sem betur fer, sökkt mér niður
í bækurnar mínar, því að ekki óhreinka eg eða ólaga
neitt á meðan.“ Nú brosti hann ofurlítið. „En það er
annað með drenginn,“ bætti hann við. „Ellenor finn-
ur ekki, að það er hún, sem rekur hann út úr húsinu.
í hvert sinn og hann ætlar að leika sér hér inni, þá
fær hann ávítur fyrir að óhreinka og ólaga, og nú er
hann hættur að leika sér hér. Eg safnaði einu sinni
frímerkjum, en eg er löngu hættur því. Eg fann, að
henni gramdist, þegar eg var að breiða allt draslið
hérna á borðið.“
Það eru margar konur eins og Ellenor. Við þekkj-
um öll duglegu og metnaðarfullu húsmóðurina, sem
alltaf er á kafi í annríki, af því að hún vill að allt sé
skínandi fínt og fágað, rétt eins og enginn ætti heima
í íbúðinni. Hún lagar til, þvær og fægir og ryksýgur,
ber gólfteppi bakdyramegin og hristir mottur á tröpp-
unum. Hún er alltaf að laga til.
Það er alls ekki hægt að finna neitt að þessum
konum sem húsmæðrum, en þær gleyma allt of oft,
að þær eru líka mæður og einginkonur, og því hlut-
verki gera þær ekki svipað því eins góð skil.
Manni og börnum leiðist heldur hjá þessum metn-
aðarfullu húsmæðrum. Þær vilja helzt ekki, að börn-
in leiki sér inni á þann hátt, sem börnum er eðlilegt.
Þær vilja helzt, að krakkarnir leiki sér annars staðar
en heima, og þær fjarlægja óðara úr íbúðinni allt dót
og drasl, sem krakkar hafa gaman af að koma heim
með. |
Húsmæður þessar ættu að gera sér grein fyrir
þeirri staðreynd, að hvorki manni né börnum líður
reglulega vel í stofum, sem læðast verður um á sokk-
unum, og glöð fjölskylda er miklu meira virði ea
fægð gójf, glansandi málmar og gluggar, sem þvegnif
eru helmingi oftar en hjá grannanum.