Dagur - 18.02.1956, Blaðsíða 7

Laugardaginn 18. febr. 1956
D A G U R
7
VEÐRIÐ
r
Tímarit handa alþýðu - Utgefandi: Félag
íslenzkra veðurfræðinga
Aðalfundur Búna<
Nýtt tímarit „Veðrið" hóE göngu
sína með nýbyrjuðu ári. Er rit þétta
fróðlegt ntjög um veðurfar.
Fáir eru háðari veðrinu en þeir,
sem ísland byggja, og veðrið er al-
gengasta umræðuefni meðal þorra
fólks. Alþýðlegt rit um veðrið er
því kærkomið lesefni og spillir það
ekki fyrir að útvarpsþættir Páls
Rcrgþórssonar veðurfræðings liafa
náð almennum vinsældum og koll-
varpar það þeirri furðulegu kenn-
ingu sumra kaupstaðabúa, að veðr-
ið sé eiginlega alls ekki umræðu-
liæft. Hér fer á eftir kalli úr greiu
Páls Bergþórssonar, er birtist í
1. hefti hins nýja rits.
Langviðrasumarið 1955.
Fyrir hvcrn þann, scm þekkir til
heyskaparvinnu, verður erfitt að
ímynda sér, hvernig unnt var að
þurrka hey í veðurlagi því, sem
var sunnan lands. Frá 18 júní til
13. september koma aldrei tveir al-
þurrir si'ilarhringar hver á eftir öðr-
um. Þann 12. júlí kemur þurrka-
glæta, en morguninn áður hefur
verið vatn í mælinum, og þar á
undan 50 mm. rigning á þrem
sólarhringum. Eftir það linnir ekki
fyrr en í ágústbyrjun. Þá eru aðeins
smágerðar rigningar í nokkra daga,
og frá morgni þess 5. fram á morg-
un hins 7. kom „langi þurrkurinn",
sem sr. Jóliann kallar svo. Má
hugsa sér, að með harðfylgi hafi þá
náðst nokkur hey í garð. Loksins
styttir upp. Óþurrkunum er víðast
hvar lokið. Þeir hafa staðið frá
18. júlí fram til 3. september, —
í rúmlega áttatíu daga og áttatíu
nætur. Það var tvöfalt syndaflóff,
og er mál að linni — komið .fram
undir göngur. Leitum og réttum
er frestað til þess að engu verði
slcppt af þeim stutta bjargræðis-
tíma, senr nú loksins kom, þrátt
fyrir allt.
En göngum er ekki frestað á Norð
austurlandi. Fyrir löngu er heyskap
lokið þar um slóðir, hcy afburða vel
verkuð, en fremur lítil að vöxtum.
Þurrkarni) háðu grassprettu. Svona
geiur skipt í tvö horn.
Veðrátlan i júli.
Aberandi er það, að miðdegishit-
inn er meiri í innsveitum en við
sjóinn, og er það raunar gamal-
kunn staðreynd. Svöl hafgolan leik-
ur um útnes og strendur, en í inn-
sveitum fær sólin ráðrúm til að ylja
landið og loftið, jafnvel þótt nokk-
uð sé skýjað. En það, sem einkum
greinir þennan júlímánuð frá
venjulegu íslenzku sumri, er liinn
mikli hitamunur sveitanna norðan
og sunnan íjalla. Sextán og jafnvel
átján stiga hiti var í sérstökum
skilningi hversdagsviðburður frá
Skagafirði austur um Fljótsdals-
hérað, en í venjulegum skilningi
má þó segja, að slíkt sé enginn hvers
dagsviðburður. Tólf til fjórtán stiga
miðdegishiti, eins og tíðkaðist á
Suður- og Vesturlandi, sýnir hins
vcgar svalan júlímánuð miðað við
venjulegt árferði.
Tíu millimetrar í Skriðuklaustri
og 357 mm í Vík gætu virzt ótrú-
lcgar tölur, en þó er engin ástæða
til að rengja þær. Tvö liundruð
millimetra úrkoma samsvarar því
vatnsmagni, sem felst í mannhæðar
djúpu, jafnföllnu nýsnævi, og get-
ur hver ímyndað sér vatnsgagninn,
cf slík fönn væri skyndilega brædd,
jafnvel þótt jörðin væri þurr og
þíð undir. A stórum svæðum á Suð-
urlandi var rigningin meiri en þctta
og mun því engum ofsögum sagt af
vatnsaga túnanna hjá bændtun í
Arnessýslu í sumar. A Norðaustur-
landi var samtímis vatnsskortur fyr-
ir gróður, og má af því ráða, að
ekki dugi minna en 25 mm regn á
sumarmánuði hverjum til jiess að
jörðin fái svalað þorsta sínum.
Úr veðurbökum.
Tölur þær, sem hér hafa verið
þuldar, eru vissufega mælikvarði,
sem notast má við til þess að lýsa
veðráttunni. En til hvers erum við
að lýsa henni? Er það ekki fyrst og
fremst til þess að vita, hvernig
veðrið býr að mönnum og skepnum,
hvort allt leikur í lyndi eða móti
blæs? Ef svo er, má segja, að við
sækjum vatn yfir lækinn, ef við
einblínum á tölur, en heyrum ekki
umsagnir þeirra, sem eiga sitt allt
undir sól og regni.
Við skulum ekki vanmeta gildi
talnanna, en þó er full ástæða til
að birta hér nokkra kafla úr ís-
lenzkum veðurbókum sumarið 1955.
Engar heildarmyndir fáum við, að-
eins nokkrar svipmyndir, dæmi um
hugblæ og viðbrigði starfandi fólks,
jiegar líísbjörgin eyðilagðist fyrir
augum Jiess.
I júnílok skrifar Ólafur Sveinsson
á Lambavatni á Rauðasandi;
„Það hafur verið stillt og gott veð-
urur yfir mánuðinn. Fullmiklir
jiurrkar framan af, svo grasvöxtur
varð síðbúnari en ella. Síðan væta
kom, hefur grasvöxtur mikið auk-
izt, og er nú víðast orðið sæmilega
sprottið."
Ekki lcynir sér ánægja bóndans
og bjartsýni á iindverðum túna-
slætti. Hann getur þess að vísu, að
sláttur sé almennt ekki byrjaður:
„Hefir Jiað líka dregið úr mönn-
um að slá til muna, að nú undanfar-
ið hafa verið rigningar og Jmrrk-
leysur. En nú verður almennt farið
að slá um mánaðamótin."
Ekki skal óþurrkakafli í síðari
hluta júnímánaðar draga kjark úr
mönnum til lengdar. Og á Arnar-
stajia á Snæfellsnesi skrifar Krist-
bjiirn Guðlaugsson umsvifalaust:
„Það hefur verið ágætt tíðafar
yfir mánuðinn."
Ingibjiirg Guðmundsdóttir í Síðu-
múla getur einnig um Jiurrkana í
byrjun júní og hve vel hafi þó rætzt
úr með vætuna, „og þá þaut grasið
upp. Túnið hér er orðið dável
sprottið, og fer sláttur að byrja."
Svo líður júlímánuður. Skýrslur
berást á ný frá stöðvunum. Ólafur
á Lambavatni skrifar, og gætir nú
nokkurrar áhyggju:
„Það hafa verið sífelldar rigning-
ar yfir mánuðinn. Smágerð rigning
fvrri hlutann, en mjög stórgerð
ar rigningar seinni hlutann. Annan
júlí var þurrkur, siðan aldrei Jnirr
dagur að heitið gæti, fyrr en í gær
31., Jiá var góður þurrkur frá há-
degi. Heyskapur hefur gengið mjög
illa, hvergi Jmrr tugga komin í hús,
nema ef einhver liefur getað Jmrrk-
að í gær. Það sem hefir verið tekið
af heyum er í vothey, en það er ekki
nema lítið af heyjunum hjá mörgum.
Flestir liafa farið hægt við að slá.
Grasspretta er orðin alls staðar góð,
og gras víða farið að spretta úr sér.“
Ingibjörg í Síðumúla gefur lif-
andi lýsingu á ástandínu:
„Sláttur er lítið byrjaður. Ekkert
strá komið inn neina vothey. Það,
sem slegið hefur vcrið í þurrhev, er
orðið brúnt að lit. Það er í föngum,
görðum og flötum flekkjum. Er skýr
litamunur, Jiar sem föng og garðar
standa saman á hvanngrænum há-
arsprotnum velli."
Sýnilegt er, að ekki dugar annað
en skjótur bati, ef ekki á illa að
fara. Agúst líðtir. Um ltann segir
Ólafur á Lambavatni:
„Slæmt var í júlí, en ágúst hefur
hér verið enn verri, Jiví Jjað liefir
(Framhald af 8. síðu).
stunda, fullt verð landbúnaðar-
afurða samkvæmt verðlagsgrund-
velli landbúnaðarins, eins og hann
verður á hverjum tíma.
2. Búnaðarsamtök bænda í
sveitum og stjórnir búnaðarsam-
banda hvetja eigendur sparifjár til
að efla sparisjóði sveitarfélaga
með fjárframlögum, sem sjóðirnir
ýmist láni bændum sem rekstrar-
lán til skamms tíma, eða stofnlán
til nýbygginga arðbærra fyrirtækja
í sveitum.
3. Lánsfjárþörf landbúnaðarins
verði fullnægt með stórauknum
fjárframlögum til Búnaðarbanka
og Ræktunarsjóðs, og öllum er
landbúnað vilja stunda, en skortir
fé til framkvæmda, verði veitt
fjárhagsaðstoð:
t) Þeir, sem byggja og rækta
nýbýli, eigi kost á svo ríflegu fjár-
framlagi, ýmist sem hagstæð lán
til lengri tíma eða óafturkræf
framlög, að telja megi, að arðbær
aldrei komið eðlilegur þurrkdagur
yfir mánuðinn. Þ. 18. gerði hér stór-
viðri með rigningu, og varð ]>á að
setja hey saman í hrúgur, og evði-
lagðist Jiað, þegar það rigndi í hrúg-
unum. Nú 30. gerði liér aftaka norð-
anhviðu með rigningu, svo hey hef-
ir fokið hér á sandinum í báðum
þessum rokum . . .“
Sama sagan er á Arnarstapa:
„ . . . stöðugar úrkomur yfir allan
mánuðinn, og hefur ekki náðzt neitt
þurrt hey í hlöðu.“
Frá Síðumúla er skrifað:
„Ágústmánuður ódæma votviðra-
samur, þó betri en júlí. Það komu
þó nokkrir Jmrrkdagar, sent bjiirg-
uðu miklu heyi upp í sæti.“
Sumri hallar og september líður.
Sums staðar rætist nokktið úr, ann-
ars staðar lítið. 1 veðurbók Síðu-
múla stendur:
„í september var óslitin vætutíð
til Ji. 13. í mánuðinum. Þá létti í
lofti og þurrkurinn langþráði kom.
Gátu ])á allir Jiurrkað og hirt töður
sínar."
A Lambavatni gekk ekki eins ve!:
„Þegar þurrkdagar koniti, 14. og
Jiar á eftir, kom Jiurrkurimi hér á
Sandinum ekki nema að hálfum
notum vegna hvassviðris. Hey eru
stiins staðar úti enn og sums staðar
töluvert."
Og sumarið dregur fleiri dilka á
eftir sér:
„Vöxtur í görðum er alls staðar
lélegur og sums staðar nær enginn
vegna bleytu og sólarleysis. Fé er
mjög rýrt, og hér á Sandinum hafa
drepizt lömb óvenjumikið úr bráða-
pest.“
Orsök langviðranna.
Um orsakir liins óvenjulega veð-
urlags í sumar er fátt liægt að scgja.
Svo mikið má ]>ó fullyrða, að Jietta
veður var í fullu samræmi við ]iá
eindregnu suiinan og suðvestanátt,
sem var ríkjandi allt sumarið mcð
hafátt sunnan lands og vestan, en
landátt, sem var ríkjandi allt sum-
arið með hafátt sunnan lands og
vestan, en landátt á Norður- og
Austurlandi. F.n sú „skýring" kallar
á aðra: Hvers vegna var áttin svona
þrálát? Þeirri spurningu verðum við
að láta ósvarað. Þess rná Jió geta, að
stimarið var langviðrasamt víðar en
á Islandi. Á sunnanverðum Norður-
löndum voru eindæma liitar og
þurrkar, en fágæt votviðri í norð-
anverðmn Noregi. Orsakanna mun
því ekki að leita á takmörkuðu
svæði, heldtir í heildarsérkenmun
loftstraumanna á norðurhveli jarð-
ar, cf ekki á allri jörðinni.
búrekstur verði tryggður á býlun-
um.
b) Þeir, sem kaupa jarðir eða
starfandi bú, eigi kost á hagkvæm-
um lánum með svo hagstæðum
kjörum, að búrekstur þeirra sé
fjárhagslega tryggur."
Vinnuskipti.
„Aðalfundur B. S. E. 1956 legg-
ur til, að stjórnir búnaðarsamband-
anna gangist fyrir því, að skipu-
lögð verði skipti á ungu, vinnandi
fólki milli héraða og landsfjórð-
unga í því skyni að auka þekkingu
þess á mismunandi starfsaðferð-
um og tækni í atvinnuveginum."
Nauðsyn aukinnar fræðslu.
„Aðalfundur B. S. E. 1956 beinir
því til Búnaðarfélags Islands, að
það gangist fyrir því, að efld verði
fræðsla fyrir ungt fólk um nytsemi
landbúnaarins fyrir þjóðarheild-
ina og það menningarhlutverk,
sem hann vinnur og hefur unnið
íslenzku þjóðfélagi á liðnum öld-
um.
Aðrar tillögur.
„Aðalfundur B. S. E. skorar ein-
dregið á Rafmagnsveitur ríkisins
að fella niður fastagjald af rafmó-
torum til súgþurrkunar, og felur
stjórn sambandsins að koma þess-
ari ályktun til réttra aðila og fylgja
þessu máli eftir.“
„Aðalfundur B. S. E. 1956 felur
fulltrúum sínum- á Búnaðarþingi-
að vinna að því, að styrkur á vot-
heysgryfjur verði hækkaður veru-
lega frá því, sem nú er, þar sem
það myndi örva bændur til meiri
votheysgerðar.“
„Aðalfundur B. S. E. 1956 felur
Búnaðarþingsfulltrúum sínum að
beita áhrifum sínum á Búnaðar-
þingi til framdráttar því, að Al-
þingi gangi sem fyrst frá löggjöf
til eflingar kornræktinni í land-
inu.“
Einnig var samþ. tillaga til KEA
varðandi innflutning á girðingar-
efni og önnur til Samvinnubygg-
ingarfél. Eyjafjarðar varðandi
uppsláttarfleka til afnota við bygg-
ingar.
Kosið í stjórn B. S. E.
Halldór Guðlaugsson, bóndi,
Hvhmmi, átti að ganga úr stjórn
samb., en var endurkosinn til
næstu þriggja ára. Aðrir í stjórn-
inni eru Ármann Dalmannsson og
Björn Jóhannsson bóndi á Syðra-
Laugalandi.
• Dagskrármál
landbúnaðarins
(Framhald af 2. síðu).
fé töðu allan gjafatíman og kjarn-
fóður yfir fengitímann og vorið.
Enn fremur fjölgar þeim bændum
sem gefa alveg inni frá því það
er tekið á haustinn og þar til farið
er að venja það við útivistina áður
en því er sleppt á vorin.
Garði, 2. jan. 1956.
Skafti Benediktsson.
UR BÆ 06 BYGGB
Sextugsafmæli. Sl. fimmtudag,
17. þ. m. varð Páll Sigurgeirsson
kaupmaður á Akureyri sextugur.
Leiðrétting. í siðasta tölublaði
Dags féll niður hluti úr síðustu
málsgrein í yfirlitsræðu Jakobs
Frímannssonar á Félagsráðsfundi.
Þar átti að standa: Framundan
virðist því hækkandi verðlag á all-
flestum innfluttum vörum, en hins
vegar mjög lítil von um hækkandi
verð á útfluttum vörum o. s. frv.
Leiörétting. í erfiljóði um Frið-
geir H. Berg, sem birtist í síðasta
tölublaði Dags er meinleg prent-
villa í fyrsta erindi. Rétt er erindið
svona:
Dag hvern flytur dauðinn
dóm til jarðarbarna.
Yfir banabylgju
blikar lífsins stjarna,
varpar glöðum geisla
gegnum dökka húmið,
lýsir mild og máttug
myrka grafarrúmið.
Og næst síðasta lína fjórða er-
indis var svona í blaðinu:
Ólíkur varstu öðrum.
Á að vera:.
Ólíkur varst öðrum.
Góð barnaskemmtun
Góða barnaskemmtun héldu
barnastúkurnar í Samkomuhúsinu
um síðastliðna helgi í sambandi
við hátíðisdag Unglingareglunnar.
Skemmtu börnin með sjónleikjum,
upplestrum og þjóðdönsum. Auk
þess var söngur og kvikmyndir. —
Var barnastúkunni „Leiðarstjörriu"
á Dalvík boðið á skemmtunina og
komu 45 börn ásamt tveimur
kennurum sínum. Var þeim sýnd á
eftir bindindismálasýningin í Borg-
arbíó og Æskulýðsheimili templ-
ara. Er það hollt viðfangsefni fyrir
börn og unglinga að undirbúa
skemmtun eins og þessa. Og eru
slíkar barnaskemmtanir of sjaldan
í bænum.
- DULLES
(Framhald af 5. síðu).
ekki til þess að koma í veg fyrir
árásir.
Hann bætti því við, að áhrif
Sameinuðu þjóðanna, sem geta
veitt margs konar vernd, og sú
stefnuyfirlýsing, sem Frakkland,
Bretland og Bandaríkin lýstu yfir
árið 1950, væri áhrifameiri vörn
gegn hugsanlegum árásum, heldur
en það magn af vopnum, sem þjóð-
irnar gætu orðið sér úti um.
••itiiiiMiitiiiiiiiiitiiiiiiMiiiimiiimiiiiiiiiiiiiiiiiiiiniiti*
7ll MIMMMIIIIMMMIIIIMIIIIMIIIMIIIMMMIMIIMIIIIIIIIIMIIl}