Dagur - 22.09.1956, Page 4

4
D A G U R
Laug’ardagimi 22. september 1956
DAGUR
Ritstjóri: ERLINGUR DAVÍÐSSON.
Afgreiðsla, auglýsingar, innheimta:
Þorkell Björnsson.
Skrifstofa í Hafnarstræti 90. — Sími 1166.
Árgangurinn kostar kr. 75.00.
Blaðið kemur út á miðvikudögum.
Gjalddagi er 1. júlí.
PRENTVERK ODDS BJÖRNSSONAR H.F.
W4S4SSSSSSSSS4SSSSSSSSSSSSSSSSSSS4SSSSSSSSSSSSSSS
ÞAÐ ER ófagurt, cn þó satt, að
Sjálfstæðisflokkurinn helur lagzt
lágt í þessum máíum. Þannig hefur
hanu borið róg milli stétta.
Aðurnefndur Ingólfur á Hellu
sagði t. d. á íjölmennum fundi:
„Ráðstafanir rikisstjórnarinnar
munu chki sízt koma niður á þessu
héraði (i Rangárþingi, þar er eng-
nn kaupstaður), er hlutur hœncla er
þannig fyrir borð borinn
Þannig er talað við bændur lands-
ins.
En Vísir segir aftur á móti orð-
rétt, þegar hann talar til kaupstað-
arfólksins:
Eitt í dag og annað á morgun
HINAR UMTÖLUÐU og álirifaríku ráðstafanir
ríkisstjórnarinnar í verðlagsmálum eru rnjög á dag-
skrá meðal almennings. Vöruverðið er enn ekki hið
sama í verzlununum, og getur það stafað af mismun-
andi vörugæðum, Jregar betur er að gáð, en er þó
oftar vegna mismunandi álagningar. Fyrirmæli verð-
gæzlustjóra um verðmerkingar í verzlunum eiga að
koma í veg fyrir okur á eiustökum vörutegundum,
svo sem hingað til hefur viðgengizt, eins og fram
kemur í skýrslum verðgæzlustjóra, sem blöðunum eru
sendar til birtingar öðru hvoru.
En eftirlit með vöruverði er nú~að komast í annað
og betra form en áður var, og tekur fólkið því með
fögnuði. Framkvæmd hinna nýju laga verður líka að
hefjast tafarlaust og af fullri röggsemi.
Með verðmerkingu vara í sölubúðum, eins og nú
er skylt að hafa, er almenningi beinlínis lögð verð-
gæzlan upp í hendurnar, og hefði það fyrr mátt vera.
Slíkt eftirlit er líka bezta aðferðin, sem völ er á í
þessum málum.
Kaupmanna- og kaupfélagsverzlunum má ekki
undir neinum kringumstæðum leyfast að fara i
kringum hin nýju lög, sem banna alla verðhækkun
á vörum. Og þeim, sem trúað hefur verið fyrir verð-
gæzlumálunum en liafa dottað eða sofnað alveg á
verðinum, er mál að vakna og vakna vel, ella verði
starf þeirra falið hæfari mönnum.
Það er staðreynd, að fáar opinberar ráðstafanir
hafa fallið í betri jarðveg hjá fólki yfirleitt en Jtetta
þróttmikla spor til að stöðva dýrtíðina. Allir stjórn-
málaflokkar hafa bannsungið dýrtíð og verðrýrnun
peninganna. Um leiðirnar til úrbóta hafa hins vegar
verið skiptar skoðanir.
Jafnvel Sjálfstæðisflokkurinn getur ekki ráðizt gegn
hinum nýju lögum um verðlagsmál. Aðalmálgagn
hans hefur bannsungið verðbólguna, eins og önnur
stjórnmálablöð í landinu. Því miður hefur ]jó reynd-
in orðið sú, að það h'efur gert tilraunir til að gera
nýju lögin tortryggileg, og virðist það í fljótu bragði
helzt vera af Jjví að ekki var farið eftir tillögum Ing-
ólfs á Hellu. Þær tillögur áttu að stöðva verðbólguna
með vísitölubindingu.
En eins og margreynt Iiefur verið og jafn oft mis-
heppnazt, þá er stöðvun einhverrar einnar greinar
verðbólgunnar árangurslítil. — Kaupbindingin ein
saman stöðvar eklcfKerðbólguna, og verðbinding af-
urðaverðs ekki heldur — og jafnvel ekki Jjetta tvennt,
þó saman fari. — Allar verðhækkanir þurfti auðvitað
að stöðva.
Þetta þrennt er nú gert til reynslu í fjóra niánuði,
eða til næstu áramóta.
Öll aljiýða manna stendur fast með ríkisstjórninni
í þessum aðgerðum hennar — jafnvel langt út fyrir
raðir stjórnarflokkanna.
En jafn einlæglega og Morgunblaðið talaði um
bölvun dýrtíðarinnar og stóru tillögurnar hans Ing-
ólfs á Hellu um niðurgreiðslu vísitölunnar, sem átti
að lækna verðlagsmálin, eins illa bregst Jjað nú við
raunhæfum tillögum, sem allir stjórnarflokkarnir
þrír standa að, og fara nákvæmlega í sömu áttina og
Sjálfstæðismenn fullyrtu að tillögum Ingólfs á Ilellu
væri ætlað að stefna að.
Hefur Jjví annað tveggja gerzt: Að Sjálfstæðisflokk-
urinn hefur aldrei raunverulega viljað stöðvun verð-
bóIgU og dýrtíðar í landinu, eða þá að hann er hrein-
lega afbrýðissamur og lætur afbrýðina hlaupa með
sig i gönur, svo að h'arin berst á móti Jjví málefni
sem hann áður þóttist vera með og gerði tillögur um.
„Launþegar vcrða nefnilega að
greiða niður verðlag á landbúnað-
arvörúm, svo að bóndinn fái sitt
eftir sem áður, og þœr niðurgreiðsl-
ur sliulu teknar af launþegum með
sköttum
Þessi dæmi sýna Ijóslega hin dag-
legu vinnubrögð stjórnarandstæð-
inganna. — Þeir lofuðu „harðri“
stjórnarandstöðu, en í framkvæmd
nálgast hún að verulegu leyti Jjá
tegund blaðamennsku, sem að fram-
an greinir, og á góðri og gildri ís-
lenzku máli heitir rógburður.
Þörf á undirbúnnigsmenntun
við verzlunarstörf.
ÞÓTT MARGT sé ágætt um
verzlunina hér á Akureyri, bæði
hjá kaupmönnum og samvinnu-
mönnum, er full þörf á nokkrum
endurbótum. Skal hér vikið að
einu atriði aðeins.
Ekki verður hjá því komist í
verzlunar- og afgreiðslustörfum,
fremur en á öðrum sviðum at-
vinnulífsins, að skipta um starfs-
fólk, endurnýja og auka við eftir
ástæðum. Er Jjá komið að efninu,
því að það eru einmitt nýliðarn-
ir, sem hér eru „teknir til með-
ferðar".
Almenningur mun hafa veitt
því athygli í haust, að óvenju
margt nýtt afgreiðslufólk er í
sölubúðum bæjarins. Kemur því
gleggra í Ijós en oft áður, hvern-
ig þau umskipti eru.
Það er ekki vandalaust fyrir
verðandi verzlunarfólk, sem
aldrei áður hefur komið inn fyrir
búðarborð, að byrja einhvern
daginn á því að standa frammi
fyrir viðskiptavinum. Enda er
það eins og fiskur á þurru landi,
fyrst í stað. Ekki er ástæða til að
kasta steinum að því fyrir þetta
fremur en að öðrum, sem gera
eins vel og þeir geta, því að
meira verður ekki krafizt.
En hversu lengi á það að við-
gangast, að verzlanir og jafnvel
stór fyrirtæki, eins og Kaupfélag
Eyfirðínga, haldi ekki námskeið
fyrir nýtt starfsfólk? Þriggja til
fimm daga námskeið í afgreiðslu-
og verzlunarstörfum væri mikil
bót í þessu efni.
Auk þess er starfsmönnum
samvinnumanna bæði nauðsyn-
legt og skylt að þekkja í stórum
dráttum bæði skipulag og upp-
byggingu kaupfélaga. Sem dæmi
má nefna, að þegar starfsmaður
kaupfélags veit ekki að til er
nokkuð sem heitir stofnsjóður
eða innlánsdeild, er hann ennþá
á því þekkingarstigi að hafa þörf
fyrir meiri vísdóm. En áþekk
dæmi eru of algeng til þess að
hægt sé að skella við skollaeyr-
um.
Eg vil nú sem samvinnumaður
gera þá tillögu, að þetta mál
verði tekið til athugunar hjá
KEA hér í bænum og beini eg
tillögunni þangað vegna þess að
þar er helzt von um úrbætur og
að þar verði á undan gengið, eins
og á öðrum sviðum verzlunar.
Margt mun vinnast með stutt-
um námskeiðum í fræðslu um
samvinnumál og almenn verzl
unarstörf. Verðandi starfsfólk
kemst hjá þeirri eldraun að hefja
starf, án þess að kunna nokkurn
skapaðan hlut. Viðskiptavinirnir
komast hjá óþarfa óþægindum og
einnig því að vorkenna nýliðun
um og fyrirtækið sjálft mun þó
hagnast mest á því að hafa ætíð
svo góða þjónustu, sem völ er á.
Ef byrjendunum er þetta ekki
áhugamál, ættu þeir sem snar-
legast að snúa sér að annari'i at
vinnugrein.
Almennir boi-gárar krefjast sí-
aukinnar þjónustu á opinberum
stöðum. Verzlunarhættir eru nú
orðnir ólíkir því er áður var og
þjónusta víða með ágætum. —
Þjónustunni verður þó ávallt
ábótavant á meðan nýliðar njóta
engrar undirbúningsmenntunar í
starfinu sjálfu. Spói,
Á íslandi eru nú fæplega 160
þúsund íbúa
í nýútkomnum Hagtíðind-
unver yfirlit, sem sýnir mann-
fjöldann á öllu landinu 1. des-
envber 1955 og 1954, samkv.
Þjóðskránni.
Talning mannfjöldans fór fram
með véluin, en niðurstöður hennar
voru lagfærðar í samræmi við breyt-
ingar á staðsetningu manna, sem
vitneskja fékkst um, eftir að upp-
haflegar íbúaskrár voru gerðar í
janúar 1956. Samkvæmt þessu yfir-
liti voru í kaupstöðum landsins
103.658 manns 1955, en 100.075
1954. í sýsluin landsins voru 1955
alls 55.822 menn, en 1954 samtals
55.958 manns.
Alls voru Jjví í landinu árið 1955
159.480 inanns, en 1954 löö.DSS.
Eftirtalclir kaupstaðir eru nú
með yfir 3000 íbúa.
Reykjavík 63.856
Akureyri 8.108
Hafnarfjörður 5.948
Vestrnannaeyjar 4.113
Kópavogur
Keflavík
Akranes
3.783
3.742
3.293
Fólksfœkkun.
Fólksfækkun hefur orðið í eftir-
töldum kaupstöðum frá 1954—55:
Á Isafirði fækkaði um 36, Siglu-
íirði uni 62, Ólaísfirði um 8, Seyð-
isfirði um 26.
Mannfjöldi á landinu skiptist á
eftirfarandi hátt í karla og konur
1955: Karlar eru fjölmennari, eða
80.325, en konur eru 79.155.
Aðvörun
Lögreglan vill vara menn við
að skilja eftir peninga í mann-
lausum húsum, því að svo virðist
að fingralangir menn leiti sem
óðast eftir þeim, sérstaklega á
Oddeyri.
Fram Eijá verður ekki
komizt
8vo hefur virzt sem bæði í Danmörku og Noregi liafi
á síðari árum verið rík tilhneiging í Jjá átt, að Jjjóð-
félagið láti afskiptalausar hinar miklu kaup- og kjara-
deilur á verkalýðsvettvangi. Virðist svo sem allmarg-
ir liallist á Jjá sveifina, að réttara sé að láta heldur
viðkomandi aðila fá að Jjreyta- fangabrögð sín. Hef-
ir Jjá samtímis verið slegið stcrkt á ]j;í strengi, hve.
mikilvægur sé frjáls og ólujður samningsréttur aðil-
anna. Og allmörgum virðist jafnvel miður, að lög-
boðin „launanefnd" og gerðardómur geri á vissan
hátt verkföll og verðbönn að mjög ótraustu vopni og
lítilfjörlegu. Er svo að lieyra sem menn Jjessir muni
sjá eftir herópi og vopnagný átakanna.
Það virðist Jjví beinn árangur Jjessara skoðana hér-
lendis (í Noregi), er Hægrimenn og Verkamanna-
flokkurinn bundust samtökum og beittu sér fyrir að
fella úr gildi hið lögfesta leyfi til að greiða úr deil-
um, er valdið gætu Jjjéjðartjóni, með því að beita
ákvæðum launanefndarlaganna. Þessir flokkar nefndu
í háði opna leið til lögboðins gerðardóms „Allslierjar-
meðal Vinstrimanna." Og er Jjví var fleygt á liauginn,
er leiðin framvegis opin til almennari átaka og afl-
rauna, eins og aðila lystir. Og Jjegar lögboðnar mála-
miðlunartilraunir fara út um Jjúfur sökum Jjess, að
livorugur aðili reynir í fullri alvöru að ná samkomu-
lagi, Jjá er ekki um annað að ræða en að skella á verk-
falli eða verkbanni eftir beztu getu.
Það vekur Jjví nokkra íurðu, að hinir ákveðnu
andstæðingar lögboðins gerðadóms eru Jjegar teknir
að kenna nokkurs kuldahrolls við Jjað að liugleiða,
hverjar afleiðingar „liin frjálsu átök“ geta liaft.
Öðru hvoru hafa látið til sín hcýrá'Taddit' í jj'esSa
átt, bæði meðal Hægrimanna og í>'Wrkan1:íi‘Utaflokkn-
um. Og í blöðurn Verkamnnaflokksitwhefir verið
drepið á aðvörun til stéttasamtaka í þá átt, að þau
inegi ekki treysta um of á aðstoð ríkisvaldsins, eins
og stundum áður fyrr, þótt m’argt og mikið sé í hættu.
Er þeirri spurningu þar einnig vikið'að' s'féftásariitök-
unum „Eruð þér viðbúnir? Hafið þér ráð á að leggja
tU „orustu“? Ert þú viðbúinnV‘ ■... ,
Hjá ábyrgum mönnum verkalýðsstéttánna birtist
greinilega allmikill ótti um áhrif 'þdU', séitl allsliérjar
launadeila gæti valdið. Það er Jjvf- lögð sterk áherzla
á, að verkfall muni heimta allmiklar fórnir stéttasam-
takanna og verða efnahagslega mjög tilfinnanlegt fyrir
Jjau og verkalýðsfjölskyldurnar.
Frá sjónarmiði verkamannsins hlýtur að vera all-
Jjungt á metunum, livað verkfall muni kosta, bæði
hvern einstakan verkamann, atvinnulífið og Jjjóð-
félagið. Það er nú orðið alllangt síðan Jjað var talinn
sannleikur, að verkamennirnir hefðu engu að tapa,
Jjótt Jjeir skelltu á verkfalli. Nú veldur verkfall aft-
ur á móti geysilegri tekjurýrnun. Með daglegri þörf
fyrir talsverðar og stöðugar tekjur til lífsframfæris nú
á dögum mun 60 kr. verkfallsstyrkur á viku jafngilda
gerspilltum efnahag um langt skeið. Það Jjarf því mik-
inn verkfalls-vinning til að vega upp tapið, auk rýrn-
unar Jjeirrar í kaupgetu (þ. e. launagreiðslu), sem
langvarandi launadeilur geta valdið rekstrarfyrirtækj-
unum.
Fyrir flokksbundinn og stéttlægan verkamann mun
einnig verða allþungt á metunum, Iiverjar afleiðing-
ar verkfalls geti liaft fyrir stéttasamtökin og Verka-
mannaflokkinn. Stærsta pólitíska tekjugrein flokks-
ins hefir undanfarið verið hinn langvarandi vinnu-
friður. En liann liefir einmitt verið nátengdur hinni
lögboðnu launanefnd. Nú er sú leiðin lokuð. Nú verða
flokkarnir sjálfir að takast þá ábyrgð á herðar í launa-
ákvæða-samningum sínum.
í Danmörku vildi ríkisstjórnin heldur ekki taka I
taumana. Verkfallið átti að fá að renna skeiðið á
enda, jafnvel þótt Jjað stefndi öllum efnahag landsins
í voða. Er verkamenn á tólftu stundu höfnuðu miðlun-
arfrumvarpi stjórnarinnar, varð öllum Ijóst, að verk-
fallsrétturinn hlýtur éinnig að vera takmörkum háður.
Og er Fólksþingið á skyndifundi síðari liluta nætur
gerði frumvarp Jjetta að lögum með skyndisamjjykkt,
var Jjar með sérhvert verkfall lagalega ólieimilt. En
þvílík ihlutun áf opinberri hálfu gegn skýrri og ský-
(Framhald á 7. síðu.)