Dagur - 20.02.1957, Blaðsíða 5

Miðvikudaginn 20. febrúar 1957
D A G U R
5
Á Framsóknarvistinni að Hófel KEA
„Konan segir að eg sé farinn að kalka“
Við hittumst á Framsóknar-
vistinni.
Þau hafa verið að nöldra um
það, í seinni tíð, kerling mín og
krakkarnir, að ég sé farinn að
kalka. Helst þykjast þau mekja
það af því, að ég sé allur í for-
tíðinni en minna með á nótunum
um það sem nú gerist. Auðvitað
þýðir ekkert að malda í móinn
síðan krakakrnir komu upp og
eta allt eftir móður sinni. Svo
hald ég mitt strik og þau sitt og
samt eigum við að heita samferða.
Sálfræði og listgrein.
Þau drifu mig á Framsóknar-
vist hérna um kvöldið. Þau sögðu
að ég þyrfti nauðsynlega að um-
gangast fleira fólk svo ég fengi
fleira um að hugsa en ómerkileg-
ar sögur og samlíkingar aftan úr
forneskju. Það hefur eiginlega
alltaf verið mín sérgrein að litast
um farinn veg, nokkurskonar
listgrein að rifja upp gamla at-
burði bæði eins og þeir raun
verulega gerðust og eins hvei-nig
smáatvik hefðu getað breytt þeim
jafnvel gjörbreytt þeim, ef þau
hefðu verið fyrir hendi. Það þarf
ekki að vera af því ég sé farinn mel’
að kalka þótt ég muni ekki ætíð
nákvæmlega, hvaða atvik og síð-
an söguþráðurinn í beinu fram
haldi, var af hinu hugsanlega og
hvað vai; raunverulegt og hægt
að votta og eiðsverja. Mér hefur
líka reynst það svo við nákvæm-
an samanburð, að hin fyrnefndu
eru oftast sannari.
giska ég á. Og þarna var ég þá
kominn.
Konur verða okkur Jóa fcgnar.
Það vantaði ekki ljósadýrðina
Hótel KEA. Og ekki vantaði
fólkið. Það var ekki hætta á að
maður færi að glingra neitt við
fortíðina á þessum stað. Tveir
karlmenn og tvær konur við
hvert borð, svona víðast hvar. En
kvenfólk lítillega í meiri hluta og
þar vantaði þá karlmennina. Það
mega þær eiga að ekki gerðu þær
sér manna mun. Þarna ætluðu
þær að gleypa Jóa gamla ná-
granna og hef ég aldrei séð kon-
ur verða honum fegnar fyrr. Og
sem ég geng þarna á milli borð-
anna og svipast um eftir kunn-
ingjum, þá er ég þrifinn beggja
megin frá og er orðinn keppi-
kefli og sá þann kost vænstan að
láta mig falla í þann stólinn er
næstur var. Datt mér í hug sag-
an af manngarminum, sem tröll-
konurnar stálu og teigðu á milli
sín og orguðu í eyrun á og ætl-
uðu svo að búa til mann handa
Spaði og fullt að gera.
En eins og fyrri daginn gafst
ekki tími til hugleiðinga. Spaði,
er kallað með þrumuraust og
verði mér aldrei verr við. Nú
var vistin byrjuð og fullt að gera.
Gefa, slá út, telja slagi, færa inn
í bækur gefa kvittanir, skipta um
borð. Allt í einum grænum kvelli
með eftirrekstri og látum. Rek
eg það ekki meira en mörg glað-
leg andlit hafði eg á móti mér
urn kvöldið. Alltaf skipt um og
alltaf nýr kvenmaður með hverju
spili. Hávaðinn var eins og
fuglabjargi og eg var rétt einu
sinni hætt kominn í þeim óvana
mínum að lifa í fortíðinni. Eg
ætlaði að skreppa með háfinn út
bjargbrúnina. Skipt. Eg að
næsta borði og sem eg er lifandi
maður sat eg á móti fyrstu kær
ustunni minni.
sér. En nú skyldi forðast alla
forneskju og ég tók að virða fyrir
fólkið.
Lítið dæmi til sönnunar.
Hvað segið þið til dæmis um
refaskyttuna, sem liggur á greni
og er kannski búinn að liggja þar
krókloppinn og skjálfandi dægr-
um saman. Loks kemur annað
dýrið. En ein örlítil hreyfing get-
ur gerbreytt öllum aðstæðum á
svipstundu. Auðvitað leggur
maður byssuna að vanganum,
spennir upp gikkinn, dregur ann-
að augað í pung og lætur svo
bæði sigtin bera í kvikindið. Þá
fyrst er óhætt að hleypa af, ef
rebbi er þá ekki hreinlega farinn
þegar búið er að koma öllu þessu
í kring. O—nei kallinn, skotið
reið af og eitthvað fékk hann af
því. Hann steinlá og svo kom
hitt dýrið og fékk sömu útreið.
Haldið þið kannski að einhverjum
væri greiði gerður með því að
segja að hvorugt kvikindið hefði
komið og refaskyttan ekki svo
mikið sem heyrt tófugagg. En ég
hafði nú alltaf hugsað mér að
koma heim með bæði dýrin og
drepa kannski eitt á heimleiðinni
ef ég kæmist í færi. Og þannig
hef ég það.
Manni dettur sitthvað í hug.
Já, manni dettur sitthvað í hug
á leiðinni á Framsóknarvist. Það
marrar í þurrum snjónum og
kaldur máninn glottir á bláum
kvöldhimninum. Góð krafsturs-
jörð í sveitinni, hugsa ég, og blá
leit nefin á kaupstaðarfólkinu
Án kvenna er engin hátíð.
Allstaðar gat að líta glatt og
sællegt Wlk í fallegum fötum.
Marglit ljósin brotnuðu fagurlega
í hálsfestum, armböndum, eyrna-
lokkum, skrautúrum og öðru
djásni kvenna. Um konurnar
sjálfar er bezt að segja það eitt,
að án þeirra er sjaldan mikil há-
tíð í mannheimi.
Þá gekk þar kona tíguleg um
salinn og sá ég að þar mundi
drottning vera ef nokkur væri til
á þeim stað. Vék hún ljúfmann-
lega að mönnum.
Fyrsta kærastan.
Á dauða mínum átti eg von en
ekki því að spila Framsóknarvist
við hana. í 30 ár hafði eg kviðið
fyrir því að hitta hana og langað
þó til þess og nú sat hún þarna
eins og ekkert væri, og barði
álfheima?
á þeirri stundu
Var eg ginntur í
Fannst mér
að ég væri staddur í álfheimum.
Það var þá ekki í fyrsta sinn að
menn voru ginntir í sjávar-
hamra eða standbjörg. Hin und-
arlega birta, allt skrautið og
álfadrottnjingin studdu þetta. í
huga mér leitaði eg undan-
bragða, áður en það yrði of
seint og ég ánetjaður orðinn
einhverri stássmeynni og björg-
in lykjust saman. Samt sat ég en
leið heldur verr.
„Systir, ljáðu mér pott.“
Steig þá drottningin á upp-
hækkun og bauð gesti velkomna.
Fannst mér ekki laust við að
hún hlakkaði yfir því hve marg-
ir menn væru þarna saman
komnir. Samstundis var skipt um
svið í hugskoti mínu og varð mér
hverft við. Duttu mér í hug syst-
urnar tvær, sem kölluðust á milli
fjalla og er þetta þar í:
Systir, ljáðu mér pott.“ Þá
svarar hin: „Hvað viltu með
hann. Sjóða í honum mann. Hver
er hann. Gissur á Botnum, Giss-
ur á Lækjarbotnum." Þannig töl-
uðust þær við.
borðið. í 30 ár hafði hún staðið
mér fyrir hugskotssjónum, sem
feimin, fögur og forvitin, ung
stúlka. Eg hafði elskað hana all-
an tímann og gælt við hana
leynum, unnað henni í meinum
Eg horfði á hana og lét bara eitt
hvað í. Bölvuð fenja var mann
eskjan orðin. Hver undirhakan
niður af annarri langt ofan ;
bringu, andlitið kvapablátt af of
fitu og drykkju, og svo hvernig
hún drap. Og svo þessir brúsk-
ar, ekki verulegt- skegg, frekar
eins og hrossanálatoppar. Ætli ég
eigi ekki þennan líka, sagði hún
og rak bilmingshögg í borðið til
frekari áherzlu. Svo var þá síð-
asta spilið eftir. Enn drap hún
og hló hátt eins og margir pott-
hlemmar. En ástin mín, sem eg
hafði einangrað í hjarta mínu og
gælt við í 30 ár, laumaðist burtu,
þegjandi og hljóðalaust, og eg
vissi að hún kæmi aldrei aftur.
Mesta furða hvað þetta var sárs-
aukalaust. Ekki annað en það, að
eg var svolítið þurr í kverkum.
Helgi Valtýsson:
Enn um Grænlandsmálið
Sagan, sem alltaf er ný - Mcrk ritgerð
eftir dr. Jón Dúason
í síðasta hefti „Tímarits lög-
fræðinga" hefur dr. Jón Dúason
ritað rækilega grein um hið
mikla áhugamál sitt og síunga,
sem hann hefur barizt fyrir um
marga erfiða áratugi, oftast einn,
eða þá ótrúlega fáliðaður. Enda
hafa gerzt liðhlaupar furðulega
1 margir úr þeim vígreifa flokki,
sem í upphafi hafði heitið honum
liðveizlu með því að gerast
áskrifendur að hinum geysimiklu
og gagnmerku ritum hans: Land-
könnun og landnám íslendinga í
Vesturheimi og Réttarsaga Græn
lands nýlcndu íslcndinga. Hafa
þeir nú rofið oi'ð og eiða og
„standa ekki við neitt frekar en
Vigfús (sál.) á Hala, nei Árna-
son.“ Er þetta ljótur blettur á
þjóðarmetnaði vorum — eða í'étt-
ara: skortur á þjóðarmetnaði. En
á þetta hef eg drepið áður í
„Degi“, og skal því ekki fjölyrt
hér frekar að sinni.
X
Snjóar á snjóa ofan
Fyrir sunnan cr austanátt,
iðulaus bylur dag og nátt,
tittlingar lífi týna.
Hamast að koma vörnum við
vcgagcrðin með allt sitt lið.
sýnandi íþrótt sína.
Viðlcitnin kemur út á eitt.
Engu fær Thcresía breytt.
Varnarlaus vcðurstofan.
Vcgirnir lokast æ og enn,
alls staðar bíða ferðamenn.
Snjóar á snjóa ofan.
Virðast þó bannsctt verkföllin
vcrri fönnum og hríðardyn.
Hörmung á báðar hcndur.
Og nú er það einmitt íhaldið,
cn ekki rauðflckkótt konnna lið,
sem fyrir því stríði stendur.
J.
Tveir kapítular úr Vígslóða.
Þetta er ai'karlöng séi'prentun
úr „Tímariti lögfræðinga" og
fjallar rækilega um hin merku
lagaákvæði Vígslóða, sem var
löggiltur í Hafliðaskrá á Alþingi
1118. Eru hér teknir til meðferð-
ar og í'ökræddir rækilega kapí-
tularnir 373 (CIV) og 374 (CV)
Því miður er séi'prentun þessi
ekki til sölu, og hér ekki tæki-
færi til að minnast hennar, sem
vei't væri. Skal því aðeins drepið
á öi'fá ummæli höfundar, sem öll
stefna í eina og sömu átt og ver-
ið hafa leiðai'steinn hans og
stjai'na meginhluta ævi hans:
Sögulegur réttur íslands og sómi.
Þótt þú leitir með logandi
ljósi í heimildum íslands og allra
nálægra landa, finnur þú ekki
nokkurn skapaðan hlut, er mæli
því í gegn að Gi'ænland hafi ver-
ið nýlenda íslands nema litla
ox'ðið önnur (avnnor) í kap. 373
í Vígslóða. Það er meðfram þess
vegna, að ég hef valið mér að
gei'a þennan kapítula og þann
næsta á eftir að umtalsefni." —
Er þetta síðan rakið með stei'kum
í'ökum á 12 bls. greinarinnai'. Og
ályktunin vei'ður að lokum: „Allt
sýnir þetta ísland og Græniand
sem eitt og sama þjóðfélag.“
Síðan heldur höf. áfi'am á
tveimur síðustu bls. ritlingsins:
„Kreddan um tilveru þessa
grænlenzka lýðveldis er ekki
eldi'i en frá öðrum þi'iðjungi 19.
aldar. Þá gei'ðist mai’gt og þar
með það, að frá frönsku bylting-
unum bárust út um álfuna þjóð-
ernis- og frelsishi'eyfingar, er
ógnuðu danska einvaldskonungs-
dæminu með upplausn. Þá losuðu
íslendingar sig af í'áðgjafarþingi
Eydana og fengu Alþingi endur-
reist sem ráðgjafai'þing. En það
tækifæi'i var notað til að skilja
Færeyjar frá íslandi, sem hingað
til höfðu fylgzt að. Óg þá var
kreddan um grænlenzka lýðveld-
ið búin til, og henni þvingað inn
3. bindi af Grönlands historiske
Mindesniærkcr, er út komu í
þremur bindum í Khöfn á árun-
um 1938—1845 — sem „et dansk
Nationalverk“ ....“
„En ekki gei'ðu Danir nokki'a
tili'aun til að sanna tilveru þessa
grænlenzka lýðveldis, og eigi
heldur mér vitanlega nokkru
sinni síðar. Einungis fylgismenn
Dana hér á landi hafa í'eynt þetta
vonlausa verk, — að sanna til-
veru þess, sem aldi'ei var til. En
mjög kappsamlega hafa Danir
unnið að því að útbi-eiða þessa
kenning sína um tilveru græn-
lenzks lýðveldis út um öll lönd
veraldar, þar til á þingi SÞ 1954,
að danska ríkisstjórnin sjálf og
formaður sendinefndar hennar
afneitaði henni, og sömuleiðis af-
neitaði dapska utanríkisráðu-
neytið henni í yfirlýsingu, dags.
27. nóv. 1954, heima í Danmöi’ku.
Jafnframt þessari afneitun á til-
veru grænlenzks lýðveldis í forn-
öld lýsti danska í'íkisstjói'nin og
lögfræðingar hennar því yfir á
þingi SÞ. og heima í Danmöi'ku,
að Græixland hefði, allt síðan á
Víkingaöld vcrið talið hluti ís-
lcnzka þjóðfélagsins, eins og
greint var frá í ísl. í'íkisútvai-p-
inu í febr. sl. (1956) og í síðasta
hefti þessa tímai'its.“ (T. lögfr.),
Fi'á þessu hefur einnig vei'ið
skýi't allrækilega í „Degi“.
„Á umliðnum öldum allt fram
á 2. þriðjung 19. aldar, hefur
aldrei ríkt efi á því, að Grænland
hafi verið nýlenda íslands. Þá
hélt danski stjórnlaga- og réttaf-
söguprófessorinn J. F. W. Schle-
el þessu fram í formála fyrir út-
gáfu Þói'ðar Sveinbjörnssonar á
Gx'ágás 1829, og í ritgei'ð í Nor-
disk Tidskrift for Oldkyndighed
1832, I. bls. 109—150. En í síðasta
bindi af Gi'önlands hist. Mindes-
mærker 1845, er ki'eddunni um
grænlenzkt lýðveldi smeygt inn,
öldungis órökstutt og sannana-
laust. En áróðui'inn fyrir þessari
kreddu, sem valdhöfunum í Kaup
mannahöfn kom þá vel, var svo
stex-kur, að þegar Vilhjálmur
Finsen benti á það á fræði-
mannlegan hátt í hinni fi'ábæru
Grágásarútgáfu sinni í Khöfn
1852—1883, og síðar i hinni
óprentuðu í'éttax'sögu sinni, A. M.
access 6, að Grænland hafi verið
nýlenda íslands, drukknuðu þessi
orð fi'æðimannsins alveg í hinum
danska áróðri. Og enginn íslenzk-
ur fræðimaður, jafnvel ekki svo
vel teknir menn sem Einar Ain-
ói'sson og Gizur Bergsteinsson,
hafa getað fengið réttarsögu Fin- .
sens lánaða hingað á söfn!“
„En nú þegar sjálf danska rík-
isstjórnin hefur hátt og hcilaglega
afneitað tilveru nokkurs græn-
Icnzks lýðveldis, bæði á þingi
(Framhald á 7. síðu).