Dagur - 06.11.1957, Blaðsíða 2

2
D A G U R
Miðvikudaginn 6. nóvember 1957
MINNINGARORÐ
Auðæfi í jördu í Finnlandi
Kopar, járn og nikkel
í dag er áttrœðisafmœli hans.
Eg og margir aðrir setluðum að
heimsækja hann þennan dag,
rifja upp fornar minningar, og
eignast með honum glaða stund.
En dauðinn gei-ði j>essa ætlun
okkar að engu, því að Baldvin
andaðist 24. júl ísl., og við sátum
hljóðir méð saknaðarsársauka
viðijarðarför hans nokkrum dög-
um síðar.
Baldvin Friðlaugsson var
sprottinn upp úr jarðvegi dal-
anna í Þingeyjarsýslu, fæddur 25.
október 1877, og reyndist með
árum og áldri kynjakvistur, og
ílestum fremri í fylkingu alda-
mótamannanna. Hann tók burt-
fararpróf frá Bændaskólanum að
Hólum 1899. Kovngaðist árið
1901 Sigríði Stefánsdóttur frá
Kaldbak, listgefinni konu í önd
og hönd. Þau bjuggu saman í
hjónabandi í 50 ár, eða þar til
hún andáðist 1951. Þau eignuðust
þrjú börn, sem öll eru á lífi og
eiga margt afkomenda. Börn
þeirra eru:
1. Ásdís, gift Haraldi Jóhann-
essyni frá Klambraseli, búsett í
Húsavík.
2. Atli, giftur Steinunni Olafs-
dóttur frá Hvítárvöllum, búsett
að Ilveravöllum.
3. Björk, gift Garðari Sig-
tryggssyni frá Stóru-Reykjum,
búsett þar.
Baldvin var fjölhæfur og hafði
mörg járn í eldinum, brann þó
ekkert, svo að eg vissi til, og mun
fágætt. Hann var um fjölda óra
hreppsnefndaroddviti, sýslunefnd
armaður, póstafgreiðslumaður,
íramkvæmdastjóri og bóndi. Af-
rek hans um dagana voru mest á
sviði jarðyi-kjunnar, enda var
hún ávallt hans mesta hugðar-
efni. Hann var einn #f stofnend-
•um Ræktunarfél. Norðuarlands
1903, og vann um mörg ár fyrir
það félag við mælingar og leið-
beiningar. Hann var áðalfor-
göngumaður að stofnun Garð-
yrkjufélags Reykhverfinga árið
1904, sem bundið var við hvera-
landið, og framkvæmdastjóri
þess var hann í 34 ár. Það félag
átti örðugt fjárhagslega framan
af árum, og kom á aðalfundum
þess, oftar en einu sinni, me'ð
talsverðu fylgi, tillaga um að
leggja félagið niður. Eg man að
eg dáðist að bjartsýni og þraut-
seigju hans, að halda því gang-
andi, þrátt fyrir vesælustu launa
kjör frá félaginu fyrir sitt megin
starf. En þeir tímar komu, að
fjárhagur félagsins varð góður,
og á Hveravöllum mun nú rekin
mesta gróðurhúsarækt á öllu
Norðurlandi.
Alkunn er forganga hans í því
að veita Laxá á cngjarnar í Að-
aldal, með stíflum og skurðum,
til stórra umbóta margra jarða.
Harða vorið 1916 gáfust öll hey
upp í S.-Þingeyjarsýslu, nema
hjá einum bónda, en búpeningi
var bjargað með kornmat. Þá
hugkvæmdist Baldvin það snjall-
ræði, að veita heitu vatni á hvera
graslendið, áður en nokkurs
staðar sást á dökkan díl upp úr
fannkynginu. Vatnið bræddi
snjóinn brátt, og kom til leiðar
gras-vexti, sem var sláandi eftir
nokkra daga, og nam um 100
vættum af grasþurru heyi, sem
ekið var á sléðum . út og súður
Reykjahverfi til bjargar naut-
peningi, sem vantáði jórturfóðurj
Msélingar- og leiðbeiningar-
störf hafði Baldvin á hendi * fyrir
Rf. Nl. og Búnaðarsamband S,-
Þing. í 35 ár, ásamt Kristjáni
Jónssyni í Nesi. Kynntist hann
þá vel mönnum og málefnum og
„grafarinnum öllum“ í sýslunni.
Hann var alls staðar aufúsugest-
ur. Hann hvatti menn til þess að
vera bjartsýnir og drýgja dáð og
lagði mönnum heilræði.
Eg hafði náin kynni af Baldvin
í stjórn Búnaðarsamb. S.-Þing.
um 20 ára skeið, og komst að
raun um það, að hann var
óvenjulega framsækinn hugsjóna
maður, með sterkan áhuga fyrir
því, að lyfta samtíð sinni til betra
gengis ó sviði landbúnaðar og
sveitalífs, og honum var létt um
það ,að fórna sér og sínum hags-
munum í þágu annarra eða al-
mennings, ef hann eygði jákvæð-
an árangur.
,Eg og aðrir vinir hans gleðj-
umst yfir-.því, að hann sá að lok-
um hugsjónir sínar rætast. Hann
náði farsællega landi eftir lang-
vinnan barning. Hann sá túnin á
býlunum aukast um helming og
meira. Hann sá moldarkofana
jafnaða við jörðu, og í staðinn
steinhúsabyggingar fyrir fólk og
fé, bera við himin.
Eg gat þess fyrr að Baldvin
hefði verið gæddur fjölhæfni. —
Enn er það ótalið, að hann var
vel hagmæltur og kona hans
einrúg'. Þau ortu ljóð, sem eru vel
þess' verð að nema og muna. Þá
list met eg meira en alla aðra list
í þessri landi.
-Við-' íefikvöld Baldvins Frið-
laugssonar, sem var samtíðar-
maður niinn, samverkamaður,
vinur og nálega jafnaldri, koma
mér í hug ummæli Hákonar
gamla Noregskonungs, er hann
mælti við gröf íslendingsins Ar-
ons Hjörleifssonar, sem 'var
merkur maður og ágætur á sinni
tíð, dáinn 1255. Konungur kvað
svo að orði í lok ræðu sinnar:
„Þessi maður, Aron, var hirð-
maður, hefur . víða farið og í
mörgum mannraunum vel próf-
ast, og viljum vér því orði á
ljúka, að hér látizt eitt hið bezta
sverð af vorum þegnum.“ Þessi
ummæli Hákoanr konungs, vil eg
endursegja um Baldvin Frið-
laugsson, þjónustumann Þing-
eyjarsýslu um tugi ára, um leið
og eg tjái honum vir'ðingu og
þökk.
25. október 1957.
Hallgr. Þorbergsson.
Inflúenzan vex
Eftir því, sem blaðinu hefui’
verið skýrt frá, fjölgar nú óðum
inflúenzutilféllum í bænum, . en
ekki leggst veikin þungt á og
dauðsföll. eru engin.
í gær vantaði 100 nemendur í
Menntaskólann, um 110 í ■ Gagn-
fræðaslcólann og 140 í Barna-
skólann. Búizt er við, að veikin
nái hámarki um eða eftir næstu
helgi.
Á fyrstu þrem ársfjórðungum
yfirstandandi árs varð veruleg
aukning á flutningum með flug-
vélum Flugfélags íslands, bæði á
flugleiðum milli landa og innan-
lands. Hlutfallslega mest hefur
farþegaaukningin orðið milli
staða erlendis, einkum eftir að
Viscount flugvélarnar, Gullfaxi
og Hrímfaxi hófu áætlunarflug.
Flugfarþegar milli íslands og
annarra landa, með flugvélum
félagsins, voru fyrstu níu mánuði
þessa árs 12978, en voru á sama
tima í fyrra 9804. Farþegatalan
hefur því aukizt um 32 af hundr-
aði. Milli staða erlendis varð
hlutfallslega mest aukning, því
að frá 1. jan. til 30. sept. voru
fluttir «1893 farþegar ó þeim
flugleiðum, en voru á sama tíma
í fyrra 524. Aukning er 261%.
Póstflutningar milli landa
námu á þessu tímabili rúmlega
25 þús. lestum og jukust um
13%. Vöruflutningar námu 139,5
Vegna hins mikla umtals um bók
Mykles hins norska og væntanlega út-
gáfu licnnar hér á landi, er hér birt
kalli úr fréttatilkynningu tlóinsmála-
ráðuneytisins. Þar segir svo:
í dagblöðunum hafa vcrið rædd
væntanleg viðbrög'ð stjórtiarvalda
við útgáfu á íslenzkri jjýðingu á
skáldsögu norska rithöfundarins
Agnars I\ívkle, „Sangcn om den
röde rubin". — Hefur orðið vart
nokkurs misskilnings á hlutverki
dómsmálaráðuneytisins í sambandi
við liugsanlegt bann við slíkri birt-
ingu bókarinnar.
Þykir rétt, af jressu tilefni, að
leggja á það áherzlu:
1) að ráðunevtið hefur ekki bannað
og gctur ekki bannað útgáfu neinnar
bókar,
2) að clónistólainir einir geta tekið
slíka ákvörðun, eftir því sem lög
kunna að stamfa til, og
II) að jafnvel dómstólarnir geta ekki
bannað prentun bókar eina út af fyrir
sig, þar sem fleiri atriði þurfa að koma
til, svo að saknam sé, þ. e. birting og
fyrirlmguð dreifing bókar með sak-
næmu innihaldi.
Lögregltistjórinn í Reykjavík hef-
ur í samráði við ráðuneytið skýrt
Það sem lielzt hefur auðkennt
þróun efnahagsmála í Finnlandi
nú eftir seinni heimsstyrjöldina,
ei' hinn hraðvaxandi málmiðnað-
urur og námagröftur. Runeberg
orti forðum um Finnland sem
„fátæka land.... fyrir þann, sem
girnist gull“, og sú skoðun hefur
verið ríkjandi því nær fram á
þennan dag, að Finnland væri
eitt þeirra landa, sem ekki gæti
’gert ráð fyrir auðæfum í jörðu.
Skoðanir manna á þessum mál-
um breyttust ekki að ráði fyrr en
á þessari öld, er nikkel fannst við
Petsamó og mikill kopar á ýms-
lestum og jukust um 6%.
í innanlandsfluginu varð einn-
ig mikil farþegaaukning, enda
þótt í tveim mánuðum, febrú-
ar og marz, væru farþegar færri
en árið áður. Farþegatalan jókst
á fyrstu þrem ársfjórðungum
um næstum 8 af hundraði. Far-
þegar á þessu tímabili voru í ár
51,268, en voru í fyrra 47,533.
Vöruflutningar innanlands juk-
ust á timabilinu um 21% og
póstflutningar um 5%2
Mörg leiguflug voru farin á
þrem fyrstu ársfjórðungunum.
Flest til Grænlands, en einnig til
margra landa á meginlandi Ev-
rópu og til Bandaríkjanna. Far-
þegar í leiguflugferðum voru
1778.
Eins og sjá má af framan-
greindu hefur starfsemi Flugfé-
lags íslands gengið mjög vel
það sem af er árinu og fyrstu níu
mánuði þess fluttu flugvélar þess
67,917 farþega.
hluíaðeigendum frá ]>ví, að cf til
]>ess kæmi, að umraadd bók yrði
gefin út á íslenzku, ]>á mundi verða
hlutazt til um að dreifing béikar-
innar yrði stöðvuð til bráðabirgða,
unz dómstólunum liefð'i gelizt tóm
til að sera úr því, hvort birting
liennar varðaði við lög.
LTm lagaheimildir ti! slíkra bráða-
birgðaaðgerða hefur ekki verið
deilt.
Það cr því hverjum manni heim-
ilt að láta prenta bókina, enda beri
linnn, í samræmi við ákvæði stjórn-
arskrárinnar, ábyrgð á efni hennar
fyrir dómi.
Geta má þcss, að aðili sá, sern
nú liefur útgáfurétt að bókinni hér
á landi, sneri sér að fyrra bragði
til ráðuneytisins fyrir nokkru og
spurðist fyrir um, hverra viðbragða
væri að vænta, cf lil útgáfu bókar-
innar kæmi. Þar scnt bókin hefur
verið mjög umdeild, svo sem meðal
annars ýmsar áskoranir til stjórnar-
vaklanna sýna, hefur þótt rétt að
dómstólunum yrði, cf til kæmi, fal-
ið að skera úr því, eins og að fram-
an segir, hvort birting hennar varð-
aði við lög.
um stöðum í landinu, m. a. kop-
arlög í Outokumpu fyrir austan
Kuopio í Savaolax, ein auðug-
ustu í heimi.
Ýmsir aðrir málrnar fundust
hingað og þangað um landið, en
sá, sem mest var um vert að
finna, járnið, kom seint í leit-
irnar. í skýrslu, sem prentuð er
1952, er aðeins getið um einn
stað, þar sem járn finnst í jörðu
að nokkru ráði, Otanmáki fyrir
sunnan Ullevatn, og ekki var enn
þá byrjað að grafa það úr jörðu.
Á þeim 5 árum, sem síðan eru
liðin, er ekki aðeins tekið að
vinna mikið járngrýti við Otan-
máki, heldur er í undirbúningi
að vinna járn úr jörðu á tveim
stöðum í Suður-Finnlandi og á
Jussareyju við Ábæ og Nýhöfn
á Álandseyjum.
Þessar miklu járnnámur vei'ða
ekki aðeins nýttar til þess áð
flytja út járngrýti, heldur er nú f
undirbúningi að reisa tvær stórar
járn- og stálvinnslustöðvar, sem
byggja eiga afkomu sína á inn-
lendu hráefni. Þessi fyrirtæki
verða ekki byggð í einni
svipan, en þegai' er hægt a5
eygja þá framtíð, að málmiðnað-
ui' verði miklu stævi'i þáttur í
efnahagslífi Finnlands en nú er.
Fyrir aðra heimsstyrjöldina
voru nikkelnámurnar í Petsamó
í eigu brezk-kanadisks félags. —
Þær skemmdust mjög í Vetrar-
stríðinu og ui'ðu þar á eftir
þrætuepli Moskvu og Berlínar;
að lokum lentu þær svo, sem
kunnugt er, Rússlandsmegin við
hin nýju landamæri í norðri.
Það var lengi ætlun manria, að
nikkelnámurnar í Petsamó væru
þær einu sinnar tegundar í Ev-
rópu, en nú hefur sú skoðun
breytzt. Það hefur nefnilega
fundizt nikkel í Savolax, í
Leppávirtasókn fyrir sunnan
Kuopio. Undirbúningur að náma
vinnslu í Leppávirta, en náman
verðui' nefnd Kotalahti, er nú
svo langt kominn, að fullvíst er
talið, að vinnslan geti hafizt vor-
ið 1959. Kotalahtináman verður
þá eina nikkelnáman í Vestur-
Evrópu. Áætlað er, að það nikk-
elmagn, sem þegar er vitað um
þarna, muni duga til 10 ára
vinnslu og veita 350 mönnum at-
vinnu. Þetta magn er því miklu
minna er í Petsamónámunum, en
þó er þetfa ágæt viðbót við
námagröft Finnlands og er til
mikillar uppörvunar fyrir hinn
unga málmiðnað landsins.
Það er of snemmt a'ð spá ná-
kvæmlega fyrii' um þau áhrif,
sem þessi nýfundnu auðæfi
jarðar muni hafa á efnahagslíf
Finnlands í framtíðinni, en hitt
er auðséð, að fjölbreytni út-
flutningsframleiðslunnai’ muni
aukazt verulega; hingað til hefur
skógurinn verið undirstaða alls
útflutningsins, en nú munu renna
undir hann fleii'i stoðir. Málm-
iðnaðui' alls konar á eftir að auk-
ast og dafna í Finnlandi á næstu
árum og áratugum og lyfta þjóð-
inni til meiri velsældar.
Frá Flugfélagi ísiands
Verður rRauði rúbíninn' gefinn út