Dagur - 17.12.1957, Blaðsíða 2

2
DAGUR
Þriðjudaginn 17. desember 1957
Ekki er Garðar ánæg'ður með
það sjónarmið og þau rök, sem eg
færði fram til stuðnings ályktun
þeirri ,er við Iðjumenn gerðum í
haust í sambandi við dýrtíðar-
málin, og telur í svari sínu til
mín, að eg hafi ekki lesið nógu
vel fyrri grein hans, og fari því
ekki með rétt mál. í tilvitnaðri
málsgrein í fyrri grein Garðars
dregur hann sjálfur skýra línu
milli kaupenda varanna annars
vegar og framleiðenda hins veg-
ar, en þar sem langsamlega
stærsti hluti af kaupendum land-
búnaðarvaranna er einmitt í bæj
unum, tel eg að eg hafi skilið
Garðar fuilkomlega rétt, enda
ekki hægt að skilja málsgreinina
á annan veg.
Þá telur Garðar, að það sé
rangt hjá mér, að nokkuð sé
reiknað frá af framloiðslu bónd-
ans vegna notkunar heima. Þetta
er nú samt sem áður satt, og
hvika eg ekki frá því, sem eg hpf
áður sagt. Það framleiðslumagn,
sem þannig er reiknað frá, bæði
kjöt og mjólk, er ekki ætlast til
að fari í niðurgreiðslu.
Þá heldur Garðar því fram, að
mjög skorti á að ég viti, hvernig
verðlagsgrundvöllur landbúnað-
arvara sé byggður upp og kaup
bóndans ákveðið. Hvað sem því
líður, þá er höfð sú aðíerð að
taka stykkprufur í launum verka
manna, sjómanna og iðnaðar-
raahna, en ekki miðað við Dags-
brúnarkaup, eins og Garðar
heldur fram. — Það breytir svo
ekki grundvellinum, ])ó a-i Hag-
stofan reikni út hreyfingu á Dags
brúnarkaupí á ári hverju vegna
áhrifa vísitölu. Þótt grunnkaup
Dagsbrúr.armanna hækki ekki,
en grunnkaup sjómanna og iðn-
aðarmanna hækki, hefur það
áhrif til hækkunar á þánn
grundvöll, sem kaup bóndans er
miöað við. Þess skal þá cinnig
getið, að í þessum launastéttum
er alis staðar miðað við tekjur
giftra manna.
Um fóðurbætiskaupin þarf
ekki að ræða meira en komið e_r.
Garðar vill ekki viðurkenna að
ríkið lækki verð á síldarmjöli
með því að framleiðslusjóður
greiðir 20 kr. á hvert síldarmál;
hann um það. Og pjcki mya^di
Garðar heldur trúa því, áð á
sama tíma og verzlunarálag á
matvörur er 30—35%, er álag á
fóðurbæti aðeins 20%.
Garðar segir í grein sinni:
Það er ekki aðeins hagur fram-
leiðenda, heldur cinnig neytenda,
að búin stælcki og framleiðslan
aukizt. Það er blátt áfram frum-
skilyrði til þess að framleiðslan
verði ódýrari, lægra vöruverð til
neytenda.“ Það er þess vegna
fróðlegt að bera þossa fullyrð-
ingu sanian við umsögn Árbókar
landbúnaðarins, eftir ritstjórann,
Arnór Sigurjónsson, u.m ná-
kvæmlega sama efni og hér er
rætt um. Þar segir svo, orðrétt:
„En fyrir þá mjólk, sem tekin er
til framleiðslu mjólkurafurða,
sem seldar eru úr landi, fá fram-
leiðendur mjög lítið verð, í mesta
lagi 40—50 aura fyrir hvert kg.
mjólkur.“ Ekki getur því verið
mikil búmennska í því fyrir
bændastéttina sem heild, að snúa
sókn landbúnaðarins fyrst og
fremst til aukningar mjólkur-
framleiðslunnar, umfram það,
sem þegar er orðið. Allra fráleit-
ast sýnist þó að auka mjólkur-
framleiðslunna fjarri innlendum
markaði. Af slíkri aukningu
mjólkurframleiðsíuhnar hlýtur
fyrr eða síðar að leiða til lækk-
unar á vorði mjólkurinnar til
framlciðendanna, jafnvel svo
njikía lækkun, að þeir fái minna
cn ekkcft fvrir aukningu fram-
lciðslunnar.“ Þetta sjónarmið er
fullkornlcga í samræmi við skoð-
anir okkar Iðjumanna, en í mót-
sögn við fullyrðingar stórbónd-
ans Garðars Halldói-ssonar; sé eg
ekki annað en Gai’ðar vei-ði að
læra sín fræði betur.
Á nýliðnu hausti er okkur sagt,
að bændur hafi fengið hækkun á
sínar vörur, Sem nam 1,8%. Þessi
hækkun mun nema fyrir ríkis-
sjóð hai’t nær 5 millj. króna. —
Ennfremur tók ríkið að sér að
greiða einhvei’n hluta dreifing-
arkostnaðar, og mun sá þáttur
nema í-úmlega 5%, eða samtals
munu bændur fá á þennan hátt
ca. 7% hækkun á sínar vörur, og
mun það í heild nema um 20
millj. króna fyrir ríkissjóð. Af
þessuef auðséð að einhvers stað-
ar þarf að taka peninga til að
stancla undir slíkurn hækkandi
útgjöldum.
Þá segir í svari Garðars svo:
„Augljóst er af grein Jóns, að
hann álítur hlut bænda allmiklu
betri en hann raunverulega er og
þess vegna gæti komið til mála
að spara ríkissjóði útgjökl með
því að skerða hlut bændanna
eitthvað."
Aldrei hefur það hvarflað að
inér eða öðrum, að bændur lands
ins eigi ekki fullan rétt á því áð
húa við svipuð lífskjör og aðrar
vinnandi stéttir í landinu. En cf
bóndi getur ekki lifað af tekjum,
sem eru jafnháar verkamanna í
bæjum, hvernig eiga þá verka-
menn að. komast af með sín laún
og búa þó við margfallt meiri
útsvars- og skattaálögur en
bændur yfirleitt. Það er þung-
bært fyrir launþegann, sem þarf
að láta af hendi 4.—5. hverja
ki'ónu í opinber gjöld. Annars er
það ekki ætlun mín að karpa við
Gai'ðar um þessi atriði, tel eg það
ekki til ávinnings fyrir malefnið,
og allra síza ef við settum upp
gerfi æfðra og ófyrirléitinna
stjórnmálamanna, sem skirrast
ekki við oft á tíðum að rang-
túlka svo málin hver fyrir öðr-
um, að þeir sem á hlýða vita að
lokum ekkei’t hverju skal trúa og
hverju ekki. Eg er þeirrar skoð-
unár, að almenningur eigi fullan
rétt á að fá sem gleggsta hug-
mynd um, hvernig haldið er á
þessum málum hvei'ju sinni, og
hverjar hættur eru framundan,
ef óvarlega er á haldið. Þetta er
mál, sem alla vai'ðar og snertir
hag hvers einasta manns. Þetta
svökallaða millifæi'slukerfi, sem
við búum við, er ekki eins og
hi’átt skinn, sem hægt er að
teygja út yfir alla erfiðleika sem
mætir niðurgreiðslukei’finu og
síauknai' kröfur frá útvegs-
mönnum eða frá bændum til
aukinna styi'kja, kalla þeir fram
nýjar tollahækkanir eða skatta á
almenning. Við sem launþegar,
hljótum því að bei'jast gegn öll-
um skattahækkunum og látum
ekki afskiptalaust, að gerðar séu
ráðstafanir, sem hi'eint út sagt
leiða til lækkunar á kaupmætti
launanna og vei'snandi lífskjara.
Til fróðleiks má benda á, að árið
1952 var fjái'festing í sjávarút-
vegi 10 millj. kr., en í landbúnaði
70.9 millj. kr. Árið 1953 var fjár-
festing í útveginum 11.5 millj.
kr., en í landbúnaðinum 108
millj. kr. Árið 1955 var fjárfest-
ing útvegsins 92 millj. kr., en
landbúnaðarins 178 millj. kr. Ár-
ið 195G var fjái'festing útvegsins
137 millj. kr., en landbúnaðai'ins
197 millj. kr. Þessar tölur tala
sínu máli og þai'fnast ekki skýr-
inga. Og á sarna tíma, eða frá
1952, hefur framleiðslumagn
aukizt stórkostlega í landbúiiað-
arvörum og hefur t. d. kjötfram-
leiðslan rúmlega tvöfaldast ó
þessum árum, eða úr 3752 tonn-
um árið 1952 í 7658 tonn órið
1955, og hefur þó kjötvei'ðið farið
mjög hækkandi ó sama tíma, er
því ekki alltaf einhlýtt að treysta
því að aukin framleiðsla skapaði
lægi'a og sansgjai’nai'a vöruverð
eins og Garðar hefur haldið fram.
Að lokum vildi eg svo segja
þetta: Eg er þakklátur Garðai’i
fyrir öll skrif um þetta mál, þó
að við séum ekki að öllu leyti
sammála, hafa málin skýrst, og
við erum ef til vill fróðari eftir
! en áður, skrif okkar hafa heldui'
ekki verið gerð í flokkspólitísk-
um tilgangi, hcldur aðeins til að
skýra þau sjónarmið er við ber-
um til þessa vandasama og við-
kværna máls. Þó eg sé fáfróður,
að sögn Garðars, um þessi efni,
hcf eg þó löngun til að fylgjast
mcð þróun þeirra, og di’aga þar
af mínar ályktanir, cn ekki kæmi
mér það á óvart, að Garðar
breytti um skoðun, og í stað þess
að hvetja til stóraukinnar mjólk-
urframleiðslu undir þcim kring-
umstæðum, sem nú eru, og tæki
í þess stað upp bai'áttu fyrir
skipulögðum framleiðsluháttum í
íslenzkum landbúnaði, scm gerði
hann fjölbreyttai'i og meira í
samræmi við þarfir íslenzkra
neytenda, enda tel eg það mál
bændastéttarinnar í dag, og verði
sú leið farin má vel svo fa'ra að
bændur í heild fengju meira fýrir
sína framleiðslu, jafnframt því
sem niðurgreiðslur úr ríkissjóði
yrðu hóflegri.
Með góðri vinarkveðju.
Jón Ingimarsson.
MINNING
SEXTtíGUR
Síðastl. fimmtudag, 12. þ. m.,
varð Þóröur Jónsson, fyrrv. bóndi á
Þóroddsstöðum í Ólafsfirði scxtug-
ur. Hann er sonur hjónanna Jóns
Þórðarsonar, bónda og smiös, hins
mesta atorkumanns, og Sigríðar
Þórðardóttur.
Hann tók ungur við búi af föð-
ur sínum á Þóroddsstöðum og bjó
þar mesta myndarbúi þar lil 1953,
:ið hann flutti til Reykjavíkur. Á
meðan Þórður bjó á Þóroddsstöð-
ttm rak liver stórframkvæmdin aðra.
Týninu bylti haun mesLöllu og
stækkaði það nokkuð með nýrxkt.
Rafstöð byggði hann um 1930, og
nú á seinni árum byggði hann upp
útiliúsin mcð öllum nýtízkuþægind-
urh. Má. því scgja, að hann hafi
skilið vel við, er hann afhériti syni
sínum og tengdasyni jörðina til á-
búðar.
Meðan Þórður var búsettur hér í
Ólafsfirði var hann einn af þeim
möpnum, scm settu svip sinn á
byggðarlagið. Hann stundaði biV
skapinn af alúð og dugnaði, jafn
framt því sem hann vann ötullega
að velferðarmálum sveitarinnar.
Hann gaf sér ávallt tíma, þrátt fyr
ir annríkið vio, búskapinn, til að
taka ríkan þátt í félagsmálum
byggðarlagsins, enda vel lil þess
fallinn. Um margra ára skeið var
hann formaður Búnaðarfélagsins
hér og naut þar mikils trausts. Þá
starfaði hann oft í hreppsnefnd, og
fyrsti bæjarstjóri okkar Ólafsfirð-
inga var hann 1945. Frá f950 og
þar til liann fluttist suður, var hann
í bæjarstjórn Ólafsfjarðar. Þá var
liann og fyrsti formaður Kaupfélags
Ólafsfjarðar, þegar það var stofnað.
(Framhald á 11. síöu.)
Dauðinn ríðu rum ruddan veg
og ræðst á þinn bezta vininn.
E. Kvaran.
Stórhöggui' gerist dauðinn nú
í vinahóp mínum. Við jarðarför
Ármanns á Hálsi berst mér sú
frétt, að Garðar frá Gilsá hafi
dáið á Landsspítalanum í Reykja
vík daginn áður, að afstöðnum
lungnaskui'ði. Þó að fréttin komi
mér ekki á óvart er hún þung og
sár.
í 17 ár var Garðar búinn að
heyja harða og tvísýna baráttu
við hinn sterka óvin, bei'klana.
Og er eg kom til hans á Krist-
neshæli nokkru áður en hann fór
suður, ræddum við ögn um hina
fyrirhuguðu ferð hans, og þótt
hann segði fátt, fann eg að hann
gerði sér vel ljóst, að hann var
að leggja upp í tvísýna ferð, þó
þráði liann mjög að reyna þessa
lækningaaðfei'ð og á annað ár var
hann búinn að hugsa til ferðar-
innar.
Gai’ðar var fæddur að Gilsá í
Saurbæjarhreppi laugardaginn
17. desember 1904. Foreldrar
Garðars voru Jóhannes bóndi þar
Frímannssonar bónda í Gull-
brekku Jóhannessonar og kona
hans Ólína Ti-yggvadóttir bónda
á Gilsá Ólafssinar bónda á Gúð-
rúnai-stÖðum Einarssonar. Eru
það góðar og dugmiklar, eyfirzk-
ar bændaættir. Garðar ólst upp á
Gilsá hjá foreldrum sínum. Um
tvítugt fói' hann í Gag'nfræða-
skólann á Akureýrl óg tók þar
gagnfræðapróf. Stundaði síðan
algeng sveitastörf, en var þó
suma vetur við barnakennslu. —
Árið 1930 tók hann að sér mjólk-
urflutninga úr Saurbæjarhreppi
og hafði það starf á hendi til 1940.
1933 giftist hann Hildigunni
Magnúsdóttur frá Litla-Dal. —
Árið eftir fóru aþu að búa á Kol-
grímastöðum og bjuggu þau þar
til ársins 1948, að fjölskylda
Garðars flutti til Akureýrar. — Á
Kolgrímastöðum tókst þeim hjón
um að gera fyi'irmyndarlveimili.
Var þar öll umgengni, bæði inni
og úti við, hin prýðilegasta.
Jörðin Kolgrímastaðii' er ekki
stór og ilia fallin til ræktunar.
En Gai'ðar ræktaði -þar- næv alit,
sem í-æktanlegt var.’ En þo dugöi
það ekki til að fóðra bústofninn.
Tók hann þá til leigu part af
Hólagrundum. Æsustaðagerði
hafði hann með um tíma. Síðan
keypti hann Gullbrekkunes og
hóf þar mikla ræktun. En þessi
dreyfði heyskapur var erfiður, en
þeim hjónum tókst að sigra þá
erfiðleika með fyrirhyggju og
dugnaði.
Allmiklar umbætur gei'ði
Garðar á húsum. Byggði upp
fjárhús og fjós. Byggði að nýju
tvær steinhlöðui' og allstórt og
vandað hænsnahús. En í stórar
byggingar lagði hann ekki, því að
ætlunin var, er tímar liðu, að fá
aðra stærri og hentugri jörð til
ábúðar.
Sex börn þeirra hjóna eru á
lífi. Fjórar dætur: Ragnheiður,
Helga, Brynhildur og Gerður.
Tveir drengir, Jóhannes Óli og
Magnús. Eru þau öll hin mann-
vænlegustu eins og þau eiga ætt
til. Er elzta dóttirin Ragnheiður,
18 ára, útibússtjóri hjá Kaupfé-
iagi Eyfirðinga.
Garðar var harðduglegur mað-
ur og hlífði sér ekki við verk
Set eg héi' eina sögu er sýnir vel
harðfylgi hans.
Veturinn 1935—36 var snjóa-
vetur mikill, svo að mjólkut'-
flutningar viru mjög erfiðir. Frá
því um miðjan desember til
páska var aldrei farið svo með
mjólkurbíl til Akureyrar, að ekki
þyrfti að grípa til skóflunnar, til
að lagfæra bílslóðina. Reyndi
þetta mjög á bílstjórann, þó að
venjulega einn eða fleiri með til
aðstoðar. Dag einn seinni pai't
vetrar fór eg sem oftar með
Garðari. Eg sá að hann kveinkaði
sé rer hann lét upp dunkana á
stöðinni hjá mér og spurði hvað
væri að honum. En hann kvað
það lítið vera, „aðeins smáónot“.
Eg létti svo undir með honum á
þeim stöðvum er eftir voru. Sá
eg að Gai'ðar var ekki heill, en
vissi líka að lítið þýddi að spyrja.
Ekkert sögulegt gerðist í förinnt.
Færið var sækjandi eftir braut-
inni að Stokkahlöðum, en þaðan
eftir ísilagðri ónni, en þar var
mjög óslétt og seinfai'ið frá Gili
til Akureyrar.
Eg kvaddi Garðar á stöðinni
hjá mér um kvöldið, spui'ði eg
um heilsufar hans, er hann taldi’
oi'ðið allgott.
Daginn eftir var eg ekki með
honum. En þá hafði heilsa hans
versnað, þó að hann léti lítt á því
bera og héldi áfram. Er hann
kom hjá Hólshúsum þoldi hann
ekki við lengur í sætinu vegna
þrauta. Fór hann út úr bílnum og
lagðist á snjóskafl við veginn. —
Eftir nokkrr stund settist hann
aftur undir stýrið og keyrði til
Aitureyrai'. En við Samlagið
gafst hann upp. Var hann þá
fluttur á Sjúkrahús Akureyarr.
Bitnlanginn var sprunginn.
Fáum árum síðar, sumarið
1940, við almQpna berklaskoðun í
hreppnum, kóm í ljós að Garðar
gekk ekki heill til skógar. Hann
var með berkla í lungum og
þurfti á Kristneshæli. Vonir
stóðu til að hælisvistin yrði ekki
löng, en batinn kom seinria en
búizt var við. Að vísu batnaði
honum allvel um stund og-kanist
heim. En bi'átt sótti aftur í sama
hoi-fið. Mun þar að nokkru hafa
valdið að Garðar kunni sér ekki
hóf við vinnuna, og ekki hlíft sór
eins og burfti. 'H-ann yarð þyí afl-
ur að fara á hælið. Gekk svo, að
anna ðslagið nóði Gai’ðar nokk-
urri heilsu, en lé þess á milli og
stundum þungt haldinn. „Höggv-
inn“ var hann tvisvar og virtist'
það bæta ItQnum nokkuð ,í biii.
Og í þessi 17 ár mun hann hafa
haft lengri tíma fótaferð en rúm-.
legur.
Garðar skapaði ekki neinn
eymdai'heim í kringum sjúkra-
beð sinn. Hann kveinaði ekki né
kvartaði. Eg kom alloft til hans
g ætíð var hann hress í tali og
glaðui'. Var hann þó stundum
allþjáður. Eg minnist þess að eg
kom til hans ó Sjúkrahús Akur-
eyrar, þegar nýbúið var að
„höggva“ hann mikilli höggningu.
Eg sá að hann var þjáður og
ætlaði því ekki að dvelja lengi
hjá honum. Héit að eg mundi
þreyta hann. En slíkt mátíi hartn.
ekki heyra. Hann þurfti þá, eins
og áður, að spyrja um svo margt
úr sveitinni sinni og ræða siri
áhugamál. Og tíminn var eins og
ætíð er eg kom til hans meira en
liðinn, áður en við vissum af.
Garðar var starfsins maður og
óhugamaður. Ætíð var hanri
vinnandi, ef hánn hafði þrótt till
Síðast er eg kom til hans var
hann að vinna að mikilli skýrslu
fyrir Sjálfsvörn í Kristneshæii,
en liann var formaður þess félags.
Þau tíu ár er Garðar vai'
mjólkurbílstjóri voru mjög örðitg
bændum og lánabörf beirra mik-
il. Kom það oft í Garðars hlut að
útvega bændum lán. Og ótaldir
eru þeir víxlar er hann skrifaði
þá á.
Hvar sem Garðar fór, vartn
hann sér traust og irúnað sam-
(Framhald á 11. síðu.) -