Dagur - 17.12.1957, Blaðsíða 12

12
Bagum
Þriðjudaginn 17. desember 1957
Steindór Steindórsson:
Nonnahús - Matthíasarsafn
Hljómieikar Karlakórs Ákureyrar
Eins og kunnugt er, var Nonnahús
opnað á Akurcyri á aldarafmæli hins
lieimskunna rithöfundar, pater Jóns
Sveinssonar. Hafði Zontaklúbbur Ak-
ureyrar undirbúið |>að ínál og hrund-
ið því í frainkvæmd á svo myndarleg-
an hátt, að það vakti aðdáun og undr-
un allra, sem sáu og hevrðu.
En afrek það, sent unnið var við að
vernda Nonnahúsið og koma þar upp
Nonnasafni, hlýtur að minna oss á
annað starf. sem enn cr óunnið, cn
er í senn menningar- og sanidarmál
Akureyringa og raunar allra íslend-
inga að unnið verði hið bráðasta.
Hér á Akureyri bjó htifuðskáld fs-
lendinga fyrr og síðar, sfra Matthías
Jochnmsson, ntn þriðjung aldar. Hér
oiti hann mörg sinna ágælustu Ijóða,
og fátt hcfttr orpið slíkum Ijóma á
Akureyrarba' sem dvöl hans hér. Og
ekki verðttr um það deilt, að hann
var einn hinn frcmsli andans skörung-
ur, sem íslenzk þjóð liefur alið. Enn
standa hér i bæ tiltölulega lítið breytt
hús þatt tvö, er hann átli heima í. Er
annað þeirra inni í Aðalstræti, þar setn
hann bjó fyrstu 10 áriu. cn hitt, Sigur-
hæðir, í brekkunni fyrir ofan miðbæ-
inn. Lct hann sjálfur reisa það og bjó
þar siðustn 17 ár ævinnar og andaðist
þar. Hús þessi hafa gcngið kaupttm og
sölttm síðan skáldið bjó þar, og hætt
er við, að þau falli í gleymsku, áður
en mjög langt um líður, ef ekkerf cr
að gert.
Það er óliætt að fullyrða, að mcðal
juenningarþjóða mundi það hvcrgi
liafa verið látið viðgangast, að minjum
um frémstu andans menn þcirra væri
svo lítill sÓmi sýndnr, scnt raun I>er
vitni um með hús síra Matthíasar.
Þau, eða annað hvort þerrra mundit
hafa verið gcymd sem dýrgripir al-
þjóðar, færð sem mest í þann búning,
sem þau höfðti, meðan skáldið dvald-
ist þar, og þar kornið fyrir minjasöfn-
um. Og víst er um það, að til slíkra
minjabústaða eru hvarvetna um heim
farnar pílagrímsfcrðir lil þess að kom-
ast í sem nánasta snerlingu við þá, cr
þar hafa gert garðinn frægan.
■Sem betur fer er ennþá ekki orðið
of seinl að hefjast lianda um að varð-
veita hús síra Matthíasar og koma þar
upp minjasafni um hann, þótt léttara
hefði verið um framkvæmdir þegar á
árunum eftir andlát hans. F.n óðum
líður að þcim tíma að það vcrði of
seint. Verkið vcrður að framkvæma,
meðan enn er unnt að ná í nokkuð
af húsmunum lians og það fólk er enn
á lífi, sem man gjörla, hvernig háttað
var þar innanhúss. Afrck Zonta-systra
sýnir, að mikið er hægt að gcra, ef
vilji er fyrir liendi.
Eitt fyrsta vandamálið, sem leysa
þarf, er, hvort húsið skttli varðvcita,
því að vitanlega vcrðttr ckki nema
annað þeirra varðveitt scm minjasafn.
Garnla húsið í Fjörunni átti sér merka
sögu sem aðsetur prentsmiðju og eins
blaðs Norðurlands um áraskcið áður
en síra Matthías keypti það til íbúð-
ar. Það er gott sýnishorn af íbúðar-
húsi í betri röð, eins og þau gerðust
liér á seinni hluta 19. aldar. Hins vcg-
ar liggur það ekki scm hcppilcgast
fyrir minjasafn, og vafalaust er mjög
erfitt að búa j>að að innan, líkt því
sem var á dögum Matthlasar. Hygg cg
því, að réttara væri að velja helclur
Sigurhæðir, cn ekki er áhorfsmál að
friða húsið í Fjörunni sem sögulegar
minjar.
Sigurhæðir liggja á einhverjum feg-
tirsta stað í bænum og basa við sjón-
um allra, sem til bæjarins leggja leiðir
sxnar. — Umhverfi hússins er létt að
prýða, svo að brckkan og hvammurinn
með húsinu getur orðið cin höfuð-
prýði lia-jarins. Og síðast en ekki sízt:
hús þetta licfur um langan a-ldur vcrið
ófrávíkjanlega tengt minningunni um
síra Matthías. Af þessum sökttm tcl cg
rcttara að velja það til minjasafns, cn
rétt er þó áð leita samráðs um það efni
við nánustu afkomendur síra Matthí-
asar. því að til þeirra verður að leita
um margt við framkvæmd þcssa máls.
Það, sém fyrir liggur að gcra, er í
stuttú máli þctta:
1. Ákveða hvort húsa síra Matthías-
ar skuli valið sem Matthíasarsafn.
2. Áð því lokntt verður bærinn eða
einhver ábyrgur aðili að kaupa húsið
og fara það í hið sama liorf og það
var, meðan sira Matthfas bjó þar, og
jafnframt búa það svo út, að þar mcgi
verða minjasafn.
3. Sáfna þar saman scm mestu af
húsgögnum bókum, myndum og mun-
tim síra Matthíasar og koma þcim
fyrir í húsinu, svo og hvcrjtt ]>vt, scm
vcrða má til minningar um hann og
starfscmi hans. Ef ckki reynist unnt
að ná nægilega miklu af hinum gömlu
húsgögnum, verður engu að síður að
búa stofur hússins sem líkastar því og
þa:t' voru.
Eins og fyrr var á drepið, mun crf-
itt um framkvæmdir í þessu máli án
fjárframlags af bæjarins hálfu. En ef
vcr á hinn bóginn minnumsl þcss,
hvað Zonta-klúbburinn hefur fram-
kvæml með frjálstim framlögum mcð-
lima sinna og velunnara málefnisins,
er Ijóst, að hver sá félagsskapur, sem
vildi af alliug beita sér fyrir málinu,
nnindi fá miklu áotkað, og ef til vill
væri vænlegast að cfna til félags áhuga-
manna um þetta mál, og hefði sá fé-
lagsskapur það eitt viðfangsefni að
koma ttpp Matthíasarhúsi. Fullvíst má
telja, að margir dáendur síra Matthí-
asar víðs vegar um land mvndti vilja
leggja þessu máli liö, og ekki cr ó-
sennilegt, að cinnig mætti fá nokkurn
styrk frá Alþingi, ef eftir væri Ieitað.
En skemnrtilegast væri, að verkið yrði
unnið af Akureyringum einum, og þar
kæmu fram myndarlcg framlög cin-
slaklinga.
Fyrir nokkrum árum kom hingað til
bæjarins danskur menntamaðttr, sem
vcl er kttnnugur íslenzkum bókmennt-
um. Af sérstökum ástæðttm annaðist
ég móttöku hans. Naumast var hann
kominn út úr flugvélinni, er hann bað
mig að fylgja sér að lcgstað síra Matt-
híasar, því að raunveriilcga væri meg-
inerindi sitt hingað að koma að hon-
um. Eftir heimsóknina í kirkjugarð-
inn tók hann að spyrja mig um hús
síra Matthíasar, og þótt hann væri svo
háttvís að láta engin orð falla um það,
hvers vegna hús skáldsins væri ekki
varðveitt ásamt minjum um það, scnt
helgidómur bæjarins, fann ég samt
undrun hans yfir því, að ekkerl hcfði
verið gert. Og satt að segja held ég
honum hafi þótt ræktarscmi vor harla
lítil.
Fleiri muntt vera sama sinnis og
þessi erlendi mcnntamaður. — Þcit'
mundu vilja leggja lykkjtt á leið sína
lil að geta vitjað minningarsafns síra
Mafthíasar. En mest er þó um vcrl
fyrir þá, sem þennan bæ byggja, að
rtckja þá minningu sem vcrðugt er
skáldinu. Slík ræktarsemi þroskar
þann, er haiia sýnir. Víst er um það,
að vér munum kvcða upp þungan á-
fcllisdóm vfir oss sjálfum í allri frant-
tíð. ef vér ekki hefjumst handa áður
cn óf seint verður. Vér vcrðum að
varðveita hús síra Matthíasar og koma
uþþ minjasafni. Þar við liggur sæmd
bæjar vors.
Holber g-verðlaun in
veitt
Þau bókmenntaverðlaun í
Danmörku, sem mest er tekið
ntark á, Holberg-verðlaunin,
voru fyrir skömmu veitt leikrita-
böfundinum og skáldinu Kjeld
Abell.
100 kr. verðlaun
Hundrað króna verðlaun verða
veitt þeim, er skilar réttum ráðn-
ingum fyrir 10. janúar næstk.
Lausnum skal skila í lokuðu um-
slagi til Jóns Ingimarssonar,
Byggðavegi 154, eða Margeirs
Steingrímssonar, Gránufélagsg. 7.
1. dæmi: Hvítt: Kal, Hgl,
Rc3, Re3, Bd5, pa3, a5, d2, g3, g5.
Svart: Kd4, pd3, d6, mát í 3.
leik.
2 .dæmi: Hvítt: Kdl, Rd6, Rd7,
Hh4, pe7.
Svart: Kd3, Bd8, mát í 3#. leik.
3. dæmi: Hvítt: Kb6, He3,
Rd3, Bf7, pc2, f4.
Svart' Kd6, pc3, c5, d7, mát í
3. leik.
Skákþraut ætluð unglingum
yngri er 16 ára: Fimmtíu króna
verðlaun:
Hvítt: Kd6, Da3, Rg3, pe4.
Svart: Kd4. Mát í 3ja leikf
2. Svart: Ka8, Ha7, Hb8, Pb7.
Hvítt: Ke5, De4, Hal, Hh8. —
Mát í öðrum leik.
Berist fleiri en ein rétt lausn,
verður dregið um ver,ðlaunin. —
Atli. Skákdæmi ekki rétt í Skák-
félagsbalðinu. (Skákfélagið.)
Nauðlending
Sunnudagsmorguninn 17. nóv.
nauðlenti 4 hreyfla brezk flutn-
ingaflugvél skammt frá Kaup-
mannahöfn. Hún lenti á akri og
brotnaði í tvennt, en flugmenn-
irnir tveir sluppu óskaddaðir.
Flugvélin var með 5 smálestir
innanborðs af pósti og varningi.
Flugmönnunum hafði verið til-
kynnt, að þeir gætu lent á
Kastrupflugvelli eftir 10 mín., en
þá stönzuðu 3 hreyflarnir og vél-
in lækkaði hratt. Myrkur var, og
flaug vélin í um 15 m. hæð yfir
Ballerup, en slapp við að rekast
á hús eða tré og magalenti á akri
eins og áður segir. „Ekki verður
ófeigum í helkomið.“
10.3 millj. kr. hækkun til vega,
brúa og hafna.
3) Við 13. gr.: 3.980.000 kr.
hækkun til nýrra akvega,
2.840.000 kr. hækkun til nýrra
brúa, 3.200.000 til nýrra hafna.
Auk þess 200.000 til nýbýlavega.
Upplýsingaskrifstofa á Akureyri
fái 20.000 kr. hækkun.
4) Við 14. gr.: 70 þús. kr.
hækkun til læknadeildar háskól-
ans, 15 þús. kr. hækkun til
bændaskólans á Hvanneyri, 10
þús. kr. fjárveiting til ríkisútgáfu
námsbóka er felld niður. Framlag
ríkisins til íþróttasjóðs hækki
um 300 þús. kr. 50 þús. kr vegna
sundlaugarbyggingar á Akureyri,
25 þús. kr hækkun á styrk til ÍSÍ,
40 þús. kr. styrkur til þátttöku í
Evrópumeistaramóti í frjálsum
íþróttum.
5) Við 15. gr.: Til leikfélaga o.
fl. 101 þús. kr. hækkun.
Hér hefur upp stóradóm yfir
LUCIU-konsert Karlakórs Ak-
ureyrar á föstudagskvöldið var.
Hljóðar sem eftir fylgir.
Yfirleitt má telja þennan kon-
sert dágóðan fyrir utan alla galla.
Kórinn hefur tekið miklum
breytingum síðan eg heyrði hann
seinast ,og vaxið af á ýmsan hátt.
Sýndu tenórai-nir víða allglæsileg
tilþrif og sömuleiðis raddmýkt,
ja, allt að því auðmýkt í veikum
söng, sem mér þótti satt að segja
full plássfrekur á þessum kon-
sert, enda voru flest flutnings-
efni kórsins heldur rislág og
pasturslítil, of mikið af vöggulög-
um í svo hógværum flutningi að
nægja mundi til að svæfa mann-
ýgan tudda í vígaham. Það er svo
sem saklaust að spýta ögn í þau,
greyin, næstum eins og K. N.
gerði í sinni alkunnu vögguvísu,
þa rsem hann segir rétt si sona:
„Haltu kjafti, hlýddu’ og vertu
góðui\ — Heiðra skaltu föður
þinn og móðui\“
Rishæstu lögin á þessum kon-
sert tel eg hiklaust „í dag skein
sól“ eftir Pál ísólfsson, í góðri
raddsetningu Jakobs Tryggva-
sonar og snilldarlegri túlkun
kórsins, se mmun hafa tekizt þar
bezt upp, og gerði þó margt vel,
og „Agnus Dei“ eftir Bizet, sem
að vísu bar af öllu sem þarna fór
fram í snyrtilegri meðferð kórs-
ins og afburða glæsilegum ein-
söng Jóhanns Konráðssonar. Þá
er og „Heims um ból“ ævinlega
HEIMS UM BÓL, og í þetta
skipti setti Jóhann Konráðsson
sinn svip á það, ekki síður en
Agnus Dei. Mér finnst oftast,
þegar eg hlusta á hina fögru
rödd Jóhanns Konráðssonar, að í
einhvers konar grunntóni sé þar
annar Stefano íslandi á ferðinni.
Svo mjög minna þeir mig hvor á
annan, þó menntun og þroski
beri á milli, og er hér um ekkert
1.2 írtillj. kr. hækkun til
sjóvarnargarða o. fl.
6) Við 16. gr.: Hækkunartillög-
ur vegna sjóvarnargarða nemur
1 millj. og breytingartillögur um
fyrirhleðslur nema 105 þús. kr.
til hækkunar og 50 þús. kr. til
lækkunar, 30 þús. kr. til útgáfu
afmælisrits á 50 ára afmæli sand-
græðslunnar, 188.856 kr. vegna
4ra nýrra dýralækna, er taki til
starfa á næsta ári, 13.176 kr.
hækkun vegna sauðfjársjúkdóma
rannsókna, 1.445 kr. hækkun
vegna þátttöku í alþjóðahvalráð-
inu.
7) 20 þús. kr. byggnigarstyrkur
til Barnaverndarfél. Akureyrar,
8.661 kr. hækkun vegna þátttöku
íslands í OEEC. Samtals gera
hækkanir þessar 12.429.485 kr.
Sjóðsyfirlit frv. sýnir 71.455.676
kr. óhagstæðan greiðslujöfnuð,
og mundi sú upphæð hækka í
83.885.161 kr. að samþykktum til-
lögum nefndarmanna.
skrum að ræða. Þá setti og sjálf
LUCIA, Björg Baldvinsdóttir,
mildan svip umrætt lag. Sömu-
leiðis gerði hún Maríuversi Ás-
kels Jónssonar góð skil, og sómdi
sér yfirleitt hið bezta í þessu
lieilaga hlutverki, og hátíðimsjálf
kafnaði ekki undir nafni.
Fiðluleikur Gígju Jóhanns-
dóttur var einkar mjúkur, látlaus
og lagrænn. Og þó enn skorti
talsvert á sjálfstæða, listræna
túlkun, spáir tónmýktin öllu
góðu.
Guðrún Kristinsdóttir er nú
þegar orðin svo kunn, að þarf-
leysa er að fjölyrða um undirleik
hennar við þetta tækifæri. Hann
var með ágætum nú eins og æv-
inlega.
Um helldarsvip þessa konserts
verð eg hins vegar að segja, að
hann var heldur seinheppilegur,
of löng hlé og éinhver dragbítur
á honum að undantekinni sjálfri
hátíðinni, því að hún fór slindru-
laust og skipulega fram. Sann-
leikurinn er sá, að seinagangur er
engu óskaðlegri á söngpalli en
leiksviði, og munu flestir hafa
gert sér grein fyrir hversu mikið
skaðræði han ner þar. Hófleg fart
er heilsteypa hvetrar prógramms
athafnar.
En þá má heldur ekki þegja
yfir því, að það jaðrar við ofur-
efli, að flytja konsert í húsi, sem
bannað er að klappa í. Mér hefur
aldrei getað skiÍizt sú útblásna
andúð, sem sumt fólk hefur á að
klappa saman lófunum, enda þótt
í kirkju sé. Mér finnst þetta ein-
staklega saklaus athöfn, og með
það í huga, að það er fyrsta
hrifningar-merki, sem ómálga
hvítvoðungar hespa af sér,
finnst mér hún blátt áfram líf-
ræn. Hitt er allt annað mál, að
blístur, fótaspark og önnur fífla-
læti, sem því miður heyrist oft
hér á samkomum, er fordæming-
arvert og á ekki að líðast í
nikkru samkomuhúsi, því að þá
er orðið um fullkomið skrílsæði
að ræða.
Akureyri 14. desember 1957.
Björgvin Guðmundsson.
Dönsku kaupfélögun-
um vegnar vel
Nýlega kom út í Danmörku
skýrsla samvinnufélaganna um
rekstur og hag árið 1956.
Kaupfélögin, sem eru rúmlega
2000 að tölu seldu alls fyrir 1270
millj. kr. á árinu, og er það 5%
aukning frá því árinu áður, en
heildarvörusala ársins í landinu
(kaupmannaverzlun meðatalin)
jókst um 4,2%.
Meðlimatala kaupfélaganna er
nú orðin um 470 þús., og svarar
það til um 32% af heimilum í
landinu.
Á árinu opnuðu kaupfélögin
margar nýjar kjörbúðir, í apríl á
þessu ári voru þær orðnar sam-
tals 165. Þykja þær hagkvæmari
en aðrar verzlanir og sölukostn-
aður 6—7% minni.
- Tiiiögur fjárveiiinganefndar
(Framhald af 1. síðu.)