Dagur - 20.06.1959, Blaðsíða 4

4
D A G U R
Laugardaginn 20. júní 1959
S!íí’!íí!:::;í.:!;í''íí.'.'
Skriístoía í Haliiíttsírælt !W — Sínii lH»(i
HITSTJOHí:
F. R L I N C; V R I) A V í 1) S S () N
Aui;lysingaslj«>ti:
J Ó N S V M C’ E L. S S O N
Árgangtmun kosuir kr. 75.<M)
HlaiMð kettiur út á niiðvikudtígum og
iaugardiígiini. [>egar efili stantla til
C.jaltitlagi er I. júlí
PRENTVF.HK <)IM)S BJÖUNSSONAK H.F.
Klókindi í stað maimdóms
1 NIÐURLAGSORÐUM Þórarins Björnssonar
skólameistara til brautskráðra stúdenta sagSi
hann meðal annars:
„Og náttúran er góður uppalandi, af því að hún
er hreinskiptin. Hún er miskunnarlaus við þá,
sem ekki duga til að glíma við hana. En nú eru
þeir orðnir miklu fleiri en áður og fer stöðugt
fjölgandi, sem engin bein afskipti eiga við nátt-
úruna, heldur eru öll þeirra skipti við aðramenn.“
Og enn segir hann: „Það verður því miður að
segjast eins og er, að í mannlegum samskiptum
er miklu flemur hægt að hafa rangt við og hagn-
ast.... Mannlegum samskiptum hættir því til að
verða að refskák, þar sem klókindi mega sín
stundum meira en manndómur. Þetta á ekki sízt
við í kaupskap og stjórnmálum, þar sem togast er
á um fé og völd.“
Þessi vitru orð skólameistara eru þörf hugvekja
;i þeim stjórnmálalegu átökum, sem nú eru háð.
Enn verða bændur og sjómenn að berjast við
óblíða náttúru og eiga við hana öll skipti í at-
vinnulegu tilliti. Atorkumenn þessara stétta
rmynda kjarna þess fólks, sem býr út um dreifðar
bygðir og í þorpum við strendur landsins. Sam-
skipti þeirra er ekki refskák af neinu tagi. Líf
þeirra er manndómleg barátta við náttúruöflin
eins og ætíð áður. En viðvörunarorð Þórarins eru
þó engu að síður holl til umhugsunar fyrir alla
landsmenn. En orð hans hitta beint í mark og
taka ómjúkum höndum á meinsemdunum, sem
ætíð þróast í stórfelldu þéttbýli. Peningaflóð nær
ótrúlegt og refskákir hinna pólitísku og peninga-
sterku eru tefldar af jafnmiklu kappi og sjósókn
og landbúnaður annars staðar. "
Stærsta refskákin er kjördæmabyltingin. Hún
hefur „réttlætið" að yfirskyni og talsmenn bylt-
ingarinnar hafa sagt á degi hverjum síðustu mán-
uðina, að kjósendur eins stjórnmálaflokks á landi
hér, kjósendur Framsóknarflokksins hefðu marg-
faldan rétt á við kjósendur annarra flokka, allt
upp í tvítugfaldan rétt, segja þeir, þegar þeir
Ijúga mest. í hverju kjördæmi landsins hafa
stjórnmálaflokkar sama rétt til að afla sér fylgis
meðal kjósenda, eða ætti að trúa því að Fram-
sóknarflokkurinn hafi einhver sérréttindi hér á
Akureyri, Eyjafjarðarsýslu, Skagafirði, Þingeyj-
arsýslum eða á öðrum stöðum, nei, vissulega ekki.
Hitt er svo alveg staðreynd, að Framsóknar-
flokkurinn hefur unnið til mikils fylgis meðal
landsmanna og að sjálfsögðu notið þess. En jafn-
augljóst og þetta hlýtur að vera hverjum manni,
er hitt auðsætt, að á þeim stöðum, sem fólksfjölg-
un hefur orðið mest, er sanngjarnt að fjölga þing-
mönnum. Um það eru allir stjórnmálaflokkar
sammála og hafa verið. Þar er auðvelt úr að bæta
án þess að setja kjördæmaskipunina í heild á
annan endann með því að leggja niður öll kjör-
dæmi landsins utan Reykjavíkur og slengja þeim
í fá, stór kjördæmi með hlutfallskjöri. Slíkt at-
ferli er árás á sýslukjördæmin og á landsbyggð-
na yfirleitt. Athæfið minnir á orð skólameistar-
ans .... mannlegum samskiptum hættir því til
að verða um of að refskák, þar sem klókindi
mega sín sturídum meira en manndómur.“ Ennþá
er þó tími til þess fyrir fólkið í landinu að sýna
hvort það aðhyllist vinnubrögð
þau, sem við. refinn eru kennd,
eða sýnir þann manndóm á póli-
tískum vettvangi, sem einn er
undirstaða þess að komandi kyn-
slóðir þurfi' ekki að bera kinn-
roða fyrir kosningunum 28. júní
næstkomandi.
Góður gestur
Ruben Wagnsson7 hátemplar, heimsækir Ak.
í TILEFNI af 75 ára afmæli Góð-
templarareglunnar á íslandi kom
Ruben Wagnsson hátemplar, æðsti
maðúr Reglurinar í heiminum, í
heimsókn til Islands í þessum mán-
uði og sat stórstúkuþing og há-
stúkufund í Reykjavík. Hann hefur
verið hátemplar síðan 1947 og er
RUBEN WAGNSSON
hátemplar.
mikið þekktur um alla E-vrópu fyrir
störf sín að bindindismálum ,og
öðrum mannúðarmálum. Meðai
annars beitti hann sér mjög fyrir
hjálparstarfi eftir styrjöldina. Er
hann Svíi og hefur verið landshöfð-
ingi í Kalmar hin síðari ár, en lét
af því embætti um áramótin fyrir
aldurs sakir.
Ruben Wagnsson kom hingað til
Akureyrar þann 16, þ. m. og hafði
verið fyrirhugað að fara með hon-
um um Eyjafjiirð og austur í Mý-
vatnssveit. En tíðarfarið kom í veg
fyrir það. í fylgd með honum var
Benedikt Bjarklind stórtemplar og
nokkrir templarar héðan, er komu
af stórstúkuþinginu. Templarar hér
tóku á móti honum á flugvellinum
og fylgdu honum út i Varðborg.
Um kvöldið afhjúpaði hann minn-
ingartöflu á húsi Friðbjarnar Steins
sonar til minningar um frumherj-
ana. Benedikt Bjarklind flutti þar
ávarp frá stórstúkunni, en Stefán
Ág. Kristjánsson, umboðsmaður há-
templars, þakkaði fyrir hönd Regl-
unnar hér.
Á eftir sátu gestirnir kaffiboð í
Varðborg ásamt nokkrum témplur-
um úr bænum. Þar ávarþaði Eirík-
ur Sigurðsson, fræðslustjóri stór-
stúkunnar, hátemplar fyrir hönd
Reglunnar á Akureyri. Bauð liann
þennan tigna gest velkominn til
Akureyrar, þar sem vagga Reglunn-
ar stóð, skýrði horium frá störfum
reglunnar í bænum og helztu merin
ingarstofnunum og einkennum bæj
arins. Var lionum þar afhent að
gjöf rnynd af Akureyri til minning-
ar um komuna liingað. Hátemplar
flutti þar ræðu; þar sem hann ræddi
um útbreiðslu Reglunnar og starf-
semi. Reglan er fjölménnust Sví-
þjóð, heimalandi hans, en þar telur
hún um 150 þús. félaga. En Island
hefur hæsta hlutfallstölu í Regl-
unni rniðað við íbúafjöldá. Reglan
starfar nú í fjórum heimsálfum. Þá
tók stórtemplar til máls og nokkrir
reglufélagar af Akureyri.
Daginn eftir, þann 17. júní, fór
hátemplar aftur til Reykjavíkur
með bíl, þar sem ekki var ilugveð-
ur. Þann 18. júní fór hann með
flugvél til Kaupmannahafnar, en
hann ætlar að flytja fyrirlestur í
Vínarborg þann 21. þ. m.
Ruben Wagnsson verður öllum
minnisstæður, sem kynntust honum
hér. Hann er í senn höfðinglegur
menningarfrömuður og Ijúfmann-
legur félagi.
Gin- og kiaufaveiki í rénun í Evrópu
NEFND sú, sem starfar á vegum
FAO að útrýmingu gin- og klaufa-
veikinnar, hefur sent frá sér skýrslu
þar sem segir að þessi skæði sjúk-
dómur sé nú greinilega á undan-
haldi í Evrópu. A síðasta ári var
henni algerlega útrýmt í mörgum
löndum, t. d. í Noregi, Svíþjóð og
Islandi. Hins vegar eru enn dæmi
urn veikina í Danmörku og Finn-
landi.
Skýrslur undarifarinna ára sýna
stöðuga rénun. Séu bornar saman
tölur frá áruntim 1937—38, 1951—
52 og 1956—57 í löndum eins og
Danmörku, Belgíu, Frakklandi,
Hollanrii’og Sviss, verður útkoman
sem hér segir: í Frakklandi fækkaði
tilfellunum úr 378.000' í 333.000 og
loks niður í 104.000, í Belgíu eru
sömu tölur sem hér segir: 120.000,
59.000 og loks 1000, i Danmörku
106.000, 27.000 og loks 51, í Sviss
19.000, 426 og loks 232 og í Hol-
landi 265.000, 27.000 og loks 82.
Sérfróðir menn segja, að gin- og
klaufaveikin sé greinilega að hverfa
nema á nokkrum tilteknum svæð-
Sextngur
1 GÆR varð Kristján Kristjánsson,
sem lengi hefur verið kenndur við
BSA hér í bæ, sextugur. Kristján
er einn af hinum þróttmeiri at-
hafnamönnum bæjarins og vel
metinn borgari.
um, þar sem hún er landlæg, t. d.
í Frakklandi, þar sem í janúar 1958
komu fram 2498 tilfelli. Síðan fækk-
aði Jreim smám saman næstu mán-
uði og komust niður í 1141 í desem-
ber. Annað slíkt svæði er Ítalía, og
að vissu marki einnig Belgía, Spánn
og Portúgal. Tjónið í Frakklandi
af völdum gin- og klaufaveikinnar
nam 6 milljörðum franka árið
1957. Á Ítalíu var tjónið yfir 500
milljónir lírur sama ár, en liafði
áður verið mun meira.
Grenið í Hestahraimi
í Þorvaldsdal, sem nú er
óbyggður, hafa refir ekki daglegt
ónæði af mannavöldum. En oft
er þar þó leitað grenja á vorin.
Um -síðustu helgi vann Friðrik
Magnússon grenjaskytta í Brag-
holti greni í Hestahrauni þar í
dalnum. Greni þetta er gamal-
kunnugt. Til dæmis hefur Frið-
rik unnið grenið 10 sinnum áður,
eða í 11 skipti alls. Þó var svo
óviturlega að farið fyrir 6 árum,
að brenna það og síðan varð það
ekki bústaður þessara öræfabúa
á ný fyrr en nú í vor. — Veður
var hið versta og eftir er að leita
grenja víðar í Þorvaldsdal.
Talleyrand
hefur sagt eft-
irfarandi um
kaffið: „Það á
að vera heitt
eins og helvíti,
svart eins og
sjálfur djöfull-
inn, hreint eins
og engill og
sætt eins og
ástin.
Blessaður sopinn hressir.
Það er ekki furða, þótt kaffibollinn ylji fyrir
brjósti. Én harin geí'ir meira. Hann dregur úr
þreytu og éykui' vellíðan. Því veldur „koffeinið",
sem verkar á æðar, nýru og taugakerfi. Maður
hressist því býsna mikið, þegar ilmandi káffið kem-
ur á borðið. Já, kaffisopinn hefur margan hresst,
síðan kindurnar í Abessiníu komust upp á lagið
með að eta fullþroskuð kaffiber og gera sér glaðan
dag, og hirðarnir tóku það eftir þeim einhvern
tíma fyrir löngu.
Leið baunarinriar frá plöntunni til bollans.
Ef kaffitré fengi að vaxa óhindrað, myndi það ná
10 metra hæð. Sjaldan eru þau látin vaxa meira en
2,5 metra til þess að auðvelda uppskeruna. Blöðin
sitja tvö og tvö saman og eru sígræn allt árið. Tréð
er stuttan tíma í blóma. Blómið ber fimm hvít blöð
og ilmar líkt og jasmin. Það er algeng sjón að sjá
blóm, þroskuð og óþroskuð ber á sömu grein. í
löndum, þar sem kaffiekrurnar liggja nærri
ströndinni, leggur blómailminn langt á haf út.
Ávöxtur kaffitrésins þroskast fyrst hálfu ári eftir
að það fellir blóm. Litur þess er fyrst grænn og
síðan dökkrauður. Inn í honum eru tvær grænar
kaffibaupnir, umluktar silfurlitri himnu og þar ut-
an yfir er svo gagnsæ himna.
Umleið og kaffiávöxturinn, byrjai' að þroskast, er
kominn tími til uppskeru. Það er mikilvægt, að
ávöxturinn sé ekki of lengi á trénu. Ytra borðið.
getur sprungið í sólskininu, og missir berið þá mót-
stöðu fyrir vatni, sem veldur því, að baunirnar
verða ekki eins bragðsterkar. Allir taka þátt í upp-
skerunni, menn, konur og börn. — Vinna hefst
snemma á morgnana og stendur til myrkurs. Fólk-
ið ber stórar körfur á öxlunum og tínir berin upp
í þær. Til eru um það bil 80 mismunandi tegundir
af kaffi, og eru það aðallega þrjár, sem hafa náð
útbreiðslu. Það eru Coffea Arabica, Coffea Liber-
ica og Coffea Robusta. Það eru til mörg hundruð
blöndur af kaffi og er Santos-kaffið ein þeirra.
Eftir márgbrotna flokkun ei' kaffið tilbúið til
neyzlu og er flutt til hafnarborganna. Borginni
Santos hefur kaffið breytt úr malaríuholu í þýð-
inarmikla og ríka útflutningsborg. Hiuti af verzl-
uninni fer fram í kauphöllinni „Bolsa Official do
Café“, en á götunni fyrir utan fer fram fjörug
verzlun. Kaupmenn og umboðssalar hlaupa um á
skyrtunni og prútta um vöi'uverðið. Hér er margt
um manninn og hitinn er sljóvgandi, en Suður-
landabúarnir eru ákafir og mælskir. Hér — undir
suðrænni sól — er verzlað með lielztu útflutnings-
vöru Brazilíu.
Það væri ekki úr vegi að athuga hvemig Suður-
landabúar laga sitt kaffi. Tyrkir og Arabar laga
það á eftirfarandi hátt.
Tyrkneskt kaffi.
Ekta tyrkneskt kaffi er lagað í koparkaffikönnu,
sem er miklu hærri en við eigum að venjast og
mjókkar eftir því sem ofar dregur. Þar sem við
höfum ekki þannig könnu til að grípa til, þá getum
við látið venjulegan skaftpott duga.
Við blöndum 5 matsk. af púðursykri saman 2
matsk. af Santoskaffi og hellum 2 bollum af ísköldu
(Framhald á 7. síðu.)