Dagur - 26.06.1959, Blaðsíða 1

Fylgizt með því sem gerist
hér í kringum okkur.
Kaupið Dag. — Sími 1166.
Baguk
DAGUR
kemur næst út laugar-
daginn 27. júní.
XLII. árg.
Akureyri, föstudaginn 26. júní 1959
36. tbl.
Utvarpsræða Hernianns Jónassonar, formanns Framsóknarflokksins:
Á sunnud. er kosið uni kjördæmabreytinguna eina
Kjördæmabyltingin hefur verið samþykkt að hálfu, en þjóðin á eftir að
kveða upp dómimi. - Hvers vegna ættum við, einir þjóða, að taka upp
það kosningafyrirkomulag, sem flestum hefur reynzt illa?
. Góðir Islendingar!
. Það eru 15- ár síðan ísland varð
sjálístætt ríki. Enn lieíur Alþingi
ekki lánazt að setja þjóðinni nýja
stjórnarskrá. Nú haía þeir atburðir
gerzt, að nokkrir ráðamenn úr
þremur ílokkum hafa hlaupið til,
tekið eitt af mörgum tugumatriða,
er endurskoða þarf, út úr stjórnar-
skránni og þving'að fram samþykkt
á því í flaustri í samræmi við
þrengstu flokksíiagsmuni líðandi
stundar, án tillits til hagsmuna' ís;
lands.
Ósæmilegur hroki.
Svoscgja þessir ráðamenn: Mál-
inu er lokiÖ. Þjódin liefur ekkerl
um þaö að segja. — Þetla eru þjóð-
heettuleg vinnubrögð og óstemilcg-
vr hroki við kjpsendur. Kjördæma-
byltingin hefur verið samþykkt, en
aðeins að hálfu. 79. gr. stjórriár-
skrárinnar mælir svo íyrir, að þá
skuli rjúfa þing, málinu vísað til
þjóðarinnar og lu'tn, en eklú ílokks-
ioringjarnir skuli ákveða í kosn-
ingum, hvort hún veiti frambjóð-
endum umboð til þess að sam-
þykkja breytinguna að fullu á næsta
þingi. Af þessu er augljóst, að kosn-
ingarnar eru nú um kjördæmabylt-
inguna eina, kosið er utn það, hvort
leggja á héraðakjördæmin niður
sern sjálfsteeð kjördœmi og lögleiða
almennar hlutfallskosningar i stúr-
um kjördeemum. Næsta Alþingi er
kosið til að afgreiða þetta mál.
I>etta eru því ekki flokkspólitískar
kosningar. Ef kjördæmabyltingin
verður felld, munum við Fram-
sóknarmenn þcgar í slað reyna að
leysa stjórnarskrármálið mcð mála-
miðlun og samkomulagi, þannig að
rétiur sé hlulur þéllbýlisins án þess
að leggja kjördeemin ulan Jicykja-
víkur niður.
Kjósa ber um
kjördæmabreytinguna.
Margir andstæðingar halda því
fram, að nú sé kosið um öll mál,
ekki sízt um vcrk fyrrverandi og nú-
verandi ríkisstjórnar. Þetta er rangt,
andstætt anda stjórnarskrárinnar
og heldur ekki framkvæmanlegt.
Eins og almennt er vitað, eru marg-
'ir kjósendur á móti flokksforustu
sinni í stjórnarskrármálinu, en rneð
flokknum í aimenniun inálum.
Einnig getur þetta verið gagnstætt.
Þessir kjósendur ættu þá ekki að
geta greitt atkvæði, þar sem þeir
væru með frambjóðendum ílokks
síns i öðrum mdlum, en á móti.
þeim í hinum; þannig gæti staðið
á um þúsundir kjósenda um allt
land i öllum flokkum. Að kjósa
þólitishri- kosningu uin' meil al-
mennt og um lcið óþóliliskri kosn-
ingu itm hjr'irdeeinabyltingiina er
þvi ekki heegt. Þetta sáu þeir, sem
lögfestu 79. gr. stjórnarskrárinnar.
Hún er örýggi fyrir því, að ekki sé
hægt að flaustra af í ábyrgðarleysi
skyndibreylingu á grundvallarlög-
gjöfum íslcndinga, án þcss að þjóð-
in fái i)ð segja lokaoröið í málinu
'sjdlf. Það er þetta sem gerist i þess-
um kosningum.
Rógbuiði svarað.
En ýmsir andstæðingar vilja
hræra ílokkspólitík almennt saman
við þessar kosningar til þess að
grugga vatnið og fiska síðan i grugg-
inu. Þetta gera þcir vegna þcss, að
þeir eru hræddir við óvinsældir
kjördæinabyltingarinnar. En auð-
vitað segja þeir ekki þetta, heldur
hitt, að Framsóknarflokkurinn þori
ekki að láta kjósa uni málefnin al-
mennt. — Þetta er llka rangt.
Okkur væri sannarlega ljúft að
ræða um, hvernig framleiðslan var
á heljarþröm, þegar fyrrverandi
ríkisstjórn tók við, og hvernig
stjórnin kom ekki aðeins í veg fyrir
stöðvun, heldur örvaði framleiðsl-
una til lands og sjávar, svo að hún
hefur aldrei verið meiri.
Ekki væri okkur óljúfara að ræða
þá staðreynd, að hagfræðingur Al-
þýðusambands íslands sýndi með
óvéfengjanlegri skýrslu, að tekjur
almennings um allt land voru
aldrei mciri og jafnari en í tíð fyrr-
verandi stjór'nar.
Er það líklegt, að við ckki kysum
að ræða skýrslu sérfræðinga Samein-
uðu þjóðanna, scm segja, að líís-
kjör íslendinga séu beztu lífskjör í
Evrópu með'an fyrrverandi ríkis-
stjórn réði ríkjum?.
Hver trúir?
Er það sennilcgt. að við kysum
ekki að ræða um framfarir til lands
og sjávar, sem aldrei hafa verið
meiri?
Hver trúir því, að við viljum ckki
ræða um ræktunarframkvæmdir í
landinu, aukningu skipaflotans og
byggingu íbúðarhúsa í slíkum mæli
í sveit og við sjávarsíðuna, að aldrei
hefur verið meira gert?
Hver trúir því, að við viljum ekki
ræða um rafmagnsframkvæmdir í
ríkari mæli og með hærra framlagi
úr ríkissjóði en áður, meðal annars
lokið við aflstöðvar austanlands og
vestan, scm oþnar nýja stóra mögu-
lcika lil þess að lcggja cnn meiri
Bílamiðstöðín verður á Bifröst
Bílamiðstöð Framsóknarflokksins á kjördag verð
ur í Bifröst, Skipagötu. — Símar 1244 og 1953. —
Þeir, sem vilja láta aka sér á kjörstað geta því hringt
í þessa síma á kjördegi og þegar verður náð í þá.
áhcrzlu á að beina nú fjdrmagninu
í stórfelldari línulagnir. Óhæfu-
verk núverandi ríkisstjórnar í þessu
máli þekkja allir landsmenn.
Okkur væri meira en ljúft að
ræða um 50—60 niilljónir tekjuai-
gang, meiri fiskbirgðir við síðustu
áramck en áður hefur verið og
margt fleira.
Við erum líka fúsir til þess að
ræða um það sem ríkisstjórnin hafði
ekki haft aðstöðu til þess að fram-
kvæma, t. d. hvers vegna ekki var
hægt og hefði verið brot á þings-
ályklun frá 28. marz 1956 að fram-
kvœma hana. 1 sjálfri þingsálykt-
uninni er gert rdð fyrir batnandi
friðarhorfum og sagt, að þess
vegna eigi hcrinn að fara. En haust-
ið 1956 þegar samningar höfðu ver-
ið teknir upp við Bandaríkjamenn,
höíðu horfurnar versnað svo, að
ailir voru sammála um, að veröld-
in væri á barmi styrjaldar.
Skemmdarverkin.
Við erum vissulega fúsir til þess
að ræða á réttum -tíma um efna-
hagsráðstaíanirnar. Aldrei hefur
verið komizt nær því að ná jafnvægi
í efnahagsmálum en 1958. En þa
hertu forkólíar Sjálfstæðisflokksins
og marglblduðu þrotlausan áróður
fyrir kauphækkunum, verðhækkun-
um og verkfiillum með komnuin-
jstadeildinni í Alþýðubandalaginu
og-íhaldsdeildinni í Alþýðuflokkn-
um. Og það er margsannað mál, að
¦þetta gerðu þeir visvitandi og að
yfirlögðu ráðitil -þess að magna
verðbólguölduna, koma efnahags-
kcrfinu úr böndunum að nýju, og
fella ríkissljórnina.
Lýsing Sjálfstæðisflokksins á verð-
bólgunni síðastliðið haust, er því
lýsing á afleiðingum eigin skemmd-
arverka,-ákœra sem snýst gegn hon-
um sjálfum. Okkur brestur ekki rök
til þess að ræða um stjórnarslitin,
þar sem Framsóknarflokkurinn
bauð vinnustétlunum sömu lífskjör
og fyrr eða eftir ráðstaianirnar
1958, eftir eigin vali og eins og áð-
ur segir, beztu lífskjör í Evrcipu.
Ollu þessu var harðneitað. Sömu
aðilar, sem stóðu að öllum hækk-
unum sumarið 1958 og áður neit-
uðu að lalla frá nokkrum liluta á
Alþýðusambandsþingi. Af þessum
sama verkalýð tóku þeir svo allt
aftur og mcira, með lögþvingunum.
Það var það, sem verkalýðurinn
hafði upp úr krafsinu.
Sjálfstæðisflokurinn
sleppur ekki.
Haldið þið, aðþað sé ætlun okk-
ar að láta Sjálfstæðisflokkin.n sleppa
við rökræður og reikningsskil fyrir
að hafa það eitt til efnahagsmál-
anna að leggja eftir allt saman við
síðustu áramcit að ómerkja allan
áróður sinn íyrir kauphækkunum
Úndanfarin ár og Jögfesta cisann-
indi sín á Alþingi, þrátt iyrir marg-
cndurtekin loforð um iirrccði, sem
veeru eins einföld og auðveld og
þennaslrik? Haldið þið, að það sé
ætlun okkar að láta þá sleppa við
reikningsskil fyrir rógskeytin til út-
landa, þar sem fullyrt var, að
kommúnistar hefðu tekið völdin á
íslandi? Rógsskeytin til þess að
spilla fyrir lántökum og annað af
sama sauðahúsi? Eða þá rógurinn
í sambandi við lántökur, sem gerð-
ar voru til þess að byggja upp arð-
bær íramleiðslutæki, sementsverk-
smiðju, mörg fiskiðjuver, Sogið og
fleira og fleira, margar framkvæmd-
ir, sem höfðu strandað til mi'ljóna-
tjóns fyrir þjóðina, vegna þess. að
rikissljórn Sjálfstrrðisflokksins hafði
ckki getað útvcgað lánsfé.
Einstakt ábyrgðarleysi.
Það væri sannarlega skemmti-
legt að mega eyða tíma til þess að
ræða það, hvernig Sjáltstæðisllokk-
uriun, sem hafði sagzt vera ábyrg-
astur allra flokka, breyttist í stj<irn-
arandstöðunni í skcmdarvcrkatlokk
á öllum sviðuin, þar á meðal i land-
helgisineilinu, hclgasta tnáli þjóðar-
innar í dag. Og þegar svo átti að
mynda stjórn, hljóp hann frá öllu
sanian og skaut Alþýðullokknum
fram fyrir sig sem skildi. Abyrgðar-
lausara athæfi en þessi stjórnar-
myndun hcfur e. t. v. aldrei ált scr
stað. Nú var þörf að snúa sér að
efnahagsmálunum og sjálfstæðis-
máli þjóðarinnar, landhelgismál-
inu, sýna einhug og styrk. í stað
þess eru þessi mál látin algerlcga
reka á rciðanum og hlaupið út í
illvígar kosningar. Það cr víst flest-
um landsmönnum Ijóst, að efna-
liagsráðstafanir stjórnarflokkanna
eru kák eitt til þess að sýnast fram
yfir kosningar. Misrcttið gagnvart
bændum, samanborið við aðrar
síéttir er Ijótur þáttur. I dýrtíðar-
hítina er kastað tckjualgangi, sem
fyrrverandi rikisstjórn skildi eftir,
tekjum af bílainnflutnhigi tvö ár
fram í tímann. Hækkunin á tekju-
áætlun fjárlaganna er gcrð til þess
að reyua að klóra ylir hallann. Ekk-
ert af þessu verðtir cndurtekið. Og
þó er hallinn augsýnilega um 100
milljónir, sem allt verður lagt á
þjóðina, þegaj hrunadans kosninga
hríðarinnar endar. Allar þessar ráð-
stafanir kalla á stcirfellda dýrtíðar-
öldu, sem rcynt er að hylja fram
yfir kosningar. Reikningsskil fyrir
þetta og margt annað skulu þeir
ekki sleppa við á sinum lima.
Meginatriði kjördæma-
byltingarinnar.
— En það er þvi miður ekki stað-
ur né stund' til þess að ræða þessi
mál. Ens Og ég sýndi fram á áðan,
eru kosningarnar um kjíirdæma-
byltinguna. Meginatriði hcnnar eru
þrjú. (Framliald á 2. siðu.)
Er SÍS auðhriiigur? j
Ritstjóri Alþýðublaðsins svarar firrum Mbl.
Morgunblaðið heldur áfram að ala á því að Samband ísl. sam-
vinnuféla^a sé „auðhringur", og er það gamall söngur. Svo vill til
aS á borðinu liggur skýr sönnun gegn þessari fjarstæðu, en það er
umsögn Benedikts Gröndals, ritstjóra Alþýðublaðsins, í nýútkom-
inni bók hans „íslenzkt samvinnustarf".
Þar gefur Benedikt þær upplýsingar samkvæmt opinberum
skýrslum, að fjórir einstaklingar eigi samanlagt meiri eignir en
Sambandið, sem er eign 30 þús. félagsmanna í 56 kaupfélögum.
Þessir menn eru Einar Sigurðsson, sem á yfir 17 millj. kr. hreina
eign, næstir koma Tryggvi Ófeigsson og Þorsteinn Sch. Thorsteins-
son með 13 millj. hver og sá fjórði er Eggert Kristjánsson sem á 12
milljónir.
Hrcin eign Sambandsins, segir Benedikt, var á sama tíma 53 milíj.
kr., en eign fjórmcnninganna 54 millj. Samkvæmt sömu skýrslum
áttu 29 ríkustu einstaklingar á landinu samtals 250 millj. kr. eign
eða nær fimm sinnum meira en Sambandið. Eimskipafclag fslands
átti samkvæmt sömu skýrslum 150 millj. kr. hreina eign og meðal
hluthafa bess eru 184 milljónamæringar.
Hér þarf varla meiri vitna við um það, hvort SÍS er „auðhringur"
eða ekki.