Dagur - 26.06.1959, Blaðsíða 1

FyJgizt með því sem gerist
hér í kringum okkur.
Kaupið Dag. — Sími 1166.
DAGUR
kemur næst út iaugar-
daginn 27. júní.
XLII. árg.
Akureyri, föstudaginn 26. júní 1959
36. tbl.
Útvarpsræða Hermanns Jónassonar, formanns Framsóknarflokksins:
Á smiiiud. er kosið um kj ördæmabreytinguna eina
Kjördæmabyltingin hefur verið samjjykkt að hálfu, en þjóðin á eftir að
kveða upp dóminn. - Hvers vegna ættum við, einir þjóða, að taka upp
það kosningafyrirkomulag, sem flestum hefur reynzt illa?
Góðir íslendingarl
Þaft eru 15 ár síðan Island varð
sjálfstætt ríki. Enn hefur AlJjingi
ekki lánazt að setja þjóðinni nýja
stjórnarskrá. Nú hafa þeii athurðir
gerzt, að nokkrir ráðamenn úr
þremur flokkum hafa hlaupið til,
tekið eitt af mörgum tugum atriða,
er endurskoða þarf, út úr stjórnar-
skránni og þvingað fram samþykkt
á því í flaustri í samræmi við
þrcngstu flokksbagsmuni líðandi
stundar, án tillits til hagsmuna ís:
lands.
Ósæmilegur hroki.
Svo.segja þessir ráðamenn: Mál-
inu er lokið. Þjóðin hefur ekkert
um það að segja. — Þelta eru þjóð-
hccttuleg vinnuhrögð og ósannileg-
vr hruki við kjósendur. Ivjördæma-
byltingin hefur verið samjjykkt, en
aðeins að hálfu. 79. gr. stjórnar-
skrárinnar rnælir svo fyrir, að J>á
skuli rjúfa ]>ing, málinu vísað til
þjóðarinnar og hún, en ekki flokks-
foringjarnir skuli ákveða í kosn-
ingum, hvort hún veiti frambjóð-
endum umboð til þess að sam-
þykkja breytinguna að fullu á næsta
þingi. Af Jjessu er augljóst, að kosn-
jngarnar eru nú um kjördæmabylt-
inguna eina, kosið er um það, hvort
leggja á héraðakjördæmin niður
sem sjálfstteð kjördami og lögleiða
almennar hlatfallskosningar i stór-
um kjördcemum. Næsta Alþingi er
kosið til að afgreiða þetta mál.
Þetta eru J>ví ekki flokkspólitískar
kosningar. Ef kjördæmabyltingin
verður felld, munum við Fram-
sóknarmenn þcgar i slað reyna að
leysa stjórnarskrármálið með rnála-
miðlun og samkomulagi, þannig að
réttur sé hlutur þéttbýlisins án þess
að leggja kjördannin utan Reykja-
vikur niður.
Kjósa ber um
jkjördæmabreytinguna.
Margir andstæðingar halda J>ví
fram, að nú sé kosið um öll mál,
ekki sízt urn verk fyrrverandi og nú-
verandi ríkisstjórnar. Þetta er rangt,
andstætt anda stjórnarskrárinnar
og heldur ekki framkvæmanlegt.
Eins og almennt er vitað, eru marg-
ir kjósendur á móti flokksforustu
sinni í stjórnarskrármálinu, en með
flokhnum i almennum málum.
Einnig getur }>etta verið gagnstætt.
Þessir kjósendur ættu þá ekki að
geta greitt atkvæði, J>ar sem ]>eir
væru með frambjóðendum flokks
síns í öðrum málum, en á rnóti
þeim í hinum; þannig gæti staðið
á um þúsundir kjósenda um allt
Jantl í öllum flokkum. Að lijósa
þólitiskri kosningu um' mál al-
mennl og um leið óþólitiskri kosn-
ingu um kjördannabyllinguna er
þvi ekki lnegt. Þetta sáu þeir, sem
lögfestu 79. gr. stjórnarskrárinnar.
Hún er öryggi fyrir ]>ví, að ekki sé
liægt að flaustra al í ábyrgðarleysi
skyndibreytingu á grundvallarlög-
gjöfum Islendinga, án J>ess að þjóð-
in fái að segja lokaórðið i inálinu
'sjálf. Það cr þetta sem gerist í }>ess-.
um kosningum.
Rógburði svarað.
En ýrnsir andstæðingar vilja
hræra flokkspólitík almennt saman
við )>essar kosningar lil J>css að
grugga vatnið og fiska siðan í grugg-
inu. Þetta gera Jteir vegna ]>ess, að
Jjeir eru liræddir við óvinsældir
kjördæmabyltingarinnar. En auð-
vitað segja J>eir ckki J>etta, heldur
hitt, að Framsóknarflokkurinn }>ori
ekki að láta kjósa um málefnin al-
mennt. — Þetta er líka rangt.
Okkur væri sannarlega ljúft að
ræða um, hvernig framleiðslan var
á heljarþröm, J>egar lyrrverandi
ríkisstjórn tók við, og hvernig
stjórnin kom ekki aðeins í veg fyrir
stöðvun, heldur önaði framleiðsl-
una til lands og sjávar, svo að liún
hefur aldrei yerið meiri.
Ekki væri okkur óljúfara að ræða
þá staðreynd, að hagfræðingur Al-
Jjýðusambands íslands sýndi með
óvéfengjanlegri skýrslu, að tekjur
almennings um allt land voru
aldrei meiri og jafnari cn í tíð fyrr-
verandi stjórnar.
Er [>að líklegt, að við cliki kysum
að ræða skýrslu sérfræðinga Samein-
uðu Jjjóðanna, sem segja, að líls-
kjör Islendinga séti beztu lífskjör í
Evrópu meðan fyrrverandi ríkis-
stjórn réði ríkjum?.
Hver trúir?
Er það sennilegt. að við kvsum
ekki að ræða um Iramfarir til lands
og sjávar, sem aldrei hafa verið
meiri?
Hver trúir því, að við viljum ekki
ræða um ræktunarframkvæmdir í
landinu, aukningu skipaflotans og
byggingu íbúðarhúsa í slíkum mæli
í sveit og við sjávarsíðuna, að aldrei
helur verið meira gert?
Hver trúir }>vf, að við viljum ekki
ræða um rafmagnsframkyæmdir í
ríkari mæli og með hærra framlagi
úr ríkissjóði en áður, meðal annars
lokið við aflstöðvar austanlands og
vestan, sem oþnar nýja stóra mögu-
lcilta til þess að lcggja cnn meiri
Hermann Jónasson.
áherzlu á að beina nú fjármagnin'u
í stórfelldari linulagnir. Óhæfu-
verk núverandi ríkisstjórnar í J>cssu
máli þékkja allir landsmenn.
Okkur væri meira en ljúft að
ræða um 50—60 milljónir tekjuaf-
gang, meiri fiskbirgðir við síðustu
áramót en áður hefur verið og
margt fleira.
Við erum líka fúsir til ]>ess að
ræða um J>að sem ríkisstjórnin hafði
ekki haft aðstöðu til }>ess að lram-
kvæma, t. d. hvers vegna ekki var
hægt og hefði verið brot á þings-
ályktun frá 28. marz 1956 að fram-
kvœma hana. I sjálfri ])ingsálykt-
uninni er gert ráð fyrir batnandi
friðarhorfum og sagt, að þess
vegna eigi herinn að fara. En haust-
ið 1956 þegar samningar höfðu vcr-
ið teknir ttpp við Bandaríkjamenn,
höfðu horfurnar versnað svo, að
allir voru sammála um, að verökl-
in væri á barmi styrjaldar.
Skemmdarverkin.
Við-erum vissulega fúsir til ]>ess
að ræða á réttum tíma um efna-
hagsráðstafanirnar. Aldrei hefur
verið komizt nær því að ná jafnvægi
í efnahagsmálum en 1958. En J>á
hertu forkólfar Sjálfstæðisflokksins
og margfölduðu }>rotlausan áróður
fyrir kauphækkunum, verðhækkun-
um og verkföllum með komntún-
istadeildinni í Alþýðubandalaginu
og. íhaldsdéildinni í AI[>ýðuflokkn-
um. Og það er margsannað mál, að
þelta gerðu þeir visvitandi og að
yfirlögðu ráði lil þess að tnagna
verðbólguölduna, lioma efnahags-
kerfinu úr böndunum áð nýju, og
fella rik issljórn ina.
Lýsing Sjálfstæðisflokksins á verð-
bólgunni síðastliðið haust, er ]>ví
lýsing á afleiðingum eigin skemmd-
arverka,-ákœra sern snýsl gegn lion-
um sjálfum. Okkur brestur ekki rök
til þess að ræða um stjórnarslitin,
]>ar sem Erams<>knarfIokkurinn
bauð vinnustéttunum sömu lífskjör
og fyrr eða eftir ráðstafanirnar
1958, eftir eigin vali og eins og áð-
ur segir, beztu lífskjör í Evrópu.
Ollu ]>essu var harðiicitað. Sömu
aðilar, sent stóðu að öllum hækk-
unum sumarið 1958 og áður neit-
uðu að íalla frá nokkrum hluta á
Alþýðusajnbandsþingi. Af þessum
sama verkalýð t<>ku J>eir svo allt
aftur og mcira, mcð lögþvingunum.
Það var J>að, sem verkalýðurinn
hafði upp úr krafsinu.
Sjálfstæðisflokurinn
sleppur ckki.
Haldið þið, að-þáð. sé ætlun okk-
ar að láta Sjálfstæðisflokkinn sleppa
við rökræður og reikningsskil fyrir
að liafa það'eitt til efnahagsinál-
anna að leggja cftir allt sarnan við
síðustu áramót að ómerkja allan
áróður sinn fyrir kauphækkunum
undanfarin ár og lögfesta ósann-
indi sín á Alþingi, Jjrátt fyrir marg-
endurtekin loforð um úrrœði, sem
væru eins einföld og auðvehl og
þennastrik? Haldið }>ið, að ]>að sé
ætlun okkar að láta ]>á sleppa við
reikningsskil fyrir rógskeytin til út-
landa, ]>ar sent fullyrt var, að
kommúnistar heíðu tekið völdin á
íslandi? Rógsskeytin til ]>ess að
spilla Ivrir lántökum og annað af
sama sauðahúsi? Eða }>á rógurinn
í sambandi við Iántökur, sem gerð-
ar voru til ]>ess að byggja upp arð-
bær framleiðslutæki, sementsverk-
smiðju, mörg fiskiðjuver, Sogið og
fleira og fleira, margar framkvæmd-
ir, sem höfðu slrandað lil milljóna-
tjóns fyrir þjóðina, vegna þess að
rikisstjórn Sjálfsteeðisflokksins liajði
ekki gelað úlvcgað lánsfé.
Einstakt ábyrgðarleysi.
Það væri sannarlega skemmti-
legt að mega eyða tíma til ]>ess að
ræða J>að, hvernig Sjálfstæðisflokk-
urinn, sem hafði s;igzt vera ábyrg-
astur allra flokka, breyttist í stjórn-
arandstöðunni í skemdarverkaflokk
á öllum sviðum, þar á meðal i laud-
helgisrnálinu, liclgusta tnáli þjóðar-
innar í dag. Og þegar svo átti að
mynda stjórn, hljóp hann frá tillu
saman og skaut Al]>ýðuflokknum
fram fyrir sig sem skildi. Ábyrgðar-
lausara athæfi en J>essi stjórnar-
myndun hefur e. t. v. aldrei átt sér
stað. Nú var ]>örf að snúa sér að
efnahagsmálunum og sjálfstæðis-
rnáli þjóðarinnar, landhelgismál-
inu, sýna einhug og styrk. í stað
]>ess eru ]>essi mál látin algerlega
reka á reiðanum og hlaupið út í
illvígar kosningar. Það cr víst flest-
um landsmönnum Ij<>st, að efna-
hagsráðstafanir stjórnarflokkanna
eru kák citt til ]>ess að sýnast fram
yfir kosningar. Misréttið gagnvart
bændum, samanborið við aðrar
stcttir cr Ijótur þáttur. í dýrtíðar-
hítina cr kastað tekjuafgangi, sem
fyrrverandi ríkisstjórn skildi eftir,
tekjum af bílainnflutningi tv<> ;ir
fram í tímann. Hækkunin á tekju-
áætlun fjárlaganna er gerð til [>css
að reyna að klóra ylir Iiallann. Ekk-
ert af Jtcssu verður endurtekið. Og
}>ó er hallinn augsýnilega unt 100
milljónir, sem allt verðttr lagt á
þjóðina, ]>egar hrunadans kosninga
hríðarinnar endar. Allar J>essar ráð-
stafanir kalla á stórfellda dýrtíðar-
öldu, sem reynt er að hylja fram
yfir kosningar. Reikningsskil fyrir
þetta og margt annað sltulu þeir
ekki sleþþa við á sinum tiina.
Meginatriði kjördæma-
byltingarinnar.
— En J>að er ]ivi miður ekki stað-
ur né stund' til þess að ræða }>essi
mál. Ens og ég sýndi fram á áðan,
eru kosningarnar um kjiirdæma-
byltinguna. Meginatriði hennar eru
þrjú. (Framhald á 2. siðu.)
Bílamiðstöðin verður á Bifröst
Bílamiðstöð Framsóknarflokksins á kjördag verð-
ur í Bifröst, skipagötu. — Símar 1244 og 1953. —
Þeir, sem vilja láta aka sér á kjörstað geta því hringt
í þessa síma á kjördegi og þegar verður náð í þá.
Er SÍS auðhringur?
Ritstjóri Alþýðiiblaðsins svarar firrum Mbl.
Morgunblaðið heldur áfram að ala á því að Samband ísl. sam-
vinnufélaga sé „auðhringur“, og er það gamall söngur. Svo vill til
að á borðinu liggur skýr sönnun gegn þessari fjarstæðu, en það er
umsögn Benedikts Gröndals, ritstjóra Alþýðublaðsins, í nýútkom-
inni bók hans „íslenzkt samvinnustarf".
Þar gefur Benedikt þær upplýsingar samkvæmt opinberum
skýrslum, að fjórir cinstaklingar eigi samanlagt mciri eignir en
Sambandið, sem er eign 30 þús. félagsmanna í 56 kaupfélögum.
Þessir menn eru Einar Sigurðsson, sem á yíir 17 millj. kr. hrcina
eign, næstir koma Tryggvi Ófeigsson og Þorsteinn Sch. Thorsteins-
son með 13 millj. hver og sá fjórði er Eggcrt Kristjánsson sem á 12
milljónir.
Hrcin eign Sambandsins, segir Bencdikt, var á sama tíma 53 millj.
kr., en eign fjórmcnninganna 54 millj. Samkvæmt sömu skýrslunv
áttu 29 ríkustu einstaklingar á landinu samtals 250 millj. kr. eign
eða nær fimm sinnum meira en Sambandið. Eimskipafélag íslands
átti samkvæmt sömu skýrslum 150 millj. kr. hreina cign og meðal
hluthafa bess eru 184 milljónamæringar.
Hér þarf varla meiri vitna við um það, hvort SfS er „auðhringur"
eða ekki.