Dagur - 26.06.1959, Blaðsíða 5

Föstudaginn 28. júní 1959
D A G U R
5
Garðar Halldórsson, Rifkelsstöðum:
Hverjum er rafvæðingin að þakka?
Mágnús Jónsson, alþm., lagði
mikla áherzlu á, á nýáfstöSnum
framboðsfundum í Eyjafirði, að
þakka Sjálfstæðisflokknum það sem
gert hefði verið, af opinberri hálfu,
i raforkumálum, á landi hér. Lík-
lega telur hann umbóta þörf, á
málflutningnum, þeim í íslendingi
s. 1. miðvikudag. Ritar liann meira
en heilsíðugrein, til þess enn, að
reyna að eigna Sjálfstæðisflokkrium
málið.
Ekki er þó vegur sannleikans
þræddur vandlega, enda ekki hægt
þegar snúa á við staðreyndum.
Vel má vera, að það sé rétt, að
Sjálfstæðismenn hafi 1929 flutt á
Alþingi frv. um raforkumál og ein-
liverjir Framsóknarmenn ekki verið
sammála þá. Það skiptir minnstu
máli, hver á fyrstu hugmynd. Hitt
er aðalatriði hverjir hafa fylgt mál-
inu fram til þesssigurs, sem unninn
er.
M. J. tekur næsta áfanga i raf-
orkumálunum, að Alþingi 1942
liafi samþykkt frv. þriggja Sjálf-
stæðisþingmanna um stofnun raf-
orkusjóðs. Hann hleypur yfir 1939,
1940 og 1941. En öll þau ár fluttu
Framsóknarmenn málið á Alþingi,
en vegna andstöðu hinna flokk-
anna, tókst ekki að koma því fram.
Rétt er að rtiinna á, að 1941 flutti
Pétur Ottesen frv. um raforku-
veitusjóð, rétt eftir að Framsé>knar-
rnenn fhittu sitt frv.. Báðum frv.
var vísað til fjárhagsnefndar og til
þess nti áð greiða fyrir framgangi
málsins, ákváðu F-ramsó.knarmenn
í fjárhagsnefnd að mæla mcð frv.
P. O., þótt stðar væri fram komið
en frv. Framsóknarmanna. Þá
komst frv. til efri deildar, en Sjálf-
stæðis- og Alþýðuflokksmenn í
fjárhagsnefnd skiluðu ekki nefnd-
aráliti og svæfðu á þann veg málið
að því sinni, en Bernharð Stefáns-
son, fulltrúi Framsé»knarflokksins í
fjárhagsnefnd efri deildar, skilaði
áliti og mælti með frv.
1942 fluttu fimm Framsöknar-
menn og Pétur Ottesen frv. um
raforkusjóð. Það fé>r á sömu leið
og árið áður, málið komst til E. d.
en var svæft þar af andstæðingum
Framsóknarmenna.
Á santa þingi 1942 fluttu 9
Framsétknarmenn þingsályktunar-
tillögu um rafmagnsmálin, þar sem
lagt var til að kosin yrði fimm
manna nefnd til Jress að gera til-
lögur um fjáröflun til þess að
byggja rafveitur, í því skyni að
koma raforku í allar byggðir lands-
ins, á sem skemmstum tíma, „enda
verði raforka ekki seld hærra verði
í dreifbýlintt en stærstu kaupstöð-
unura á hverjum tíma". Jafnframt
var rlkisstjé>rninni falið að láta
fara fram ratinsókn á skilyrðum til
virkjunar í fallvötnum landsins.
Þessi tillaga var samþykkt í
sameinuðu alþingi 4. sept 1942
með 43 samhljóða atkvæðum, en
6 þingmenn voru fjarverandi. Þeg-
ar Sjálfstæðismenn á alþingi sáu að
Framsóknarflokkurinn var óþreyt-
andi að berjast fyrir framgangi
málsins fluttu þeir í n. d. frum-
varp um raforkusjóð, sem stofna
átti með 5 millj króna framlagi úr
ríkissjóði af tekjuafgangi 1941 og
'irlegu framlagi 500 þús. kr. Frarn-
sóknarmenn fluttu þá breytingar-
tillögu um að stofnsjóðurinn yrði
10 millj. í stað 5 millj, og varð sam-
komulag um það i fjárhagsnefnd,
nema hvað annar fulltrúi Sjálfstæð-
isflokksins lagðist gegn breytingar-
tillögunni.
1944 lagði svo meirihluti milli-
þinganefndar í rafmagnsmálum
fram frumvarp til raforkulaga, en
ekki té>kst að koma því í gegn urn
Alþingi fyrr en 1946 og var þá bú-
ið að fella niður úr frumvarpinu
ákvæði um jöfnunarverð raforku.
Breytingartillögu Framsé>knarm.
um að halda því ákvæði var felld í
neðri deild. Féllu atkvæði þannig
að Framsóknarflokkurinn stóð ó-
skiptur að þeirri breytingu, en að-
eins 4 Sjálfstæðismenn, en á móti
greiddu atkvæði 5 sjálfstæðismenn
(4 fjarv.) 7 Sósíalistar og 3 Alþýðu-
flokksmenn (2fjarverandi).
Á þennan liátt Jræfðu andstæð-
ingar Framsóknarflokksins málið,
þvældust fyrir því á meðan þeir
þorðu, léku annað slagið tveirn
skjöldum og þykjast svo nú, hafa
verið einu átakamennirnir um fram
gang þess. Af drættinum leiddi svo
m. a. það, að loks þegar raforkulög-
in voru sett 1946 var nýsköpunar-
stjé>rnin búin að eyða í lítið, öll-
um þeim innstæðum er til voru
þegar hún té>k við valdinu 1949, og
sagði Magnús Jónsson á framboðs-
fundi nýlega, að það væri ekki von
að nýsköpunárstjórnin hefði varið
neinu af stríðsgróðanum til raf-
orkumála, þar sem rafórkulögin
liefðu ekki verið sett fvrr en 1946.
Ætli það sé ekki líklegt, ef Sjálf-
stæðisflokknum heföi verið annt um
rafæðingu dreifbýlisins allt frá ár-
inu 1929, að þeir hefðu reynt að
hraða raforkulögnum, í stað þess
að standa gegn þeim, og á þann
hátt skaþa möguleika til að verja
einhverju af stríðsgróðanum til
J>cirra mála?
Þá [>akkar Magnús Jónsson auð-
vitað Sjálfstæðisflokknum 10 ára
áætlunina er sett var 1954, Jrar sem
Olafur Thors var forsætisráðherra
]>á. Hitt mun nú sannara, að enn
var áhugi Sjálfstæðismanna ámóta
Iítill og á árunum 1939—1946, en
áætlunin hafðist fram fyrir for-
göngu Steingríms Steinjiórssonar
raforkumálaráðherra og Eysteins
Jónssonar fjármálaráðherra.
1 áöurnefndri íslendingsgrein
birtir M. J. skýrslu yfir fjiilda
Jreirra sveitabæja, sem áttu sam-
kvæmt 10 ára áætluninni að fá raf-
rnagn 1954—1958 og fjölda Jreirra
bæja er fengu rafmagn. Samanlagt
gerir áætlunin samkv. skýrslu M. J.
ráð fyrir að 1338 bæir fengju raf-
magn á ]>essum árum en aðeins
1225 bæir liafi fengið það, eða vanti
á 113 bæi.
Siðari talan er röng hjá M. J.
Samkv. umsögn Raforkumálaskrif-
stofunnar eru 1320 bæir búnir að
fá rafmagn frá samveitum í árslok
1958, eða 95 bæjum fleira en M. J.
telur í íslendingi. Enda sagði hann
á framboðsfundum að sama bæja-
tala hefði fengið rafmagn og áætl-
að var, en svik vinstri stjórnarinn-
ar lægju í J>ví, að fyrstu ár 10 ára
áætlunarinnar hefðu miklu fleiri
bæir fengið rafmagn en áætlað var,
en J>eim mun færri síðustu tvö ár-
in.
Nú sést á skýrslunni í íslend-
ingi að nákvæmlega ber saman
áætlun og framkvæmdum tvii fyrstu
árin hvað bæjatölu snertir. Fcr Jrá
að verða lítið eftir af svikum vinstri
stjé>rnarinnar í raforkumálunum,
annað en fullyrðingar Magntxsar
Jé>nssonar. Þessu til viðbótar má
svo geta j>ess, að fjárveitingar tir
ríkissjóði til raforkuframkvæmd-
anna voru 1953—1956 samtals 50,1
millj. kr. á 4 árum, en 1957—1958
á tveimur stjórnarárum vinstri
stjórnarinnar 60,3 millj. kr.
Fljé>tt eftir setningu 10 ára áætl-
unarinnar, fé>r að vonpm, að
verða mikil ásókn ýmissa byggðar-
laga um að koma á framkvæ.md
áætlun. Leiddi Jretta til J>ess, að
1956 og 57 var bætt inn í áætlunina
fleiri héraðsveitum heldur en upp-
haflega höfðu verið í áætluninni, og
afleiðingin varð sú, að síðari árin
hefir ekki tekist að Ijúlta hvers árs
áætlun fyrr en kom fram á næsta ár.
Þetta er önnur aðalás'tæðan til Jtess
að enn eru ólagðar nokkrar línur
sem leggja átti á s. 1. ári. Og hin
ástæðan er sú, að s. 1. ár vantaði 8
millj kr. til )>ess að ljúka virkjun-
um á Vestfjörðum og Austfjörðum,
og var þá til [>ess tekið í bili, frá
línulögnum, því eðlilega hefðu
fleiri bæir Jturft að bíða rafmagns,
hefði ekki tekist að ljúka virkjun-
um, heldur en J>é> nokkrum héraðs-
veitum væri frestað um 1 ár.
Það er orðaleikur einn hjá M.
J., að kenna Hermanni Jónassyni
um ]>á frestun, að [>að hafi verið
gert eftir fvrirskipun hans.
Auðvitað varð Flermann Jónasson
að undirrita fyrirskipun um þetta,
eins og komið var. En J>að var að-
eins samþykkt á tillögum raforku-
málastjórnarinnar.
Þá segir Magnús Jónsson ekki frá
því, að um s. 1. áramót fyrirskipaði
ríkisstjórnin Alþýðufl. og Sjálf-
stæðisflokkurinn, að hætt skildi öll-
um framkvæmdum við lagningu
héraðaveitna, og stóð svo fyrstu 5
mánuði J>essa árs, að ekkert var að-
hafst, þé>tt veturinn væri einn liinn
bezti til útivinnu um land allt.
Og svo á á J>essu ári, að vinna
fyrir 36 millj kr minna að raforku-
lramkvæmdum, en á s. 1. ári.
Sjálfsagt liefir Sjálfstæðisflokkur-
inn lagt blessun sína yfir þetta
hvortveggja, af einskærri umhyggju
fyrir dreifbýlinu, og tií J>ess að
hraða framkvæmdum sem mest.
En afleiðingarnar munu segja til
sín á annan veg,
Jóhann Frímann, skólastjóri:
Skamma stund mun sú hönd höggi íegin -
FYRST EG ER AÐ slíku
spurður, þykir mér ástæðulaust
að liggja nokkuð á þeirri skoðun
minni, að eg er ákveðinn and-
stæðingur þess ábyrgðarlausa
glapræðis, sem tvívegis áður á
rúmum fjórðungi aldar hefur
verið framið í þessu landi, og í
hvorugt skiptið til nokkurrar
giftu orðið, en aðeins stuðlað að
vaxandi upplausn og vandræð-
um. — Ohappaverk þessi hafa
verið í því ‘ fólgin að rjúfa að
kalla einn þátt stjórnarskrárinn-
ar, J>. e. kosningalögin og fyrir-
mælin um kjördæmaskipanina,
úr eðlilegum tengslum við þessi
æðstu og þýðingarmestu stjórn-
skipunarlög þjóðarinnar í heild
— sjálfan grundvöll og útlínur
allrar annarrar löggjafar í hverju
lýðfrjálsu þingræðislandi — og
gera æ ofan í æ byltingakenndar
og vægast sagt harla vafasamar
breytingar á þessum atriðum
einum og að lítt athuguðu niáli
hverju sinni.
ENN SKAL NÚ senn í þennan
sama knérunn vegið, ef þríflokk-
irnir svonefndu fá fram vilja
sinn og nægilegt kjörfylgi á
sunnudaginn kemur.Og sízt væri
það réttmætt eða sanngjarnt að
halda því fram, að málatilbúnað-
ur væri nú betri eða giftusam-
legri en áður, og þó stórum verri
og ábyrgðarlausari en nokkru
sinni fyrr, svo sem nú mun stutt-
lega rakið og aðeins nefndir ein-
stakir þættir mikillar sorgarsögu.
Eg held, að sú hönd, sem slíkt
verk vinnur á þeim tímum, sem
nú eru, og með þeim atvikum,
sem sýnilega er beinlínis að
stefnt, muni skamma stund því
höggi fegin — og þó líklega stór-
um skemmri fagnaðarstundin nú
en áður, þegar feigðarloppan
sama réði slíku verki og mótaði
með því og skapaði flesta þá
megingalla núverandi kosninga-
laga, sem meinlegastir hafa
reynzt öllum — svo meinlegir
sjálfum höfundi sínum, að flokk-
urinn sá sést nú lítt fyrir í óða-
gotinu, sem á hann er runnið, að
koma þessu afkvæmi sínu og eft-
irlætisbarni upphaflega, sem
fyrst og rækilegast fyrir kattar-
nef.
MIKIÐ MA VISSULEGA við
liggja — stórum meira en stund-
arhagur eða stundarhefnd ein-
stakra flokka eða manna, ef það
getur verjanlegt kallazt að stofna
á einu missiri til hvorki meira né
minna en tveggja mannskemm-
andi og óvirðulegra borgara-
Jóhan Frímann.
styrjalda í landi, sem vissulega
sýnist eiga í fleiri hom að líta til
að forða aðsteðjandi voða úr
ýmsum áttum — en svo, að hún
hafi efni á að sinna bræðravígum
nú um sinn. Þeir, sem ófrið þrá
og vígaferli í einhverri mynd, að
fornum víkingasið, ættu að geta
veitt sér næga skemmtun fram
undir haustið með því að skyggn
ast eitthvað dýpra en þeir virð-
ast enn hafa gert inn í fallbyssu-
hlaupin brezku, sem beint hefur
nú verið um tíu mánaða skeið að
sjómönnum okkar og varðskips-
mönnum að skyldustörfum. Sú
sjón kynni að veita þeim þá full-
nægju um stund, að þeir gætu
fremur en annars hugsað sér að
sitja í sæmilegum friði výð ná-
granna sína og samlanda, meðan
nokkur tungl kvikna og hverfa á
sumarhimni um hábjargræðis-
tímann.
EG JAFNAÐI almennum þing-
kosningum áðan við bræðravíg,
mannskemmandi og óvirðulegar
borgarastyrjaldir. Fast er vissu-
lega að orði kveðið, en varla of
fast, eins og nú er komið um sinn
í þessum efnum í landi hér. Eg
reyni ekki að lýsa óvildinni, róg
inum, flokkadráttunum, kúgun
artilraununum, blekkingunum og
svikunum né neinum öðrum
þeim harla ófýsilegu fyrirbrigð-
um, sem virðast nú óhjákvæmi-
lega fylgja hverju slíku mann-
legu — eða þó miklu fremur
ómannlegu — nautaati. Óþarft
tel eg og óviðeigandi við þetta
tækifæri að gera hér upp á milli
flokka eða manna, þegar eg segi,
að svo er komið, að eg hef nú
orðið ekki aðeins sáran leiða og
fulla skömm á slíkum aðförum,
heldur hræðist eg þær beinlínis
og óttast válegar afleiðingar
þeirra, fyrst fyrir allt pólitískt
siðgæði og félagslega menningu í
landinu, en síðar fyrir öll örlög
og framtíð þingræðis og lýðræðis
með þjóðinni. Hversdagsleg tíð-
indi mega það nú t. d. kallast
á framboðsfundum og útvarps-
kvöldum stjórnmálaflokka, að
annars dagfarsprúðir og kurteisir
menn og mætir drengir, J>egar
þeir eru utan slíks „hnefaleika-
hrings" — virðast ganga að því
sem hverju öðru sjálfsögðu og
nauðsynlegu verki að níða af
andstæðingum sínum æru og
mannorð eftir fremstu getu, með
látlausum brigzlum og aðdrótt-
unum — beinum, eða óbeinum —
um svik, blekkingar, lygi og
jafnvel þjófnað og landráð.
Svona sterk orð og þung eru að
vísu sjaldnast viðhöfð, þótt
meiningin sé nákvæmlega J>essi
og verði ekki misskilin — því að
hér gildir vissulega öldungis
sama regla og sú, er Grímur
skáldbóndi á Bessastöðum lýsir
svo snilldarlega í kvæði sínu um
Goðmund kóng á Glæsivöllum
og hirð hans — með þessum orð-
um: „.. . hnútur fljúga um borð,
hógvær fylgja orð.. .“, og síðar í
sama kvæði segir: „. . í góðsemi,
vegur þar hver annan.“
STJÓRNARSKRÁNNI þarf
vissulega að breyta sem fyrst í
það horf, sem breyttir tímar, bú-
seta, atvinnuskilyrði og þjóð-
hættir allir krefjast. Um þetta
virðast allir sammála, svo að
óþarft ætti það að veraogilltverk
að hefja að kalla samninga-
gerð með óvæntu og harla hvat-
víslegu frumhlaupi, eða her-
hlaupi raunar, svo sem nú hefur
Framhald. á 7. síðu.