Dagur - 26.11.1960, Síða 5

4
S
Síðasti hornsteimiinn
Aðalfundur Landssambands íslenzkra
útvegsmanna var nýlega haldinn í
Reykjavík og gerði kröíur til ríkis-
stjórnarinnar um að greidd yrðu af
almannafc vátryggingargjöld af bát-
um og togurum á þessu ári, vextir
lækkaðir, fiskverð hæltkað og stofn-
lánasjóðir efldir. Ríkisstjórnin gaf
eftir og gugnaði fyrir kröfum útgerð-
armanna, lofaði að greidd yrðu vá-
tryggingargjöldin og afborgana af
stofnlánum ekki krafizt á þessu ári.
Þar með hrundi síðasti hornsteinn
„viðreisnarinnar“, og þar með er hin
illræmda stjórnarstefna í raun og
veru hrunin til grunna.
Núverandi stjórnarstefna einkenn-
ist af sérstökum kala til bænda,
sjómanna og verkamanna og hefur
ekki öðlazt traust þessara stétta, en
engin ríkisstjórn getur án þess setið
að stjórn í þessu landi til lengdar.
Stjórnarsinnar, allt frá fátækum
bændum og verkamönnum, sem Iéðu
stjórnarflokkunum atkvæði sitt í síð-
ustu kosningum, og upp í ráðherra-
stólana hafa misst pólitíska fótfestu.
Þeim er Ijóst, að þeir hafa Iátið
blekkjast meira en nokkru sinni áður
í kosningum og kusu yfir sig stjóm,
sem þeir nú vilja feiga. „Viðreisnin“
er orðin háðsyrði hjá almennum borg-
urmn. Hún hefur hvergi staðizt í
framkvæmd. í stað þess að leysa
vanda, hneppir hún flest í fjötra.
Eftirtektarvert er það, hve verka-
lýðsfélögin hafa sýnt mikið lang-
lundargeð gagnvart ríkisstjórninni.
Þau hafa ekki gripið til þcirra ráða
að sprengja stjórnarstefnuna með
verkföllum, eins og Sjálfstæðisflokk-
urinn beitti sér fyrir að gert var í
tíð vinstri stjómarinnar. Ríkisstjórn-
in getur því ekki velt ábyrgðinni yf-
ir á eina eða neina þjóðfélagsþegna
og ber ein fulla ábyrgð gagnvart þjóð-
inni og mun væntanlega einnig gjalda
þess á eftimiinnilegan hátt í næstu
kosningum, hvemig komið er.
Verkföllin eru ætíð neyðarúrræði.
Þeim hefur stundum verið beitt af
Iítilli miskunn. Flestir eru þeirrar
skoðunar nú, að ríkisstjórnin eigi
skammvinnt valdaskeið framundan.
Verkföll myndu flýta fyrir stjómar-
skiptum, en Alþingiskosningar eiga
fremur að skcra úr því, hvort meiri
hluti þjóðarinnar sættir sig við stjóm-
arháttu af því tagi sem nú ríkja.
Allir gera sér Ijóst, að hin dauða-
dæmda stjórnarstefna boðar líka fylg-
ishrun stjórnarflokkanna í næstu
kosningum. Það er þegar komin ná-
lykt af stjórninni og það mun þurfa
kjark til þess fyrir háttvirta kjósend-
ur, að gefa stuðningsflokkum hennar
umboð til stjórnarathafna öðru sinni,
að fengimii hinni hörmulegu reynslu.
Alþýðusambandsþingi cr nýlega
lokið. Þar urðu eftirtektarverð
straumhvörf. Stjómarflokkarnir áttu
samúð aðeins þriðja hvers þingfull-
trúa, svo sem fram kom þegar í upp-
hafi þings, er forseti var kjörinn.
Alþýðusambandsþingið lýsti megnri
andúð á núverandi ríkisstjórn og tel-
ur breytta stjómarstefnu mestu kjara-
bódna.
Ríkisstjórnin ætti nú þegar að hafa
dregið sína lærdóma af viðhorfum
hinna fjölmennustu stétta þjóðfélags-
ins.
Frá Sjávarafurðadeild S. I. S. (
Áhugi að vakna á álnum.
Almennur áhugi virðist nú
vera að vakna fyrir því að at-
huga, hvort ekki sé nú orðið
tímabært að reyna að gera sér
mat úr álnum. í sumar var sagt
frá frekjuskap álsins í Horna-
fjarðarósnum og áformaðri
hefnd Hornfirðinga. Sjávaraf-
urðadeildin útvegaði tvær ála-
gildrur frá Danmörku. Eitthvað
veiddist í gildrur þessar, en satt
að segja eru ekki til margir
menn, sem nokkuð vita um
svona veiðar, hvað þá verkun
aflans. Það liggur beinast við
að fá tækniaðstoð frá frændum
vorum í Danmörku. Víst er um
það, að állinn er orðinn mjög
útbreiddur hér og má til dæmis
nefna, að áll mun hafa sézt í
Tjörninni í Reykjavík*) nú í
haust.
Að Iifa af flatfiski.
„Síðari hluta fyx-ra mánaðar
voru send nokkur tonn af flat-
fiski frá Vestmannaeyjum flug-
leiðis, svo sem kallað var, en
hluti af fiskinum var sendur
fyrst með Hei’jólfi til Reykja-
víkur og nokkur hluti daginn
eftir með flugvél frá Vest-
mannaeyjum til Reykjavíkur
og fiskinum umhlaðið þar í
þýzka leiguflugvél, sem flaug
með fiskinn til Þýzkalands og
Sviss. Með flutningaflugvélinni
fóru þeir Guðlaugur Stefánsson
og Einar Sigui’jónsson, sem lif-
andi sýnishorn þess, hversu vel
menn þrífast af flatfiski." —
(Framsókn, Bæjarmálablað,
Vestmannaeyjum, 7. sept. 1960.)
Beztu rækjumið heims við
Grænland.
Það er áætlað, að á þessu ári
muni Grænlendingar tvöfalda
rækjuframleiðslu sína. — í
Christianshaab er ný rækju-
verksmiðja tekin til starfa,
byrjað er á annarri í Jakobs-
havn og danskt einkafyi-irtæki
hefur fengið leyfi til að reisa þá
þriðju í Góðhöfn á Diskoeyju.
Fiskifræðingar álíta í'ækjumið-
in í Diskofirði þau beztu í
heimi. Þeir álíta að mið þessi
séu næstum ótæmandi vegna
þess, að göngur af ungri rækju
komi þangað stöðugt utan af
hafi og setjist þar að. Græn-
lenzkir fiskimenn fá frá 50—80
danska aura (kr. 2.70—4.40)
fyrir kílóið af rækju upp úr sjó.
Til samanburðar má geta þess,
að íslenzkar rækjuvei'ksmiðjur
greiða sjómönnum um kr. 16.00
fyrir kílóið af pillaðri rækju,
*) Þegar eg var að alast upp í
Reykjavík var mikið um ál í
Tjörninni. Við strákarnir veidd-
um hann töluvert og seldum til
danskra fjölskyldna í bænum.
Höfðum drjúga vasapeninga upp
úr þessu. — Einnig var áll í
heitum lækjarspi'ænum inn hjá
Sundlaugum, en hann var ekki
eins stór, en reyndist bragðbetri
að sögn kaupenda, enda greiddu
þeir hærra verð fyrir hann. —
Veiðiaðferðin var frumstæð, og
verður ekki greint frá henni.
Setjari.
en nýtingin mun vei'a nálægt
17%, og geta menn svo spi'eytt
sig á því að reikna. (Uppl. úr
Bureau of Commei'cial Fishei'i-
es, Mai'ket news Service, 24.
ágúst 1960.)
Kryddsíldveiðar.
Stálbáturinn „Ambition",
skipstjóri Holger Laui'idsen,
kom nýlega til Esbjei'g eftir 16
daga úthald á miðunum við
Shetlandsey j ar. Höfðu veiðzt
300 tonn af síld, sem var
kryddsöltuð um borð. Danskui'-
inn segir, að þetta sé alveg nýtt
af nálinni og árangur af tilraun
inni þyki mjög góður. (Börsen,
27. ágúst 1960.)
Nýít af gerlastríðinu.
Olíufélagið h.f. hefur nú
ákveðið að flytja til landsins
gerla- og lykteyðandi efni til
hreinsunar á vinnslustöðvum
og fiskiskipum. Efnið er þýzkt
og nefnist TEGO 51. Það er
sagt viðui'kennt í Þýzkalandi,
Danmörku og Noregi. Einnig
mun það hafa verið reynt eitt-
hvað hér á landi. Það mun vera
notað líkt og Pei'chloronið, sem
hingað til hefur ráðið lögum og
lofum í bai'áttunni við gerlana.
Má segja, að mai-gir vilji nú
leggja hönd á plóginn og að-
stoða við aukið hi'einlæti í
kringum fiskinn. Mest spenn-
andi, og eflaust mikilvei'ðast,
er áformið um klórblöndunar-
tæki í frystihúsin, sem hér hef-
ur áður vei'ið minnzt á. Það
hefur nú gerzt, að búið er að
setja upp slík tæki í ísbirnin-
um í Reykjavík og hjá U. A. á
Akureyri. Notkun tækjanna er
sögð spá góðu, þótt lengri tíma
þurfi til að hægt sé að segja
um fi'amtíðargildi slíkra tækja.
Klói'blöndunartæki voru einn-
ig sett í samband við sjódælu
á togaranum Aski og eru þau
þegar sögð hafa sannað ágæti
sitt. Kristberg Magnússon,
tæknifræðingur hjá S. H.,
dvelst nú í Englandi og kynnir
sér frekar þessi tæki, sem fram-
leidd ei'u af Wallace & Tiernan
Associated Companies.
*llllllllllllllllllllllllllllilllilllllllllllllllllliillll'llltii**
| SAMVINNAN |
OKTÓBERHEFTIÐ flytur at-
hyglisverða grein um veltuút-
svarið eftir ritstjórann, Guð-
mund Sveinsson, skólastjói'a á
Bifröst, ljóð Williams Blake í
þýðingu Þórodds Guðmunds-
sonar, sögulega frásögn, Meyj-
arnar frá Martinique, skráða af
Knúti Arngrímssyni, „Eg er þá
dauður“, frásögn af tímanleg-
um burtgangi frá Hóli, viðtal
við Richard Þórólfsson um skó-
framleiðslu, skýrslur margar og
ýmislegt fleira til fróðleiks og
skemmtunar.
Þessu Samvinnuhefti fylgir
fræðslurit: Skattar og skyldur
eftir Guðmund Sveinsson og
fréttabréf.
Forsíðumyndin er af blóma-
rós og blómskrúði frá garð-
yrkjubænum Hveragerði. □
til vmar mms
Jóhannesar Arnar
Jónssonar,
skálds,
a á Þelamörk
Hljóðnuð er harpan
hamarinn hrotinn,
lúður er steðjinn,
lífskraftinn þraut.
Ört líður ævin.
Áður en varir,
örninn er horfinn
óvænt á hraut.
Þjóðkunni þulur,
þú munt enn halda
ótrauður áfram
eilífðar leit
fjölbreyttra fræða:
frjósamra hurkna,
sagna, sem spretta
úr sígrænum reit. .
Arnfleygi andi,
enn muntu skoða
skuggsjá og dulsjá,
skyggnast um geim.
Ljúft mun að fletta
laufhlöðum sagna,
frjálshuga, förull
fegri um heim.
Jæja, vinur. Þarna fœrðu þá loksins Ijóðið, sem
að þií varst andaður.
Verhi sæll
Að upphafi vetrar 1960.
JÓN BENEDIKTSSON, prentan
NOKKURRA ÞINGMÁLA GETIÐ
LEIT AÐ JARÐHITA.
Fjórir þingmenn flokksins,
Jón Skaftason, Einar Ágústs-
son, Halldór Sigui'ðsson og Ás-
geir Bjarnason flytja tillögu um
að undii'búnir vei'ði fyrir næsta
Alþingi löggjöf um fjái'hagsleg-
an stuðning við sveitafélög til
jai'ðhitaleitar og jarðhitafram-
kvæmda. Jón Skaftason hefir
framsögu.
UM SVEITARSTJÓRA.
Gísli Guðmundsson, Garðar
Halldói'ssón, Ágúst Þorvalds-
son flytja í neði'i deild frv. um
breytingu á lögum um sveitar-
stjóra. í þessu frv. er gert ráð
fyrii', að ráða megi sveitarstjóra
í hi-eppi, sem hefir 500 íbúa eða
færri „ef atvinnutæki eru svo
mikil ,í hreppnum1 að störf
oddvita séu, að dómi ráðuneyt-
isins, meiri en almennt gei'ist.“
í 2. gr. fi'v. segir svo: „Ef tveir
hi-eppar eða fleiri, sem hafa
samtals fleiri en 500 íbúa,
koma sér saman um að ráða
einn sveitai'stjóra sameiginlega,
er þeim það heimilt. Fer sveit-
arstjóri þá með stjórn og fram-
kvæmd mála hvers hrepps á
þann hátt, sem hlutaðeigandi
hreppsnefnd ákveður og á sæti
á fundum hennar.“ í greinar-
gei'ð er vitnað í raddir, sem
uppi hafa verið um að sameina
hi-eppa með lögum og svipta þá
þannig sjálfstæði sínu. Eru
flutningsmenn frv. því andvíg-
ii', en benda á þá leið, sem hér
er um að ræða til að létta störf-
um af oddvitanum, ef hlutað-
eigandi hreppar telja þess þöi-f
og koma sér saman um að nota
það úrræði, sem í frv. felst.
ABURÐ ARVERKSMIÐ J AN.
Einar Olgeirsson flytur frv.
um að breyta lögum um áburð-
arvei'ksmiðjuna, þannig, að rík-
issjóður innleysir þá hluti, sem
aðrir eiga í verksmiðjufélaginu,
enn fremur frumvarp um áætl-
unarráð ríkisins.
BJARGRÁÐASJÓÐUR.
Ríkisstjói'nin flytur frv. til
nýrra laga um Bjai'gráðasjóð
Islands. Er það talið flutt í sam-
ráði við stjóx-n sjóðsins og stjórn
Sambands íslenzkra sveitarfé-
laga. Samkvæmt frv. á að
hækka framlög í'íkissjóðs og
sveitai'félaga hvors fyrir sig úr
2 kr. í 5 kr. á mann, og eru
tekjur Bjargi'áðasjóðs af þess-
um framlögum þá áætlaðar 1
millj. og 800 þús. kr. á ái'inu
1961. Samband ísl. sveitarfél-
aga á að fá einn mann í sjóðs-
stjórninni, en hún á að ráða
framkvæmdastjórann. Heimild
til lánveitinga er rýmkuð sam-
kvæmt frumvaxpinu.
SKATTAMÁL.
Jón Skaftason, Einar Ágústs-
son, Ólafur Jóhannesson og
Sigurvin Einarsson flytja till.
til þingsályktunar um að Al-
þingi kjósi fimm manna milli-
þingancfnd í skattainálum, sem
semji frumvarp að hcildar-
skattalöggjöf. Við samningu
þessa frumvarps verði m. a.
höfð þessi meginsjónarmið:
a. Að tekjuskattur og útsvör
verði saineinuð og lögð á í cinu
lagi og rcnni í sameiginlegan
sjóð ríkisins og svcitarfélag-
anna.
b. Að settar verði reglur um
skiptingu tekjuskatts og eignar-
skatts þessa á milli ríkissjóðs
annars vegar og sveitarfélag-
amia hins vegar, enn fremur
reglur uin skiptingu á hluta
sveitarfélaganna.
c. Að opinber gjöld fari aldr-
ei fram yfir sanngjarnt liámark
af hrcinum tekjum gjaldenda.
d. Að veltuútsvar verði fellt
niður.
e. Að skattstigi vcrði lögboð-
inn.
f. Að ríkisskattanefnd vcrði
breytt í stjórnarvaldadóinstól í
skattamálum.
g. Að þyngd verði viðurlög
við skattsvikum.
h. Að innheimta skatta verði
færð á eina hönd.
i. Að skattar verði innheimt-
ir með tímabilsgreiðsluni.
Jón Skaftxxson hcfir franisögu
í þessu máli.
RANNSÓKN.
Einn af þingmönnum Al-
þýðuflokksins, Jón Þorsteins-
son, flytur tillögu til þingsálykt-
unar um „að skipa fimm manna
nefnd sérfróðra manna til að
rannsaka, hvort og að hve
miklu leyti bændastéttin og
Iandbúnaðurinn njóti bcint eða
óbeint styrkja, framlaga og fríð-
inda af hálfu hins opinbera um-
fram aðrar stéttir og aðra at-
vinnuvegi þjóðarirmar.“
Hér er enn citt dæniið um
„anda“ þeirrar þjóðmálastefnu,
sem nú telur sig báðum fótum
í jötu standa eftir kjördæma-
byltinguna. Eftir sinnaskiptin
virðast Alþýðuflokksmenn
einkum hafðir til forystu á
þessu sviði, eins og við setn-
ingu bráðabirgðalaganna í
fyrra.
ERLEND LÁN.
I efri deild var í vikxmni,
sem leið, mikið rætt um frv.
Framsóknarflokksins, um að
ríkissjóður taki að sér greiðslu
á nokkrum erlendum . lánum,
sem nú hvíla á Ræktunarsjóði ’■
og Byggingasjóði sveitabæja.
Hafði Karl Kristjánsson fram-
sögu í þessu máli. Fyrsta dag
umræðunnar var landbúnáðar-
ráðherrann, Ingólfur Jónsson,
ékki mættur á fundi. Þá baT
það til tíðinda, að .mcnnta- og
viðskiptamálaráðhcrrann, Gylfi ■
Þ. Gíslason gekk- frain fyrir
skjöldu af hálfu ríkisstjórnar-
innar og átaldi stjórn Búnaðar-
bankans fyrir að hafa notað það
lánsfé til útlána, sem hér er
um að ræða. Þá átaldi ráðherr-
ann þingmenn Framsóknar-
flokksins fyrir frumvörp, sem
þeir hefðu flutt um fjárframlög
til landúbnaðar og dreifbýlisins
yfirleitt. Nefndi hann þar t. d.
frumvörpin um að vei'ja ben-
zín- og bifreiðaskatti til vega
og brúa, frv. um framleiðslu-
og atvinnuaukningasjóð (til
uppbyggingar einkum við sjáv-
arsíðuna), fi-v. um framlög til
stórvii-kra jarðræktarvéla og í-
búðaiiána í sveitum og hækk-
un á nýbýlastyi'k vegna verð-
hækkunar og frv. um bústofna-
og vélasjóð. Héldu umræður á-
fram næstu daga og voru harð-
ar á köflum. Af hálfu Fram-
sóknarflokksins töluðu Karl
Kristjánsson, Hermann Jónas-
son og Ásgeir Bjax'nason. Ás-
geir upplýsti, að ef landbúnað-
urinn hefði staðið í stað eins og
hann var 1950, þyrfti nú að
flytja inn landbúnaðarafurðir
fyrir 300 milljónir króna á ári.
Bent var á af H. J. og fleirum,
að greiðsluhalli hjá sjóðnum
væri óhjákvæmilegui', ef halda
ætti þeim stuðningi við upp-
byggingu landbúnaðarins, sem
Alþingi hafði ákveðið með lög-
um á sínum tíma og þetta hefði
þingið löngu viðui'kennt með
því að bx-eyta lánum til sjóðsins
í óafturkræf framlög 1953 og
1957 eins og nú er lagt til. Nú
kæmi þar á ofan gengisbreyt-
ingin. Kai'l Ki'istjánsson vakti
athygli á því, að hagkvæm láns-
kjör og framlög væru ekki
styrkur til bændanna, sem
byggju á jörðunum, því að
jarðaverð væi'i það lágt, að
þeir fengju aldrei nema hluta
af kostnaðai'verði við sölu.
Stuðningur í'íkisins gengi til af-
skrifta í þágu þjóðai'heildar-
innai', til þess að bæta landið.
Þegar leið á umræðurnar tók
Ingólfur landbúnaðarráðherra
til máls og sló úr og í. Ekki
andmælti hánn orðum Gylfa, en
veittist að Fi'amsóknai'mönn-
um og vinstri stjórninni. Ekki
vildi hann heita stuðningi við
frumvarpið en sagði, að stjórn-
in hefði málið til athugunar og
myndi reyna að finna „leið“. —
í sl. viku var einnig í efri deild
haldið áfram umræðunum um
landhelgismálið, fi-v. urn laga-
gildi 12 mílna reglugex'ðai'innar
og eru umræðux' teknar að
harðna.
Til að auðvelda nýjan
iðnrekstur.
KARL KRISTJÁNSSON, Jón
Skaftason, Gísli Guðmundsson,
Halldór Ásgrímsson, Þórarinn
Þói-arinsson og Halldór E. Sig-
ui'ðsson flytja tillögu til þings-
ályktunar um að lagt verði fyr-
ir Rannsóknarráð í'íkisins, að
taka, í samráði við Iðnaðar-
málastofnun íslands, til athug-
unar hvaða iðngreinar geti hér-
lendis haft jafngóðan stai'fs-
grundvöll eða beti'i og hliðstæð
ar iðngreinar erlendis.
Sé þetta gert til leiðbeiningar
þeim, sem vilja hefja nýjan iðn-
rekstur. Jafnframt er lagt til,
.að rikisjtjórnjpni vei'ði falið
að hlutast til um, að aukin
verði fyrirgréiðsla lánastofnana
í sambandi víð framleiðslu iðn-
vara til útflxxtnings á þann hátt,
sem .nánax: er • gerð grein fyrir
.'X tillögunnL
í greinargerð er lögð áherzla
á það, að nauðsyn beri til að
fjölga starfsgreinum, ekki sízt
þeirra, er flutt geti út vöi'ur
og aflað gjaldeyris. Beinast
liggi við, að framleiða iðnvörur
úr innlendum hráefnum. —
Mikið af útflutningi ná-
gi-annaþjóða okkar, sumra, er
einmitt iðnvarningur, unninn
úr innfluttum hráefnum þar.
Flestra þessara hráefna ættu ís-
lendingar að geta aflað sér á
svipuðu verði og þessar ná-
gi-annaþjóðir.
Karl Kristjánsson hefur fram
sögu í málinu.
Um takmörkun á
veiðarfæranotkun.
Bii'gir Finnsson og fleiri, flytja
tillögu til þingsályktunar um
að undii'búa setningu reglna
um takmöi'kun á veiðitíma,
veiðarfæi'anotkun og veiðisvæð-
um þeii-i-a skipa, er fiskveiðar
stunda með netjum.
Síldariðnaður.
Björn Jónsson og fleii'i flytja
tillögu til þingsályktunar um
„í-annsókn á hutdeild hinna
einstöku atvinnugreina í þjóð-
arfi'amleiðslunni“.
Eflirlit.
Unnar Stefánsson flytur til-
lögu um „eftirlit með fyrir-
tækjasamtökum" og aðra um
athugun á skilyrðum til að
byggja nýja flugbi'aut í Vest-
mannaeyjum.
Landsútsvar.
Karl Guðjónsson og Hannibal
Valdímarsson flytja frumvarp
um landsútsvör (á „stofnanir,
sem reka starfsemi, er nær til
landsins alls“).
Niðursuðuverksmiðja á Siglu-
firði.
Gunnar Jóhannsson, Skúli
Guðmundsson og Einar Ingi-
mundarson flytja fyi-ii'spurn til
ríkisstjórnarinnar varðandi nið-
ui'suðuvei'ksmiðju á Siglufirði,
og Karl Guðjónsson fyrirspurn
varðandi greiðslu fyrir yfir-
vinnu kennara.
Fæðingarorlof.
Margrét Sigurðardóttir (vara-
maður Einars Olgeii'ssonar, sem
er í utanför) flytur fi-umvarp
um fæðingarorlof, 90 daga fyrir
konur, „sem taka laun fyi'ir
vinnu sína“, og ekki hafa slík
orlofsréttindi. Til þessa skal,
samkv. frumvarpinu, mynda
sjóð, en atvinnurekendur og
ríkissjóður eiga að leggja hon-
um stofnfé.
Námsbókargjald.
Geir Gunnarsson flytur írv.
um afnám námsbókai-gjalds. G.
G. flytur einnig, ásamt Gunnari
Jóhannssyni, frumv. um bi'eyt-
ingu á lögum um lífeyrissjóð
togarasjómanna.
Landhelgismál.,
Umræður um landhelgismál
fóru harðnandi í efri deild. Af
hálfu ráðherranna var gripið til
þess, að vitna til skilaboða, er
farið höfðu á milli íslenzkra og
enskra í'áðhex-ra og framkv.stj.
Atlantshafsbandalagsins 1958,
áður en landhelgisreglugerðin
tók gildi, þar sem grennslazt
var eftir því að frumvkæði fram
kvæmdastjórans (Spaak),hvers
konar ákvæði um útfæi'slu
kynnu að geta hlotið viður-
kenningu bandalagsn'kjanna. —
Hermann Jónasson las upp í
ræðu símskeyti frá 1958, er um
þetta fjallaði.
Eins og Ólafur Jóhannesson,
sem er prófessor í stjórnlaga-
fræði, skýrði glögglega, var hér
ekki um neina samninga að
i-æða heldur eftirgrennslan áð-
ur en einhiða ákvörðun kom til
framkvæmda af hálfu Islend-
inga. Gagnvart Bretum bar
hún, sem kunnugt ei', ekki ár-
angur, en aðrar bandalagsþjóð-
ir virtu þegar í verki ákvörðun
íslendinga.
Tilraunir með nyfingu sólarorku
f mörgum löndum heims er
nú verið að gera tilraunir með
nýtingu sólarhítans til að fi'am-
leiða mikið hitamagn í málm-
iðnaðinum, til að eima salt-
vatn, til að hita hús og elda
mat, segir í sérstakri skýi-slu
frá Matvæla- og landbúnaðar-
stofnun Sameinuðu þjóðanna
(FAO).
Að elda mat við sólarhita.
í skýrslunni segir, að til
matseldar hafi einkum verið
gerðar tilraunir með tvær teg-
undir „sólarofna“, sem di'aga til
sín geisla sólarinnar og fram-
leiða hátt hitastig. En það verð-
ur að stilla þá á hálftíma fx'esti,
svo að þeir snúi í'étt við sólu.
FAO hefur látið gera tilraunir
með þessa ofna á aðalstövum
sínum í Róm, og jafnframt hef-
ur það stutt tili'aunir sem gei'ð-
ar hafa verið í sóli'íkuin lönd-
um Mið-Ameríku, Asíu og Af-
ríku.
í skýrslunni er lögð áherzla
á, að raunhæf nýting sólarhit-
ans í þessu skyni sé enn ýmsum
erfiðleikum bundin. Að' sjálf-
sögðu er hægt að framleiða
„sólarofna“ án mjög mikils
kostnaðar, en þeir verða altént
dýi'ari en hin einföldu eldstæði,
sem almennt eru notuð í van-
þróuðum löndum, en þar er
þörfin fyi-ir slíka ofna mest. Þá
þurfa þeir mikils eftirlits og
geta verið hættulegir fyi'ir
börn.
Hins vegar segir x skýrslu
FAO, að það mikilvægasta sé,
að nú séu menn komnir það
langt, að þeir séu farnir að nota
sólarofna til matseldai'. Nú
velti mest á því að halda til-
raununum áfram.
Saltvatn að drykkjarvatni.
f skýrslunni er ennfremur
vikið að því, að í Flói'ída sé nú
verið að gera tilrunir með að
eima vatn með sólai'hita. Þann-
ig er nú hægt að bi'eyta salt-
vatni í drykkjarvatn, og kostn-
aðui'inn er undir einum dollar
á hverja 4000 lítra. Á eyðimei-k-
ui'svæðum, þar sem greitt er
mikið fé fyrir ferskt vatn, og á
litlu eyjunum í Kyri'ahafi, þar
sem íbúarnir vei'ða að nota
regnvatn til drykkjar, mundi
slík eiming sjávarvatns hafa í
för með sér miklar fx'amfarir.